Zdzisław Kijas
"Hans Urs von Balthasar. Kol. I
teologi del 20º secolo", Elio Guerriero,
Edizioni Paoline 1991 : [recenzja]
Collectanea Theologica 63/3, 198-201
n ie z b a c z a ł n a p ra w o czy n a le w o od m is te riu m , a le p o z o s ta w a ł w g ra n ic a c h je g o w ia r y i ż y c ia ” (s. 255). H is to rie ży cia św ię ty c h s t a j ą się w te n sp o sób d ro g o w sk a z a m i, k tó r e p ro w a d z ą n a s d o m is te riu m . W ty m w ła ś n ie n a leży u p a tr y w a ć ro lę lu d z i ś w ię ty c h w k a ż d y m c zasie, a w szczeg ó ln o ści w c h w ili o b e c n e j (s. 272). S ą o n i ś w ia tłe m B oga i „w n ic h z a ła m u je się n ie z g łę b io n a ta je m n ic a B oga, p o d o b n ie ja k ś w ia tło sło ń c a ro z k ła d a się w b a rw y tę c z y ” (zob. J . S u d b r a c k , H e ilig e M e n s c h e n . E in e le b e n d ig e
T h e o o lg ie v o n G o tte s G e h e im n is , w : G e is t u n d L e b e n 57(1984)321). W y n ik a
stą d , że w p r z y p a d k u lu d z i ś w ię ty c h ic h te o lo g ią je s t ic h d u c h o w e życie i o d w ro tn ie , ic h d u c h o w e życie o d c z y ta ć n a le ż y ja k o teo lo g ię. N a jw a ż n ie j szy s ta je się w ó w c z a s n ie B óg ,.p o m y ś la n y ” a le B ó g ■ ży w y w k tó re g o t a je m n ic a c h c h c ą o n i u c z e stn ic z y ć p rz e z w ia r ę (s. 279).
P o w y ż sz y te m a t r o z w ija a u to r k a w ro z d z ia le n a s tę p n y m — V II z a ty tu ło w a n y m V isio b e a tific a . W ś la d za v o n B a lth a s a r e m o m a w ia w n im m i s ty k ę R u u s b ro e c a i E c k h a r ta , w iz ję n ie b a u Iz ja s z a , w A p o k a lip s ie o ra z u O jcó w K o ścio ła. SwTo je r o z w a ż a n ia p o d s u m o w u je s tw ie rd z e n ie m , że d la s z w a jc a r s k ie g o te o lo g a w ży c iu p rz y s z ły m s tw o r z e n ie je s t w p e łn i z e sp o lo n e z B o g ie m w m y ś l słó w św . P a w ła , ż e B óg b ę d z ie w s z y s tk im w e w s z y s tk ic h ( I K o r 15,28). B ę d z ie m y w ó w c z a s w e w s p ó ln o c ie n ie ty lk o z B o g ie m a le i z p o z o s ta ły m i lu d ź m i p o z o s ta ją c c a łk o w ic ie o tw a r ty m i n a sie b ie (s. 293).
D w a k o ń c o w e ro z d z ia ły — V III i IX — s ta n o w ią f o r m ę z a k o ń c z e n ia w c z e ś n ie js z y c h ro z w a ż a ń i p o d k r e ś le n ia k o n ie c z n e j łą c z n o śc i te o lo g ii ze św ię to ś c ią — o rth o d o k s ii z o rth o p ra x is . P o z n a n ie b o w ie m ro d z i w sp ó ln o tę i o ty le m ożem y' p o z n a ć , o ile je s te ś m y g o to w i p o k o c h a ć p o z n a w a n y p o d m io t (s. 302). W e z w a n ie w ię c o „ d u c h o w ą ” te o lo g ię p o z o s ta je w te n sp o só b cią g le a k tu a ln e . W a ż n y m w k ła d e m J. K o n d y je s t g lo b a ln a le k t u r a p is m v o n B a lth a s a r a i ic h a n a liz a w a s p e k c ie te o lo g ii i św ię to śc i. P r z y ic h r e f e r o w a n iu a u to r k a n ie o k a z u je się je d n a k d o s ta te c z n ie k ry ty c z n a . P ro w a d z i to c z a sa m i do o d czu cia, że te m a t te o lo g ii i ś w ię to śc i je s t je j w ła s n y m te m a te m , p rz y o p r a c o w a n iu k tó re g o k o rz y s ta ze spuścizny' v o n B a lt h a s a r a . P r z e k o n a n ie ta k ie s ta je się ty m m o c n ie js z e , że n ie s t a r a się o n a p ro w a d z ić ró w n e g o d ia lo g u z w ie lk im te o lo g ie m , j a k g d y b y odczuw ała· lę k , w w y n ik u czego n ie zaw sz e je s te ś m y c a łk o w ic ie p e w n i, c z y z a p is a n a m y śl je s t w ła s n o ś c ią v o n B a lt h a s a r a , czy te ż są to p r z e k o n a n ia a u to r k i lu b te ż ja k ie g o ś in n e g o teo lo g a. T a k i sp o só b r e f e r o w a n ia te m a tu n ie u ła t w i a le k t u r y k s ią ż k i i m o że ro d z ić z a rz u t a -k r y ty c z n o ś c i o ra z s ty lu k a z n o d z ie jsk ie g o . N ie u m n ie js z a to je d n a k w n ic z y m w a ż n o ś c i i a k tu a ln o ś c i p o ru s z a n e g o z a g a d n ie n ia — św ię to śc i w r e f le k s ji te o lo g ic z n e j.
Z d z is ła w K ija s O F M C o n v., L u b lin
E lio G U E H R IE R O . H a n s u r s v o n B a lth a sa r, K o l. I teo lo g i d e l 20° seco-
lo, Ediziom i P a o lin e 1991, ś. 432.
Z m a rły c z te ry la t a te m u s z w a jc a r s k i teo lo g H a n s U rs v o n B a l t h a s a r c o ra z m o c n ie j p rz y c ią g a u w a g ę n ie ty lk o z a w o d o w y c h te o lo g ó w , o n s a m n ie b y ł n ig d y w y k ła d o w c ą te o lo g ii, a le i z w y k ły c h w ie rz ą c y c h , k tó r z y p r a g n ą le p ie j p o z n a ć g e n iu s z a i św ię te g o w je d n e j osobie. M n o ż ą się w ię c z je d n e j s tro n y o p ra c o w a n ia p o szc z e g ó ln y c h a s p e k tó w je g o m y śli, s ło w n ik a u ż y w a n y c h p rz e z n ie g o p o jęć, k la s y fik a c ja je g o te o lo g ii, p ró b y z n a le z ie n ia z a le ż n o śc i i w p ły w ó w , lecz z d ru g ie j stro n y ' o d c z u w a się b r a k o p ra c o w a n ia u jm u ją c e g o w sp o só b s y n te ty c z n y c a ło k s z ta łt je g o ż y c ia o ra z te o lo g iczn eg o d o ro b k u . S a m b o w ie m v o n B a lth a s a r p rz e c iw n y b y ł r o z d r a b n ia n iu n ie ty lk o te o lo g ii w o g ó ln o ści, a le i w ła s n e j m y ś li n a n ie z a le ż n e od sie b ie tr a k t a t y (zob. T h e o lo g ik , cz. I, s. V III).
T a k ą w ła ś n ie p a n o r a m ę b a lth a s a r o w s k ie j w iz ji B oga, c z ło w ie k a , ś w ia ta p ro p o n u je n a m w ło s k i teo lo g , g o rliw y tłu m a c z p r a w ie w s z y s tk ic h d z ie ł v o n B a lth a s a r a n a sw ó j ję z y k o jc z y s ty , E lio G u e rrie ro . W d z ie w ię c iu ro z d z ia ła c h o m a w ia k o le je ż y c ia te o lo g a z B a z y le i o ra z te o lo g ic z n ą w a rto ś ć je g o p u b lik a c ji. C ałość p o z y c ji k o ń c z y b o g a ty s u p le m e n t, g d z ie zam ie sz c z o n o k il k a w a ż n y c h lis tó w v o n B a lth a s a r a , w y k a z p ra c w ie lk ie g o te o lo g a o ra z o p r a c o w a ń n a jeg o te m a t. J a s n y ję z y k , d a r m ó w ie n ia p ro s to o rz e c z a c h t r u d n y c h s p r a w ia , że le k t u r a k s ią ż k i n ie m ęczy i n ie z n ie c h ę c a . P rz e c iw n ie , c z y ta się ją p r a w ie j a k f a s c y n u ją c ą p o w ie ść w p r o w a d z a ją c ą n a s w k r a i n ę B ożej ta je m n ic y .
W p ie rw s z y c h d w ó c h ro z d z ia ła c h w ło sk i te o lo g o p is u je h is to r ię ro d z in y G a b rie lle i O s k a ra v o n B a lt h a s a r m ie s z k a ją c y c h w L u c e rn ie , g d z ie 12 s ie r p n ia 1905 p rz y c h o d z i n a ś w ia t H a n s. T u ta j sp ę d z a on p ie r w s z e l a t a sw o je g o życia aż do r o k u 1917. W o w y m b o w ie m ro k u z o s ta je w y s ła n y d o b e n e d y k ty ń s k ie g o k o le g iu m w E n g e lb e rg p rz e b y w a ją c w n im do 1920 r., k ie d y to p rz e n o s i się d o sz k o ły je z u itó w w F e d k ir c h w A u s tr ii. P o z o s ta je t u t a j p r a w ie tr z y la t a i w 1923 r. z a p is u je się n a U n iw e r s y te t W ie d e ń s k i n a W y d z ia ł l i te r a tu r y g e r m a ń s k ie j, g d z ie z o d d a n ie m s łu c h a w y k ła d ó w . S ty k a się tu t a j z m y ś lą K ie r k e g a a r d a i z R. G u a rd in im . P r z y ja ź ń z ty m o s ta tn im p r z e tr w a a ż do ś m ie rc i. S tu d ia k o ń c z y w r o k u 1928 p r a c ą z a ty u ło w a n ą H is to r ia p r o b le m u e s c h a to lo g ic zn e g o w e w s p ó łc z e s n e j lite r a tu r z e n ie m ie c k ie j p r z e d s ta w io n ą i o b ro n io n ą n a U n iw e rs y te c ie w Z u ry c h u . P o śm ie rc i m a tk i w 1929 r. w s tę p u je do n o w ic ja tu z a k o n u je z u itó w w F e ld k irc h . P o u k o ń c z o n y m n o w ic ja c ie n a tr z y le tn ie s tu d ia filo z o fic z n e z o s ta je w y s ła n y d o P u lla c h p o d M o n a c h iu m . S p o ty k a t u t a j E ric h a P r z y w a r ę <1889— 1972), k tó re g o b a rd z o c e n i i k tó r y n a s ta łe w e jd z ie w te o lo g ic z n ą tw ó rc z o ś ć vo n B a lt h a s a r a p rz e z n o w e s p o j r z e n ie n a a n a lo g ia e n tis .
J e s ie n ią ro k u 1933 p rz e ło ż e n i z a k o n n i k i e r u j ą go na· s tu d ia te o lo g ic z n e do F r a n c ji, do m a łe j m ie js c o w o ś c i p o d L y o n e m — F o u rv iè re . J e g o k o le g a m i n a s tu d ia c h są H e n r i B o u illa rd , D o n a tie n M o liat, P ie r r e L y o n n e t, F ra n ç o is V a rillo n , J e a n D a n ić lo u . T u ta j te ż z b liż a się d o H e n r i d e L u b a c a , k tó r y w p ro w a d z a jeg o o ra z in n y o h k o le g ó w w le k t u r ę O jcó w K o śc io ła — I r e n e u sza, O ry g e n e sa , G rz e g o rz a z N yssy, D io n izeg o A re o p a g ity , M a k s y m a W y zn aw cy . W szyscy o ni, a w szczeg ó ln o ści O ry g e n e s, z o s ta w ili n ie z a ta r t y ś la d w je g o te o lo g ic z n e j tw ó rc z o śc i.
N a s tę p n e ro z d z ia ły — II I , IV i V o b e jm u ją p ie rw s z e l a t a k a p ła ń s tw a o ra z s p o tk a n ie się z A d r ie n n e v o n S p e y e r. P o u k o ń c z e n iu s tu d ió w te o lo g iczn y c h w 1937 r. p rz e ło ż e n i k i e r u j ą v o n B a lt h a s a r a d o p r a c y w r e d a k c ji c z a so p ism a „ S tim m e n d e r Z e it” , k tó re g o r e d a k to r e m je s t E. P r z y w a r a i gdzie p r a c u j ą ró w n ie ż d w a j b r a c i a H u g o i K a rl R a h n e r. W ty m c z a sie s y tu a c ja p olityczna· u le g a g łę b o k ie m u p o g o rs z e n iu i v o n B a lt h a s a r zm u sz o n y je s t o p u ścić N iem cy . Z d w ó c h m o ż liw o śc i: k a te d r a te o lo g ii n a U n iw e rs y te c ie G re g o ria ń s k im w R zy m ie, a lb o o p ie k a d u c h o w a n a d k a to lic k im i s tu d e n ta m i U n iw e rs y te tu w B a z y le i — w y b ie r a d r u g ą i p o w r a c a do o jczy z n y . O p ró cz in te n s y w n e j p ra c y d u s z p a s te rs k ie j, p rz e z w s p ó ln ą m iło ść d o M o z a rta , z b liż a się tu t a j d o K . B a r th a (1886— 1968) — w z e sz le j g w ia z d y te o logii p r o te s ta n c k ie j. W sp ó ln e z a in te r e s o w a n ia e s te ty c z n e n i e p rz y s ła n ia ły je d n a k te o lo g ic z n y c h ró ż n ic g łó w n ie n a z a g a d n ie n ie a n a lo g ii. T eo lo g p r o te s ta n c k i r a d y k a ln ie s p r z e c iw ia ł się k a to lic k ie j k o n c e p c ji a n a lo g ii e n tis
o p tu ją c za a n a lo g ia fid e i. U w a ż a ł b o w ie m , że je ż e li m a m ie js c e p e w n a a n a lo g ia p o m ię d z y B o g iem a c z ło w ie k ie m , to w y łą c z n ie d la te g o , że to B ó g o b ja w ił c z ło w ie k o w i s w o ją is to tę b o sk ą . S tą d te ż , u c z y ł B a r th , n ie je s t to n ig d y a n a lo g ia p ro w a d z ą c a od s tw o r z e n ia d o S tw ó rc y , lecz p rz e c iw n ie od S tw ó r cy d o s tw o rz e n ia . V o n B a lt h a s a r p rz e c iw n ie , id ą c z a p ro p o z y c ja m i E. P r z y w a ry , b ro n ił k a to lic k ie j n a u k i o a n a lo g ii e n tis b a z u ją c p rz y ty m n a ta j e m
-n ic y W c ie le -n ia (zob. G. d e S c h r i j v e r , L e m e r v e il le u x a cco rd de l’h o m m e e t d e D ieu . Ê tu d e d e l ’a n a lo g ie d e l’ê tr e c h e z H . U. v o n B a lth a sa r, L e u v e n U n iv e r s ity P r e s s 1983). W B a z y e li ró w n ie ż , w c h w ili p rz y b y c ia ta m z o s ta je m u p rz e d s ta w io n a p r o te s ta n c k a le k a r k a A d r ie n n e v o n S p e y e r (1902— 1967). S p o tk a n ie o w o c u je p rz e jś c ie m v o n S p e y e r d o K o śc io ła k a to lic k ie g o i o b ra n ie m n a sz e g o te o lo g a za k ie r o w n ik a d u c h o w e g o o ra z o so b iste g o s e k r e ta r z a p rz y s p is y w a n iu je j m is ty c z n y c h p rz e ż y ć . W c e lu p u b lik a c ji je j p is m v o n B a lt h a s a r z a k ła d a w y d a w n ic tw o J o h a n n e s V e rla g . Z e w z g lę d u z a ró w n n a v o n S p e y e r, a t a k że n a W sp ó ln o tę św . J a n a , p o w s ta łą 8 g r u d n ia 1944 r. z p rz e z n a c z e n ie m d la osób ś w ie c k ic h p o z o s ta jc y c h w św iecie, k tó r e p r a g n ę ły je d n a k p o ś w ię cić się w p e łn i B ogu, v o n B a lt h a s a r w r o k u 1950 o p u sz c z a T o w a rz y s tw o Je z u s o w e , k tó r e n ie z d e c y d o w a ło się o b ją ć s w o ją p o słu g ą w y m ie n io n y c h d zieł.
W n a s tę p n y c h ro z d z ia ła c h E lio G u e r r ie r o w y r a ź n ie o d c h o d z i o d b io g r a fic z n y c h o p isó w b a z y le js k ie g o te o lo g a s k u p ia ją c u w a g ę c z y te ln ik a n a a n a liz ie je g o te o lo g ic z n e j sp u ś c iz n y . W ro zd z. V I o m a w ia w ię c r e la c ję z a c h o d z ą c ą m ię d z y ś w ię to ś c ią a teo lo g ią. T e m a ty k a ta , c z ę sto o b e c n a w p is m a c h v o n B alth asara·, m a sw e k o rz e n ie w m isty c z n y c h p rz e ż y c ia c h A d r ie n n e v o n S p e y e r, lecz n ie ty lk o . B a rd z o w a ż n e je s t tu t a j ró w n ie ż s p o tk a n ie z G e o r ges B e rn a n o s e m (f 1948), k tó re g o s z w a jc a r s k i l i t e r a t z a c h w y c a się w iz ją c h rz e ś c ija ń s k ie g o p is a r z a i ro z u m ie n ie m św ię to śc i. D la fr a n c u s k ie g o p i s a r z a b o w ie m św ię c i „ są o b r a z a m i b o sk ie j p r a w d y i o b ja w ie n ia , k tó r y c h w y s y ła B ó g c e lo w o w c h w ila c h szcz e g ó ln y c h ” (s. 164). P o n a d to s tu d iu m ż y c ia św . T e re s y o d D z ie c ią tk a J e z u s o ra z św . E lż b ie ty o d T ró jc y S w . p o g łę b ia ją w n im p o tr z e b ę o d e jś c ia od z b y t k u rc z o w e g o tr z y m a n ia się g re c k ie g o r o z u m ie n ia p r a w d y , g d z ie p ie rw s z o p la n o w y s t a je się w y m ia r r a c jo n a ln y n ie z aś a s p e k t e g z y s te n c ja ln y (zob. J. K o n d a , D as V e r h ä ltn is v o n T h e o lo g ie u n d H e ilig k e it im W e r k H a n s U rs v o n B a lth a sa rs, K ö ln 1990). W ro z d z ia le V II G u e r r ie r o o m a w ia , w sp o só b d o ść d z ie n n ik a rs k i, g łó w n e m y ś li p ię c io to m o w y c h szk icó w te o lo g ic z n y c h v o n B a lt h a s a r a : V e r b u m Caro, o c h a r a k te r z e z b liż o n y m d o te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j; S p o n s a V e r b i, o te m a ty c e e k le z jo lo g ic z n e j — z a g a d n ie n ie św ię to ś c i i g rz e c h u w K o ściele; S p ir itu s C rea to r, z b liż o n y do t r a k t a t u o D u c h u S w .; P n e u m a u n d I n s t i t u tio n , g d zie v o n B a lt h a s a r n ie u s iłu je u k ry ć sw o ic h n ie p o k o i d u s z p a s te rs k ic h
0 s y tu a c ję ż y c ia K o śc io ła w d z ie s ię c io le c iu p o V a tic a n u m II i H o m o c re a tu s
e s t o te m a ty c e g łó w n ie a n tro p o lo g ic z n e j : s tw o r z e n ie , o so b a i sek s, d z ie c k o
1 śm ie rć , w k ie r u n k u B oga o ra z B óg p o ś ró d n a s . P o n a d to w ro z d z ia le ty m te o lo g w ło s k i z a m ie sz c z a k ilk a d ro b n ie js z y c h p is m v o n B a lth a s a r a .
N a jb a r d z ie j o b s z e r n y m ro z d z ia łe m w p r o w a d z a ją c y m n a s w se rc e B a l- th a s a r o w s k ie j te o lo g ii je s t ro zd z. V III — T r y lo g ia m iło ś c i. N ie m ie js c e tu o czy w iście n a d o k ła d n ą a n a liz ę k lu c z o w y c h e le m e n tó w je g o m y śli.. O g ra n i czy m y się w y łą c z n ie do w s k a z a n ia k ilk u is to tn y c h je g o cech. E le m e n te m p ie rw s z o p la n o w y m je s t „ m iło ść”. D laczeg o ? V o n B a lth a s a r w y c h o d z i z p r z e k o n a n ia , że w ie lo ś ć d o k tr y n , czy ta je m n ic n ie m a ż a d n e j siły p r z e k o n u ją c e j i sa m e z sie b ie n ie p ro w a d z i do w ia ry . S tą d te ż od p o c z ą tk u te o lo g ia p o s z u k iw a ła e le m e n tu je d n o c z ą c e g o — logosu, k tó r y b y łb y e w id e n tn y d la n a s z e j in te lig e n c ji p rz y c ią g a ją c j ą do w ia ry . A p o lo g eci, a ta k ż e p ó ź n ie js i te o lo d z y u to ż s a m ia li ta k i logos z k o sm o sem n a u c z a ją c , że p o sz c z e g ó ln e lo g o i s p e r m a -
tik o i n a b ie r a ją s e n s u i z n a c z e n ia je d y n ie p rz e z z a n u r z e n ie w je d n y m L ogosie.
W te n sp o só b c z ło w ie k s ta w a ł się m ik ro k o sm o se m , m a ły m w s z e c h ś w ia te m , w k tó r y m n a le ż a ło sz u k a ć ro z w ią z a ń n a n a t u r ę ś w ia ta , je g o p r a w i p la n ó w ro z w o ju . P u n k te m sz c z y to w y m ta k ie g o sp o s o b u m y ś le n ia je s t filo z o fia K a n ta , o k r e ś la n a c zęsto ja k o r e d u k c ja a n tro p o lo g ic z n a .
I n n e ro z w ią z a n ie , w g v o n B alth asara·, p r o p o n u je filo z o fia d ia lo g u , k tó r a uczy , ż e in d y w id u u m o d n a jd u je sa m e g o sie b ie n ie in a c z e j j a k ty lk o w o so b ie d r u g ie j, w d ia lo g u z n ią . W o d ró ż n ie n iu w ię c od r e d u k c ji a n tr o p o lo
g iczn e j, g d z ie c z ło w ie k s t a je się p a n e m ś w ia ta i B oga, filo z o fia d ia lo g u p o z o sta w ia o t w a r t ą sz czelin ę, w k tó r ą v o n B a tlh a s a r w p ro w a d z a tr z e c ie ro z w ią z a n ie — m iło ść. B ę d ą c ą d ro g ą p o ś r e d n ią , p o m ię d z y im m a n e n ty z m e m i e k s tra w e rty z m e m , m iło ść j e s t e le m e n te m je d n o c z ą c y m i w n im m o żem y p o n o w n ie o d c z y ta ć c a łą b u d o w ę c h rz e ś c ija ń s k ą . V a n B a lth a s a r o w i c h o d z i t u t a j o czy w iście o m iło ś ć n ie s k o ń c z o n ą , k tó r e j o s ta te c z n y m w c ie le n ie m je s t B óg i s tą d m iło ść m o że b y ć je d y n ie a k te m B oga, k o ń c z ą c y m d r a m a t B o g a z lu d z k o ś c ią , k tó re g o p o c z ą tk ó w n a le ż y sz u k a ć w S ta r y m P rz y m ie rz u . T a k w ię c m iło ść, k tó r a je s t s iłą d a ją c ą n o w ą lo g ik ę i u m o ż liw ia ją c ą w e w n ę tr z n ą je d n o ś ć d o g m a tó w , s t a je s ię k a m ie n ie m w ę g ie ln y m te o lo g ii v a n B a lth a s a r a .
P o k r ó tk im w p r o w a d z e n iu w te o lo g ic z n e p o d s ta w y m y ś li b a z y le js k ie g o teo lo g a G u e r r ie r o c h a r a k te r y z u je d z ie ło je g o ży cia — try lo g ię , n a k tó r e s k ła d a się H e r r lic h k e it, T h e o d r a m a tik , T h e o lo g ik . W m ie js c e sc h o la sty c z - n e j t r ia d y : u n u s , b o n u s, v e r u s v o n B a lt h a s a r p r z e d k ła d a in n ą : p u lc h e r , b o
n u s, v e r u s , u w a ż a ją c , że u n u s o b e c n y je s t w p o z o s ta ły c h tr a n s c e n d e n ta lia c h .
W a rto śc i p ię k n a p o św ię c o n a j è s t H e r r lic h k e it r e d a g o w a n a w la ta c h 1961— 69 i z a w a r ta w p ię c iu : I. S c h a u d e r G e s ta lt (P e r c e p c ja fo r m y — 1961); II. F ä
c h e r d e r S tile (S ty le — 1961); I I I .l. I m R a u m d e r M e ta p h y s ik (W o b sz a rz e
m e ta fiz y k i — 1965); I I I .2.1. A l t e r B u n d ( S ta r e P r z y m ie r z e — 1966); I I I .2.2.
N e u e r B u n d (N ow e P rz y m ie rz e — 1969).
W a rto śc i d o b ra o d p o w ia d a T h e o d r a m a tik , p o n ie w a ż to w ła ś n ie w d o b ro c i p r o m ie n iu je d z ia ła n ie B oga. T e o d r a m a ty k a p r z e d s ta w ia w te n sp o só b n ie s k o ń c z o n ą d o b ro ć B o g a, k tó r y s tw a r z a b y t sk o ń c z o n y i in te r w e n iu je w sp o só b d ra m a ty c z n y , k ie d y te n o s ta tn i u s iłu je o d e jś ć o d N ieg o — ź ró d ła d o b ra p r o p o n u ją c m u p o n o w n ie n ie s k o ń c z o n ą d o b ro ć . T a k w ię c T e o d r a m a
ty k a , p is a n a w la t a c h 1973 i 1983 je s t h is to r ią sto s u n k ó w p o m ię d z y B o g iem
i c z ło w ie k ie m . O b e jm u je p ię ć p o z y c ji: I. P r o le g o m e n a (W p ro w a d z e n ie do d r a m a tu — 1973); I I .1. D ie P e r s o n e n d e s S p ie ls. D e r M e n s c h in G o tt (O so b y d r a m a tu : c z ło w ie k w B o g u — 1976); II .2. D ie P e r s o n e n d e s S p ie ls. D ie
P e rso n e n in C h r is tu s (O soby d r a m a tu : c z ło w ie k w C h ry s tu s ie — 1978). III. D ie H a n d lu n g (A k c ja — 1980); IV . D as E n d s p ie l (O s ta tn i a k t — 1983). P o p r z e d s ta w ie n iu w a r to ś c i p ię k n a i d o b ra tr z e c ia tr z ę ś ć tr y lo g ii —
T h e o lo g ik — p o ru s z a t e m a t p r a w d y . P ie r w s z y je j to m (w s u m ie liczy o n a
tr z y po zy cje) d a tu j e się je s z c z e n a ro k 1947 i z a ty tu ło w a n y z o s ta ł P ra w d a
ś w ia ta (W a h r h e it d e r W e lt). W 1985 r. v o n B a lt h a s a r w łą c z a j ą ja k o to m
I w p o w s ta ją c ą try lo g ię . P o z o s ta łe d w a to m y o d n o s z ą się d o : W a h r h e it
G o tte s (P r a w d a B oża — 1985) i D er G e is t d e r W a h r h e it (D u ch p r a w d y —
1987).
W k o ń c o w e j p a r t i i o m a w ia n e j p u b lik a c ji G u e r r ie r o p rz y p o m in a jeszcze o z a ło ż e n iu p rz e z v o n B a lth a s a r a w 1972 r., w r a z z in n y m i c z ło n k a m i M ię d z y n a ro d o w e j K o m is ji T eo lo g ic z n e j c z a so p ism a „ C o m m u n io ” b ę d ą c e g o p e w n ą p rz e c iw w a g ą „ C o n c iliu m ” . W c z te ry la t a p rz e d ś m ie r c ią z o s ta je w y ty p o w a n y d o n a g ro d y P a w ła V I, a w p o c z ą tk a c h sty c z n ia r o k u 1988 o tr z y m u je n o m in a c ję n a k ard y n ała·. W p rz y w d z ia n iu k a r d y n a ls k ic h sz a t p rz e s z k a dza śm ie rć , k tó r a z a b ie ra go w n ie d z ie ln y p o r a n e k 26 s ty c z n ia te g o ż ro k u . N ie sp o só b n ie d o c e n ia ć w a r to ś c i p r a c y E lio G u e r r ie r o , sz k o d a ty lk o , że ze w z g lę d ó w ję z y k o w y c h i in n y c h jeszcze n ie m o że o n a b y ć d o s tę p n a d la sz e ro k ie g o g ro n a p o ls k ic h ś ro d o w is k te o lo g ic z n y c h i w ie rz ą c y c h . S p o tk a n ie się z v o n B a lth a s a r e m , z je g o m y ślą , ze w sp ó łc z e s n y m O jc e m K o ścio ła, je s t j a k z a n u r z e n ie się w c z y stą , ś w ie ż ą w odę.
