Magnezyty krajowe

(1)

.~ 'WtOnZIMllERIZ Ki$I~LOW.,

.

MAGNElYTYKRA].OWE·

I

ic~·f

ZASTbsoWANre .

DO WYROBÓWOGNIOlRWAlYCH··

.

...

. W

ŚRÓD ~

l'nirie~ainycb ~ego

S I .

znsij-dkOliCZllOŚĆ

ta mU.isila'kraje ubogie

~Zl(,;ża

.

m8;gne- " . . : duje się .rówIn.ież magIl.E!'Zyt, którego złoża wystę- zy4;u, głównie USA i Wlielką Brytanię; do Opr.B.cOwania

pują :vi dkolicy SobótkJi.. i ZąbkoWic SląsJtich (wieś . w Qkresie drugiej wojony' świSJtOWej' metod prodUltcji Grochów). Maen.eizyt leży

tu

ruf lIliedużej głębokości,~E!'ZY:tu z w.ody- mómkiej. ' . .... . ,

twOl.'2ąC ~h~Y~ne· MJża sia1lkowe., w· postaci .' . . '. . ' .' ..

niere@)llamych s'lrupień i.. żył o grubośe.i od 'kilku mm .. , . W IDtertiturze :fachowej :nie wiele< tnożriamaleźć da"" "do 2 in, ~jących

w

różnych kierunkach ~_ \nych.o ma,g:nerzycie śląakim, przy Czym'dane tedoty,:..'

. .. '. l!Zą głÓWlllie opisów geologicl1IDych' ;występowania tego

·tynizowaną lSIkałę macierzystą; SuroWy magnezyt. jaW -.surowca lUb,prab jego wzbogacenia. (2, 6, 7). W szme-.. po wydobyciu l1'la miejscu prazony na m.a.gnezyt epie- . ..gólności genezą i opisami złóZ ślą*ich mjmowali się

.~y l,:,-,bkaus~l1IDY

•. · . . ' Reim.ers (20) i Pieper (18). W literaturze o ·cha.rakterze '. Złoża. GrochO\Va i SObótki są pak:rewne georogicznie· 'pod"ręc7milkOiWym 'Znaleźć :można o magnezycie śląskim "l·.dostarezadą magnezytu ikJryptdl«'ystalic.mego 7JWooegó' zaledwie skromne wimiilnki u TłlcheI-ma.ka i Bedtego l'Ów:ilież bezpostaciowym, zanioozyszczanegogłów.nie . " .• '(21) oraz u DaDmtet'a' i Tielmego(S),. iW lIloWszym piś- . 'serpentynami pOOdU!ktarni jego roz1dadu; w ~. ··miennictwie .. polSkim w:mniatikuje om8f§llezycie·ś],ą-.

WYIllikuP<>W8tał .r6:wm.iel magnEEYlf; .. śląskd..· Złoża 'te, "'sltim Kamieńsk!i .(8, .. 9). ' . , : . .

acz.kolwie,k·~niedu2ew'POrównaniu

z·

innymi. izawie,. > .•.

··~ę

zasobów

,~Ią&ltichżł6ż magn~' j~t

.. rające,·· wedlug ~ująoogo poglądu, magnezyt pośled~' '.' .. :barozo Uibrudnióne Ze względu naspecYfiezny' sialbkawy niej

jaikośai.

w stosunik:u do eagralllicznego,.

staJnowi-ą

"'chaI:akter

złoża.

PodstawoWym.. waritrlkiem

dla.

prze.,

tYm

niemniej .cenny surowiec; w Iktóry zasdbne jest : myslow.egQ:wykorzyetania

Złóż śląskich

j'eSt Wydobycie

.. ridewiele krajów. . surowca o. stałym &1dadzieclJ.emicznym. Jednak. do

Już pobieżny ~gląd"am1iz chmucm.ych ma~~tu .. , ·techai01ogicznego schamkterymWanda '-całości itiagne-.' Śląskiego, zestawionych w mbeli l, pallWala·.1Ila stwier- ' • zytów złÓŻ śląskdch brak było . d8lllych. Ziabeli' l

-wy-.dzenie, Ze: maglJ.erLyt

ten,

za"Vl!ierający przeWam.ie· 8 0 - ' . ' iliIka, Ze ilość zanieczyoszcZeń magnezytu śląskiego wa-·Jł50_{/otlenkuril.agiJ.epl,.k".i:yje}_w _sO:bi.e _{ipOteoojqoałnie} _.'_.~._ha_{się w} _{szerdkicli. granicatlh;··Ana.lizy}_{chernicine"wy;'}

, .. dużą 'w8l1'lOO6ć pm:emysłową. .' f' . . ,kazująporWrnie zUpełną pmypadlk:owość wmwal"tości

'.' ' . . '''~6lnych ~~ów .nlagnezyrtu. . - .' .

','O:Z "wi~h.i nlCrillwych zastasOWań·Pr2eirtySł~h·ina" . -...

. . gne2:;1tu, mj1wairuejszejest użY!Wanie

go

.jako mate- .:- Podczasprażeilia'ma.g:n~· ·(lrt6ry j~t·:.w:ęgJ.a'riem.· ... li6hiogn,lątr!Walego, prŻede'Wszys1lkiin w hutnictWie ' ... '

magnezu

zand~ym krzemioniką'i' Związkami '. żelaza.' W' :lJWiązku ze Stale ·'ltlImącytn Za.Pot:.mebowa-·· .. : glinu,- żelaza, .lWl!pllia itp.} żachod~i jUż' poWyżej 5200

...

, niem prz.em.Ysłu !Da wyroby ogniotrwate i wy~ywa-. cal-kowilty ~lBd węglanu. magile!lJu. z. Wydizielemem niem się łatwo dmtępnych złóż SU1'OWCÓW dla ich pro- ',' .~ dw~enku węgla., DJ.a.tego do zbadania m~~ p~

·dukcjli.,·brn

:tego

'l.'lJlChaju s~rowcówdaje się za'u'Wlli- ' .. ·'widłowościw: iskładrł:ie,.ma,gnezy.rugrochowskiego pO- ~.

żyć

w

9kaliświatowej. Dla 'przykladil' lPOOaćnlożna, .że..słuŻOIIlO:Się 6'tJioartą jegociężanl~irtek.pl"ał.enia (10). ..

. . . . . ... .,

" "

" '" .. ' -.', . ' ,

... : .. '.~ ; . , ' . " _ . ; :.r': :.~:-.~' .. ::":"'." ..•. -.. '- -', ":,,.<:.:>!,,:..: ..

-,:.

·'.AN:ALI:i~:;~Y+u:: &L~i~1(L~"

>2 ...

,:,;,,>. . . . .. '.Tabela

~<.

'1;p:'

. ....

~M:agne~yt " .• . . .

, . .-i-':..,; ..

~.:,

I ' . : : .

'.' Po wypraieniu

% .

. "

-,:Str;.

j

.

J

1 · :

Ailali

z8.

:praz.% .

':~iOI':"

AII()I' '.

~~~Oi ca~

MgO

~

dnia:,:

... ': ;~. '.' ",:'-~'n .. :' . ~ ,. . . : ..

Surow~ blały,kop ... ~.AnDa .. (GroChów) . .n " . I ' . ;$onstanty,,·.lo . .: .' ." .. ż6łtY ';:ii' Ii. " ' " . ' :2,39 :.'·24,92 . 2,33'

3~·32;169,4319.: 5~25

.:

';'9,31 i,. 10,08 ~<:··J;86.· 1,?1 77,13' .. '9.;7;25 .• ': ; . "2,90'.,

'·.~61.',91~

..

"~,:·'1:·. :3·::~.·rJ;7

.. 7 ... >.: .. 0 .•... ,'17... 1;57 8".01 -.15; 9;25'-.... : .. :'.':0°".1 164 i.· •..• · •. '... 11 00 '016" , ' : 2 62· 165' -li .0,46 ' . .'92,34' ",13 .• '2.37: .. ;' ~;55 \ '22.10.87." . :.0 2'4 19_{6' ,.18;65 '.}

J~:55·.'. <.·~.8:13 ·0.,ą,51··,~·:4:'

_.7 94.6',5 82_{2'. . ••. 1}_{.. 94 .• 12;1.:.4308} , 3,61 '0;24 , : , . : 0 , 3 9 1 1,30 " 8,65 .. ' 0;21 ':~ .• 0,42 0,39 90,33 ,31. 5;44 8,78 . . ' 11,74. 0,~5\'·' "f),69 0,69 . 86,33 .1. 4;44· '49,66 5,160,16' .' >1,23 .0,20 93,25 27.' 6.44 ' 43,23 ..••. 10,150,38 ' 1,86 . 2,8584,76 14. 8.44 ". 51,12 .... :.1,211,47 '. ' . :1,14 0,61 '95,57 .. :22.S.44 .. 1 50,91 • ...2,20·0,24 .. ·.:,0,08 0,8'1· 96;S3143.38 50;72'> '.0,91: ślad,' ' •. , ślad 1,72'97,40' .'~1~4'1 '

::~g:~~I:::~.·g:~:

_...••

:tg~ ;g::;::~~

_..

~:::t:~;:,?

.. '

.,38;80 ':.'; .3 ... °0',5 507 ... ';\ ..

0._;.~6

.. '.":.·.\.0·;·,'·'7"'S', ...

2~

.. S ... 5 . 3,10

'·B~,1JO.

' ... 1.47 50,98 .0,67.. ,9S,53·.· c '11)4'6 50,89 .2,42 ,2,06. . ,.1,04 8,73 90,16:1948 ... 4353',8 042 17,37 43,05 . .... .·4.32',' '.: .. 4,03 '.

'°

8",7331 . '4785.,.97

°

6, ....

·.·.1199.~2

_ ..

~:'

.... ' 48,9048,90 .. 7,94':

0,51$

'.3;33 . . 89,89 ;.1948 48,26 1054· ' - 1 0 2 . 1,02' 87,70:i948 43,80' 17;20;0,41" .0;57 . 2,10' 79,60' 1950 .,01,15 0,60 . . 0,94 . ',::" -":.2,50 .1~02 ,95;18 .. '.l960

.>.

(2)

W celu uzyskani·a materiału dla' ustalenia zale2m.oki straty prażenia magneżytu od zawartości MgO w

ma-teriale wyprażonym 1 ,pobrano z kQP8lń gro<:howskich

w laltach 1946-1950 ogółem 134 próby magnezytu z

po-szczególnych miejsc jego wydobywania. Rróby pobrano w h'Zech '5e~h: pierwszą (28 IPrćJb) we wrześniu

1946 'r., drugą (27 prób) w czel'WCU 1948 r. ~ trzecią

(62 próby) w paź<tziemiku 1950 r. Ponadto vi różnych

ukresach pobrano 17 'prób. W okresach między pobra-niem ,powyższych prób pobierano miesięcznie próby średnie (G bieiącej produkcji magnezy.tu surowe!!o

(lącwie 34 'próby). oPrócz prób ma~ezytu czystego

w latach 1946-1950 pobrano 30 prób typowych

zanie-czyszczeń magnezy.tu i minet'alów towa'l'zYSllących.

Wię1ts2'X>ŚĆ wyżej wymienionych ,prób ,pochod-ził9 z

ko-palni "Konstanty". Dla tak uzyskanych 198 prób

ozna-czono stratę wskutek prażenia sub9tancji wysuszonej w 1100 _do_stalej_~oraz_skŁad_{chemiczny w}_,_{g da}_,

w-nej normy polSkiej PN/C - 1601.

Uzyskany m8ltertal analityczny (11) pozwoli~ na stwierdzenie, że surowiec groch'Ows'ki jest k. rypto'kry-sialicznym węglanem magnezu, zanieczyS'llCZO'nym

me-z,naaną ilością 7JWią'ZJków wapnia, glinu, niklu, man-gam.u itp. t, 'lct6rych suma po wyprażeniu wyno i około 2°/, za wyjąVkiem nieznacllnej części złoia w kopalni

"Konstanty", gd2lie w6k·o1;ek obecności 'l"ównier.i: związ ków żelaza, suma tych zanieczyszczeń wynosi Śred,.,io

3,50/0, tylko czasem osiągając wa-rtość

6 %.

Substaalcja

podsta;wowa o tym składzie zanieczyszczona jest

zmien-nymi ilościami krzemionki, !której zawal'tość po

wy-1 Wyniki analizy magnezytu podaje się zazwyczaj w

prze-Uczeniu na substancję wyprażoną dla ułatwienia porówna-nia zawartości poszczególnych składników nielotnych ..

! wg danych literltury (21) w kopalniach Grochowa pier-wotnie wydobywano nikiel. Minerały towarzyszące magne

-zy~wl grochowskiemu zawierają 0,1-7'/, Ni I do 0,2'/, Mn.

prażeniu zmienia się od 0,5 do 20% i więcej, tworząc całą skalę odmian magnezytu o 'różnej ezystości i struk-tu-rze. Chat"alkterystY'ka ta może być z dużym

prawdo-podobieństwem odniesiona ·rÓW!Iliei do złóż' magne<zytu w Sobótce. Według Reimersa (20) geneza i coo-rakter geologiczny oIbu złóż są identyczne, zaś anallizy che-miczne wykazują duże podctbieństwo 9kladu'

magne-zYJtu z Obu złóż.

Na podstawie otrzymam)"Ch wyników sporządzono

wyk.res (ryc. 1), który jest próbą interpolacji zależności

sbraty prarienia od zawa'l1tości w substancji 'WYIP'l"8ożonej tlenku magnezu (prosta 1') i krzemionki (prosta II'). Pozostałe składniki magnezytu grochowskiego, jalk: AltOS, Fe!Os i Cao nie wykazUją wyrażnE'j zale2m.ości

od straty prażenia.

07Jna'C2Ol1e z wykresu rów-oania obu ,prostych są w piel'Wszym przybliżaniu następujące:

Strata prażenia %

=

0,37 MgO%

+

16,1 (1') Sbrata fPl'ażenia Ofo

=

51,85 - 0,37 SiO!Ofo (II')

Ustalona zależność ,znalazła lP1'8k.tyczne zastosowanie

do 'Qpracowall1ia 6'Zybkiej metooy kontroli jakości

ma-g.nezy,tu surowego w G rochowie. W tym eelu ~

dzono wykres drugi (-ryc. 2), będący .powi~Z'onym

wycinkiem W}"k!resu pieI'WSZego, opraCOWaJlym w .ten

sposób, że ZaIWan1x>śĆ MgO i SiOt w materiale

wypra-żonym przedstawiono jako funkcję -sbraty prażenia.

Odpowiednio do OOraw graficznego, r6wnania I' i II'

rozwiązane ze ~lęd'U na Ofo MgO i SiO! są

algebraicz-nym dbrazem prostych I i II wy1kresu 2.

0/0 MgO

=

2,7 sbr. praż. Ofo - 43,5 ( I)

Ofo SiO!

=

.140 - 2,7 str. praż. % (II) Każdorazowa suma obu równań (0/0 MgO

+

Ofo SiOt) wynosi 96,50f0, resma to zanieczyszczenia magnezytu tlenkami żelaza, glinu, w~ia Ltp. Kor:zysbając z tyeh

.. ,W7Xlró,w 1ub z W'Y'k.resu 2, można

wyznaczyć rz. dak!ładnością cIb 20/0 ·beZ'\Wględną procentową 2IafWI8!1ltość

tlenku m.agneru li. Il=errUonlki: w

~cie prażonym ll18 ,pods1lawde

OZ1'llaCzenia straty pr18.i;en.iG.

ma,gne-zy>tu surowega, .

Jalk wy.nika z wykresu l. tlależ nl()ś~ . za.waxtoŚC;i .SoilO2 od s1lraJty

PNl2enJa może przebiegać !rÓwnież po !kmywej klreslrowanej. ~ ;tego ipO

-wod'u posłUJgi.wande się pod/aIIlym

sposobem obliczenia kładu

magne-zyrt;u dla surowca. o shracle ,prarź:mia poniż~ 380/0 jest nńepewllle. Jedl'llalk

pralktyCZI1ie warżrly 1est jed.y.n;i.e 28r

. kres vbdęf;y wyik,resem 2,

odpowia-dający stracie prażenia powyzeJ

430/0, .bowiem przycllaltność magnezy-tu grochowSkiego do iPl'odukcji

m.łaignezy1ł:u ~ec:zon.ego 1uJ1> karu.-styomeglO zależy lad pewnej

m.ini-mamEtj ~łlości . MgO). Surowliec

o sbracie ~end.al lPOlrlżej 43,70/0 (co

odpowsLa.da 7JalWa.ntośc.i. 750/0 MgO) me =1du1e na a"a2ie zas:tosowama

Po rwprowIarltzeniu w ·r. 1948

Iron.-troll ~ maJg'Ilezybu na pod:"

stawie tych msad m.iesięczne '.próby

średnie magn~u praoonego

prtJn'ukOłWanegn IW GrochQwje za

-Ryc. 1

Zale~ność straty praże"nia magnezytu

grochowskiego od za.wartości MgO

i SiOI w ·substancji wyprażonej

(3)

(4)

ftixj

·::::.:

..... : ... ' ....

;'

:

.

:~.:=

. '~.

(5)

..• !

'. Gat. Ciężar

wł~ści~ .'

3,QO

. a;49 ,

Ciężar .. óbj~ . . Poro wat. " toŚć. . wzglo

Gi.

16,0 . ... ,' . 19,8 " . wytl'zyIiJ.~ .... l na ścisk.

"kllcm

l "":,--'.,,'.' .,'::TaheI&W Ogniotrw. p o d . , Wytrzy~· .. . . obciąZeniem.· .. małość ·na ..

1---'-'-'-'---'1,..---"""":"-":"""";"1 . nagłe Zm •. t

mO .

tz o .te~P.··· 49'7 1520 ::. 1570 . .c· 4raży·.: ' .. 1450, .• ··· . 1480 ; . , 2 0 6 1 4 9 0 .. 1520'·'

"Brazy .':

: . : ' 1 4 2 0 ' . 1 4 3 0 . '

... "-... ..;, ...

~

... : .. _!_

...

.

... __ ...

/_.;,oi;,_ ... _ _ _ _ _ ... _2111i8 ...

~..;,

... : ....

··IIIi···~·_··_'

.. · ... ;· ....

~:

...

~

... g_···.:: ... ·_c.'"-:_· ...

:····'iIoi···.:iiioC~:

....

·:O

...

O_.: .. _ .•. ' .•

~.~""

•.. _ ... _ ... " ... :"..:"

. 3,49

2.9: . '.2,79::' • ·'2,~1 .. ...

::::19,1:

.. ,:,'. ".:"

WypiOOukowa.naceglazOstała~r6bowan!l w , p i e - L L T

E'

BAT U B·A

"<.' "

cach martenoWskich i gr~ychtrzech hut śląskich,.' . . . ' . . . . . . . . . Pl'2Y

czym.w

jednym,

\Vypadkuceg1ą próbną'

w iloi§ci >1.:A l

te

t' li" ·aA.q.."";::'

Luxembiu-g,.

BeJ:gi~~z~iÓSz.

4,3 'tOn ~wYmUrowanopartl.ę·

tylnej·

;śc.i8;ny poWy~ej. . ' ' ..

do

'pal nient:.4;.5:;1939; S.98 479,' KL. BObi B (01).

,··otWoru

:8Pusrowe.101004tónOwegoJnarrteńowskiego

pie,..:: ...

:2>.B e r d c' h· t e

der

neutsCheri·Kera~henGi!s;

:;~~···-~e~~

'.

:I:nlteresulące.jeSt

pOor6wnaii.le· jednejzriaawaiOiej"::. ren M'i:neiaUen ..

~Stuttgart t927~

. . . . '. 'szYch wtasności; jaką jeSt ognjotrwał06ć pOdobci~~ . ' .', G " h G' B' . '. ł," .

'A '.

Ch

'niem

·.Próbnych

Wyrobówzrna3nezyit;U~ocl1tl1Wlilkiego,·:f·6:-2;~,:;:36,Dr·'17.

au

111

1.8

.~~e

n-,., .. :-:, . ero.

·5~$~····;:~~~~~~~;;

kość.t6wrią jakQści'próbriych WyrobóW' kra;klwyeh; .,:;. , . - -'9 .. K 'a' m ·i· e 1\ 8:at· i, M . ...:.. Skały budowlane

w

Pol-.' .. ,:..- '" ".: . . .. ~ .. :.~, ... : .. ; .. ;:: .. ,' ... " .. ::.:.. " . sce. BimetYn~nr.57 PaństW:owej Służby Gepqic~-'

... '

' . , '

':.Tab.IV··

..

:nej.PIG,Waszawa 1949.,:;' . . . ',.

'OGmOńt~AŁosc.WYRdIBOw.~óviYCR'

.•.. '.

10~-Iti6

i ·e

1<> .wW ..

~'

Biu1 . .

::pf~ ~,:M&tet.

,-,-i.

ZAGRANICZNYCH

J?QDoBCIĄZJ!INIIE'M.

:.; ';i.

>l1,::~0:7;!,\nr

..

/~.·

__

Biui;

·:iPrzem.M~~

W zbadanyćh"wYrobach .Ognlótrw. 1948,.DIl" g.;....12.: .. . '. '!'IyrÓby . importowanych. z 12 .. 'K i 6 1 e l o w W. -" BiuI. . 'P.rP'an. ' .. M!lter

.. "

'o:oinfotrWałóści

ił

:

~~'~en~'J Ve~tsch

.", ..

~OVin~; 'lS> ,~i:~"Ii!4~;;'::.;·~;i956,':nri~2.

.. .

":' <:: ..

tneinJ

,'c:'

·..bana :'14.·Ko"tlo·p 'i

e!kyK..;~~ł(]6~:. c:i():p~t;nient

. . . 19.4.1933, ~;129873,KL. 8Ob,. 8/01; .D~P64 B59.

'.

~orsi~j

od. krajoWych

" tll1 .niżej. 1420° , : tz o.źej 14!łoo, . .w·granlcach . równy~li. lq:ajQ,\v,:m •. '- . '7,80/ • . '. . : .. :

...

15.

i:.

a

u b enh e"' i m. e .r.A.. .:-. Beri~hte .

der

DEiutscheriKeramisChenGes .. 1935, m 4. \. '. lli .. L i ~ Y IIl.S k y . L .. ~ Bei'd.iebJte. der DeuA:sehen:

Keranilschen .·Ges; '1935,.8; 565 .. ' .. ' ..•. . .

. 17. P

i

.e

i!.'·i

e

wa

ł '0 "tŃ

....;rNechhók;gija·:agtueupO..'

.. ~

..i~:~~Jt~t;Et~~~Z~

~ ołin!otrwillośCpbdobcl.ąteli.iem"2 ' k g { c m l ; : . 20 .. B .e imers.Ą;-·ztschr .. ptakt.-Geol: 1934;

1420° tui 15200'

~. ,·14300_·tz·_{15700" .'}

;.wYż~:I;lEd.odkrąjowYCh

.

. ' 'tni

wYżej

1520° ". .

:10;4'/0

.'51{Oo/i'·!f,7"./.'

"tz.

wyżej

1570°

"~'" .~2,50/.: 50:0

0/ 1:87,51/0

~~t=~pefa'tUra.mięknfEiDia .<PO·tek.odk;eni~)' :···<21·;.:~!,8:~·h~·.~.rn:.~i'Ii:·.G;,·Bee:ili:··F/,·"P04~ci'

.•

t~ ==teri1jJerlioua . .igidotu :

(koirlec

'odk!szt&łcenia)' , . . nik minerallogH,; W~l.1!Zawa 1931 .

.

..