Europejska Agencja Œrodowiska
Maciej Podemski*
Europejska Agencja Œrodowiska
(Euro-pean Environment Agency) zosta³a
utwo-rzona w 1990 r. na mocy rozporz¹dzenia EWG nr 1210/90. W 1993 r. podjêto de-cyzjê o lokalizacji jej siedziby w Kopen-hadze, a w 1994 roku rozpoczê³a sw¹ dzia³alnoœæ (Podemski, 2004). Pomimo, ¿e agencja jest organem Unii Europej-skiej, jej cz³onkami mog¹ równie¿ zostaæ kraje nie nale¿¹ce do UE, ale popieraj¹ce cele agencji. Do agencji nale¿y obecnie 31 pañstw: 25 pañstw cz³onkow-skich Unii Europejskiej oraz Bu³garia, Islandia, Lichten-stein, Norwegia, Rumunia i Turcja. Kolejnym cz³onkiem ma zostaæ Szwajcaria. Równie¿ Albania, Boœnia i Herce-gowina, Chorwacja, Republika Macedonii oraz Serbia i Czarnogóra zg³osi³y chêæ przyst¹pienia do niej.
Zadaniem Europejskiej Agencji Œrodowiska jest dostar-czanie europejskim decydentom politycznym oraz opinii publicznej informacji o stanie œrodowiska i kierunkach jego zmian w celu wspierania zrównowa¿onego rozwoju i pomocy w osi¹gniêciu poprawy stanu œrodowiska. Agen-cja realizuje to zadanie poprzez koordynacjê Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Œrodowiska (EIONET) i ca³ego systemu informacji œrodowiskowej, gromadzenie i analizê danych z dziedziny œrodowiska (pochodz¹cych od s³u¿b Komisji Europejskiej, krajów cz³onkowskich agen-cji, miêdzynarodowych organizacji i konwencji), doradz-two w opracowywaniu europejskiej polityki i strategii ochrony œrodowiska oraz zapewnianie powszechnego dostêpu do informacji.
G³ównymi odbiorcami produktów agencji s¹: Komisja Europejska, Parlament Europejski i Rada Europejska. Z prac agencji korzystaj¹ równie¿ inne instytucje Unii Europej-skiej, takie jak Komitet Ekonomiczno-Spo³eczny, Komitet Regionów oraz Europejski Bank Inwestycyjny oraz kraje cz³onkowskie. Poza strukturami Unii Europejskiej u¿yt-kownikami dorobku agencji s¹ organizacje pozarz¹dowe, akademickie, biznesowe, a tak¿e inne zainteresowane pod-mioty.
Informacje dostarczane przez agencjê pochodz¹ z ró¿nych Ÿróde³. Najwiêkszym z nich jest Europejska Sieæ Informacji i Obserwacji Œrodowiska. Agencja jest odpo-wiedzialna za rozbudowywanie sieci oraz koordynacjê dzia³añ przez ni¹ podejmowanych. Aby osi¹gn¹æ ten cel, agencja œciœle wspó³pracuje z koordynatorami krajowymi, którymi zazwyczaj s¹ krajowe agencje œrodowiska lub ministerstwa œrodowiska krajów cz³onkowskich, odpowie-dzialne za administrowanie krajowych sieci ³¹cz¹cych instytucje (jest ich w sumie oko³o 300).
Wa¿nymi Ÿród³ami informacji s¹ te¿ organizacje euro-pejskie i miêdzynarodowe, takie jak Urz¹d Statystyczny
(Eurostat) oraz Wspólne Centrum Badawcze (JRC) Komi-sji Europejskiej, Organizacja ds. Wspó³pracy Gospodar-czej i Rozwoju (OECD), Program Ochrony Œrodowiska Narodów Zjednoczonych (UNEP), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wy¿ywienia i Rolnictwa (FAO) czy te¿ Œwiatowa Organizacja Zdrowia (WHO).
W celu efektywnego gromadzenia danych i zarz¹dza-nia nimi stworzono piêæ europejskich centrów tematycz-nych, zajmuj¹cych siê wod¹, powietrzem i zmianami kli-matycznymi, ró¿norodnoœci¹ biologiczn¹, gospodark¹ zaso-bami naturalnymi i odpadami oraz œrodowiskiem l¹do-wym.
Europejska Agencja Œrodowiska publikuje corocznie cztery serie raportów, z których najwa¿niejsza jest
Envi-ronmental Signals. Ponadto ukazuje siê coraz wiêcej
krót-kich notatek informacyjnych, dotycz¹cych konkretnych zagadnieñ — tzw. briefingów. Briefingi i najwa¿niejsze raporty s¹ zazwyczaj t³umaczone na jêzyki urzêdowe kra-jów cz³onkowskich agencji. Wszystkie publikacje s¹ nie-odp³atnie dostêpne na stronie internetowej agencji (http://www.eea.eu.int).
Zarz¹d agencji sk³ada siê z jednego przedstawiciela ka¿-dego kraju cz³onkowskiego, dwóch przedstawicieli Komisji Europejskiej oraz dwóch wybitnych naukowców desygno-wanych przez Parlament Europejski. Do zadañ Zarz¹du Europejskiej Agencji Œrodowiska nale¿y m.in. wyznaczanie dyrektora zarz¹dzaj¹cego, desygnowanie Komitetu Nauko-wego i przyjmowanie wieloletniego oraz rocznych progra-mów pracy, a tak¿e sprawozdañ rocznych. Dyrektor zarz¹-dzaj¹cy odpowiada przed zarz¹dem za realizacjê progra-mów oraz za bie¿¹ce administrowanie agencj¹. Komitet Naukowy, sk³adaj¹cy siê maksymalnie z 20 naukowców wyznaczonych przez zarz¹d,doradza zarz¹dowi i dyrekto-rowi zarz¹dzaj¹cemu.
Strategia Europejskiej Agencji Œrodowiska na lata 2004–2008
Obecny, trzeci wieloletni program pracy agencji, to strategia na lata 2004–2008 (Strategia..., 2003), pokry-waj¹ca siê z 6. Programem Unii Europejskiej Dzia³añ na rzecz Ochrony Œrodowiska (Podemski, 2003). W strategii za³o¿ono przede wszystkim, i¿ agencja rozbuduje system informacji, a¿ do osi¹gniêcia zintegrowanego systemu informacji przestrzennej w Europie, równolegle z inicjaty-wami INSPIRE (Infrastructure for Spatial Information in
Europe — Infrastruktura Informacji Przestrzennej w
Euro-pie) oraz GMES (Global Monitoring for Environment and
Security — Globalny Monitoring Œrodowiska i
Bezpieczeñ-stwa).
Do priorytetów strategii agencji na lata 2004–2008 nale¿¹:
a) Powstrzymywanie zmian klimatycznych. Dzia³anie to obejmuje m.in. ocenê postêpu realizacji celów wyzna-czonych w protokole z Kyoto, a tak¿e poparcie celów UE, 451 Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 6, 2005
W UNII EUROPEJSKIEJ
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; maciej.podemski@pgi.gov.pl
polegaj¹cych na zmniejszeniu intensyfikacji produkcji energii w UE o 1% rocznie i zwiêkszeniu do 2010 r. zu¿y-cia energii odnawialnej do 12% ca³kowitego zu¿yzu¿y-cia ener-gii. Ponadto obejmuje ono ocenê wp³ywu zmian klima-tycznych na œrodowisko i ocenê mo¿liwoœci adaptacji spo³eczeñstw do tych zmian. Agencja wesprze tak¿e dale-kosiê¿ny cel UE, jakim jest niedopuszczenie do podwy¿-szenia globalnej temperatury atmosfery o wiêcej ni¿ 2°C powy¿ej temperatury z okresu przedindustrialnego. Bêdzie to wymaga³o d³ugoterminowej, globalnej redukcji emisji gazów cieplarnianych — nawet o 70% wielkoœci emisji z 1990 r.
b) Zapobieganie utracie bioró¿norodnoœci i zrozumie-nie zmian przestrzennych. Agencja bêdzie pomagaæ Unii Europejskiej w zapobieganiu utracie ró¿norodnoœci biolo-gicznej i w ochronie siedlisk oraz obszarów o szcze-gólnym znaczeniu dla zachowania gatunków. W strategii przewidziano równie¿ wsparcie realizacji wymagañ prze-strzennych, okreœlonych przez inicjatywy o zasiêgu euro-pejskim i œwiatowym, w³¹cznie z zadaniami dotycz¹cymi systemów morskich i gleb, ze szczególnym uwzglêdnie-niem ochrony gleb i zmian w wykorzystaniu gruntów na obszarach ekologicznie wra¿liwych.
c) Ochrona zdrowia ludzkiego i jakoœci ¿ycia. Konkret-ne dzia³ania bêd¹ obejmowaæ analizowanie kwestii œrodo-wiskowo-zdrowotnych, œledzenie kluczowych czynników szkodliwych dla œrodowiska, w tym jakoœci powietrza oraz wp³ywu zanieczyszczeñ wewn¹trz budynków na ludzkie zdrowie oraz prowadzenie sieci EIONET. W oœmiu wiel-kich ekosystemach morswiel-kich, otaczaj¹cych Europê, szcze-góln¹ uwagê bêdzie siê zwracaæ na trendy w funkcjonowa-niu ekosystemów, eutrofizacjê i zanieczyszczenia, skutki zanieczyszczenia gruntów i scenariusze rozwoju strefy przy-brze¿nej oraz eksploatacjê zasobów morskich i transport morski w rejonie Arktyki i Morza Œródziemnego.
W zakresie ryzyka, jakie niesie ze sob¹ stosowanie che-mikaliów, przewiduje siê opracowanie monitorowania i
systemu informuj¹cego o niebezpiecznych ich stê¿eniach, nara¿eniu na dzia³anie i skutki dzia³ania chemikaliów, z pestycydami w³¹cznie. Jeœli chodzi o jakoœæ wody, to agencja bêdzie wspieraæ wysi³ki d¹¿¹ce do poprawy jakoœ-ci wód podziemnych i powierzchniowych tak, aby nie wp³ywa³y one na zwiêkszenie niekorzystnego oddzia³ywa-nia i zagro¿enie dla ludzkiego zdrowia oraz œrodowiska. Cel ten zamierza siê osi¹gn¹æ poprzez ocenê postêpu na drodze do osi¹gniêcia dobrego stanu zbiorników wodnych do 2015 r. Konkretne dzia³ania bêd¹ obejmowaæ m.in. oce-nê stanu zbiorników wodnych w Europie oraz rozwój
EuroWaterNet (Europejskiej Sieci Monitorowania Wody).
Priorytet ten obejmuje równie¿ zapobieganie zagro¿eniom naturalnym i technologicznym, w tym harmonizacjê map zagro¿eñ naturalnych, map wykorzystania gruntów oraz map ryzyka zagro¿eñ technologicznych.
d) Zrównowa¿one wykorzystanie i zagospodarowanie zasobów naturalnych i odpadów. Stale wzrasta zapotrzebo-wanie spo³eczeñstwa na wodê, energiê i surowce mineralne i jeœli nie zostanie ono powstrzymane, to w przysz³oœci negatywnie wp³ynie na gospodarkê i rozwój spo³eczny. Dlatego coraz czêœciej odpady postrzegane s¹ jako poten-cjalne Ÿród³o zasobów. Norm¹ stanie siê recykling i inten-sywne ponowne wykorzystanie materia³ów.
e) Wspieranie zrównowa¿onego rozwoju i polityk œro-dowiskowych.
Literatura
European Environment Agency — http://www.eea.eu.int/
PODEMSKI M. 2003 — Programy dzia³añ proœrodowiskowych Unii Europejskiej. Prz. Geol., 51: 535–536.
PODEMSKI M. 2004 — Agencje Unii Europejskiej. Prz. Geol., 52: 535–537.
Strategia EEA na lata 2004–2008 — Europejska Agencja Œrodowiska 2003, Biuro Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, Luksem-burg.
Unia Europejska — http://europa.eu.int/agencies/eea/index_en.htm
Informacje o przysz³ych wydarzeniach*
Opracowa³a Barbara ¯bikowska**
23.06.2005. W Warszawie odbêdzie
siê seminarium pt.
Geologiczno-in¿ynier-skie i œrodowiskowe problemy zagospo-darowania przestrzennego,
organizowa-ne przez Polski Komitet Geologii In¿y-nierskiej i Œrodowiska, Katedrê Ochrony Œrodowiska i Zasobów Naturalnych Wy-dzia³u Geologii Uniwersytetu Warszaw-skiego, Instytut Hydrogeologii i Geologii In¿ynierskiej WG UW oraz Polsk¹ Sekcjê Miêdzynarodowej Asocjacji Geologii In¿ynierskiej i Œrodowiska. Seminarium
bêdzie poœwiêcone nastêpuj¹cym zagadnieniom: geoin¿y-nieria œrodowiska w kszta³towaniu zrównowa¿onego roz-woju; ocena warunków geologiczno-in¿ynierskich i œro-dowiskowych; bariery geologiczne a bezpieczne u¿ytko-wanie terenu; zagospodarou¿ytko-wanie obszarów zdegradowa-nych i problemy ochrony dziedzictwa kulturowego. Infor-macje: mgr Anna Srokowska-Okoñska, Katedra Ochrony Œrodowiska i Zasobów Naturalnych, Wydzia³ Geologii, Uniwersytet Warszawski, al. ¯wirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, e-mail: pkgis@uw.edu.pl
07–10.07.2005. W Kazimierzu Dolnym n. Wis³¹
odbê-d¹ siê 2. miêdzynarodowe warsztaty zorganizowane w ra-mach Tematycznej Sieci Naukowej Pollutant pathways
and mitigation strategies of their impact on the ecosystems.
Celem warsztatów bêdzie omówienie wyników dzia³alnoœ-ci siedzia³alnoœ-ci od czasu jej za³o¿enia w 2004 r., poszerzenie siedzia³alnoœ-ci o
452
