Sprawozdanie z działalności Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN za rok 1981

INSTYTUT HISTORII NA UK I, OŚWIATY I TECHNIKI PAN

SPRAW OZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUTU H ISTO RII NA UKI, OSWJATY I TECH N IK I PA N ZA ROK 1981

I. REALIZA CJA PLANU BADAŃ NAUKOWYCH

W roku sprawozdaw czym działalność Instytutu koncentrowała się w okół n astę­ pujących grup tem atycznych:

1. Historia nauki polskiej

Prace nad kolejnym , czwartym tomem Historii nauki polskiej (red. prof. B. Suchodolski), choć opóźnione w skutek śm ierci głów nego autora tomu — prof. J. ^Hulewicza, posunęły się jednak znacznie naprzód. Opracowano w ięk szą część obszernego rozdziału ogólnego o w arunkach rozw oju nauki polskiej w latach 1863—1918 (doc. S. Brzozowski) oraz szereg rozdziałów, przedstaw iających rozwój poszczególnych dyscyplin. Przeprowadzono w K om itecie H istorii Nauki i Techniki dyskusję nad koncepcją całości i gotow ym i częściam i dzieła oraz rozpisano ankietę wśród członków K om itetu dotyczącą stanu prezentow anych przez nich dyscyplin w latach 1863—1918. Zaaw ansow ano prace nad tom em V (1918—1951) zarówno w części ogólnej, jak i szczegółowej oraz nad tom em VIII — biograficznym i IX — bibliograficznym , który jest już w końcowej fazie opracowania (mgr J. Schiiler).

W dziedzinie badań nad w czesnym i zw iązkam i nauki polskiej z nauką euro­ pejską opóźniły się o pół roku — w skutek poszerzenia bazy źródłowej — prace nad m onografią pt. Skarbiec w i e d z y Brunetto Latiniego. T rzy n astow ie czn a m y śl en cyklo pedyczna jako w y r a z tendencji do upowszechniania w i e d z y (doc. M. Fran- kowska-Terlecka). K ontynuowano badania tek stów astronom icznych i astrologicz­ nych z X IV —XVII w. (prof. -J. Dobrzycki, dr M. M alewicz) oraz zaw artości polskich źródeł haglograficznych X —XV w . od strony w ied zy m edycznej ich autorów (dr M. M alewicz). Pow ażnie zaaw ansow ano m onografię Uczony w św ia domości polskiego środow iska naukowego XV w., ukazując w niej rolę i funkcję W szech­ nicy K rakowskiej jako korporacji uczonych oraz w ykonano w stęp ne prace zm ie­ rzające do w ydania antologii tekstów uniw ersyteckich z XIV—X V w. D otychcza­ sow ym rezultatem tych studiów jest rozprawa o dwu m odelach uczonego w po­ czątkach działalności uniw ersytetu krakowskiego (dr J. D rewnow ski). W zakresie badań nad recepcją filozofii praktycznej A rystotelesa w X II—X V w. ustalono dzieje poszczególnych ksiąg Ekonomiki w języku greckim, ich łacińską recepcję w średniow ieczu i rolę komentarzy do średniow iecznych tłum aczeń łacińskich (dr. A. Słomczyńska).

Rozpoczęto źródłowe badania nad scientia curiosa jako form ą popularyzacji nauki w X V I w. (doc. T. Bieńkowski) oraz nad procesam i kształtow ania się kręgów ludzi uczonych w Rzeczypospolitej ów czesnego O św iecenia (dr J. Kozłowski). K on­ tynuowano studia nad społeczną rolą uczónego w dobie O św iecenia na przykładzie Onufrego Kopczyńskiego (doc. I. Stasiew icz-Jasiukow a).

W dziedzinie badań nad głów nym i kierunkam i badaw czym i i szkołam i w nau­ kach ścisłych X IX i X X w. rozpoczęto studia nad problem am i klasyfikow ania p ierw iastków chem icznych w X IX stuleciu (dr hab. S. Zamecki) i nad rozwojem geotektoniki teoretycznej (analiza m etod badawczych w aspekcie historycznym — dr A. Arendarski) oraz przygotowano w stępną w ersję pracy traktującej o e le ­ m entach nauk m atem atyczno-przyrodniczych w czasopism ach w arszaw skich okresu pozytywizm u (dr M. Bąk). Praca ukazuje działania p ozytyw istów zm ierzające do zjednania naukom m atem atyczno-fizycznym poparcia społecznego i zapew nienia

na-leżncgo im m iejsca w kulturze narodowej. N ie zakończono — z powodu diuższych urlopów — badań nad pow staniem i rozwojem ośrodka fizyk i eksperym entalnej w U niw ersytecie Jagiellońskim (dr K. Szymborski) i nad geom etrią różniczkową i rów naniam i różniczkowym i w pracach Kazim ierza Żórawskiego (mgr D. Hupa- łowska).

2. N ajw ażniejsze osiągnięcia badawcze uczonych polskich,

ich oddziaływanie w nauce światow ej

W dziedzinie badań nad dziełem Kopernika oraz nad środow iskiem naukowym jego epoki przygotowano do druku tom II Dziel w s z y s tk ic h M. Kopernika w w ersji rosyjskiej (dr A. Słom czyńska) i kontynuowano prace redakcyjne nad pozostałymi tom am i. Prowadzono dalsze badania nad źródłami doktrynalnym i działalności K o­ pernika jako m ęża stanu, nad księgozbiorem Kopernika w U ppsali i dziejam i b i­ bliotek w arm ińskich w yw iezionych do S zw ecji (mgr M. Golińska-Gierych) oraz nad kulturą um ysłową Warmii i biskupstw em warm ińskim czasów Kopernika (współpracownicy).

Kontynuowano badania nad kosmologią i psychologią W itelona (dr J. Bur­ chardt). Ukończono i opatrzono komentarzem przekład polski księgi II P e r s p e k ty w y W itelona, dotyczącej fizyk i i prowadzono dalsze prace nad księgą III (zespół UMK, kier. doc. W. W róblewski). Uzupełniono i przygotow ano do druku pracę o kata­ logu gw iezdnym Jana H ew eliusza (dr P. Rybka) oraz prowadzono studia nad b iblio­ teką i korespondencją H ew eliusza (współpracownik). Zakończono rozprawę pt. O p ty k a X V w. — m ię d zy nauką średniowieczną i nowożytną (dr G. Rosińska).

W w ydaw n ictw ie dzieł O. Langego i M. K aleckiego kontynuow ano prace nad skróconą edycją dzieł O. Langego w języku angielskim (mgr H. H agem ejer i mgr F. Lange), ukończono tomy III i IV oraz w stęp nie przygotow ano tom V Dziel M. Kaleckiego. Podjęto rów nież pracę nad monografią: Michał K alecki o gospodarce socja listycznej (doc. J. Osiatyński).

3. Historia nauk przyrodniczych i lekarskich

Z zakresu prac nad historią nauk geograficznych i biologicznych prowadzono studia nad w kładem kartografii polskiej do rozwoju kartografii św iatow ej (współ­ pracownicy). Zakończono źródłowe badania nad recepcją G eografii Ptolom eusza do 1475, które ukazują narodziny nowożytnego w arsztatu kartografa i proces w dra­ żania m atem atycznej m etody ptolom ejskiej do kartografii renesansow ej oraz okreś­ lają rolę dzieła Ptolom eusza w kulturze Renesansu. Rozprawa na ten tem at w ejdzie do zbiorowego w ydaw nictw a H is to ry oj Cartography (prof. J. Babicz). K ontynuo­ w ano studia nad polskim piśm iennictw em z historii geografii i kartografii (mgr W. Werner) i nad w ybranym i zagadnieniam i z dziejów kartografii polskiej (zespół). Opracowano kom entarze do uprzednio przetłum aczonej Fizjologii roślin Teofrasta •zespół). Rozpoczęto badania nad recepcją idei Humboldta w historii biologii ogól­ nej w Polsce (mgr W. Grębecka).

W dziedzinie nauk m edycznych rozpoczęto studia nad początkam i i rozwojem naukowej m edycyny klinicznej (dr hab. Z. Podgórska-K lawe) i prowadzono nadal badania nad uw arunkow aniam i społecznym i i politycznym i rozw oju polskich nauk m edycznych. Opracowano kalendarz dziejów polskiej m edycyny X IX i X X w. oraz kontynuow ano pracę nad słow nikiem lekarzy polskich (współpracownicy). Rozpra­ w a o zdrowotności klasy robotniczej W arszawy na przełom ie X IX i X X w. (dr hab. Z. Podgórska-K lawe) zostanie włączona do kolejnego tom u dziejów klasy robotni­ czej (Instytut Historii). Kontynuow ano w ysiłk i nad syntetycznym opracowaniem

dziejów farm acji polskiej w latach 1918—1978 (dr hab. B. K uźnicka z zespołem ) oraz nad rozprawą poświęconą badaniom chem icznym lecznictw a wód m ineralnych w Polsce w latach 1800—1859 (mgr H. Lichocka). Ponadto prowadzono badania nad źródłami do historii środków leczniczych w dawnej P olsce (zespół).

4. Historia w ybranych gałęzi techniki

Przygotow ano I w ersję obszernej pracy o historii m aszyn elektrycznych oraz opracowano rozprawę przedstaw iającą zarys historii elektroenergetyki na ziem iach polskich do I w ojn y św iatow ej (mgr inż. L. Królikowski). W ykonano dalsze opra­ cow ania cząstkow e służące przygotow aniu syntezy o rozw oju polskiej techniki lotniczej do końca II w ojny św iatow ej (mgr inż. A. Glass i w spółpracow nicy). Opracowano popularny słow nik biograficzny polskich pionierów techniki (red nauk.: dr inż. B. Orłowski). K ontynuowano badania nad polskim w ojskow ym p iś­ m iennictw em technicznym do końca X IX w. (współpracownik).

Studia nad techniką hutnictwa żelaza w Polsce X V III-w iecznej rozszerzono o w ażne źródło niem ieckie: R aport „des Ober Berg Rath von Redens und K a m m e r Herrn von Stein ’’ z 1781 r., które w ym agało przetłum aczenia i opracowania. P o­ nadto kontynuow ano badania nad życiem W alentego Roździeńskiego i nową in ter­ pretacją jego dzieła z 1612 r. Officina Ferraria (mgr S. Miczulski).

5. Dzieje poznania ziem polskich

W tej dziedzinie prowadzono studia nad w ybranym i zagadnieniam i tem atycz­ nym i oraz opracowano niektóre zadania cząstkowe, a m ianow icie: zbadano w kład botaników krzem ienieckich w poznanie szaty roślinnej Polski w porównaniu z d zie­ łem uczonych w ileńsk ich (mgr W. Grębecka), badano rolę i m iejsce zoologii w i­ leńskiej w latach 1780—1830 na tle ówczesnej nauki europejskiej (dr K. Plasota)

oraz opracowano fizjografię kraju w projektach map i ankietach końca X V III w. (mgr W. Werner). Zaawansowano, lecz nie zakończono studiów nad zasięgiem tery­ torialnym i kierunkam i badań ziem polskich na łam ach „Dziennika W ileńskiego” (mgr A. Dziurlikowska). K ontynuowano prace nad „Pam iętnikiem Fizjograficznym ” jako organem badawczym ziem polskich (współpracownicy) i nad słow nikiem le śn i­ ków polskich (zespół).

6. Badania nad historią polskiego środowiska naukowego i technicznego

za granicą

W ramach w spółdziałania z naukowcam i radzieckim i w przygotowaniu książki Polsko-rosyjska i polsko-radziecka współpraca n aukow a zakończono w stępną w er­ sję opracowań polskich autorów (doc. B. Jaczew ski, dr J. R óziewicz, dr E. Tom a­ szewski). Rozpoczęto now y etap badań nad zw iązkam i Akadem ii N auk w P eters­ burgu z nauką polską i Polakam i w latach 1725—1918 (dr J, Róziewicz). Prowadzono studia nad kontaktam i naukow ym i polsko-francuskim i w latach 1918— 1939 (doc. B. Jaczew ski) oraz nad w kładem Polonii francuskiej w rozwój nauki w e Francji (dr D. Rederowa). Przerwano studia nad polsko-am erykańskim i stosunkam i nauko­ w ym i w latach 1918—1939 z powodu odejścia z pracy osoby pracującej nad tym tematem.

Przygotowano do druku obszerną m onografię o studenckich organizacjach Polaków na U niw ersytecie Lipskim w latach 1972—1919 (dr E. Ergetowski). K on­ tynuowano badania działalności inżynierów polskich na obczyźnie (Afryka, N or­ w egia, Portugalia) i opracowano rozprawę o w kładach polskich inżynierów w budo­ w ę podstaw nowoczesnej Turcji w X IX w. (dr inż. B. Orłowski). Badano rów nież

działalność naukową polskich lekarzy za granicą (współpracownik). B liska ukoń­ czenia jest rozprawa o życiu um ysłow ym w Rzeczypospolitej pierwszej połowy X V III w. w św ietle lipskich czasopism naukowych (mgr J. Jarzęcka).

7. Badania nad dziejam i edukacji narodowej

Zakończono drugą redakcję m onografii Kolonie akadem ickie U n iw e r sy te tu K r a ­ kowskiego w obec szkoły h um anisty cznej i tra d y cji rodzim ej 1588—1773 (mgr W. Grzelecki). Praca ukazuje w p ływ X V I-w iecznej szkoły hum anistycznej na pro­ gram szkół — kolonii akadem ickich i charakteryzuje odrębność ideow ą i progra­ m ową szkolnictw a akadem ickiego w powiązaniu ze staropolską tradycją w ycho­ w aw czą. Prowadzono nadal — w e w spółpracy z autorami czeskim i — prace nad tem atem: Znajomość Kom eńskiego na ziemiach polskich w w. X V II—X X (doc. T. Bieńkow ski). W pracach nad słow nikiem nauczycieli polskich (od X VI w.) spo­ rządzono kartotekę blisko 800 nauczycieli szkół średnich K rólestw a Polskiego (dr L. Grochowski). Posunięto naprzód badania nad rolą nauczycieli Collegium No- bilium w polskim O świeceniu (mgr M. Kinowska). Kontynuowano studia nad tra­ dycjam i K om isji Edukacji Narodowej w K sięstw ie W arszawskim i K rólestw ie Polskim (mgr A. Zielińska) oraz nad funkcją społeczną szkoły wyższej od połowy XVIII w., koncentrując się na badaniach porównawczych system u szkolnego KEN i rosyjskiego na początku X IX w. (doc. K. Bartnicka). Prowadzono badania nad ośw iatą dorosłych i upow szechnianiem nauki w G alicji w okresie autonom ii (dr R. Terlecki) oraz nad popularyzacją nauki i sam okształceniem na przełom ie XVIII i X IX w. w K rólestw ie Polskim (mgr L. Zasztowt).

Zaaw ansow ano prace nad tem atyką popularyzacji nauki w X IX w. i . kształce­ nia zaw odow ego w Polsce w latach 1918—1939 (prof. J. Miąso). Ponadto kontynuo­ wano badania archiw alne działalności Tow arzystw a N auczycieli Szkół Wyższych w okresie m iędzyw ojennym (dr J. Chodakowska) oraz udziału Polski w m iędzy­ w ojennym ruchu pedagogicznym w tych latach (dr L. Grochowski). Rozpoczęto studia nad problem atyką w pływ ów i powiązań w zajem nych m iędzy ośw iatą szkol­ ną i pozaszkolną a procesam i dem okratyzacji społeczeństw a II Rzeczypospolitej (prof. S. Mauersberg). Zakończono rozprawę Pracow nicy nauki w ta jn y m naucza­ niu średnim w Małopolsce 1939— 1945 (dr R. Terlecki), nie udało się natom iast zakończyć m onografii o tajnej ośw iacie w W arszawie 1939— 1944 (dr W. Garbowska), poniew aż nieoczekiw ane pojaw ienie się publikacji na ten tem at pióra J. Kaźmier- skiej (Szkolnictw o w a r sza w sk ie w latach 1939—1945. PWN 1980) zm usiło autorkę do zm iany dotychczasowego ujęcia tem atu i poszerzenia badań archiwalnych.

W spółpracujący z Instytutem zespół badaczy z UAM (kier. prof. S. M ichalski) rozpoczął studia nad w ychow aniem narodowym w zaborze pruskim (3 tematy), kierunkam i w ychow ania w II Rzeczypospolitej (3 tem aty) oraz rolą ośw iaty w przeobrażeniach ekonom icznych i społeczno-kulturalnych Śląska Opolskiego (1 temat).

Ponadto opracowano do druku m ateriały z m iędzynarodowej konferencji his­ torii w ychow ania (Jabłonna 1980), dotyczącej innow acji w ośw iacie i w ychow aniu w kontekście historycznym , a PWN przygotowało II w ydaje dwutom owej Historii w y ch ow an ia X X w. (red. J. Miąso).

8. Historia organizacji nauki

K ontynuowano badania nad m ecenatem Stefana Batorego w dziedzinie nauki i szkolnictw a w P olsce (doc. J. Sudowski) i nad m ecenatem naukow ym Jana III Sobieskiego, przy tym ze studiów nad intelektualnym form ow aniem się przy­ szłego m ecenasa zarysow ał się kształt odrębnej m onografii o naukach, studiach

i peregrynacjach Jana III (doc. K. Targosz). Prow adzono studia nad Tow arzystw em N aukow ym K rakow skim w pierwszej połow ie X IX w. (dr D. Rederowa), nad spo­ łecznym m ecenatem nauki w K rólestw ie Polskim w latach 1859—1905 (mgr J. P is- kurewicz) oraz nad rolą „Biblioteki W arszaw skiej” jako organizatora nauki w okre­ sie m iędzypow staniow ym (współpracownicy).

W zakresie prac nad problem am i interdyscyplinarnym i historii nauki X IX i X X w. badano w pływ prądów um ysłow ych na rozwój nauk i reflek sję teoretyczną nad nauką oraz tw orzenie się form organizacji nauki sprzyjających integracji różnych dziedzin działalności naukowej (zespół). W obrębie tych prac zakończono rozprawę L u d w ik a K u lczyckiego spotkania z m a rk s izm e m (współpracownik) oraz kontynuow ano badania nad dziejam i konkursu im. S. B. Lindego (dr H. Horo- dyska). Opracowano w stępną w ersję o Fundacji im. Jerzm anow skich (mgr A. Bier­ nacki). Kontynuow ano pracę nad m onografią o T ow arzystw ie N aukow ym War­ szaw skim (dr Z. Skubała-Tokarska) i rozpoczęto badania nad rolą Poznańskiego Tow arzystw a Przyjaciół N auk w życiu naukow ym środowiska poznańskiego (1945—1973 — dr T. Naganowski).

N ie udało się zakończyć m onografii P olityka naukowa Włoch po 11 wojnie św ia to w e j (dr E. Tom aszewski), ponieważ autor nie m iał m ożliw ości w ykorzystania m ateriałów uzupełniających w Consiglio N azionale delle R icerche w Rzym ie. N ie zakończono rów nież prac nad tem atem S połeczny ruch n a u k o w y w Polsce L u d o w e j na tle m ię d z y n a r o d o w y m (dr W. Rolbiecki).

9. Badania interdyscyplinarne i metodologiczne

Zakończono pracę nad m onografią C złow iek i porządek św iata (doc. S. A m ster­ damski). Opracowano angielską w ersję książki o czasie pt. Varietes of Time, która ukaże się w 1982 r. w w yd aw n ictw ie am erykańskim (prof. W. Voise). Na ukończe­ niu jest praca o realizacji idealnego czasu przyszłego — propozycja od Platona do Marksa (prof. W. Voise) oraz rozprawa o pojęciu nauki w ystępującym w X IX i X X w., w ykluczającym poglądy o charakterze m etafizycznym (dr J. Skarbek). N atom iast w opracowaniu dzieła zbiorowego polsko-radzieckiego o ogólnoteoretycz- nych zagadnieniach rozwoju techniki i nauk technicznych (red. prof. E. Olszewski) w ystąpiło znaczne opóźnienie spowodow ane przez stronę radziecką (nieukończenie tek stów i zm iana koncepcji pracy).

10. Inform acje dodatkowe

W 1981 r. pracow nicy Instytutu opublikowali 9 w ydaw n ictw zw artych, 36 obszernych rozpraw, studiów i artykułów naukowych i 13 w ięk szych artykułów po­ pularnonaukowych. Do w ydaw n ictw przekazano 8 m onografii, 37 obszernych roz­ praw, artykułów i studiów oraz 5 w iększych artykułów popularnonaukowych.

W roku spraw ozdawczym pracownicy Instytutu w ygłosili 20 referatów na konferencjach i sesjach m iędzynarodowych i 13 referatów na konferencjach krajo­ w ych (nie licząc konferencji organizowanych w Instytucie).

Jedenastu pracow ników Instytutu (3 profesorów, 6 docentów i 2 adiunktów) prowadziło zajęcia dydaktyczne w szkołach w yższych (4 na półetatach, 7 na go­ dzinach zleconych) w form ie w ykładów , sem inariów i ćwiczeń.

Trzech pracow ników Instytutu otrzym ało w 1981 nagrody Sekretarza N auko­ w ego PAN:

1. doc. Kalina Bartnicka — działalność edukacyjna Jana Śniadeckiego. Ossolineum W rocław 1980;

2. doc. Irena Stasiew icz-Jasiukow a — Człowiek i obyw atel w p iśm ien nictw ie naukowym i podręcznikach polskiego Oświecenia. O ssolineum W rocław 1979;

3. dr K rzysztof Szym borski — Relacje teorii i eksperym entu w genezie fizy k i kw antow ej. Ossolineum W rocław 1980.

Ponadto mgr inż. A. Glass uzyskał nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa W yż­ szego i Techniki za książkę pt. Polski transport lotniczy (W arszawa 1980), której jest w spółautorem , a dr B. Orłowski i dr K. Szym borski otrzym ali nagrody za popularyzację nauki — p ierw szy w ydaw nictw a Sigma, drugi zaś „Kuriera P ol­ sk iego”.

S ta n isła w Mauersberg

(W arszaw a)

II. PU B LIK A C JE KSIĄŻKOWE I WYDAWNICTWA CIĄGŁE

W roku 1981 Instytut H istorii Nauki, O św iaty i Techniki PAN opublikow ał 11 pozycji książkow ych (w tym trzy — techniką małej poligrafii) oraz trzy w y ­ daw nictw a ciągłe o łącznej objętości około 309 arkuszy wydawniczych.

W serii Monografie z D zie jów Nauki i Techniki W ydaw nictw o Ossolineum w y ­ dało trzy pozycje. Tom C X XIII — M ałgorzata Malewicz: Z ja w isk a przyrodnicze w relacjach dziejopisarzy polskiego Średniowiecza. Gdańsk 1980 (14,50 ark. wyd.). Praca zaw iera analizę spostrzeżeń i obserw acji z zakresu w iedzy o Ziemi, astro­ nom ii i astrologi, m edycyny i biologii, zaw artych w rocznikach i kronikach pol­ skich od X I do X V wieku. Tom CXXIV — Waldemar Voisé: Europolonica. La circulation de quelques th emes polonais... Gdańsk 1981 (12 ark. wyd.). Jest to zbiór rozpraw :— w języku francuskim , w łoskim i angielskim — które ukazują zw iązki kultury um ysłowej polskiej z kulturą um ysłową Europy od XIV do XVII stulecia. Tom CXXV — S tefan Zamecki: Wkład Wojciecha Sw iętosław skiego (1881— 1968) do chem ii fizycznej. Gdańsk 1981 (24,50 ark. wyd.). Rozprawa omawia w kład najw ybitniejszego polskiego fizykochem ika X X w ieku — Wojciecha S w ięto­ sław skiego — w następujących specjalnościach: term ochem ii, równowagach fazo­ w ych, fizykochem ii w ęgla kam iennego i sm oły w ęglow ej. Dorobek S w iętosław ­ skiego om awiany jest na tle polskiej i św iatow ej chemii fizycznej.

W serii Monografie z Dziejów O św ia ty O ssolineum opublikow ało tom X X V I — pracę Janiny Chodakowskiej pt. Rozw ój szkolnic tw a w y ższe go w Polsce L u dow ej w latach 1944—1951. Gdańsk 1981 (15 ark. wyd.). Praca dotyczy koncepcji reform y szkolnictw a w yższego i jej realizacji w praktyce w Polsce Ludowej w om awianym okresie.

W serii A rchiwum D ziejów O św iaty została wydrukow ana pozycja źródłowa — tom X — pt. R aporty S zkoły G łów n ej Koronnej o generalnych w izyta c h szkół K o ­ m isji Edukacji Narodowej 1787—1793. Gdańsk 1981 (22 ark. wyd.). Wybrała i w stę­ pem poprzedziła K am illa Mrozowska. Przypisy i indeksy opracowała Anna Zieliń­ ska. Tom zawiera sześć nie publikowanych dotychczas raportów z generalnych w izyt szkół koronnych K om isji Edukacji Narodowej, stanow iących jedno z naj­ istotniejszych źródeł do poznania stanu szkolnictw a i nauczycielstw a na ziem iach polskich w okresie pełnego rozkw itu reform y szkolnej Kom isji Edukacji Narodowej.

Jako pozycje zwarte poza serią ukazały się trzy znaczne tytu ły (W ydawnictwo Ossolineum): 1) Bogdana Suchodolskiego Anthropologie philosophique au x X V I I 6 et X V IIIe siècles w tłum aczeniu Ireny Wojnar i Stanisław a Ledóchowskiego. W rocław 1981 (38,50 ark. wyd.). Książka stanow i syntetyczną w ersję rozważań na tem at roz­ w oju filozofii człow ieka; zaw iera bogaty m ateriał ilustracyjny. 2) Praca zbiorowa pod redakcją Waldemara V oisé i Zofii Skubały-Tokarskiej pt. Z historii polskiej logiki. Gdańsk 1981 (27 ark. wyd.). Tom obejm uje om ów ienie kilku n ajw ybitn iej­