Cykliczność sedymentacji a podział stratygraficzny dewońskiej serii stromatoporoidowo-koralowcowej Gór Świętokrzyskich

-mudstone-carbonate Łysogóry facies in northern part of the Holy Cross Mts. The obtained data made it possible to subdivide Middle Devonian strata into 4 formations and 5 members which were subsequently correlated with units earlier distinguished in another key section - Grzego-rzowice-Skały section (35; see Fig. 1 ). The conodont record reveals presence of the lowermost part of the ensensis Zone within the middle member of the Skała Formation (Sitka coral-crinoid limestone). The Eifelian-Givetian boun-dary passes either within these strata or the overlaying Sierżawa Member.

The sedimentological analysis showed that all the studied strata belong to epicontinental facies varying from shallow littoral zone to deeper subtidal. lt should be noted that the present analysis failed to give support for graywacke or flysch character of the Świętomart Formation. In contrary to some earlier views (6, 36, 51 ), the unit does not represent any geosynclinal facies but it rather reflects a stage of silicoclastic (noncarbonate) shelf sedimentation developing under conditions of activation of eastern land area as a source of terrigenous materiał, presumably duc to some

climatic changes.

PE3.0ME

OmtcaHHblH pa3pe3 J1BnJ1eTc11 OAHIAM IA3 paHbwe pa3se -AaHHblX caMbtx 3Ha"ł1ATenbHb1x 06Ha>KeH1AH cpeAHero

Ae-BOHa, npeACTasneHHoro B f111AHIACTO-anesponlATOBO-IA3-BeCTKOBblX 11b1corypcK1AX ą>a1...1111Rx, s cesepHoH "łaCTIA CseH-TOKWIACKIAX rop. Ha OCHOBaHIAIA IACCJleAOBaHIAH npose-AeHHblX aBTopoM, cpeAHeAeBOHCKIAe OTJlO>KeHIAJI pa3Ae-neHbl Ha 4 ą>opMaL11t11A 111 5 3BeHbes, a TaK>t<e npoBeAeHa IAX KoppenJIL.llAR c paHbWIAM"1 BblAeneHIARMIA (35) BO BTO-poM OCHOBHOM pa3pe3e r>t<ero>KOBIAL.le-CKaJlbl (p1AC. 1 ). Ha OCHOBaHIAIA KOHOAOHTOBblX IACCJleAoBaHIAH onpeAeneHO np1t1cyTCTB1Ae caMOH HIA3KOH 4aCTIA rop1A30HTa 3HCeHCIAC s npeAenax cpeAHero 3BeHa cKanbCKOH ą>opMaL11t1"1 (Kopan-noso-KpblHOIAAHblH 1t13secTHJIK 1113 C1t1TK11).

CpeAlil 3T11x 0Tno>t<eH1t1IA 111111 s npeAenax Bb1we ne->t<al!\ero cep>t<ascKoro 3BeHa HaxoAtHCJI rpaH 111...1a 3HcpenR 11 >t<11BeTa. CeA11MeHTonor114ecK11.:1 aHan113 AenaeT Bo3-MO>KHblM npl1'·ll1CJleH11e COBOKynHOCTl1 11ccneAOBaHHblX OTJlO>KeH11IA K 3nl1KOHTl1HeHTanbHblM ą>a1...111RM, c MenKOH n11TopanbHOH 30Hbl no· Hep11T11K. Oco6eHHO He nOATBep->KAaeTCR rpayaaKKOBblH 11n11 cpn 1rtwesb1H xapaKTep cseH-ToMapcKolA ą>opMa1...11rt11. 3n eAl1Hl1Lla He npeACTaBnAeT co6olll - KaK 3TO paHbwe HeK0Topb1e np11H11Man11 - reo-Cl1HKn11HanbHb1x ą>a1...1111A. 0Ha oTpA>t<aeT 3Tan wenbcposo.:1 ClrtJ111KOKnaCTl14eCKOH CeA11MeHTaL1111rt (6e3Kap6oHaTHOH) B ycnoBl1RX ysenrrt4eHl1R aKTlrtBHOCTl1 BOCTO"łHblX KOHTl1-HeHTanbHblX o6nacTeH KaK 11CTO"łH11Ka Tep11reHHoro Ma-Teprrtana, "łTO 6bl110 sepoRTHO Bbl3BaHO KJll1MaT11"łeCKl1 MIA 1-13MeHeHl1RMl1.

GRZEGORZ RACKI Uniwersytet Śląski

CYKLICZNOŚĆ

SEDYMENTACJI A

STRATYGRAF

I

CZNY

DEWOŃSKIEJ

SERII STROMATOPOROIDOWO-KORALOWCOWEJ GÓR

UKD 552.14"756":551.734.4/.5.02:563.713+563.6(438.13-17 G. Świętokrzyskie) Problematyka stratygraficzna grubej serii dewońskich

wapieni stromatoporoidowo-koralowcowych, występują­ cych nad dolomitami w całej południowej części Gór Święto­ krzyskich, obfituje w wiele nie rozwiązanych zagadnień, począwszy od definicji granicy pięter żywet i fran (40, 54*). Niniejszy artykuł jest poświęcony próbie rozwiązania jed-nej z podstawowych kwestii, a mianowicie korelacji straty-graficznej w obrębie tej serii.

Przy ogólnej jednorodności wykształcenia litologiczne-go, mozaikowa zmienność różnych odmian uniemożliwia bezpośrednią korelację litostratygraficzną nawet w skali lokalnej (16, 17). Z kolei słabe opracowanie paleontolo-giczne prawie wyklucza rozwiązanie tego problemu meto-dami. biostratygraficznymi. Podejmowane więc dotychczas próby podziału serii stromatoporoidowo-koralowcowej były oparte na ogólnych cechach litologicznych i paleontolo-gicznych, a przy wyrywkowej znajomości profilu tych utwo-rów miały jedynie wstępny charakter (np. 16, Filonowicz, 1973, oprac. arch.).

Tradycyjne badania biostratygraficzne wydają się być mało przydatne dla korelacji, gdyż w opisywanych utworach występują niemal wyłącznie organizmy reprezentujące

osiad-*

ły bentos. Tak więc ich rozprzestrzenienie jest przede wszyst-kim odzwierciedleniem zmian środowiskowych, które mogą być w różnym stopniu diachroniczne (por. 43).

Podobne problemy występują przy badaniach straty-graficznych wielu dewońskich kompleksów \\;'ęglanowych. Próbuje się je rozwiązać przede wszystkim za pomocą szczegółowej analizy facjalnej.

W niniejszym artykule nawiązano do istniejących inter-pretacji facjalnych serii stromatoporoidowo-koralowcowej Gór Świętokrzyskich (16, 17, 5.2), a w ogólniejszym aspek-cie - do modelu dewońskich budowli węglanowych w syntetycznym ujęciu Wilsona (59). Opisywane zagadnienia będą szerzej przedstawione w większym opracowaniu straty-grafii i rozwoju facjalnego tych utworów, zawierającycm m.in. dyskusję problematyki facjalno-ekologicznej. oraz bio- i chronostratygrafii.

INTERPRETACJA FACJALNA PROFILU REPEROWEGO

Najlepszym odsłonięciem serii wapieni stromatoporoi-dowo-koralowcowych w poludniowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich jest nieczynny kamieniołom Jaźwica, na S od Bolech9wic (ryc. l ). Odsłania się tu niemal cały jej profil, który może być uzupełniony danymi z pobliskiego,

czynnego kamieniołomu na Górze Łgawej (ryc. 2; por. 41 ). Ponadto granice opisywanej serii znane są z odsłonięć położonych dalej na E, tzn. z kamieniołomu Radkowice i Góry Sołtysiej (granica dolomitów i wapieni - 7) oraz z przekopu kolejowego Kowala, gdzie występuje datowana za pomocą konodontów granica z zespołami marglisto--detrytycznymi (52). Zestawiony w ten sposób profil

po-łudniowego skrzydła synkliny gałęzickiej z rejonu Bolecho-wice - Kowala stanowi punkt wyjścia do analizy rozwoju sedymentacji serii stromatoporoidowo-koralowcowej w

ca-łym regionie kieleckim.

Zdecydowanie dominują w nim różne odmiany utworów biostromalnych, ale np. w dolnej części wyróżnia się ponad 2-metrowy zespół B: płytkowe wapienie pelityczne z wkład­

kami marglistymi oraz zróżnicowaną fauną świadczącą o

środowiskach otwartego morza (ramienionogi, mięczaki,

liliowce i inne szkarłupnie, mszywioły, tentakulitoidy,

gąbki wapienne, konodonty). Podobny charakter ma zespół bezpośrednio przykrywający serię (por. kompleks O w 52), a ponadto w środkowej i najwyższej części profilu występuje

kilka ławic liliowcowych.

Pionowe następstwo litofacji wskazuje na wyraźną

cyk-liczność

zespoły

reprezentujące

facje otwartego szelfu, są zastępowane ku górze sekwencji przez grubsze kompleksy biostrom koralowcowych (np.

ze-społy C i O) i stromatoporoidowych, a te z kolei - przez jeszcze bardziej miąższe zespoły lagunowe E i G. Odzwier-ciedla to epizody znacznego pogłębiania basenu sedymenta-cyjnego, a następnie stopniowe spłycanie i powrót

warun-ków ograniczonej cyrkulacji.

W profilu Jaźwicy występują dwa pełne cykle, a poniżej

-najwyższa część trzeciego. Każdy z nich ma odrębną

charak-terystykę litologiczną wynikającą ze specyfiki środowisk

1 różnej sekwencji wydarzeń.

Ryc. /. Lokali::.acja badanych pro.fili w Górach Świętokrzyskich, wg M. Szulczewskiego ( 52, jig. I, upros::czona).

- kambr, ordowik, sylur, 2 - dewon dolny i środkowy, 3 -dewon górny, 4 - karbon dolny, 5 - perm i mezozoik, 6 - od-słonięcia, 7 - wiercenia. J - kamieniołom (kłm) Jaźwica, Gł -kłm Góra Łgawa, GZ - Góra Zamkowa, SG - kłm Sowie Górki, GS - Góra Sołtysia, R - kłm Radkowice, KW - przekop kole-jowy Kowala, KA - wiercenie Kowala 1, B - wiercenie Bolecho-wice IG 1, PN - kłm Panek, KK - kam. Kowala, KS - kłm Kostrzewa (przy stacji kolejowej Sitkówka-Nowiny), PS -

wzgó-rze Posłowice.

Fig. /. Location of the studied sectiom in the Ho!r Cross Mts. a/ter M. Szulc::ewsl<;i (52, .fig. 1. simplified;.

- Cambrian, Ordovician, Silurian, 2 - Lower and Middle Devonian, 3 Upper Devonian, 4 Lower Carboniferous, 5 -Permian and Mesozoic, 6 - exposures, 7 - boreholes. J - Jaź­ wica quarry, Gł - Góra Łgawa quarry, GZ - Góra Zamkowa hill, SG - Sowie Górki quarry, GS - Góra Sołtysia hill, R -Radkowice quarry, KW - Kowala railway cutting, KA - bore-hole Kowala 1, B - borebore-hole Bolechowice IG 1, PN - Panek. quarry, KK - Kowala quarry, KS - Kostrzewa quarry (near

Sitkówka - Nowiny railway station), PS - Posłowice hill.

268

Cykl l w swej części niezdolomityzowanej składa się z

przeszło 30-metrowego kompleksu kalcylutytów i drobno-ziarnistych kalkarenitów ze szczątkami organicznymi, z

reguły ograniczonymi do licznych kalcysfer i innych

mikro-problematyków oraz małżoraczków. Utwory te

odpowia-dają głębszym, spokojnym partiom lagun, podobnie jak np. niektóre odmiany facji Schwelmu i Dorpu Reńskich

Gór Łupkowych (por. _21 ). Tylko część stropową tworzy

zespół biostrom stromatoporoidowych, głównie ze Sta-chyodes oraz m.in. z fauną muszlową.

Cykl II otwiera wspomniany zespół wapienno-marglisty.

Obecność intraklastów i duża zawartość materiału

żelazis-_J

c:={

~

_.

>--2

w4

M9

M

_L

s

_K

J

?;:)

H

>-u

Ryc. 2. lnterpretalja faljalna reperowego pro/ilu Jaźwica-Góra

Łgawa.

- wapienie margliste ze Styliolina, 2 - wapienie mikrytowe i łupki margliste z fauną muszlową, 3 - wapienie detrytyczne z liliowcami, 4 biostromy koralowcowe (A Alveolites, H

-Hexagonaria, G - formy gałązkowe), 5 - biolityty (a) i biorudyty (b) stromatoporoidowe (S - Stachyodes), 6 - biostromy i bio-rudyty amfiporoidowe, 7 - kryptoalgowe laminity z fenestrami, 8 kalcylutyty i kalkarenity bez makrofauny, 9 dolomity, m -facje otwartego morza (typy litologiczne 1 - 3), r - -facje biolity-towe (4-5), I - facje lagunowe (6-8), A-M - zespoły

litolo-giczne.

' Fig. 2. Facies interpretation oj the Jaźv•ica -Góra Łgawa re/erence section.

I - marły limestones with Styliolina, 2 - micritic limestones and marły shales with shelly fauna, 3 - detrital limestones with crinoids, 4 - coral biostromes (A - Alveolites, H - Hexago-naria, G - branching forms), 5 - stromatoporoid (S - Stachyo-des) biolithites (a) and biorudites (b), 6 - amphiporoid biostromes and biorudites, 7 - cryptalgal laminites with fenestrae, 8 - cal-cilutites and calcarenites without macrofauna, 9 - dolomites. e - infraformational erosion, Fe - enrichment in iron oxides, m - open sea facies (lithological types I -3), r - biolithite facies (4- 5), 1 - lagoon facies (6- 8), A - M - lithological sets.

tego świadczy o resedymentacji i okresowych spadkach

tempa sedymentacji w początkowej fazie transgresji. Wyżej

rozwinięta jest klasyczna sekwencja spłycająca się ku górze,

przy czym najwyższe ogniwo - rytmicznie przeławicające

się biostromy amfiporoidowe i fenestralne laminity

krypto-algowe - odzwierciedla cykliczność sedymentacji drugiego

rzędu w obrębie okresowo wynurzanych partii lagun (45).

Cykl III rozpoczynają przeławicające się wapienie

ziar-niste z liliowcami oraz biostromy, reprezentujące podrzędne

epizody spłycania zbiornika związane z okresowymi wpły­

wami środowisk otwartego szelfu. i niszczenia mielizn

liliowcowych (por. 21, 45). Po przejściowym powrocie

rytmicznej akumulacji lagunowej (zespół G) rozpoczęła

się faza intensywnej sedymentacji biogenicznej w postaci

słabo uławiconych kompleksów stromatoporoidowych. W

najwyższej części spotyka się biohermalne odmiany wapienia

kadzielniańskiego (56), biostromy koralowcowe z

alweoli-tami oraz wkładki detrytyczne. Jest to więc cykl zbliżony

do symetrycznego.

Sekwencja w obrębie utworów nadległych sugeruje

obecność kolejnego, podobnie symetrycznego cyklu,

któ-rego ogniwo środkowe (detrytyczna sedymentacja

przy-rafowa) rozdziela fazy głębszej sedymentacji niżejpływowej,

częściowo o charakterze basenowym w ujęciu

Szulczewskie-go (52). ł ~ o"' >-'---=--'-'-' u U1-=-~~'"' ~ profil >-„ u przekop KOWALA QI ~2 Eal Em• SITKÓWKA '. 1 i BOLECHOWICE IG-• I \\~kl~„'.'o.dk.· „„ ·~·· kim wsch

Ryc. 3. Korelacja najważniejszych profili wapieni stromatoporoidowo--koralowcowych SW części Gór Świętokrzyskich na podstawie cykli sedymentacyjnych. Il M - III R - poziomy odpowiadające

kolejnym ogniwom cykli ( M - otwarte morze, R biolityty, L -laguna) w profilu reperowym (wykorzystano dane z 7, 16. 52, 54 ). 1 - fameński kompleks marglisto-łupkowy, 2 - zespoły wapien-no-margliste, 3 - kalcysyltyty i kalkarenity, 4 - kalcyrudyty,

5 - biohermy wapienia kadzielniańskiego, 6 - laminity

krypto-algowe, 7 - stropowa granica kompleksu dolomitów, 8 - dolo-mity krystaliczne („żywet"),. 9 - dolomikryty („eifel"), IO

-kondensacja stratygraficzna, 11 - nieciągłe odsłonięcia, 12

-datowanie za pomocą fauny konodont owej (ad-, - dolny-środ­

kowy podpoziom asymmetricus. Pozostałe objaśnienia jak na

ryc. 2.

Fig. 3. Correlation of major sections of stromatoporoid-coral linu·-stones in SW part of the Holy Cross Mts on the basis of the recordeJ sedimentary cyc/es. Jl M -1/I R - horizons correspondinK to

successive members of the cyc/es ( M - open sea, R - biolithites,

l - lagoon) in the reference section (on the basis of data xii·en in 7, 16, 52, 54).

I - Famennian marly-shaly complex, 2 - limestone:marly units, 3 - calcisiltites and calcarenites, 4 - calcirudites, 5 - Kadzielnia Limestone bioherms, 6 - cryptalgal laminites, 7 - upper boundary of dolomite complex, 8 - crystalline dolomites („Givetian"),

9 - dolomicrites („Eifelian "), 1 O - stratigraphic condensation,

11 - discontinuous exposures, 12 - datings based on conodont

record (ad-s - Lower-Middle asymmetricus Zone). Other

ex-planations as given in Fig. 2.

PRÓBA KORELACJI

Analiza geograficznego rozprzestrzenienia różnych og

-niw cykli rozpoznanych w profilu podstawowym Jaźwicy

wykazała, że przewodnie w sensie litostratygraficznym są

przede wszystkim poziomy spągowe, a więc cienkie zespoły

wyraźnie odbiegające litologicznie od pospolitych odmian

biostromalnych. Ważna przy tym jest nawet ich ogólna

charakterystyka paleontologiczna, ułatwiająca rozróżnianie

przy podobnej litologii. Kryteria wyróżniania tych

zespo-łów zweryfikowano na podstawie próby korelacji najbardziej

reprezentatywnych i odmiennie wykształconych profilów

serii stromatoporoidowo-koralowcowej (ryc. 3).

Szczególnie dogodnym, regionalnym reperem

straty-graficznym okazał się podstawowy poziom cyklu Il (I IM

-ryc. 3), nazwany od typowych elementów faunistycznych

poziomem ambocelidowo-ślimakowym (Ambocoeliidae

-rodzina drobnych, gładkich spiriferidów). Jest on znany

od rejonu Daleszyc aż po Miedziankę, m.in. również z

kluczowego wiercenia Kowala I. Miąższość tego poziomu

nie przekracza 8 m, a zmienność oboczna objawia się

przede wszystkim w różnym udziale odmian

pelityczno--marglistych, czasem o pokroju gruzłowym, oraz

drobno-ziarnistych. Profil· Jaźwicy jest skrajnym przykładem

do-minacji pierwszego typu utworów przy zredukowanej miąż­

szości, zaś profil Sowich Górek k. Miedzianki tworzą

kal-karenity z fauną liliowcowo-koralowcową, a wkładka peli

-tyczno-marglista z „przewodnią" fauną muszlową nie

przekracza przypuszczalnie 30 cm. Należy też odnotować

gradacyjny charakter spągowej granicy litologicznej w

Posłowicach, przy ogólnym wykształceniu litologicznym

zbliżonym do profilu Sowich Górek.

Najniższe ogniwo cyklu Ili (III M-R; poziom

atrypi-dowo-liliowcowy) zostało prześledzone w podstawowych

profilach Chęcin, Jaźwicy i Sitkówki. Wyróżnia się ono

rytmiką sedymentacji w postaci co najmniej 3 cykli drugiego rzędu. Są one rozpoznawalne (dla profilu Chęcin - patrz

42), mimo wyraźnego zróżnicowania facjalnego, podobnie

jak w poziomie ambocelidowo-ślimakowym. Duży udział

ławic biostromalnych i przypuszczalnie nie tak duży zasięg

geograficzny sugerują mniejszy i bardziej nieregularny

zakres zmian środowiskowych niż w cyklu Il.

W spągu najmłodszego cyklu w profilach Chęcin i rejonu

Bolechowice-Kowala występuje zespół wapienno-marglisty

ze znaną skamieniałością przewodnią Phlogoiderhynchus

polonicus (Roemer) i dolnofrańskimi konodontami z ro

-dzaju Ancyrodella. Nie stwierdzono go jednak w rejonie

Sitkówki i Miedzianki, gdzie znane są różnej wielkości

luki stratygraficzne w stropie serii

stromatoporoidowo--koralowcowej (patrz 54). Kwestia wyróżniania tego cyklu

wiąże się z rozstrzygnięciem }controwersyjnego problemu

wieku najwyższych ogniw omawianej serii w większej

części regionu kieleckiego.

Diachronizm górnej granicy tych utworów wydaje się

wynikać z rozkładu miąższości serii

stromatoporoidowo-..:koralowcowej, wyraźnie zależnego od wieku i charakteru

utworów nadległych, wykazujących m.in. kondensację stra

-tygraficzną. Przy założeniu istnienia trzech cykli w profilu

Sitk~wki, najmłodszy z nich, występujący nad poziomem

atrypidowo-liliowcowym, obejmowałby 2/3 całkowitej miąż­

szości serii liczącej ponad 500 m. Również rozprzestrzenie-nie facji detrytycznych w profilach okolic Kowali wskazuje

na istnienie płytkowodnej budowli węglanowej przez

pra-wie cały fran (52, 54), a potwierdzają to także najnowsze

badania biostratygraficzne (Wrzołek; 1984, oprac. arch.).

Tak więc wstępnie przyjęto istnienie cyklu zarówno we frańskich facjach stromatoporoidowo-koralowcowych, jak

i detrytycznych i wapienno-marglistych. Cykl ten miałby

jednak miejsce już w nowych ramach paleogeograficznych w wyniku wyodrębnienia się płycizny centralnej (faza ra-fowa w koncepcji Szulczewskiego, 52). Inicjująca go

wczesnofrańska transgresja była wydarzeniem dużej rangi w rozwoju sedymentacji dewońskiej (11 ). Za jego odpowied-nik w opisywanych rejonach uznano zespoły biostrom koralowcowych z ramienionogami ·i liliowcami, a więc

utwory o najlepiej wyrażonych wpływach otwartego zbior-nika morskiego w obrębie sekwencji biostromalno-laguno-wej. Tak zinterpretowany najmłodszy cykl obejmuje wciąż znaczną część miąższości serii (ryc. 3).

Przeprowadzone korelacje ujawniły wartość reperową

niektórych ogniw biostromalnych, np. poziomu IIR z licznymi koralowcami Rugosa (m.in. Hexagonaria) oraz

poziomu IIIR w postaci grubych kompleksów słabo uławi­

conych wapieni stromatoporoidowych. Z drugiej strony profil Sowich Górek dokumentuje złożoność rozwoju wyż­

szej części najstarszego cyklu, co rzutuje na roboczy charak-ter również i tego wydzielenia. W tej sytuacji czterodzielny schemat regionalnego rozwoju facjalnego wymaga dalszego potwierdzenia, przede wszystkim przez prace wiertnicze.

WNIOSKI KOŃCOWE

Cykliczność stwierdzona w serii stromatoporoidowo--koralowcowej Gór Świętokrzyskich nawiązuje do zjawisk opisywanych z wielu dewońskich kompleksów węglanowych

(np. 11, 13, 21 ). Jak wykazał Wilson (59) asymetryczne,

spłycające się ku górze sekwencje z cienką serią

transgre-sywną są naturalną cechą szelfowych osadów węglanowych,

wskutek skokowego charakteru tej sedymentacji, bardzo

czułego na zmiany środowiskowe. Przerywane cykle agra-dacyjne („punctuated aggradational cycles" - PAC; 2)

wynikają z szybkiego tempa depozycji biogenicznej zakłó­

canej okresowo pulsami transgresywnymi wiązanymi zwykle z eustatycznymi oscylacjami poziomu morza (patrz dyskus-ja - 11, 13, 49).

Tego rodzaju wydarzenia zachodzą bardzo szybko w skali czasu geologicznego, toteż zgodnie z wnioskami Wilsona (59; por. też 2) można zakładać izochronizm dolnych granic cykli przynajmniej w skali regionu badanego i w odniesieniu do poziomu II M. Tym samym wyżej przed-stawione repery stratygraficzne nabierają waloru korelacyj-nych horyzontów chronostratygraficzkorelacyj-nych.

Tak więc cykliczny rozwój sedymentacji może stanowić

punkt wyjścia do koncepcji schematu stratygraficznego.

Przeprowadzone badania umożliwiają już obecnie wyjaś­

nienie wzajemnych relacji niektórych jednostek litostraty-graficznych. Przykładowo, w profilach okolic Miedzianki

okazało się, że warstwy ze Stringocephalus burtini

pod-ścielają warstwy sitkówczańskie, zgodnie z wnioskami J.

Kaźmierczaka (16). Potwierdził się też heterochroniczny charakter stropu kompleksu dolomitowego, gdyż utwory najstarszego cyklu są w dużej części zdolomityzowane, a jedyny wyjątek stanowi właśnie rejon Miedzianki (ryc. 3). Stała odrębność facjalna rejonu Chęcin (por. 17), a

także charakter zmienności w obrębie szeroko rozprzestrze-nionych ogniw transgresywnych sugerują, że model paleo-geograficzny serii stromatoporoidowo-koralowcowej już

w fazie ławicowej nawiązywał do pensymetrycznego planu facjalnego franu ( 52). Model mozaiki facjalnej (por. 16, 17) wydaje się obowiązywać głównie na obszarze płycizny

węglanowej w wyższych ogniwach cykli.

Poziomy korelacyjne o wartościach ~hronostratygra­

ficznych stworzyły powierzchnie odniesienia do badań

facjalnych uwarunkowań rozprzestrzenienia różnych grup organizmów, a przez to - oceny ich walorów biostraty-graficznych. Epizody transgresywne są uważane za

wyda-rzenia o dużych konsekwencjach ewolucyjnych (por. ~on­

cepcja Seilachera, 50) i ekologicznych, wyrażonych m:in. w migracjach bentosu. Badania ramienionogów (Ra~ki,

1982, oprac. arch.) i koralowców Rugosa (Wrzołek, 1984, oprac. arch.), wskazują, że prace paleontologiczne ułatwią diagnozę poszczególnych cykli. Rozpatrzenie wzajemnej

więzi zmian środowiskowych i zespołów organizmów umoż­

liwi zrozumienie historii regionu w ujęciu ekostratygra-ficznym (22).

Możliwe będzie też wykorzystanie wniosków biostraty-graficznych opartych nawet o pojedyncze odsłonięcie. Naj-bardziej perspektywiczny jest pod tym względem rejon Miedzianki wykazujący analogie z profilem Kostomłotów

k. Kielc, kluczowym dla badań konodontowych granicy

żywet/fran (43, patrz okładka).

Cykle transgresywno-regresywne zostały opisane

rów-nież z wapieni stromatoporoidowo.:.koralowcowych wschod-niej części Gór Świętokrzyskich (44) oraz z ogólnie margi-nalno-morskich utworów żywetu i franu Lubelszczyzny (28). Stwarza to nadzieje na przyszłe korelacje w skali ponadregionalnej. ·

SUMMARY

The paper presents an attempt to solve the q uestion of correlations of strata belonging to Oevonian (Givetian--Frasnian) stromatoporoid-córal complex of the Holy Cross Mts. Facies analysis of the most complete section from the vicinities of Bolechowice. (Jóźwica -Góra Łgawa

section) made it possible to establish 3 cycles in strata of the biostromal phase, and the fourth in strata corresponding to the reef phase as interpreted by Szulczewski (52). The cycles (especially the cycle Il) display the nature of upward--shallowing sequences typical of carbonate shelves. Basa! membeh of the cycles are represented by thin beds of micritic or grained limestones with marły intercalations and fauna of the open sea type, traceable even on the regional scale.

The members correspond to break in carbonate sedi-mentation due to transgressive pulses. Therefore, they may be used as a basis for chronostratigraphic correlations. The sedimentary cyclicity makes also possible testing correlation value of several faunistic groups and to base biostratigraphy on ecosystem premises. Moreover, it appears to be a potential tool in making supraregional correlations.

PE31-0ME

B cTaTbe C.QenaHa nonb1TKa peweH11ff sonpoca Koppe-nffu1111 B npe.Qenax ,QeBOHCKOH {>K11BeT-<ł>paH) CTpOMaTO-nop011.QOBO-KOpannoBOH cep1111 CseHT0Kw11cK11x rop. <l>a-u11anbHaff 11HTepnpeTau11J1 caMoro nonHoro pa3pe3a oKpecT-HOCTe!A 6onexos11u (.Sl3s11ua-fypa Jl rasa) Bb1Ka3ana np11-cyTcTs11e 3 U11KnOB B npeAenax oca,QKOB 6aHKOBOH cpa3bl 11 YeTsepToro, COOTBeTCTBYK>~ero y>Ke PM<ł>TOBOM cpa3e, no MHeH1111 WynbYeBcKoro (52). 3T11 u11Knb1, a oco6eHHO BTOpOH U11Kn, MMeK>T xapaKTep ceKBeHUM11 sce 6onee

1

MenKMX K Bepxy, TMnl1YHblX ,Qnff Kap6oHaTHblX wenb<ł>OB. 111x· CaMble HM3KMe 3BeHbff 3TO TOHKMe KOMnneKCbl MMKp11-TOBblX 11n11 3epHMCTblX H3BeCTHRKOB c Mepren11CTblMl1 BKna,QKaMM 11 cpayHOM OTKpblTOro MOpR. OHM COOTBeT

-CTBYK>T nposanaM ce.QHMeHTau1111 s pe3ynbTaTe TpaHc-rpecc11BHb1x npoueccoB, TaK YTO MoryT 6btTb OCHOBOM xpoHoCTpaT11rpacp11yecKo.:1 KoppenRUMM B npe.Qenax cep1111. LJ.11Knl1YHOCTb ce,QMMeHTaUMM ,QenaeT B03MO>KHOM nepe-oueHKY KoppenRUHOHHoró 3HaYeH11R MHOrMx rpynn cpayHbl VI OCHoBaHMR 6110CTpaT11rpacp1111 Ha 3KOCMCTeMHblX OCHO-sax, a TaK>Ke yKa3btBaeT B03MO>KHOCTb csepxCMCTeMHblX KoppenRUMVI.