Minakowski, Jerzy
Bibliografia opracowań prasy
polskiej b. Prus Wschodnich w latach
1918-1939 : materiały opublikowane
w latach 1918-1980
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 263-265
1982
M I
s
С E L L A N E AJerzy Minakowski
BIBLIOGRAFIA OPRACOWAŃ PRASY POLSKIEJ
В. PRUS WSCHODNICH W LATACH 1918— 1939
Materiały opublikowane w łatach 1918— 1980
P ra c e n a d bibliografią p ra sy polskiej w b. P ru sac h W schodnich do w y b u c h u II w o jn y św iatow ej rozpocząłem w 1978 roku. P o trzeb ą opracow ania tak iej bibliografii sygnalizow ałem w cześniej n a k o n fe ren cji n a u k o w ej pośw ię conej h isto rii p ra sy W arm ii i M azur, zorganizow anej przez S tację N aukow ą Polskiego T o w arzy stw a H istorycznego w O lsztynie w d n iu 17 g ru d n ia 1977 ro k u ! Z am ierzenie o p raco w an ia bibliografii czasopism, zgodnie z p o stu latem tej konferencji, p rz ed staw iłem n a III ogólnokrajow ej n a rad z ie bibliografów w W arszaw ie w dn iach 5—7 czerwca 1978 r o k u 2. W ówczas zasygnalizow ałem rów nież po trze b ę sporządzenia bib lio g rafii o p raco w ań p ra sy polskiej w b. P r u sach W schodnich, podobnie do op raco w an ia dla re g io n u Ś ląsk a J. G lenska 3.
B ibliografię o p racow ań p ra sy polskiej w b. P ru s a c h W schodnich u w aża łem za zadanie drugoplanow e, jako że po trzeb a bibliografii p ra sy polskiej jest palącą koniecznością. N iem niej w to k u p rzygotow yw ania b ibliografii prasy polskiej koniecznym okazało się sięganie do o p racow ań p rasy , jak o do źró deł in fo rm acji o rozproszonych po k r a ju i poza jego g ran icam i czasopism ach w y d aw an y ch w n aszy m regionie. W zw iązku z ty m sporządziłem zalążek bi bliografii opracow ań p ra sy z la t 1718— 1939 w fo rm ie k a rto te k i źródłow ej. Za chęcony przez Zespół P rasoznaw czy przy S tacji N au k o w ej P T H p rzy stąp iłem w 1980 ro k u do sporządzenia m ożliwie p ełn ej bib lio g rafii o p racow ań p rasy p olskiej b. P ru s W schodnich, k o n c en tru ją c się n a razie n a o pracow aniach prasy ukazującej się w latach 1918— 1939, a o p u b lik o w an y ch w lata ch 1918— 1980.
B ibliografia ta nie jest jeszcze k om pletna — b ra k w niej z pew nością części w y d a w n ictw z w arty c h i arty k u łó w o szerszej tem atyce, zaw ierających n iejed n o k ro tn ie rozdziały bądź w zm ianki n a te m a t p ra sy polskiej w om aw ia n y m okresie, ta k przed — jak i pow ojennych, nie zaw sze osiągalnych w biblio tek ach olsztyńskich (kilka tak ic h w y d aw n ictw sprow adziłem z in n y c h biblio tek celem sp raw d z en ia z autopsji). Oprócz o p racow ań p ra sy u w zględniłem ró w nież o p racow ania polskich k alendarzy.
K a rto te k a opracow ań p ra sy przeze m nie sporządzona liczy obecnie około 200 opisów bibliograficznych. M a teriał w n iej zgrom adzony podzieliłem ty m
1 P o r . m ó j g ł o s w d y s k u s j i n a o m a w i a n e j s e s j i , z a m i e s z c z o n y w s p r a w o z d a n i u J e r z e g o P r z e r a c k i e g o , K o n f e r e n c j a n a u k o w a p o ś w i ę c o n a h i s t o r i i p r a s y W a r m i i i M a z u r , K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1978, n r 1, s s . 144— 145. P o t r z e b a o p r a c o w a n i a t a k i e j b i b l i o g r a f i i p r z e w i j a ł a s i ę r ó w n i e ż w g ł o s a c h i n n y c h d y s k u t a n t ó w . 2 T r z e c i a o g ó l n o k r a j o w a n a r a d a b i b li o g r a fó w . W a r s z a w a 5— 7 V I 1978 r. R e f e r a t y i d y s k u s j a , W a r s z a w a 1980, s s . 193— 194. 3 J . G l e n s k , B i b l i o g r a f i a o p r a c o w a ń p r a s y ś l ą s k i e j , t . l , 2, O p o l e 1973— 1976. K O M U N IK A T Y M A Z U R S K O -W A R M IŃ S K IE , 1982, N R 3 (157)
2 6 4 Jerzy M inakowski
czasowo n a opracow ania opu b lik o w an e p rzed i po II w o jn ie św iatow ej, a w r a m ach ty ch części — na: a — p race om aw iające sta n b a d ań n a d czasopiśm ien nictw em polskim w b. P ru sac h W schodnich, b — bibliografie i spisy czaso pism, с — o p racow ania om aw iające całość p rasy polskiej bądź k ilk a czasopism, d — opracow ania poszczególnych czasopism, e — opracow ania biograficzne, om aw iające działalność w ydaw ców i red ak to ró w p rasy oraz dziennikarzy.
Nie podejm uję się w ty m k ró tk im kom unikacie analizow ania zgromadzo nego m ateriału , zwłaszcza że uczynili to w yczerpująco Sław om ir K alem bka i W ojciech W rzesiński w sw ym referacie n a w zm iankow anej już k o n ferencji pośw ięconej h isto rii p rasy w b. P ru s ac h W schodnich, o publikow anym n a ła m ach „K om unikatów M azursko-W arm ińskich” s. Zwrócę tu u w agę n a kilka problem ów , z k tó ry m i sp otkałem się prz y z bieraniu m ateriałó w do bibliografii opracow ań p ra s y polskiej b. P ru s W schodnich z la t 1918—193.9:
Co zaw iera w sobie o k reślen ie „ p rasa p o lo n ijn a” ? Nie jestem h isto ry k iem an i prasoznaw cą, a n a podstaw ie przeg ląd an y ch publikacji nie m ogę sobie w yrobić jednoznacznego poglądu n a ten tem at. Np. A ndrzej Paczkow ski w sw ej p ra cy Prasa polonijna w latach 1870— 1939 uw zględnia rów nież „p rasę polo n ijn ą au to ch to n ó w ” s; w innych p racach Polonię utożsam ia sdę w yłącznie z w y chodźstw em 6.
M oim zdaniem bibliografia p ow inna uw zględniać rów nież opracow ania prasy w y d aw a n ej poza te re n e m b. P ru s W schodnich, a dla ludności polskiej ■na tym te re n ie przeznaczonej w całości lu b części (np. g ru dziądzki „W eckruf im O sten ” (1920) czy k ale n d arz e E. S u k erto w ej-B ied ra w in y ). Z podobnych po w odów uw zględnione pow in n y być chyba b erliń sk i „Cech” o raz „Polak w N iem czech”, „M łody Polak w N iem czech” i „M ały P olak w N iem czech” . Czy uw zględniać prasę działdow ską, zwłaszcza „Gazetę M azu rsk ą ” z dodatkam i?
B ibliografia opracow ań p ra sy polskiej b. P r u s W schodnich pow inna być selektyw na, zwłaszcza odnośnie m a te ria łó w z p ra sy codziennej i tygodników okresu po II w ojnie św iatow ej.
W 1970 ro k u w M uzeum R egionalnym w Sztum ie o g lądałem egzem plarz czasopisma „G azeta S ztu m sk a” w ydaw anego przez tam tejszą P ow iatow ą R adę L udow ą (1919, R. 1, n r 22: 10 VIII). W adresie w ydaw niczym umieszczono określenie: R edakcja i ekspedycja gdańska. D otychczas n ie zetknąłem się ani w bibliografiach czy k ata lo g ach prasy, ani w o pracow aniach historii prasy z jak ąk o lw iek w zm ian k ą o ty m tytule.
4 S . K a l e m b k a , W . W r z e s i ń s k i , O p o t r z e b i e p e ł n e j s y n t e z y d z i e j ó w p r a s y p o l s k i e j na W a r m i i i M a z u r a c h w X I X i w p i e r w s z e j p o t o i u i e X X w i e k u , K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e 1978, n r 1, s s . 27— 44. 5 A . P a c z k o w s k i , P r a s a p o l o n i j n a w l a t a c h 1870—1939. Z a r y s p r o b l e m a t y k i , W a r s z a w a 1977, r o z d z . 5: S k u p i s k a a u t o c h t o n i c z n e (1918—1939), w t y m o p r a s i e p o l s k i e j n a W a r m i i , M a z u r a c h i P o w i ś l u — s s . 123— 124. 6 P o r . n p , S t a n i p o t r z e b y b a d a ń n a d z b i o r o w o ś c i a m i p o l o n i j n y m i , r e d . H . K u b i a k , A . P i l c h , W r o c ł a w 1976 ( m a t e r i a ł y z m i ę d z y n a r o d o w e j k o n f e r e n c j i n a u k o w e j w K r a k o w i e w 1978 г.).
B ibliografia opraco w ań prasy p o lskiej 265 D I E B I B L I O G R A P H I E Z U M T H E M A P O L N I S C H E P R E S S E D E S E H E M A L I G E N O S T P R E U S S E N S I N D E N J A H R E N 1918— 1939 Z u s a m m e n f a s s u n g D i e B i b l i o g r a p h i e — n o c h n i c h t v o l l s t ä m d i g e — z u m T h e m a p o l n i s c h e P r e s s e ( Z e i t s c h r i f t e n u n d K a l e n d e r ) , d i e i m e h e m a l i g e n O s t p r e u s s e n e n t w e d e r h e r a u s g e g e b e n o d e r v e r b r e i t e t w u r d e , u m f a s s t V e r ö f f e n t l i c h u n g e n b i s z u m J a h r e 1980. S i e r e s u l t i e r t a u s d e r A r b e i t ü b e r d i e B i b l i o g r a p h i e d i e s e r P r e s s e , d i e a u f d i e s e n G e b i e t e n i n d e n J a h r e n 1718—1939 e r s c h i e n . E s i s t b e a b s i c h t i g t , d i e s e l b e d u r c h B e a r b e i t u n g e n ' v o n Z e i t s c h r i f t e n , d i e v o r d e m I . W e l t k r i e g h e r a u s g e g e b e n w u r d e n , z u e r w e i t e r n . D i e a n g e f e r t i g t e K a r t e i d e r P r e s s e b e a r b e i t u n g z ä h l t g e g e n w ä r t i g a n 200 b i b l i o g r a p h i s c h e r B e a r b e i t u n g e n . D a s i n i h r z u s a m m e n g e t r a g e n e M a t e r i a l w u r d e v o r l ä u f i g f o l g e r . d e r - m a s s e n e i n g e t e i l t : B e a r b e i t u n g , d i e v o r u n d n a c h d e m I I . W e l t k r i e g e r s c h i e n e n , u n d i m R a h m e n d i e s e s T e i l s i n : A r b e i t e n , d i e d e n S t a n d d e r F o r s c h u n g e n ü b e r d a s p o l n i s c h e Z e i t s c h r i f t e n w e s e n i n O s t p r e u s s e n z u m T h e m a h a b e n , B i b l i o g r a p h i e n u n d V e r z e i c h n i s s e d e r Z e i t s c h r i f t e n , A r b e i t e n , w e l c h e d i e G e s a m t h e i t d e r p o l n i s c h e n P r e s s e o d e r e i n i g e T i t e l b e h a n d e l n , A r b e i t e n , d i e s i c h m i t d e n j e w e i l i g e n Z e i t s c h r i f t e n b e f a s s e n , b i o g r a p h i s c h e B e a r b e i t u n g e n ( H e r a u s g e b e r , R e d a k t e u r e , J o u r n a l i s t e n ) . I m S c h l u s s t e i l d e r B e a r b e i t u n g w i r d e s n ö t i g s e i n , e i n e A u s w a h l d e s g e s a m m e l t e n M a t e r i a l s z u t r e f f e n , h a u p t s ä c h l i c h w a s A u f s ä t z e a u s d e r t ä g l i c h e n P r e s s e u n d W o c h e n z e i t e - s c h r i f t e n n a c h 1945 a n b e l a n g t .
