Warunki hydrogeologiczne i przewidywane zawodnienie kopalń w Lubelskim Zagłębiu Węglowym

Jurassie and Permian water~bearing stages a.re wit-hourt any gre.ater d!mpo.rtanc·e :Dor wa,ter reilaltions in this area because of their very lim1ted distribution. An increased water-bearing capacity of the Qua.ter-nary wa.ter-bearing stage is conf:i:ned to river valleys and buried valleys only but these valleys form im-portant reservoirs o f consumption groundw.ater. T he Tertiary wa1t·er-bearing iS'ta:ge i·s chara!C<teri,zed by low water-bearing capacity and contains water mineraN-zed and unusable for ·consumpHon. The ex:ceptions a-re hea-re Pliocene .and Sarmatian aquifers but their extent is rather highly limited.

T he Triassic water-bearing stage is characte·ri-zed by optimum hydrogeological parameters and it forms the greatest gr·oundwater reservoirs in the Ba-sin. Fis•sure-karst Triassic aquifers are intensively d.r.ained by wells and zinc and lead and co,al mines. In t he hydrogeological profile o f t he coal-bearing Carboniferous wa.ter-beaTing stage o·ccur 4 aquifer complexes differing in permeability. The complexes related to the Cracow and Upper Silesia sandstane series are characteri:zed by higher water-bearing capadty than th01se of the siltsitone and paraH•c se-des. F'is.sure-layer aquifers are r·elat.ed to sandst.one and siltstone layers isolated by claystone packets. Hydrogeological properties ·Of sandstones decrease along with depth. Draining connected with mining resulted in origin ·Of deep and •wide depressionaJ co-nes (Fig. 1). Lower Carboniferous and older Paleo·-zoi:c water..:bear.ing stages are char.acterized by low hydrogeological properties and negligible water-be-aring capadty.

In the U p per Silesia Co al Bas in, there is found normai hydrochemical zonality reflected by changes in mineraliZJation and chemistry of water along cir-culation routes.

PE310ME/

IIpMRMMaH BO BRMMaRMe ycJIOBMH o6BOJl,ReRMH oT·-Jio:m:eRM:tf rrpo,n;KTMBHoro Kap6oRa, B rrpe,n;eJiax Bepx-RecMJie3cKoro yroJibROro 6accet1:Ra 6biJIJii Bhi,IJ;eJieRbi ,n;Ba ocROBHbiX rM,n;poreoJiorw-recKMX patfoRa (qmr. 1). IIep-BbiH patfOR paCIIOJIOiKeRRbiH B rrpe,n;eJiaX CMJie3CKO--KpaKOBCimtf MOHOKJIJi!HaJIJii, HBJI.HeTC.ff rM,n;poreOJIOrM-"'IeCKM OTKPhiTbiM, "'ITO ,n;eJiaeT B03M01KRO:tf rJiy6oKyro M:HcpliiJibTpao;MIO JI.JiiBReBbiX BO,Zl; B OCHOBaRMe. B IIO-rpe6eRHbiX eTPYKTYpax, Raxo,n;H:rn;li!XCJI Ha 60JiblliO:tf rJiy6.MRe, 6biJIM 3,IJ;eCb 06HapyiKeHbi

Bb!C'OKOM.Ji!Repa-JIM3li!poBaRHhre coJIJIRhre paccoJibi. BTopotf rM,n;poreo-JIOrM"'IecK.li!tf patfOH, HaXO,IJ;JIIIJ;MHCH B rrpe,n;eJiaX rrpe,n;-KaprraTCKOrO IIpOrM6a, JIBJIHeTC.ff rlii,n;poreOJIOrM"'IeCKM 3aKpbrThiM. Kap6oHcKMe OTJio:m:eHMH rrpMKpbiThr 3,n;ecb

HerrpOHI1TĘaeMbiM KOMIIJieKCOM TpeTM"'IHbiX OCa,IJ;KOB. Cli!JihHO Mli!HepaJIH3MpoBaHHhre BO,Zl;br BCTpe"'IaiOT'CJI y:m:e Ha rJiy6MHe 100 M. B rM,n;poreoJIOrJ.:i~B:eKOM pa3-pe3e BepxHeCMJie3cKoro yroJibHOro 6accei1:Ha Bhrc'ry-rraroT CJie,n;yiO:rn;Me BO,Il;OHOCHbie .HpyCbi: "'IeTBepT'VI"'IHbii1:, TpeTJii"'IHbiH, IOpCK.li!tf, Tpli!aCOBOi1:, rrepMCKMi1:, Kap60H-CKJiiH, ,IJ;eBOHCKMH M KeM6p.li!tfcK.li!tf. I0pCK.li!tf M rrepM-CKHH Rpychr - li!3 3a cHeero orpaHJii"'IeHHO<ro pacrrpo-cTpaHeHMJ'I - He OKa3hiBaiOT 3Ha"'IMTeJibHOrO BJIJiiHHJiiH Ha BO,II;Hhie OTHOIIIeHM.ff !3TOrO patfOHa. ilOBbiiiieHHaJI BO,IĘOHOCHOCTb "'IeTBepTM"'IHOrO BO,II;OHOCHOrO Jipyca CBJI-3aHa MCKJIIO"'IMTeJibHO C pe"'IHbiMJii ,IJ;OJIMHaMM M rrpa-,IJ;OJIMHaMM, COCTaBJIJIIOIIJ;JiiMJii ÓOJibiiiMe pe3epByapbl 3KCIIJiyaTaW10HHbiX IIO,IJ;3eMHbiX BO,IJ;. TpeT'l%t"'IHbiH BO-,II;OHOCHbiH Hpyc - KPOMe MeCTHbiX BO,II;OHOCHbiX ro-pM30HTOB IIJIJfO~eHa M capMaTa - .HBJIHeTC.ff CJia6o 3aBO,n;HeHHhiM. OH co,n;ep:m:MT M:vmepaJilii3MPOBaHHhie BO,Il;bl HeiipMrO,IJ;bie ,ZJ;JIH IIJ:tTbeBhlX ~eJiei1:. TpM'aCOBbiH BO,II;OHOCHbiH Hpyc xapaKTepM3li!pyeTCH OIITJi!MaJibHbiMJii rlii,n;poreOJIOrli!"'IeCKMMH rrapaMeTpaMH. OH co,IJ;ep:m:MT caMbie 60JibiiiHe pe3epByapbi IIO,ZJ;3eMHbiX BO,Il; Bepx-HeCMJie3CKOrO 6accet1:Ha. Tpe:rn;MHHO-KapCTOBhre Bo,n;o-HOCHbie rO'pM30HTbi TpMaCa JiiHTeHCJiiBHO ,n;peHJi!pOBaHHbl

KOJIO,n;.~aMM, py,n;HMKaMM. ~lii.HKa M CBMH~a M yroJihHbi-Mlii lliaXTaMH.

B rM,n;poreoJIOrlii"'IeCKOM pa3pe3e BO,JJ;OHOCHOro Rpyca rrpo,n;yKTMBHOrO Kap60Ha HaXO,II;JITCH "'IeTbipe BO,II;OHOC-HbiX KOMIIJieKca C pa3HOH rrpomr~aeMOCTbiO. BOJiblliei1: BO,D;OHOCHOCTbiO xapaKTeplii3yiOTCH KOMTIJieKCbi CBH3aH-Hbie C KpaKOBCKOH li! BepxHeCMJie3CKOH rreC"'IaHJiiKOBOi1: cepli!etf, B cpaBHeHJi!Jii C KOMIIJieKCaMlii aJieBpOJIMTJii"'IeC-KOH M rrapaJIM"'IecKotf cepli!M. Tpe:rn;MHHO-rrJiaCTOBbie BO,II;OHOCHbie rOplii30HTbi CBH3aHbi C rpH,n;aMM IIeC"'IaHJii-KOB M aJieBpOJIJiiTOB Jii30JIMpOBaHHbiX rraKeTaMJii yiiJIOT·-HeHHbiX rJilii.H. rM,n;poreoJIOrM"'IeCKMe CBOHCTBa rrec"'IaHM-KOB yMeHblliMBaiOTCH C IIOBbiiiieHli!eM rJiy6MHbi. IIpoBe,n;eHHbie ropHhre pa60Tbi Bhi3BaJIM o6pa30BaHJi!e 60JiblliJiiX M rJiy60KMX ,n;errpeCCJiiOHHbiX BOpOHOK (cpHr. 1). BO,IJ;OHOCHhie .HpyCbi HMiKHero Kap60Ha M eTapiliero rraJie030JI xapaKTepM3MpyroTCJI Hlii3KMMlii rM,n;poreoJio-rM"'IeCKMMlii CBOHCTBaMH M O"'IeHb MaJICH BO,Il;OHOC-HOCTbiO.

B rrpe;n;eJiax BepxHeCMJie3cKoro yroJihHOro 6accetf-Ha 6accetf-Ha6mo,n;aeTCH HOpMaJib6accetf-HaH rM,IJ;pOXHMlii"'IeCKaH 30-HaJibHOCTb, Bblpa:m:aiOIIJ;aJIC.H Jii3MeHeHJiiHMH MHHepaJIM-3a~HH li! XM.Mlii"'IeCKOrO COCTaBa BO,II; B,Il;OJib IIyTe:tf

~liiPKYJIH~MM BO,Il;bi.

ANDRZEJ ROŻKOWSKI, TERESA RUDZIŃSKA Oddział Górnośląski IG

WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE I PRZEWIDYWANE ZAWODNIENIE

KOPALŃ

W LUBELSKIM

ZAGŁĘBIU WĘGLOWYM

W ramach badań rozpoZJnawezy,ch i dokurn en ta-cyjtnych złóż węgLi kamiennych w Lube1slk;Lm Zagłę­ biu WęgloMTym prowadzone są prlzez Odldiział Górno-śląski Ins,ty.turtu Geolngk,:zmego {od 1964 r.) oraz Kom-btnat Geolog.ilozny "Południe" (od 1972 r.) komplek-sowe badania hydr:ogeo·logtetzne. Wyndki badań ujęte

są w dolk:umenta,cja:ch hydrogeologd .. ci:zmy,ch posz.cz,egól-ny,ch rejonó:w górnJiiCIZY,Ch w kategOT'iii

c2

i

cl

+

Cz, jak również w opracowan:ia,ch reg[onalny;ch i publika-cjach.

UKD 556.33

+

622.5:622.333."313"(438-11 LZW)

W dokumentacjach złóż wę.glli po•slz,czegól!nych re-jonów górntc.zych st•awiane są WJstępne prognozy do-pływów MTód do wyrobiiSik gór:n:iJc1zych.

uw,z,ględnliając s1tan obecnego rozpom·anda w arty-kule przedstawiono waruniki hydrog·eologkzne za-głębia ora;z omó.wiono spodlzte,wane zmiany reżimu wód wskutek prze:wlidywanej eikspl<oatacjli górniczej. Przedyskutowano róWinież problem za.g1rożeń i do-pływów wód do wy•rohiiSik gó.rniiCIZych.

MODEL STRUKTURALNY I HYDROGEOLOGICZNY OBSZARU

Lubelsikde

Zagłębie Węglowe poło:źlone

j,est w

o-brębie

lubelsko-podlaskiej

częśd

podniesionej

wscho-dln:i!oeuropO.ejsk'iej platformy prekambryj.sk'iej (8).

Po-dło,że

ka,rbonu w tej jednost,ce geologicznej

obn1iża s1ię

monoklinalnie w kierunku SW. W

sąs,iedztwie

st1ruktury kockiej

następuje wygięaie

warst:w i ich

obc,ięcie podłuŻITlymi

us'krokami.

·

Utwory karbonu

tworzą asymet,ryetzjną synklinę

o os,i

pm;;ebiegającej

z NW ku SE

(2).

Wschodntie

skrrlzyidło,

synkliny jest

płaskie

(!upad warstw

2-4°

ku

SW), zachodnie

zaś

-

podgięte (12-16°

w kieruniku

NE)

i

ogranic1zo:ne

st:Dukturą zręboiWą

Kocka.

Góro-twór

kalfiboński pocięty

je.s't usikokam\i o

różnej

am-pHtludiZJie na szereg

zrębów i

zapadJrisk.

Pokłady węgla

o ·

miążSiz;ościach

bilansowych

wy-stępują

w utwora.ch westfalu

i

namuru.

Gł6wną

se-rię produktytwną

w LZW,

będą,cą

przedmiotem

zain-teresowania górnictwa,

stanowią

osady westfalu,

wy-występują,ce

w cent·ralrnej

ezęścti

synkliny, w

interwa-le

głęboikośdo:wym 650-960

m, lokalnie do

1100

m.

ścr:ednia miąższość

se1riii

złożowej

wynos·i ok.

310

m.

Dokumentowane re}ony górn'kze (ryc.

l) położone

są głów1nde

w c-enh·alnej

azęśc'i synkrłiny kaifboń:sikiej

i

na zachodnim jej skrzydle,

częścti·o,wo wkrac1za.ją

w

zasięg skrzydła

ws,chodnieg:o.

Utwory karbonu pr'zyJkryte

są węglanowymi

utwa-ramii jury

i

k

1

redy, o

łą·c.zmej mliążs.zośtcri 350-840

m.

W

połudlniowo-<ws.ehodniej części

LZW utwory jury

nie

występują

(ryc.

1).

Lorkalnie na kredz·ie

zalegają

ilaste utwory

trzecimzędowe. Cały

obsza•r

pokJry;wają

pias,zc.zysto-g1inia:ste utwory

czwartorzędu.

Brak utworów jurajskich w

nadrkładlzie

karbonu

pro{)ukrtyiwrnego w

południowro..;ws,chiodndej części

Lu-belsikdego

za,głębi·a \1\lęgloweg:o

stwarza odmiienne

wa-runkli z.av1odnienia utworów karbonu od

pozostałej

c:zęścri za.głęb'ia.

Na tej podstawie w LZ

1_N

wydtielo-l"O

dwa re2,1irorny hyd:r;'ogeolog,tcrZJne (,ryc.

1).

Pierws,zy z regionów

(I)

obejmuje obszar

wystę­

bezp.ośredtnio

w stropie karbonu osadów

kre-górnej, w dolnych o.gn;twach prakrtyclznlie

nieprze-pus;znzalnych. Utrwory karbonu reprezent·o.wane sa

tu

główn:ie

pr;zez dobrze

prrzepus:zc:za1ny

kompileks

pi.a.sk·owców z pnzew.arstwrieniami

mułowców i iłow­

ców z

p·okładam'i węgla, przynaleŻlny

do namuru C.

Wf częś<Ci

r·e·gio:J.u

I wyrs,tępuj·e

namur B

i A,

jako

słabo

przepuszczalny

kom-ple\--s

muł'O'WCO'Vlo-iłowcowy

z cienkim;i

wkładkami

piaskowców i pokładami węgla.

W

obrębie

drug,iel2'o reg1ionu

(II)

utwo.ry karbonu przykryte

brze

i

sHnie

ut·worów

Na

zalegają

prawtie na

całym

ob-s:za.rze osady kredy dolnej

albu,

wykształcone

ja-k'o

słabo i

piaskowce glauk,onitowe

lub zleD1eńce

oraz

węglan1owe

utwory

kredy, o

prz.epus1zcza1ności i

nośe:i.

rozpozma!nie Lubelsktiego

jest równomierne.

Naj·w'ięcej

h:y·ctr·og;ec)'}ogii~Zl1Y'cłJ

wykona:no w otworach

zlo-w central.nej

części zagłębia,

i PóŁnocneg,o

Rejonu

Węglo-wego (ry1c.

1).

Rejony te, a szcizegól<nde Centralny

Re-joYJ. Węglowy, są

obecnie przedmiotem zaintereso··

wani a górnietwa

węglowego

.• Model

hydrrogeiOlogi,cz-ny Centralne2;o

i Półro·cnego

Rejonu

Węglowego

pr;zedsta,wi'ony

zosrtał

przez autorów w oddzlielnej

pu-błirka,cji (6). Po:riżej

przedstawion·o wanmki

hydr:o'Seo-logiczne wspomnianego obszaru w

za~resie niezbęd­

nym do dalszych

rozważań.

iN

profilu hydtrogeologicznym Centralnego

i Pół­

ro:::nego Rejonu

Węg'lowego, występują

cztery

pod-stawowe

piętra wodonośne: ezwartiOirlzędu,

kredy, jury

i karbo!Ylu. Warunkii zalegania

podrczwa•rtor:zędowych

pięter wooonośny·ch

ilustruje przekrój

hydrogeo,logi-cz,qy

(r:vc. 2), zaś

ich parametry hydrogeologiczne

prz·ed'stawior··o na diar:ramie (ryc.

3).

P·c,zk·::r:<:v

z

ut-wora,mi

ogół

się

na

13

Ryc. 1. Szkic hydrogeologiczny Lubelskiego Zo..głębw Węglowego (sytuacja geologiczna wg J. Porzyckiego). 1 przypuszczalny zasięg występowania utworów karbonu (granica erozyjna i tektoniczna}, 2 zasięg występowania

utworów westfalu (warstw lubelskich), 3 - zasięg występo­

wania utworów jury, 4 - utwory starsze od karbonu, 5 -uskoki, 6 - kierunek przepływu wód w utworach jury, 7 - kierunek przepływu wód w utworach karbonu, 8

--przybliżony zasięg obszaru zasilania utworów jury poprzez zredukowane w swej miąższości utwory kredy, 9-10 - re-giony hydrogeologiczne, 11 - Centralny Rejon Węglowy

(9 rejonów górniczych), 12 - Północny Rejon Węglowy,

13 - linia przekroju hydrogeologicznego.

Fig. l. Hydrogeological sketch of the Lublin Coal Basin (geological setting ajter J. Porzycki). l - inferred extent of Carboniferous rocks (erosional and tectonic boundary), 2 - extent of westphalian rocks (Lu-blin beds), 3 - extent of Jurassie rocks, 4 - rocl':s older than the Carboniferous, 5· faults, 6 - directions of water flow in Jurassie rocks, 7 - di.rections of water flow in Carboniferous rocks, 8 - inferred extent of

ali-mentation of Jurassie rocks through Cretaceous· rocll:s reduced in thickness, 9-10 - hydrogeological regions, 11 Central Coal Region (9 mining fields), 12 - Northern Coa]

Region, 13 - line of hydrogeological cross-section.

W wapienno-marg1is

1

tych osada,ch

kredy

gó.rnej

obserwuje

się wyraźmą st.raty:f\ika·cję pr~zepus~zc:zalnoś­

ci,

uzależniorną

od stopnia zesrzezelinowan.ia

i wy-kształceniia

lito}ogic,znego

górotwnru.

Podwyżs,zoną przepuszc1za.lnością cha•raikteryzują się wylącrznie

.S'tro-powe,

spękane

o•gJni.wa tegn

piętra,

do

głębokośd.

70--120,

lokalnie do

170

m.

Współczynni'k'i

filtrracjli

osią­ gają

tu

wa1rtośoi

w granica,ch

2,8 · 10-6 _{6,6 · I0-}4

m/s. W ko<relacj.i z

prze:puszjozail,nośdą

pozostaje

wo-donośność

omawianych utwoa:-ów.

Niżejległe

ogniwa

górnej kredy

są

ba.rdlzo

słabo

lub praktyc·zjnie

nie-prlzenustzczaline.

Prz;;epusiZC'z.alność pias:zczysto-z,lepieńCIOIWych

utwo-rów k:Jredy dolnej (albu_)

kSiztałtuje s:ię

w g<ranica·ch

4,2 · 10-7 -- 2,25 · 10-5

m/s.

Wy,s,tępujące

tu wody pod

z'Imeznym

Cliśnieniem

(do

59

at)

sprawiają, że

pd.asz-czyste utwory a<l>bu

charakteryzjują się wŁa,snośdami

kurzaWk!O•wymL Omawiany poZJiom

wodonośny

znaj-duje

się

w

więzi

hydraul:icz:nej z

piętrem wndoroo.ś­

nym jury,

stanowiąc

wra,z z nim olbrzymi zb<iorn1k

wód

położony

w

bezpośrednim

strorpi·e produillitywnej

seri:i karbonu.

Kom:plelks.owe badania

hydrogeolo~kzne

prowa-dlzone w utrworach jury góDnej

i ŚJ:odtk:owej

wska·:w-ją

na

z.różnd.cowaną przepuSizjCzalność

tych utwo,rów

w

Waha

się

ona

w

granicach

· 10-9

m/s. St.ratyfilkac.ja

prze-+1000

i:

o

Ryc. 2. Przekrój hydrogeologiczny.

kreda, 2 - jura, 3 - westfal, 4 - narnur, 5 - wiz en, 6 - otwory wiertnicze, 7 - uskoki, 8 - zasilanie piętra wodonośnego jury poprzez przepuszczalne utwory górnej kredy, 9 - kierunki przepł'ywu wód w utworach jury oraz kierunek infiltracji wód jurajskich w utwory

west-fału.

l

Kompleks.tl Wodonośność wodo-

l

z bad. bezpośr. nośne qJm31 hlml Wspórczynnik fi/t racji k fm31 s 1 Ciśnienie wód [at l 0,15+ 35

2,8·1Ó~6,6·10

4 zwierc. swobodne 3 4 6 4 +1000 ±o -1000 -2000 5 8 9

Fig. 2. Hydrogeological cross-section. 1 Cretaceous, 2 - Jurassic, 3 - Westphalian, 4 -Namurian, 5 - Visean, 6 boreholes, 7 - faults, 8 -alimentation of Jurassie water-bearing stage through per-meable Cretaceous rocks, 9 directions of water flow in Jurassie rocks and infiltration of Jurassie waters into

West-phalian rocks.

Ryc. 3. Diagram hydrogeologiczny dla centralnej części Lubelskiego Zagłębia Węglowego.

1 - pia,ski, 2 - wapienie i ma,rgle, 3 - wapi~enie, podrzęd­

nie dolo,mity, 4 - pci.as,kowce, 5 - iŁowce i muŁoWc·e, 6 komple,ks silnie wo'dono·Śny, 7 - ko~mpleks słabo

wodon,oś-ny lub praktycznie niewodonośny.

Fig. 3. Hydrogeological diagram of central part of the Lublin Coal Basin,

l - sands, 2 - limestones and marls, 3 - lirnestones and sorne dolomites, 4 - sandstones, 5 - claystones and siltsto-nes, 6 good aquifers, 7 - poor aquifers or practically

impervious rock complexes.

de ws·zystkiim od

wykształcenia

litologkznego

skał

(6). Drugim czynnikiem jest

różny stopień

s!kawer-nowania

i spękania

górotworu.

Wodonośność

utwo-rów jury

z.wiązana

jest z systemem

spękań,

szcze-lin ·i por

występujących

w

skałach węglanowych

ju-ry górnej o-raz,

po,drzędnie,

w

mułoweowo-piaskow­

cowych utworach jury

środkowej. Maksymalną

wo-donośnośdą charakteryzują się spągowe

ogniwa

gór-nej jury.

CiśJ11ienia

hydrostatyczne wód w utworach

jury

dochodzą

do 69 at.

Wodonośność

utworów

k:arbonu

związana

jest

głównie

z

wkładkami

piaskowców,

podrzędnie muło­

wców.

Tworzą

one

niezależne

poziomy

szcz.elinowo--warstwowe,

prowadzące

wody pod

dśnieniem

59--112

at. Utrwory

westfału zawi~erają

nielkzne

wkład-kJi

piaskowców, których

łączna miąższość

w

Central-nym Rejonie

Węg1owym

wynosi

10-80

m. W

utwo-rach namuru

miąższe

warstwy piasko<wców

wys~tę­

pują

w stropowych ogniwa.ch namuru C.

Prz.epuszczalno.ść

piaskowców

i mułowców karboń­

skich jest zmienna

i

wynosi: 2,35 ·

10-1° 6,07 · 10-s

m/s w utwora·ch

westfału

oraz

9,6 · 10-11 _-

_{3,49 ·}

_10-6

m/s namuru

{rJ~C.

3).

Najwyższą wodonośnością. charakteryzują się

pias-kowce

i mułowce

namuru C oraz stropowych ogniw

- westfalu. Fiaskowce

i mułowce spąg.o,wych

ogniw

we-stf.alu

posiadają znikomą wodonośność, trudną

tech-nicznie do

określenia.

Wody

krążące

w utwora,ch

stro-powych ogniw karbonu

i

jury

pozostają często

w

więzi

hydraulicznej.

Wody podziemne Lubelskiego

Zagłębia Węglowe­

go

chaTakteryzują się występowaniem

normalnej

strefowaści hydrochemiczmej~ wyrażającej się

wzro-stem ogólnej mineraliza,cji wód z

głęboko·ścią

oraz

kolejnym

następstwem

typów

chemicznych

wód:

HCOs

--?-

HC0

₃

CI-?- Cl

HC0

₃ --?-

CI, zgodnie

z regionalnym kierunkiem

przepływu

wód -

z E

ku W (6). Chemizm wód poszc:z;ególnych

pięter

Tabela II SZACOWANE DOPŁYWY WOD DO KOPALI'i"

Dopływy określone wzorem J. S z te- Dopływy określone metodą analogii

hydrodynamicznej przy uwzględnieniu

Obszar dokumentowany laka

(m3_fmin) zawału stropu

(m3_Jmin) dynamiczny "Łęczna" 3,60 "Chełm" 0,76 "K1+Kz'' 1,12 "K3" 0,90

,,K

4

+K

5'' 0,33 "K,+K/' 0,19 "Kolechowice" 0,425

Centralny i Północny Rejon złożowy 2,2t

Tabela I

CHEMIZM WÓD W LZW

1\Jf. ;n wód

Piętro wodonośne _(g/l)" Typ wód

stropowe ogniwa _{0,2-0,5 HC0} 3-Ca-Mg kredy górnej _HC0 3-Ca-Na HC03-Cl-Na Cl-HC03-Na

kreda dolna i jura 0,2-2,7 często

podwyż-szona za war-tość

so;-

2 : westfal 1,2-4,3 HC03-Cl-Na Cl-HCOrNa narnur 17,6-27,8 CI-Na (wg karotażu fiz. - do 90)

Wyniki

badań składu

chemicznego,

gazowego

i

izotopowego wód

wykazały występowanie

w profilu

LZW dwóch

środowiisk

hydrogeochemic:zmych:

l}

do

głęb01k1ośrci

Olk.

1000

m,

obejmująee

utwoll"y

nadkŁadu

i

serii

złożowej westfału;

wody infdltracyjne, o

ogól-nej minerralizacji do 4,3 g/1, 2)

porntiżej 1000

m.

o-bejmujące

dolne ogniwa karbonu i dewonu; wody

izolowane od

wpływu

wód atmosferJ!cznych o

pod-wyższonej

mineral1zacji (4, 5).

Poziomy

wodonośne czwartorzędu

i stropowych

ogniw kredy gór1nrej

poło:hone :są

w

,zasięgu

rsltr·efy

ak-tywnej wymiany wód. Zasilante

piętra wodonośnego

jury

z~chodzi

poprzez !Zr·eduko.wane w swej

miąższoś­

C'i,

zawodnione w

całym

profilu utwory kredorwe we

ws.chodni.ej

części

obszaru, w

odległości

ok. 35-45

km od rejronów górniczych (6; ryc. l i 2).

Drenaż

o-mawi.anego

pięt.ra wodonośnego

przyrpus.zc:zalnie jest

zVVIiązany

z regionalnymi dyslokacjami tektonicznymi.

BoZiiomy

wodonośne

serii

zło:howej westfału

za-slilane

są wyłą.c:zmie pośrednio

przez utwory jury.

Szer1okość

strefy kontaktu utworów westfa1u

i

jury

w centralnej

częś·ci

lubelskiej synk:Hny

karbońskiej

WJinrOsi

około

32 km. Nieznana jest rola s.tref

usko-kowych w

Jrr;ążeniu

wód. Wyniki dotychciZaso.wych

badań sugerują, że .część

dyslokacji

nieciągłych,

stwi·erd:wnych w utworach karbonu, znajduje swe

przedłużenie

w utworach

nadkładu i może stanowić

uprzywilejowane drogi

krążenia

wód.

W rej·onie dyslokacji

ograniczających strukturę

Kocka ma przypuszczalnie mi·ejs•ce

częściowy drenaż

karbońskich

poziomów

wodonośnych.

W

świetle

obe-cnego rozpoznania kierunki

przepływu

wód w

utiWO-rach karbonu

przebiegają

zgodnie z upadem warstw

z E

i

SE ku W i NW (ryc.

1). Uwzględniając

przed-stawiony

wyżej

model hydrogeologiczny obszaru

pro-jektowania eksploatarcja

złóż węgli

na

głębokości

650-1000

m prowadzona

będzie

w strefie

utrudnione-go

krążenia

wód.

,

.uy _dynamiczny

statyczny łączDy l D U~ V .Y .JZ?-Y

z utworów z utworów łączny

2,00 l,IW 1,90 2,39 3,50 2,53 4,74 2,25 karbonu jury 5,60 2,66 6,40 1,90 8,30 3,02 5,30 4,60 9,90 3,29 3,95 0,94 4,89 3,83 3,79 1,60 7,39 2,72 3,38 3,05 6,43 5,16 7,43 1,99 9,42 4,49 5,20 4,63 9,83

PROGNOZY DOPŁYWOW WOD DO KOPALI'i"

Dopływy

wód do wyr:ohisk górnic'z;ych

pochodzić będą :z~e

sezerpyw.anta zasobów dynamicznj'ich,

s,prę­

żystyclh i

s'tatyczny,ch pozi•omów

wodronrośrnyd1

k·arbo-nu

i

jury.

DOipływy

z rJmmp1eksru

wodonośnego

jury

związane będą

z

rinf.iltracją

wód

na

wy.chodlnlia,ch

piaskowców

karbońsk:rtch

oraz poprzez s.zczeliny

po-wstałe

po zawrale stropu IIliad wyrobiskami.

Część

wód

dopływać będue

prawdopodobnie popr:zez dysrlokacje

nieaiągłe.

Szacowanie

dlo1pływów

wód do prrojektowany.ch

wy-robisk wykonywano przy

Uwzględnireniu dopływóiW

z

msobów dynamircrznych

i

statycznych. Obliczenia

do-pływów

dy.namrimrnYich

sporządzano

.na

podstaw,ie

WZJoru

dużej

.sturdn:i w modyfika1cj:i

J.

Sztelaka (7)

o-raz

metodą

analogii hydrodynamiamej w

ujęcdu

Sy-rowatki i

G:iryńskiego

(1).

Przy stoso;waniu wzo·ru

J.

Sztelaka obliczorny

do-pływ

dy.namirc':zmy nie

uw:zględnia

przyply;wu wód z

kompleksu

wodonośnego

jury w warunkach

:zJawału

strorpu. W

ZJw;iązku

z tym

załoŻlOno, że

sczell"pyw.anie

zasobów statyc21nych

nastąpi wyłącznie

wskutek

dre-nowania piaskowców i

mu~owców

westfal u

występu­

jących

w profilu

zł!o.ża

w

zasięgu

kiOnJturu wyrobi:srk

górnirc'zych. ObHczenia zarmies'zczooe w

większoś.ci

do-kumentacji nie

uwzględniają

srczerpywan1ia Zlasobów

sprężystyrch

IWÓrd.

Stosują.c

obliczenia

przypływu

wód do wyrobisk

metodą

anaLogii

hydrodJ~namicznej dopły1w

calkoiWity

·określany

jest w wa1runkach

zawału

s.tr10rpu, przy u.:.

względnieniu

aktywnego

drenażu

poZJi•omó:w

wodonoś­

nych jury i karbonu. WYin:iki

ob1Jirc1zeń

s.zaoun!kowych

dopływów

dro wyTobisk górrnli·czy,ch w pOSrZJCizegMnych

rejomach górniczych wg danych z dokumentacji

hy-dm.g·eologic;znych ilust.ruje tabela II.

Wyk(Oinane obliczenia

dopły·wów

wód do. wyrobisk

gó.rnic.zych

uwzględniają

aktualJny stan rozpoznania

warunków hydrogeologicZJnych w trakcie

dokumen-towania

geołog,ic1znego złóż.

Wyniki

oblkzeń,

pr•zerd-stav~ione

w pOSiZJCizegó1nych dlokume.ntaejach,

są

w

za-sadiZJie

zbieżne,

ze

względu

na zastoso,wanire tych

sa-my,ch w,zoró1w ob1irclzenLowy,ch,

zbliżonych wartości

parametrów

i pr1zyjęcia

analogk:zmych

układów

hy-drog.eologi.c.znyrch.

Zgodnie z wynrikami

obliczeń

przed,stawitOnych

w

tabeli II

dopływy całkowite

do

przyszłych

wyrobisk

górniczYich po1W1irnny

kształtować się

w granicach

kil-ku m

3

_{/mi:n, natomiast rprzy}

_{uwzględnieniu zawału}

stropu s1zacunkowo

do·chodzić

do ok.

10

m

3

_{/min. W}

pr:zypadku zawodnienia

stref

usikokrowych

należy

spod21i.ewać się zwiększonych dopływów.

Przypływy

wód z k:rompleksu

wodonośnego

jury

do wyrobisk górni>CIZYiCh, po zawale stropu, liczone

są

szacunkowo.

Będą

one

zróżnicowane

ze

względu

na

duże zmie.n.nośrci wykształcenia

lit·o1o.gicrznego

tych

utworów. W celu zabezpieczenia

się

przed tymi

ogil1'i-wach westf.alu C'O najmn:iej 50-met,rowej rniąż:s.zośei

półkę betzpieC'zeń~s~twa.

W uzupełnieniu dyskusji nad s1zacowand.em dopły·­ wów wód do projektowa,nych wyrobisk górnic!zych w LZW należy nadmienić, że ostatnio spor:ządzona Z'OSitała pr-:zez Główny In1s,ty,tut Górnidwa prognoza .dopły:wó1w wód dołowy,ch .dto kopa1ni pilotująco-~wy­

doby;wc:zej (3). W1spomniana prognoza zakłada, że w przypadku prowadzenia eks,ploa:tacj!i sys'temem ś~cti.a­ nowym na zawał, przy 'za,chotwaniu pó~ki be~pieczeń­ st)wa w stropie urt,worów ka~rbonu o miąższoś:ci 100 m, dopływy do WYJfiO:bisik górnkzych po~chodlzić będą ze sczerpywatnia zasobów sprężyiS't}'lah i s~tatycznyeh wód w pia;siko,wca,ch k,arbońskJiiCiłl oraz z wypłJ'IWÓW wody spoza obudowy szybów, po1pr:z;ez ich

nieszezel-ność.

Suma:ryCIZllle pr'ognozowane dopływy do kopaln~i pi,1otują,co-wydobJ'Iwczej wyniosą 8,8 m3_{/min, przy} ezym dopłYiWY z zastobów spręży:sty~ch WYintiosą 3,06 m3_{/1min, zaś ,z zasobów statyeznYich 3,24 m}3_/min.

Wy-konane oblitc1zentia wskatzują na ważny udział dlapły­ wów z za:sobÓiw s:pręży;sty,ch d:o wylfobi,sk górnkzych,

co

ni,edosta:t~ecznie uwzględniono w dokumenta~cjach hydrogeolog~i:ctZinych rejtonów górtni,czy,ch. Należy zwró-cić uwagę na fakt, że wszystlkiie dotJ71chczatSIOWe pro-g,nozy d101pływów mogą być obarrozone znac:znyn}i błę­

dami, ze względu na n:ied:os1_{tateoZJne ro~po.zn.an1ie} pa-rametrów hydraulicezmJ7iCh i dróg krąż.enia wód.

PRZEWIDYWANE ZAGROŻENIA WODNE

Wody poWiierlzchniowe oratz poziomy ;vvodonośne

czwartlor:zędu i kredy górnej nie stw,ar:zają zagrożeń

wodnych dila pr:zys1złej eksploata,cjri. Ma,r,g'Hsty kom-pleks dio,lny,ch ogniw kredy górnej stan~owli

dos,tate,ctz-ną 1.zolację pnzed infiltracją wsjpomnda!llych wód do wyrobisk ,górnitczych. Poważnego ZJagro:żle:nia spodzie-wać się należy ze s~brony sUnie zatwod;nrionegiO k:lom-pleksu utwoiTÓiW jurajskli1oh i dolnokredowych,

zale-g,ających w bezpośrednim stm1pi~e karbonu produk-tYJwinego. Kompleks ten prOIWadZii wody pod ciśniie­ niem ok. 60 at.

Dopływy wód z ut,WJorów jurajsktkh do góro<two-ru karbońsk,iego będą miały miejtsce na wy,chodniaeh piasikowców ora1z w bezpośrednim sąsiedztwie stref uskiokowy,ch. Szczeg61nie niebezpieczme są "młode" uskioki tnące utwory ka1rbonu i jego na!dkładu. Mo-żl!łwość wdarda stię wody lub kur:za,wk<i warunlkoiWa-na będ:ZJie drlOżnośdą otwieranych s.tref uskokowych. DroŻiność ta będzie więk~stna w pa:-:zYJpadku, gdy SIZCze-liny uskokowe wypeŁni1one będą mater!iałem przepu-sZJczainym.

UtWJory westfalu w swym s~troiPie bywają stiltnie

ZJwietr,załe. Charakteryzują się wówczas zwiękStzoną

prrzepustzc:zalnością i obniŻionymli pa:rametlfami fi:zy-ko~medhank'znymi. Szczególni~e ni·ebezpiecZJny będzie kontaikt h}'ldtrau:lknny wód z utworów jurajsklitch z wodami krążą,cymi w ZlWietr!ZJałych piaskowca,ch kar-boń:skitch. Może on powaŻlnie rzutować na w!ielkość i charaikter zawodnienia wy.robilsik górniczych prow.a-dZJonych w s~tropo1wej wiązce pokładów. Zagrożenia

wodne jak i trudnośoi

z

utrzym,allliiem S't,ropu eksplo-at~owalllych pokładów w stref:ie zwietr:zenia ws1kazu-ją na kontiec::z~ność pozostawienda półlki bezpiectzeń­ sttwa w st,ropie ut:worów karbońskirclh.

W tr.alk:roie zgłębian'ia s·zybów zwiększone dopły:wy wód pochodzić mogą wyłą,cznie z poziomów wodo·· no.śny,ch ,czwar1_{torzędu, stropu kredy g6rnej oraz}

kom-pl~eksu wodono,śnego jurajtsiko-dolnokr·edtowego .. Za'Sad-ni,c:z~e za,groż·elnia wodne s~tw.arzają piasZJc'zyste utwo-ry albu, 'o wŁa,snośda.ch kurzaW:kowy,ch, prowadzące

wody pod ~~nacznyrrn dś:nieni~em. W cetlu za:betZipie~cze­ nia się pr:z;ed zag.rożeniami wodnymi głębienie szybów prowadzi się sy:stemern mroż,en:iowym.

PRZEWIDYWANE ZMIANY W ARUNKOW WODNYCH

D:Zii.ała,lność góDnictwa spowoduje ~mi.any stosulll-ków hydtrloge:olog1ic:z~nych i hyidrogra,:fiicznych obszaru LZW. Zmiany układu sieci hydrografteznej wywoła~ ne ZJostaną deformacją powierZJchinti terenu, powstałą

w zas'ięgu niecek osiadań. Pr;ze,w,Ldywane osti.adania spowodują loka,1ne zmiany wierLkoś~c'i i kierunków s,padlk6w hydrauH,eznych cieków, jak również two-rzenie się rozlewisk i podbojpień powierzchni terenu.

Reżim wód podZliemnY'ch ulegnie poważnym zmia-nom. Zatsadlni!cze ZJmiany r~eżimu wód podziemnych wyts,tą!Ptią rw utworach serii złożowej wesfalu. Długo­

trwaŁe odwodnienie 'sp<Yvvodtuj~e pots,tępujący

w

czasie spaldek !C'iśnień hytdTtOts,taty~eznY'Ch i doprow1adzi do ezę­

śdowego osuszenia gólfottworu w :za,się:gu leja depre-syjneg,o. Zakł6cenia ,n~żimu :wodnego, objawiające się

StPadikiem dśn.i~eń, wy:stąpią również w pozioma,ch wo-donośny,ch na!dikłardu, ik!tórJ71Ch wody posiadają więź

hydraulic:z~ną z poziomami ka,rbońskimi.

DziałaLność gó:r!lJJieza nie spowoduje natromia:st od-wodn,ienia poz,iomu wodonośnego kredy gó,rnej, pod-sta1wowego użytkowego zbiornika wód podZJieffilllych w LZW. Wtspom:n:iany potzi1om rz:o,lowany jes1t bo1w\iem kiLkuset met,rowej miąższośd serią margl:ilsrty,ch u-tworów dolnych ogniM· kredy górnej. Rezultatem o-drpompowytwantia wód lmpalnianych i odprowadza-nia ic'h do cieków powier:ZJohniowych będiZlie zrwięk­ Sizenie pr:zepłJ71wÓiw i zmi,ana wła,stności fiizyko-,chemi-CZJny:ch wód powier:~ohniowy,ch. Ze względu na nie-wy,soką, ok. 2-3 g/1, og6lJną milneraHza,cję wód ko-palruianych, zmuty soli będą niez:na~czne.

LITERATURA

l. Kamieński G. N., Klimentow P. P., O w c z y n n i k o w A. M. - Hydrogeologia złóż surowców mineralnych. Wa,rs:zawa, Wyd. Geol., 1956.

2. Por z y ck i J. - Budowa geolog,i,czna Centralne-go Okręgu Węglowego w Lubelskim Zagłębiu Wę­

glowym. Prz. Geol., 1976, nr 7.

3. R o g o ż M., F roli k A., S t a s .z e w ski B. -Prognoza dopływów wód dołowych do kopalnd.

pi-lotująco-wydobywctzej LZW. Aktualizacja wg sta-nu rozpoznania na dzień 31.05.1977. GIG, Katowi-ce, 1977.

4. R ó ż k ~o w s k i A.. P r z e w ł

o

c k i K. - Ap:pli-cation of Stable Environmental Isotorpes in Mine HYJdrogeo1ogy taking Poli'sh Coa1l Basins as an Example. Isotope techniques in ground water hy-drology, vol. l, IAEA, Vienna, 1974.

5. Różkowsk1i A., Rudzińska T . - Hydro-geochemic.al zonality in the Lublin Coal Basin. Intern. Symp.: Hydrogeochemistry of m>ineraHzed waters. Wa,rsza\wa, 1978.

6. R ó ż k o w s ki A., R u d ·z i ń s ka T. - Model hy-drogeologiczny CentraLnego i Półno,cnego Rejonu

Węgloweg~o w Lubelskim Zagłębiu Węglowym.

Kwart. Geo1., 1978, nr 2.

7. S z t e l ak J. - HJ71drogeologia gómi1c1za, zagro-żenia wodne w k,Oipalniach podziemnych i sposoby ich zwak,zania. Skrypty Pol. śl., nr 556/11. Gliwi-ce, 1975.

8. Z e l i c h o w ski A. M. - Rozwój budowy geolo-gicznej obs1zaru między Górami świętokrzyskimi

i Bugiem. Biul. In:s.t. Geol. nr 263, 1972.

SUMMARY

Taking into accorunt the condtti.ons of water sup-ply to coal-bearing Carboniferous, two hydrogeolo-gitc.al regions were differenti.ated .in the Lublin Coal Basin (Fig. 1). The Central and Northern Coal Fields, at present covered by hy:drogeologkal surveys, are si-tuated in ·Central parts of the seeond hydrogeo-logi-cal ~region (Fig. 1). In the hydrogeologkał profile of the Coal Fields oecur 4 main water-bearing st.ages:

1 Quaternary, Cretaceous, Jurassie and Catrboniferous

(Figs. 2-3).

The Quaternary aquifers are ~connected mainly with sandy deposd.ts. Limestone-marły Upper Cre-taceou:s de:postt1s di'stplay distind str.atificartion of peT-meability and water-beari!ng capadty, dependin~ on fissurity ~and lithology of rock mass,if. Top parts of the Upper Creta,ceous are characterized by increased

permeability usually down to about 120 m. Sandy-_,cong1omerattc Lo·wer Cr·etaceous deposi,t,s, usually a ferw meters in thickness, ar e characterized by qui-te good permeability and water-bearing capac:ity. They eamy water under pr,es,swre and are chararized by qui,ek-sand properties. Jurassie deposits de-v~e1o;ped as limestones, dolomi:te:s ·and sands.ton es, ar e eharacterized by differentiaUon in lithology, f1issurity and degr.ee of karstif1catilon. They eonduet wa1ters under pressure of about 69 atm. The water-bearing capacity · of coa1-be~ari.ng Carbonif~e!WIUS i:s 'connected wHh sand1stone and siU1S1tone i:nterca1lations which form indepęndent lay:er-fissur·e aquifers with water urnder pressure of 59-112 atm.

Taking into account the hydrogeological model. of this are1a it may be stated tha't coal mining planned at depths from 650 to 1000 m will be carr~ed out in zone of impeded circulati!on of water with minemli-zation up to 4.3 g/L Aquifers of Westphalian deposits series are supplied by waters from Jurassie stage. Wa,ter will come to mining works at the expense of dynamie resources of elastic and static Carboniferous and Jurassk aquifers. Water inflo,w should not ex-ceed 10 m3Jmin.

Water hazard for future expl~oitation will be mai-nly rela,ted to the cotnplex of Jurassie and Lower Creta,ceous rocks directly overlying the deposit se-ries. Mining works

will

result i:n change of hydro-geological and hydrographic relations in central

a-rea of the Lublin Coal Basi:n.

PE3IOME

IIp:vrHHMaH BO BHYIMaH:vre ycJIOBYIH Bo.n;ocHa6:m:eH:vr.H OTJI02KeHJ1M npo,n;yKTYIBHOrO Kap60Ha B rrpe,n;eJiaX Jiro6eJihCKOro yrOJihHOro 6accet1:Ha 6biJI:vr Bhr,n;eJieHhi ,IJ;Ba r:vr,n;poreOJIOr:vr.'9:eCKJ1X paMOHa (cp:vrr 1). r:vr.n;poreOJIO-r:vr"'eCK:vr' pa3Be,ZJ;aHHhiMJ1 .HBJI.HIOTC.H yrOJibHhie patfO-Hhi - D;6HTpaJibHbiM J1 CeBepHbiM, paCITOJI02KeHHhie B :u;eHTpaJihHO:tł qacT:vr BToporo r:vr,n;poreoJior:vrqecKoro patioHa. B r:vr.n;poreoJior:vrqecKOM pa3pe3e yrOJihHhiX

pa-MOHOB M02KHO Bhi,ZJ;eJIYITb qeTbipe OCHOBHhie r:vr,n;poreOJIO-r:vrLJ:eCKHX Hpychi: LJ:eTBepTH'Y:HhiM, MeJIOBOM, IOpCKMM M Kap60HCKMM (cpMr. 2 M 3).

qeTBepTWIHhie BO,IJ;OHOCHhie rOpM30HTbi CBH3aHbi C rrec"'aHhiMM OTJIO:m:eHMHMM. B M3BecTKOBO-MepreJIMC-ThiX oca,n;Kax BepxHero MeJia Ha6Jiro,n;aeTCH cTpaT::vrcpM-Kau;:vrH ITPOHMD;aeMOCTM M BO,Il;OHOCHOCTYI, KOT'OpaH 3aBMCMT OT TpeiiJ;MHOBaTOCTM M JIMTOJIOrM"'ecKoro cTpoeH:vrH ropBoro Macevma. TIOBhiiiieHHO:tł npoH:vr:u;ae-MOeThro xapaKTepM3MpyeTCH BepXHHH "'aCTh OCa,ZJ;KOB BepxHero MeJia ,n;o rJiy6MHhi OK. 120 M. IIec"'aHMKM M KOHrJIOMepaTbi HM2KHero MeJia C MOIIJ;HOCTbiO paBHOM HeCKOJibK'O MeTpOE MMeiOT 06bi"'HO XOpOIIIyiO ITpOHl%1:-:u;aeMOCTb M BO,ZJ;OHOCHOCTh. B HMX IJ;MPKYJIMpyroT Ha-ITOpHbie BO,IJ;bi. JDpCKMe OT.IT02KeHM.H npe,ZJ;CTaBJieHHbie J13BeCTHRKaMM, ,IJ;OJIOMMTaMM M rreC"-IaHMKaMM, xapaK-TepM3J1pyiOTC.H pa3HOM npOHYID;aeMOCThiO J1 BO,ąOHOC­ HOCTbiO B 3aBMCMMOCT'M OT JIMTOJIOTM'9:6CKiOf0 CTpOeHYIH, a TaK:m:e TP€ID;MHOBaTOeT:vr M KaBepHMCTOCT·M nopo,n;. B HYIX HaXO,IJ;.HTCH BO,Zl;bi ITO,Zl; ,n;aBJieHMeM OK. 69 aT. Bo.n;oHOCHOCTh oT.rro:m:eHMi1: npo,n;yKTYIBHoro Kap6oHa CBH3aHa C npOeJIOMKaMM nec"'aHMKOB M aJieBpOJIMTOB, o6pa3yiOIIJ;MMJ1 He3aBMCMMbie BO,ZJ;.OHOCHbie rOpM30HTbi ITJiaCTOBO-TpeiiJ;YIHHOrO TMITa C BO,IJ;aMM TIO,ZJ; ,ZJ;aBJieHMeM 59-112 aT.

llpMHMMa.H BO BHMMaiiYie rM,n;poreOJIOTM"'eCKyiO MO-,IJ;6Jib paMOHa BH,Zl;HO, "'TO npoeKTMpOBaHHaH 3KCITJiya-TaiJ;M.H yrOJihHhiX TIJiaCTOB HaXO,IJ;HIIJ;MXCH 'Ha rJiy6MHe 650-1000 M 6y,n;eT npOBO,ZJ;YITe.H B 30He 3aTpy,n;HeHHOM D;YIPKYJIHD;M.YI BO.D;bi C MMHepaJIM3a:u;:vretf ,ZJ;O 4,3 rt/JI. Bo-,IJ;OHOCHbie rOpM30HThi IIJiaCTOBOM cepMM BeCTcpaJIH CHa6:m:aiOTCH BO,IJ;OM H3 ropeKMX OTJI02KeHJ/IM. TipiDOK BO,ZJ;bi B ropHbie Bbipa60TKM, CB.H3aHHhiM C MC"'epnhi-BaHMeM ,ZJ;MHaMM"'eCKMX, ynpyrMX M CTaTM"'eCKMX pecypcoB BO,ZJ;OHOCHhiX nJiaCTOB Kap6oHa M rophr, He ,n;oJI2KeH npeBhiiiiaTh 10 M3_{/M:vrH. Bo,n;HaH onacHOCTh} .D;JIH 6y,n;yr:u;etf 3KCTIJiyaTaD;HM 6y,n;eT CBH3aHa npe:m:,n;e BCero C KiOMIIJieKCOM IOpCKMX M HH2KHeMeJIOBbiX OTJI0-2KeHMM, pacnoJio2KeHHhiX Henoepe.n;cTBeHHO B KPOBJie npo,n;yKTMBHOM cepHM. ropmur ,n;e.HTeJihHOCTb Bbi3BeT M3MeHeHMH rM,n;poreOJIOTM"'eCKMX M rM,n;porpacpM"'eCKMX OTHOIIIeHYIM B u;eHTpaJihHOM paMOHe Jiro6eJihCKOrO yroJibHoro 6accet1:Ha.

WŁADYSŁAW KULIG, JERZY OCHOCIŃSKI

Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych

ZASTOSOWANIE

GRAWIMETRYCZNYCH

.I

DO ROZPOZNAWANIA UTWOROW

Do poszuikdJWania 1i ro~pozna1wan;ia !Złóż sufloweów stałych stosowane są 1Szer1oko badania geo,fliiZyozme {7, 4}. Celem :I11~niejstzego ~artykułu jest pr:zeds1tarwienie za-stos,owanda powierz:chl1Jiowych badań grawimetrycz-nych i sejsmiezmych do rozpoz;nawania budowy utt,wo-rów ka,rbońsikii1ch, dla dokumentowan'ia złóż węgla ka-miennego. głófwnie ma przy:kładzie prac wy:k10nYJWa-ny;ch przez Przeds1ięhi1ors.uwo Badań Geof,]zyaz:ny;ch w rejonie Lubelskiego Zagłębia Węgl;orwego i Górno~ś1ą­ sikiego za,głębia Węglo;wego.

Pra,ce graiW!imetryc:ZJne ~i sejsmkzne o charakterze regionalnym mliały ,inny cel, stąd też i1ch mała przy-datność do ;s~ZJazegółow;szego ro.zpoz:nawa111ia budlo,wy geologicznej jednego ikomplek,s.u utrworów. Pólszcze-gółowe, a zwłas,zcza SIZJOzegółowe bada,nia

geofi!zyc:z-UKD 550.831

+

550.834:551.735.022.4(438 LZW

+

GZW)

ne, przy odpowiedn,im doborze metod otraz w poWiią­ zaniu z wyni:kami <wierceń pozwalają na ZJna,c:zne wzbogacenie :infoł'macjli geologi:c.ZJU}"ch. Tak np. re'S'zt-kowe anomaHe s•iły cięiJk1ości, ,w pow!iązandu ze s~Zcze­ gMowym zdjęoiem <s,ej,smi,cznym i Zlnaj.omośdą roz-. kładu gę.sbośC!i, określają nie tYJliko charakter niewiel-kich elementów tektonicznych (układ priZestr,zenny

wa,rstw, małe us!kokii, wy'k1~nowan;ia itp.), ale .również dostarczają wska:zówek odnośnie do budowy ]itolo-gicZinej ut:worów.

l. STAN BADAŃ POŁSZCZEGOŁOWYCH

Graw'imetria

Cały obszar Lubelsz,c.zyzny i Górmośląs:IDieg,o Za-głębia Węglo,wego pokryty jest półs.Ziczegółowym