Ropo- i gazonośność paleozoiku polskiej części syneklizy perybałtyckiej

e

g

ląd

6EOL06/CZNY

NuRJer 11 (319)

LISTOPiłD 1979

Roh XXI'II

O R G A N

PlłŃSTH'OH'E.I SLIJŻBI"

G E O L O G I C Z N E J

STANISŁAW DEPOW:SKI, FLORl.AJN STOLARCZYK, ST.AJNI!SŁAiW TY1SKI Instytut GeoJ.Dlgicz:ny, p,r,zetd!Sięb. Poszulk. Naft. w Wołominlile

ROPO- I

GAZONOŚNOśC

PALEOZOIKU

POLSKIEJCZĘśCI

SYNEKLIZY

PERYBAŁTYCKIEJ

W OIS'tatnim dwudlziiesJtol·eciu, na obsJZarz1e ;p01l1skiej częś1ci S'Yn,eikliizy pr,owadiz!ano syJSit.ema;ty;ome, regionail-ne badan,ia g,e,ol,Oigi,c;:zm,e, .ma:jąoe na •C·elu pozn,aiJ1J1e bu-dJo;wy g'eOilogi,c:ZineJj 't•ej roz·ęśd kraju .i w ś•lad za nimi !r·CJZ\Wind.ąto,, za\k;ro}oo'e na .SizenOik'ą •skail:ę, pos'zuik,iiwani!a złóż węgl'Ołwodorów. Ni'e uzy:sikano j.edooik potważ,ntej­ szy;oh efelk1tórw złCJiż;owyrch. Spowodowało to w ostta1milcih

larta.ch pnzer,w:aiilie badań. ·Wydaj.e się jednaik celiowe Ztwrócić uwagę na pewne ,za:gaJdrl'i,eni:a dtoty,choz,as nie wyjaśn,i,on,e, wlsik:ut·ek ni•eJPełneg·o j,es,:z:,c:ze roz:po!Znania g,eoilogkzn·ego tej oz.ęś1ci lk:1raju. J·es,t •to o ty:l,e wadme, ż.e sytne'kli1m peryiba,łtty•Cika SJta'll!O!Wi z,a,cihodnri kr1antec plat:fbrmy wschodnioeuropejskiej i kontakrtuje Slię na JZ.atohiOłdz.ite z rplaltf{)Jrlmą IP:aletO'ZiOLczną.

w

'ZiWią·zku z ty:m z:badlalll'łe S'tlT,efy międlzy pilatt:Eoiilmą pr.ekam:bryrjrsJką a obs1za!r'em o sik.ontsoEidowanY\m pordłoż:u k'atedońrslk,~m ma og.rtormne 1znae~enire tpJOiznarwCiz,o""~surtOiWC'OiWe { 42). P.o-naidtlo SY\llieik:l1i1Z:a ,pery!ba:ł;t,y;cka jest rqzęśdą ląidiOWą pro-Wilncji ba.łtycktitej, Olbejmują•c·ej ,po.buid!ni·o:wy aikrw.en Mo-rza Bałlty,cikiego, budz,ąrcy osta1tnto diUżre zaintereso-wra!nlie pod kątttem pos:z:uJk1_{i:wań złóż .r·orpy naf.towej i} ga12u z.i•emnegro {15, .24, 1). W .zwiąrz1ku 'Z tym doikonatn.o

o.

ceny rpr ognqz .TiOiP!O- i gaz!Oil1JOŚnrOJśd urbwloir 6rw pralreorzo-ict:zmyrch i olkreślono kii•erunlkli daltslzy,ch ibaidlań, uwzg1ę­ dn.iatjCiJC wyrnrilki os1tatnkh .sytnrtety,czny•ch opra,c.a;wa:ń (34,

18). Za,galdni·etniia 1t1e rprztedsitarwtono na tle tz:aryrsu ,głórw­ nych et;aipów rralz;wojtu baldań ·oraz ·WaTunrków powstt, a-wani.a, mliJgtr<arCJh i akumul:arcji węg'liotwodorrrów.

GŁOWNE iETAPY ROZWOJU BADAŃ

W oknes1_{ile powor}enny;m, w latta·ch 1954-195·6, z}

Im-cj'aity:wy lnS'ty1ttutu Geal•Ołgiczn.eg·o wylkornan!O :w pół­

nocnej P·Oil'SIC·e r·e:girOinaJlne z:drjęcia m,a,gnrettyozrne i g'rt a-wim·etryeme. Opr.a•ooJwani•e WY\nitl{ló;w ty.ch z.di·ęć (10, 31) uja:wniJ.o ·z,rMnilcJotwatnie 'modoillogii podloża J.~:)ryts'ta­ hoz:nego,

.

w

t:;1m taikże .z:atry,sy wyrnitesti,e1lllia ·maz: umtko--·s·uwalsik'i.egto i obni,żonego ·ObSizaru syn1~Jitz(Y peryiba•ł­ tyckie,j. W 195·6 r. W. P:Ożary,sikli przedis;ta:wH og61lny za-•

rys bruidorwy podłroża nasilego kr~ju, wyróżniaj.ą.c mię­ dzy innymi "dep:n:!!s:j·ę perybaUydką" i "wynLes,ienrie mazur-skie" (28). P·Otdiział ten s•tał się podsrtawą dla g.eiOI}Oigkznych batdarń ogólnyrcrh, tzw. I re'ta/PU.

w

1957 r. opra1cowa no p!r,OI}eikJtOIWle :z1a lOłż<en'h ,g.eo1_{\ag'k1Z'llle badań}

org·óDn,yclh .plddłrCIŻa FoJ,skli PóŁnocnej {4'3).

Poda:no tam char:atkt·ery•s,ty1kę tekton]czną t·ej ezęśd kraju, uwzględiniającą WSIZyts;trki•e n:aj;waooirejsrz,e

potglą-UKD 553.981/.982.041:551.73 :551.242.5.054(438+261.24-13)

diy, od A. Jent'Zischa poczynaJąc (1888), poprzez W. Te1ss,eyTte'a, A. Tiarrnquiiislta i irnny1ch, :aż do S. BaiW-łCJIWlsildrego (27) oraz A. Dąibrows\krireglo •i K. Ka:rac:zu:na (10) :w'łąloznli1e. Dla anaJ.,iJz:y i·nte:npreta1c,j!i buJdorwy gre, olra-g,iloz,nej ·P'Oisłużano .sri·ę 220 głębstzymi i płyttszymi :waż­ n.i•ej!SIZY'mi ,wyn;ifkami wierrceń za,równo z olbszatf'U P.dl-Sikii, j:ark i z tterenów pnzyległy,c'h. P!Oillladtto wylkorr zy-stano 'WIS'ZYS,t:ki·e diots:tępne publiiktowanre .OJplrac.otwan'ia rz !TadZlieclkli,ej ozęśd .synekl1_irz.y perytba~ty'c1kiej, _gdiz,ite

ba-dan,i:a były już JZinatcizni'e :zaarwatns,awane (17). Na pad-stra:wie ty1ch założeń piT'O}e.k:towy•oh, iW rlata,ch 1958-1961

odwi·efiCOilliO otw01ry Pa:s'łęlk: IG l, BarJt·oiS,z.y,ce IG l i GoŁdalp IG l 01ra1Z prJawaidiZOino 1prrac·e •stejiSmirc:zllle i SIOin-dOi'WiaJnia r·efratkcy1jlllle. Wy!llli!ki qpraeorwywano na bie-ŻCiJC'O (11, 31, 32, 41, 39), UW!ZiglętdniiODIO p!TIZ,Y •tym e.f, e/k-ty baidań ,prowadiz!on:y,ch n1a ,pnzytległy.ch obsz1arach LUt-wy i Obwodu Kali:ngradzik·i,ego (40). W 1962 r., pod klierUinkiem W. Poża,ry,skiego, podsUimorwano wynikli .tzw. I eta:pu ba!dla·ń podis:tawowych ;i wyz:na.c:ZJono kie-·runlki da1l1szych prac.

W adnl1els'i.eniu do otbSIZtaJru synek,liizy ,perytba,Łtytcikilej

strwterdwno, że wy:s1tę!P'uj.ą tu pe'r'SIPelk,tywircJZine pod k~t·em rOif:IOI- .i ,ga:ZIOIIlJoś'niO!Śici otsady ddlneglo 1P:aile01z101ilkru. Wyrniik,i haldań hyld.rrOIChemirozny,ch i g•eoc'heml~czny'ch potJWierdzirły pefiS\P~ity•w'kzność forma1Cj1i dolnopaJeo-:zoircz,nych na tym Olbis!z:arZi~, j,ednak lWIOhec nJLewli,ellkieg.o zaikrersu badań I ·etajpu niLe wylkry:to jesrzrcze wtedy w PiOllslk,i,ej .częśd synreklilz,y oidporwii•etdnilch ftO\rm I SitTuiktu-rra,lnyrch i ,nie !)tO!ZUiallliO .dOłs:1JaitieCJz!ll.ie iWYik'SIZitia:krenira fa-cj!a[nte)g•O Uit\Wmó:w pa[.eOIZid]crztny:ah. W z:wiąt:z:ku z tym już IW k10rń1CU 1962 lr'. Otp!'iaiOOWatn'O ptTIO!}ek~t dalstz.ych .prarc ba!drawc:zy:ch (22). W latach 1963~1967 OldwireTiCOno ·otwory Ollstz:ty.n IG l i 2 oraz Kęt.r·zy1_{n IG l i 2, iU'Sr} Y'-tuiO!Wan,e n:a pTiz,etkroji3.1ch sejJstmkz[1y:ch.

Zadaniem tych otworów wiertniczych było z,ba-danJie per:slpeikltywirctzn,oś'Ci OIS'adów dolll1Jotpaloeoz,oti!cz;nyc h w warunrkarch ilch wyjk[ilniOtWYIWanda ku wynites.ieruiJu maJzursikio-:siu;wa,Islkiremu. W ottwonze Kę1tnzyn· IG l z poiz~i,Oimu wapieni 'grumłrowych ddl1lllelgiO s,y'lu•ru Gi

trzy-mano S'łaiby przy1płyrw rOtPy nai1l01wej. W 1967 r., pod 'kli.erunkdJem S. Tyslkiego i S. Deporw•sJkire:g,o, podsulmo-wano batdiatni:a, i pnztedsJtaJWiiOJno ac,enę prognoz TIOiplO-_,g:aJzOtnOś!naśC'i syneikillilzy perybaltyreki·ej, UiWZJgilędn:ila­

jąc także wynik:i posz,ukiiwań na obsza,rtze Obwodu KaliningradZ'bego i na Liltwie (16). Zwll'ócono pr,zy ty;m uw.a;g·ę, że balftd:z,i~e~j IP8:TiSipefutywiJczna moż,e być Zla-chodnlia c,z:ęść syneikrliiZy, gdiz.i·e peŁnitej wylks,zttaił;cone

tery:g.enk!Zine O!sa.dy ,kamhr:u pr:z.)'1kryhe sq mią.±•s:zJ7Imi S'er1iami 1.JSIZICZ!elntająÓ',mi ·ordowiku i sy1U1_r'Ll i gd'z:ie bamdz!i<ej ko1nz.yis:tnie z:a.rys•owywały się pmesłana~i ge o-chemi:czne.

P·ottw,ilerdi:uell1i•em tych ,wn,iolslków był•o uzy.sikan1i1e

w

kil,ka l'at później P'fiZY/Ply:wu .ropy nia.f:t·Oiwej z· pi a:s-kQw:có·w śroldk·o.weg:o · k1amibru na ~wynies•i<etniu . Łeby, w

ok1011itcach Za.rno:wca, (36). P•O!Wa,żnym tmpuls:e:m

WIZIWi-n•ięcia ,na iSizeriOik•ą .slk:al.ę badań w ,pol!siki•ej Clzęśd S'Yine-kLiizy by~o tak1ż,e ·Oidk:ryde

·

w

1968

r.

z:łoża rqpy naf-towej w Olk·ohcach Krasnoibomka oik•oło 80 k•m na E od Kalinin.gratdu i wikró:toe - da1ls1zych ki:Lkunastu z.łó:ż (36). Na1s:tąpiła ik<O!DICie:nt:r:a•oja prac ,s.ej:s•m~c'zln.Yich gÓ<r~llliiĆtw.a .na.flt:o:w.ę:go, rnający.ch za z:adanii•e wy,k;ryde l:oikla:l•ny,ch s:tiruiktur .dfl,a wi1emeń 1posLmlki1Waiwczy,ch. Na•j -l·ępis:z:e r•eiz:uil,t.a:ty w ba•d!alnia,c'h s•ejsllni,c:zny,ch otrzyma

-no we . ws:chO!dill1Lej Clzęś•:::'i S!ynekll'ilzy peryibaŁty1ck:iej -na ws,chód od d101liiny Wi:sly, Dlatemo t,eż 1w te:j ;e;żęś­ oi syJtuowa1nro wier:c.enia p:os:z:u:ktwa1WiC1:ue. Niesrbety n:Le uzyskano pozytywny!CJ1, pr.z•e!mys•lo,wy:ch :efektów. Pr:zy•cZylną n:i,epowodz:eń, oprócz mllliejrs:Z:ej

per:SfPtekty-'Wiicz1noś'Ci br:z·e:żny,ch s:t:r•ef ws1choldni•ej ,cz.ę,ś<C'i syne:kłti!zy, była nietdo1skon•al•ość geofilzy,czJ.1Y'C'h metod b:adawc:z.y:ch.

Niawite1!k:ie f<Oiz.mia1ry i małe am:p<lttudy ltoka:Jny,ch s•t.rtulktlur, .mają,cy1ch głó\Vvnie bltotkowy cha•mtM1e1r, wy-rna,gaj ą 1bi01W ie:m .ni·eZIWYikłej precy1zj!i w badan·ta.ch sej-s:mi1azn·ych. Ocenę wyn:iików • tego ·etapu p01s1z.uki1wa:ń

za,wa)f'to ·w 1972 r. IW cyklu i<lX!tyikułów .F. Stoll•ar'c:zylka i S. Ty,sikli•ego ,(35-37), a także E. T. Bała:s.z,ow:a, G.· A. Ka•ram:zdna, L. :F0nLesznera, E. Polesz:alkia .i inlllyrCih (2 --4).

SŁa!bs:ze T·OIZ:P,oz:nan .. ie :zachodTlJi,ej, głębs'z:ej c:uęśd sy-neklizy ,peryba:bty.ckiej - na za,chód od •do.Hny W:i:sły

wymą:g:a;~o dia:l:s1zy:ch badań. Odtw1ermon:o tu więc p,onad . ZU otworÓiW i wytk:an:anro ;z;na:c:zn.y z;atkr,es, pr<a•C !Stej1Sirn'1c:z

,-nY!Ch.

Z

punlkJbu Wiildtzre!Il:ia złoJŻ.awego k!Oirz.y·Sitn:e r<ez:Uil-'ta.ty uzy1skano z otworów Zarnowiec IG l i 4a oraz

Dębki

·z

.

Ze

.S'tropowej serii pia:sikJowcórw kamblru srpdlk·olwego !Oiimzymano t101Il!O!We ,pi'IZypływy · ['qpy ll!a, f-tolwej na dalbę. P.o;ds.u:mowan•i:a wyni!k·ów badań w z,a.-chtodfni:ej .męŚ!Ci tSY•I1Jelkilitzy per}'lbałty•ckilej d,Oikonarw W Ztbiior·otwym opracowallliu IW:Y\k•O!Danym w 1976 r. pod

r:edakcją B. A:nenia (.33). OstaJtn1mi ,molllogm.fliiCiZnymi

Ołpracolwanila,rni, doty₁ozący:mi g•E:jOilog'iii i r·opOig:atzOniOŚ­ lliO.ŚICii UtiWIOir'ÓW :paJ•eOIZO~C:Zny;ch W ₁pÓł'n10iCHOI-!WiS1Ch<Oidtrl'i<8!j

PoilS}C;e są: pm·ca F. Stol1a1DCiZY,ka {34) i oprac•ow;anie z.biorowe wykonane pod klierunbem S. De!POW:ski•ego (18). w,s.zyiS'Uk;i.e wymi.etnJtolnre prace nie· wy1cz;erpują OGZ'YIWi,ś<Ci:e bard:z1o bo@a1tej ;l:iiteDattury .g:eoJl,Otg.ilc:z:nej, od-zwiendedilają ,j:ednak ,pod:sit.a~wowe .et•a;py r'01zworju batdań na oibs1mr:z.le s.y1nrek:Hzy ,perY'baŁtyck;i<e:j 1eżą·cym w

gra-ni·o~ch p,olski.

W ·raidlz:ilecki:e:j ,c;zęśiCi syntekliiiZ.Y pery~ba'lty·cktej, na obSiza1rze Lit•WY i Obwodu K1abningradzkiego, badania geoll'ogic:Z:rue - ii''OZjpoc·z;ę

to

·z;llla•Ciz:ni.e :woz:eśni,ej an:iż,el i W ipÓ.blliOICill,eJj ;Pals:ce - dały rpr:z;emy,s,ł<O!We jplriZ:YIPł:YlWY

riO!PY n.atf:t·OiWelj ;Z pi01Z:i10imÓW \piaiSik•OIWOOIW:YC'h ika,mb:riU śrJoldik:oweg·o (17, 20, 28). Ogół·em odik;ry.to ila;m 19 ;z.łóż r'o!P'Y :nafttowej {18), 1z !kttÓry1ch z,Łoż.e Ła!du:sizk~no, :poło­ ż•Oillle !I1aljibł:iiŻej ;poilski,ej g!nan!ky, 1ma :najw1ięlk!s!z:e :znaiC!Zt e-niile dla oceny prognotz. rqpog:ą,z;onośnóś'C'i nalstz,ej .częśc.i SY'lli81kilii'z:y.

WARUNKI POWSTAWANIA, MIGRACJI I AKUMULACJI

WĘGtLOWODORóW

W/ stąrolpaileO'zioktZillly:m ,kJompl·ek•sli•e 'o1sadmvym syne-kHizy pery\baŁty1c!kiej 1za IZibiorniikowe :pra;wie ·wyłą,cz.ni•e

można uwa,żać pi:a:s!k·OiWICowe utwory kamibru. Na

pod-stawie badań geochemi:czny•ch (6-9, 12, 14, 19)., okreś­

lono ser1ie skał macieif;zyls,ty.ch, stopień p.rz;eobrażenia

S'llibstancj,i organicznej, waruniki migracji itp. Za ska:ły

ma:de.r:zy:st.e .dla .!z,Łóż !WęgliOIWOdorów U!Zllial110 pm,eJdJe w:szys:tkim HtOIWIC·Oiwe 01S1a!dy .syluru, a

w

<C;z,ęś'C:i il.a<:'hod

'-ni.e:j rsynek·l~iJz.y - .talkż,e ord<o:w:ilku i kamibru. Z1a przy-jęciem :t.a:kM:,go po!glądiu, IPOIZia hiJolo:gią, prZJemawiia za-war;tKJiść i 1Sltiorp'i1eń prtz,eoJbrażenia IS'ubsltanch or:ganik:z-rt,ej, poldiwyiŻISIZIOITIIa .ZiatWar<t•OiŚĆ węgla Otrglall1,i•CIZ1ll'eg<O (d•O O, 7a l()), j1a1k :również ;nis1k i .poz.tom piO!t:enc'jałiU •olksylda -cyjno-[''eduiklcy.jn•ego. W ubw01:·a.:::h kambru 1i o;1d•C!W:ilk1U ws:C:ho!d:nie1j częśd sy•nerk.li:zy peryibaMiyClbej lisltni<a,ly zna<CIZ'Dile m;ni:etj lk'OifiZ,yts:bne warunk.i do na,g.no.madz1enia

s.ię i •Z.alc'hto:w:alniJa .subs:ta:ncji •OI:''gan:~cznej niż '\V cz,

ę-śd ,za:chtotdmd.~ej. Potenc]ał ·OJk:sydacy]'iliO-I"eduk~cyjny j·es•t t1U1t1aj wy;ż;szy, ·z:rlllnite:j;SIZ;i:l ·Siię i'l·ość suhs:tancji •orga;ni,c!z. -ne:j 'i bi:hl'ffiikiZiDI8:j.

Na1j•wy~;tS1Zy Sll:O!piieó. pr:Zteo.bra·żenia .subs[ta1ncj:i

orga-nk:znej ·s;t:wierldlnono

:

w

utJwo,rach do,ln:opa·teo!ZIOiJcz;ny:ch na rwyn,iesli•elll:i:u Łeby, Subs~tancj1a ibiitUimtc:zna IPrz,ets:z,ła ta:m j:uż :głó~Nne s tadiu~ g•en:errOI\VHni.a węgloiwod•orów (8). Nait,omi'a'sit w S'J'!:IU,r•ze hr'z1eżnej :SIUr•efy ws,chodni.ej częśc,i ·sy.ne1h:tl'tz,y ,pery:bałt;,1c:k•i:ej tWtplyrw c:zynn1ikó:w g. eo-l'olg'krzn,yC'h n•i·e był ,t,ak <SIHny, aby d<Oipir·owaidlzić s:kaJły do :s,tadi;um ,prz;emian .s•u<bs,tancj.i or:gan:ilcZl!1ej w ropę

n:af:t,o:v;ą.

Prc!Cie;sy m~gma·cj;i iWęglo1wodorów i kh .akumulacja w zl·oża uwarunkowane były tektonkznym roz•woj.em bada1n.ego 10ib6izaru. Główną 'r1ol'ę w ;proc,es'i·e

f.o,r:m•o•wa-ni.a :s~ię ~z.łóiŻ l'IO!PY ti 1g'a1zu 1miaŁa mi.g1raej.a l1a1bera:l:na {12, 16). Lokalne podnies1ienia, speł:riiające warunki zam -klni·ęć IZlOIŻOWJ'ICh, p<OIW:S:ta;wały iW syneikJli:z;ie już :W po -CZąJtkOWY'ffi oikrre!S;ie :twotm<enia się pOikirylwy 'Oi.s,aldOiwej, co :stanro1wi spr,zy1j:aJjący ,czyn:nLk pr•oces:ó:w 1aku:mulacji węg:lO!WiOdO!I'QW. Po kambii'iz,e tdolny:m ufor1mi01Wały Slię n!ilek t6De l<olkaJ;n,e iPOdn~es:ien:ia, z:w:iąJzan1e 1z.e stifefam'l

ni.eciąg:boś!Cii teiktO!Dk:zny.ch

o

dtominujący:m równo:l•eż­

niik•owym pr:nebi•egu . .Brak kor:zY'Sitnyoh warunkó!Vv ge

-nero:wania ,w ty1m ,c.za,sie .węgl.owodorów ni•e ;S!twa,rz.ał moż1lilwośted po:ws.ta!Wan'ta z:lóż. N,ie:co 1kor,zy:s1tnJiejsze wa1rtunk:i ,g.enler,owania d. akumulacji ,węgl01wodoró:w mo-.gły tew•entualn.i.e ;zais,tn:ieć po IPfiZYkrydu piasikow,có'w

kan1!bru lll:i<e:prwe:plusz·c:zarlnY'mi u:uwora:m'i ord<OiWiiJku. Ru-chy fazy taik:sol'l:ski·ej Stpawo.dorwały dał1s:ze nieznaczne poid<nies•ienie IWiCIZ1eś:niej ·z:ary.so.w:an:ych :s1trulktur, 100 !Z! llla-la:zło. także odlbkie w. rniiąż,s:ZJościach i fa·cja•cih dolneg:O s,yllUil"U. · J,e,dn;alkże og,ólillie IPOChyil:enie IPl>aitiormy ku SW, po:dkreś'lon:e .pr:ZJe'Z 1akty:wn:e •wówc1zas uskoki iPOłiudni­ kowe, pr:zy .nieznatc•z;n:ej a:m:pHt'U:d:z,i,e loikal:nych tSitru,

k-tur s,twa·rzało układ, w k.tÓirym ewentuałne za:mlknię­

ci.a IZtłożowe były z.aiP,ewne w w.iękrs'z;ośd "O't!Wa·r:be" w

k:ietrlUnku wy1chioidni wa.ns'ttw.

General'l1!e IPIOg'rą:żan:ie 1s.ię :za,chodlni;e(j S'Y!llleikliizy,

po-cz.ą:w'S'zy· od dolnego syluPu, 'WYIW~aJrlo wz1moż.oną .

mi-gta·cję bi•t•uminów z c.zęś:ei obniŻlony~ch (9, 33). P·od ko-ni,ec s'edy!menrta•.cjli sy1lu:ru os•Clidy kamhru

.w

zachodniej

c.zęs,c:i synekHzy znala•zły s:ię n:a gł·ębokości ipr;

zekr.a-c:zają.oej 3000 ·m. 'l':emperatlury ,mi,er:zonre 01becni•e na t1e1j głębiOilmśc.i wytnO!SIZą 1okOŁO '70°C :(:ryc. 1). J•eśili U-wz;ględ!l1iĆ 10"/o :wz1r:01Sit ,grad1entu IS,tqpnia g•eoter:mi! CZ-n:ego dll:a utw01r6w iPa~~eo1zotc:Zilly·ch, sug.er•oiWallltY pr;zez M. K·ot:a1rbę :(23), to otT1zyma się {~ptymaJ1ne wa'l':U!nik:i t·emnodyn.ami:c;zlll:e dua t:wof1Zen1a s:i:ę wę@lowOidiorÓ\W.

Podobnre s;tfan:OIW.i•s!kO 1z:ajmuj·e J. ·Ma}orowi;cz (25). P.is·z,e •on, Żie :i,stotn:e 1z iPUnktu IWl~d!zenia kryteriÓiw ~e~o­

t·ermodynlamiczn,ylch ;złó:ż węg,lo1wodorów jes1t •oik:r·eśle:­ ni·e st;r•ef, gidiz.1e .terhpe:ra,tur:a byŁa wytŻ1S1Ża !()Id 60°C, a

wicęc za1s.ięgu taikkh ~wa~runków, ·'gd;z:ie· pDzy· :s)pr'z:

yja-j~cy:ch c:zynnikach g·eo:l.ogti:OZillY'C!h 1n1Óigł 1zaohod!Z1ić p.r.o-oe,s ~m:tagene1zy. J. Majoii':OiWI1cz (25) IZfWii'a<c:a takż,e u-wagę, że według dany1ch 'bada·czy r:aid!zi:ecikirch W. P. As;tafi.ewa, W. A. Mm·omcewa ,i A. A. Fr1ejmamris•a wszystkie .prr.zemys1o1we ,złoża ropy na obszarze Obwo-du Kahni1ngradzkiego zlokalizowane są w strefach, gd:z.ie .temiP'er:a;tura stroiP'u IPOidŁoża kry:sltailkZill•ego pif, ze-kraoza 7.ooc. W iPOilskttej, 'w:s•ehto:din~ej o:uęśoi synekli:zy war1unkii teftm·odynCl.lmi•c;zn.e 1są rrnhi:ej :k1ar•zy•s•tne. W:s;po-mniane pa.ra,meilry g·eo.termiczne odnoszą się d,o cza-SÓiW WSjpÓłeZI6SIITy:c~h. ·WiSikaŹJn:iki•em id:l1a IWII11iosków pa-h:oog:eiOit•er.mkz:ny;ch j.e.s•t st·opień m'etamorcl'.ilz,mu roz:pro-s:z·onej 'ma!t1eifii .ar:gi3Jll:iteznej, ,cha:raikter:yZ~owa!nej przez

r·ef.lek•sy,jność: 1Witry:n1~tu.

:B:ada,nria doty1czą;c.e rPOIWSitaJwa•ni:a złóż węgJ,ow,odo­

r:ów, pnotwadiz.cne .m.li:n. :prtzez. K. Łandesa i N. Was-so!jowkz:a 1i 1in., w:s1k,a;z1ują Żle :stqpi:eń meta:rn•o•r,fiz.mu

ma<t·eDii •or!gan:teznej w pow,ią,zraill.iu ,z wa1r!Uillika1hli t•eif-moidyln;a:m,kzlny,m·i, .panu<ją·cy,mi

•

w

hiiSittOiri,i. 'I"O:zwoju g:eiO-log.kz:ne.go lba,2,enów os.adiowjllch, 'ffia ·ifs,tot,ne ;z;n:a,cz,e:n:ie d!la pozna1D.1ia his,to:rii. g1enrerac.j:i •P,~ynn•y1ch :i 1 otnyeh węg1l:o:wo!dorów. J·edno:::z;eśnli.e iSitndeni•e twy:sotkieg·o gra-dientu geotermicznego ma wpły:w na mobi1lność węg[:o­

woldoró.w, na· kh .migr:a:cję dla slkm;ł :z;b1orn•i.k·O'WY'Ch. Za; -gadnienia; :te Ci.Sitatnio .Sizenzej omówitli S. De!Powstki i J. Maj,oro.wim. (14).

U S!Clhy~klu :Sy"luru głęhoik,Le 1poł,ożen:ie 1osadów ka:m-bru, or!d.01w:iku 'i n.a.j:ruiż:s:z:eg:o :sy.luPu .w :z:a~chodniej c,zęś­

ci synekJi!Z•Y s:pmyjało uru,chomi·e:nliu :węg,I;owodorórw

Ryc. 1. Roiklad przybliżonych wartości temperatur mierzonych w stropie kambru.

1 - 01twarry ;wier,tniic:z·e, w których wykonano pomiar tem-peratury w stropie kan.nbru, 2 - iz;ol'ini•e pmybliż0111y.c:h

war-toścli ·te·n~per.atur w S1trop'1e ka;mbru w °C, 3 - izohnie str·

o-pu kambru w ·Otdn,i.Jesi·eniu do ,poztomu lUJorJza, 4 - umowna granltca SYIIlekhzy pe-rybałtyckiej.

Fig. 1. Distribution qf approximate vaLues of

ternpe-ratures recorded in top part of the Cambrian.

l - borehol-es, tn. which measur.em.ents •o•f ·t·empei .. a•ture we-r·e ta1ken :in t•op par;t .of the C.amb.rian, 2 - ,iso.Une.s .of

ap,proximate va!Lue'S o<f •temper.artur.es •in 'to,p part of the Camibrti,an :in °C, 3 - isoHnes of the t·op o.f the Cam'br.ian in reiatton 11lo ·ffi·.e:an· ts.ea l:evel, 4 - oonv.em.lbiiolnal boundaTy

of the Pe·riibalt:Jic Synecliiz·e.

ararz i1ch l:a~teralrne ,prr,zre~rrti,es,z,c.z,a;nie w ,płyrtsze,

,peryf·e-.ryjrh;e srttefy ZJbriortnika s;edy;mentacy.jrne@O. Ruchy wzno..:

,s;zą:ce pog·órnor.s.y,lursk:i,e wy:woła:ne na platforrmie fałdlo­

wa:nltem ohsza•rru geosynlkil'inal'nego ll1la rzachodrzi.e (9)

wzmogły raptownie procesy migra1cji węgJJ()Iwodlorów. P~owsrta.ł'e j1uż wc:ześnie:j :południ:kowe dysiliOtka,cje,

zrz:U-c:arjące :z,achodlllii·e skmyldła· sbnefy b:r:ZJeżmed p1a.tf,or~·my,

ut;worz:yły u:krład pr:zres·tmz.eD!ny srkał, umo:żJirwia!ją,cy

pr.zemie:sz'czanrie s1ię węglowodorów z osadów

o-rdowi-ku 'i ·syiluru .dro .skał .zb'i•O,rlll:i!IDO!WY'Ch - p.iasrk·orwców

'kirumbru, a rnaiS•tęp;ni,e dal:s1zą :mi;grację rku wsrchodor0.ni.

•W ty:m 'C'ZJa:s1i•e nastąJpiŁo ,i,DJtrenrsyw.ne p:od:nrosrz.en:i,e ·srię

w)l1nies,ierui.a ma:z:urr:sko-,suwalski,ego. Uarktyw,nioen.i·e ·w

zwią,z!ku z rt;ym .rÓWill'OleiŻill.~bOiwego :s•y:srbemu dysloQ{a•cj•i

i r101ZiWÓj prorcesÓ!W :ef'Otzyjn!ych .w,e Wls.thadni·ej ·ezęśd

pal·Sik!Leg.o ·Oidrcirnika s.yiil!e'ka:iiZY rperybałtyrclkiej ibyl<O czy:n

·-nikiem nri,eQ\:·Orr,z.yrs,tny'm

dJ.a

·z.a;chJOIVJ":a:n'i.a 'ewenrtuaJtnri·e

WlCZre:śnie;j ufl()lrrmowany.ch !Złóż węgil'O!wodarów

ikla:m-bry,j:skkh. W s'ą.sri·eidzrtrw:ie :wyni·esieni'a m:alzur,srk·

o-su-wa:l,srkli·eg.a rmogła ·Oidibywać się takź:Je uoi,ecrzika· .węgilorwo­

dar:ów ku !pOIWier:ZJchnli eriQ!zy:jn·ej .SiylurUJ. W 'oibs·zar:z1e

Obwodu Kaliningradzikie~o względne ohniżen:ie

cen·-traillm:d ,c,zęśd s;yllleldi:z.y IW otkr,es,ie iWaryJs,cyjrslkim s:prr•

zy-ja.łro daJs1z:emu poiW:s,tawaniu węg}QwodorróiW ~ ich .

p;me-mi·es:z.ezraniu ku poluidrni,awy.m, 1podn1ies'i'on.y:m ~orbsz:a,rom,

leżą'CYlm

w

obecnyc/h ,grranicach Pol•slki, gdz,i,e pewne

moŻ!Hw•OIŚcri ark.umulac·}i wę:g1ÓIWOidOirów morgły zais,tnieć

w 'erwentt'Uiail:ny:ch :zamklllięciach ·złożrow:,"c'h w jej głęb­

sz,ej, północmej cz.ę.ś·cli. Nia:tiOtrn:ia·s,t da,l:e,j, 'ku wy:niestielll:iu

ma:zur·slk:o-rstl.wa:l:S·kiemu, Hc:zne uskoki i spękania, a

takż,e zna.czny s;tOipi•eń er1m'ji sk:ał ;urs:z,c.z,eliili,ają.:cych nri,e

sprrz,y;jał akum:u!l.a'c•h węglorwodor·ów, rz:wlaBz,C'zra w

pu-łapika·ch sfru.kt:utr1alny•ch. Kor:zy,s:tni·erj.s;z.e 'Vv-:arunrki dla

a.kumulacj;i wę1gloJWodiolfów 1istnia,ły

w

zad1•odniej cz:ęś­

oi ·SYID'eikli:zy; tra,m {)ICa:l:aJ:y 'ZI!lraCiZIDIBj rmiąż:S!ZIOŚC1i S1er:i•e

us,z:,c:zelniaj ąiCre · sy l.urru.

P.o dolmym kaTbcmie. p.rawdapodlobnii·e w fazie

su-dec:bei '(38) luib aD!a:J.,orgi·ez,nie :do ohsrmTu .lubel•sikiego

-

w

Ea:zi:e ars:turyjslk:i,ei (12), ·nra,srtąpila !kol•edllla 7:m\ialll:3

.m•odelu rz~biror:nirk1a perryiba,Hy,ck,i,ego, pOil,ęg:a;ją,ca nar

mak-sy;maiTny.m :podnie:si,ern'iu: rslk:1rai'U rplatforrmy, rz.włas:z.cz:a

na lpif'zesrt;r:z,en:i iord wy:nie!s,iernila .marz!urrrstk:-o-osuw.a:Js;kri.eg·o

po wyrri·ie:s1_{ienie ,s·ł~tltprski.e .na północy. R·eg~iolna.lme}

na-chyloeni'e porzi10rmów ,sJka·ł zbi·orrnikOiWY\Ch kamibT:u ku

za1chodO!W:i, ;pr:zyk.ry:tych s'erdam'i usrzrctzrelnri:a;ją:cy,mi,

by-lo w tyrm czasi·e naijimllliejrs'ze i wy:nosHo około 2,5

m/.km {·Oibercni'e roik. 8 rm/:km). W !piOilsrk!i.ej czę.ś•c1i

syllle-Ryc. 2. Rozkład średnich wartości poTowatości

osa-dów kambru środkowego.

l - ·o,two-ry Wliertnic:z.e, 2 - izol:1ni·e po-rowatości o:z,naczonej lClibOJratoryjnii.e, 3 - ·zas1ięg •ka:mbru śr1odko:wego. Fig. 2. Distribution of mean porosity vaLues for the

M iddLe Cambrian.

1 - boreh•oles., 2 - rsolines .o.f poo•r,o:sity vah1es · ob.t.a1ined 'in the labor.aiory, 3 - ext·ent of the Middle Cambr•ian,

kli!zy perylbaHycrki·ej loka.ln•e dordat:n.ioe ,el.emen:ty -s'truk

-turalne o zwięlk,sz·onych w ten. sposób am:pliturdach,

pfizyik:ryte rus:zc:zel1nia:j ąicy,mi s1ar i1am i syluru, .a:k!umul

o-wały węg!lowodory:, :m'ig,rują,oe iZ. :baifrd!zriej OlbDiiżonych

części ·z:b1mniika.

K'orz.yls,tfllri·ejs:zy dla a'kumuJ,a.cji węg1orwordaPÓIW ·

o-k·De·s :rurchÓiw rwaTyiSrcyjrslkiic'h 'W rza,chodniej c·z.ęści s·yn,

e-kl'ilzy peryrbałtyddej trwał .rówTIJież ri :póź.ni.ej {9).

Nato-mi:a•s,t konsre:kwentfll,e pord'nosrz.en:i·e s1ię •01s1adów ,s,

tar:opa-leo:żoii:eZJnyich, w .sy:s~temi'e 'wyraźni·e wyo.drębnionycłl w

o!:::resie przed!Permsk·i:m blok·ów, w sąJsiedz;twiie

wynrie-s•i.en.ia ,ma:nurslko-rsrUIW.allrs.k<ieg•o .nie ,s,prz:y,ja-ło rw rd:a;l:s:zy,m

ciągu aik1umulacji w.ięrk:srz,ej i:loś'Ci węglorv.rod1or:::.-ów.

P.OJg,rą.żalllt1e .z.aCihodllli·ego ·S'kraj-u pla;tf·ormy IW m;

eZ:O-zoti'c znym ·Oik,resd,e .r ozw oj u s;edyrmeD!t.a,cj i m ogł'o

spo.w.o-dor.vać .c:z.ęśdowe "otwar!Ciie" ni,e!któ:r:ych z.amikmięć w ~tej

stT·efie 1i \przemieslz.c:zani,e węgLowodorów n.i,eco na

Wisrchód rw .i·s1mieją·c·e JWy\Że·j IPOł•oż·one !ZJaJmk:ni·ęcita, ·

zlo-żo!we. Sprrz~njająicą ,d:k,orUC12mośdą drl~a •zachowania wę­

glorwordOirów :srtało S!ię prz)'lkryde ut!W:orrórw ni!ż:szeg·o

,pa•l.eazoilku przez semie utsz·czelniające cechsztyn u.

In-nym kor::z.ys,tfllym rcz.ynnikliem dla aik.u.mul,a.c.ji węg.lowo­

diorów w ok·re,sie per:mome:Z!ozokznym było urt,worz:en'i·e

w ,t,ektron•i,c:znej ·srtref,i·e ;równ:oJl,egŁej :do północnegio.

rzbo-cza wyniesienia .mazurrrsiko-•siUwal:srkiego, ~,V;zdluż

dco1no-pa[,eoz.Oii1C:ZJDIY1Ch wy:chordin'i potdpe.r.msk:ic'h, wa·łu ·zwię:k­

s.zro.ny·ch mią:ż:s,zoś,ci 1Wapi·en1ia oechs:z:tyósiki,e;g.o o '

C.e-chac:h sikały :zlbi·orrnirkowej {35). W j1ej ·obrębie motgły

w.ięc !!:romadz!ić 'S'ię .dol;noJpa,l,eozokrz,ne rwęg·lowordorry,

poahOidJz.ąoe z pMnOICinej, glębs:z.ej .crzęś:ci rz:hil()fll1ilka·.

Lo-kail,nie, w :c:za1sii.e r1uchów obniJżają,cych ·w :merzOI:z:oik,u,

is;tnri.arły 'WO.IfUilliki dla \pionowej rmigra:cji, dz.i.ęki

ualk-tyrwlllilerJi'U •s,ię stref dys[lorkacyjny·ch. Dowode1m rt;,ego

z,i,aiWisika j.esrt ·s1tw:i:errdrzeni·e ,g.enety•c:z!Il,ie syi}UTIS1ki·ej ·ropy

w utworach watpienia rcechsrZityiiski•e,g,o rvv ortw•orrz,e

Ostroorwo IG l, a talkże śJ:aJdrowyrch H01śd •węglowodo­

r6w sy1urs'k:Lch rvT .tiflias'i·e, w ortwor:z.e P:r.abuty IG 1 (8).

Jedny1m z lkryrber•iów .ooeny prognorz. wy.s,tęprovJarnJia

gazu ·z;i,em!nego 'i r:orpy 'nRfit,orNej j,erst 't1a1kże 1polzlllanie

warrulllfkórw h:s7idro!dynami:C:z:n~y'ch i hydr;ochemiozn;ych.

W ordrni,ers.i,e,niu :do 'i.nt.e'r•e-slująroeg·o nr3.rs· obsrza,r:u ,

synekl'i-z.y, .zra;grardn.ien.i,a :be orsrtatn.iro srzerok'O omarwiał L.

Bo-ja-rrslbi 1(18). ObsrzaT,em a:lri!menta~cy.in.ym }e's't

wyniesi.e-n'·ie rma:z,ur!sko-su·wailsrk,ie. W brzeżn:v·ch sittr,ef.ach

basie-nu :ruch ;wód narsrtępuj.e iku ;cre.ntr,ar1nrej }ego c:zę.ś•ci.

J.e:d-fl,ark w :mi1arre wzn:-orsltu diśn1_{i•eń, przy :zm:ięksi ,z,orn,elj ,m.}

irte-r:ahza,cii wód, .srtwi,eTrdizorno a,src>enrzy;jny -ruch wórd 'Oid c·en:t.ra.lnei do !brzeżr,•ei s.t~refy hasenru. T,arki ulk:laid

hy-dr'otdynatmkz;ny moż,e 'Pro.wodo1wać :m-igra.c.ję :wę₁g1owodo­

rów w iki-eTunrku wyikld!nrorwy:wanria u:t·WlOr·Ó\V s'tarr.szego

p.ar1_{,eOI?Orifku, wykOifl?,ystuja;c ;srtr1efy rre.g}1_{i,Oill.a[n,ych nrarr·}

u·-SI718YJ. t.e:ktonilc:?:lllych. O:gó,lni·e Tzecz u:irmująrc" wody: •o

wy,f.:IO;k,i•eli .minerarUz:aiCii, now:vżei 200 g/1 wysitęnują na

du7Y'Cih '.głęrboikQŚiCiialch w kambrze rza.chodni,e-j · części

-Ryc. 3. Mapa prognoz ropo- i gazonośności poLskid

części synekLizy perybaUyckiej.

l - o'ltwo.ry Wientruic'ze, 2 - <zasięg .o;sa;dów ordo;Witku, 3

-za:slięg ·OISadów kaunbru, 4 - ob.szar o ·k.orzys.tnyCJh wa:rrmikach

distJniend.a 1ok:a0.ny.cb. stDuktJur w osa!da•ch ·sta.r•opaleozokznyeh,

5 - obszail' o kol!'zysttnych wa;rmnik·aeh zblioo:niko;wy.ch pe•

r-spekJtyJw.i!c·znych osa:dów ika:mbDu środiko;wego., 6 - oihsz,ar

optymalnych wa;run,ków Htofacjalny.c:h wys•tępoWJani,a węglo­

wodorów w p:o;zi!omie w.arpiernia cechsrntyń;sik:i<e,go i 7 -

do-łoll11iiltu głównego cecł11SIZtyii1'u, 8 - <strefa m:o•żHwego wysrtę­ powan~1a pe:r;~p:ekrt;y,WJiJez.nych utworów ,raf,opo;dobnych w

or-dOiwi.'ku, 9 - o1bmary .optymalnych wa:runików wys,tępow.an.ia

wę.g!Lowodoi!'ów w osadach kambru śr·odk<o!Wego.

Ryc. 4. Rozkład przybliżonych wartości stopnia geo-termicznego.

l - o;twory w,ientnl1cz.e, dla których oblik·zono (lub

pomie-roZ~on<o) pnzybU~oną waT•tość st.op.niJa g·eot·e:mnicznego 2

-twłiin:te <przyro]iż;o;nyc:h ·wa;r.tJości •stopnia geote:rmk.zn.eg'o, 3

-urrwwna gra;nlica syneikl:iiZy perYJbałtyck·i:ej.

Fig. 4. Distribution oj approximate vaLues oj geo -thermaL gradient.

l - .'b<on:~hoiles, for wh'ich alp[p.roxi!m·a,te vaJ.ue of ge•o;the·rmal

grad·JJen;t was ;caiLc,ulalted (o;r m·ea;sur•eld), 2 - 'i!sollJilnes olf

approxtllma;t·e v.ail.ues o<f geolther.ma<l .gra:d'iient, 3 -

conventilo-nal botm!d'ary olf the Peri~balitJi;c Synedi:ze.

Wody o mineDaUzac:j,i W0-1'50 .g/l wy1pełnlia:ją

ut-wory kamibnu 1we WiSICh<Oidni·ch 1rej 01nach synekH:z.y ..

Skład 'CibemiiCizny wód :ka1mbru według W. A. Sulim:a w moidy!fiikalcji L. !Bojanslki<egiO ;('5) 1Wyika1z:uj.e, ż,e są to

wody

chllOr\k!OIWO-IWatpn<towe. Wody <typu Cl-Ca V, 1ch:a,..

r.rukJtery~zują~c:e 1sltT<efę •O lbardz10 lkarzys;tJn!Y'Ch /Wairuin!kach dla :z1a1chowalllJLa IZJłóż węglor..;vodonów, :wys1tęp1U!ją

w

za-Cih<Oidni,e!j 1c:zęś:Cii iba:s1Emu \Pte[''ylbaUyak;iego. W·Oidy

te

rwy-kalziUJją IWJ;Sioiki s,tqplteń lmetamorfii,ZJmu, ·CO j.est możiliwe

tyillko w ;uińworalch odtzo[OIWialnydh IW długotrwałym

<Jikir;es1ie g·e:Oilogilczlll.Jiffi IQ!d ,strefy WJimia!l1Y\ !Wód. Wody

te

:zaiWJi.eraj:ą IPOłdw:y•iJs;zOine .Haś;ci pi.e,riWia;sltków hi•Oif,i,l

---,

J

'·

.

2

/ /

l l l

5

ttl

*8

9

"'~""'

6

Fig. 3. Map oj oiL- and gas-bearing potentiaL in PoLish part of the PeribaLtic Syneclize.

l - bo·r·eholes, 2 - rextent of ·the O:rld•O<V'i!Cian, 3 - ·extent

of the C.am:brian, 4 - ar<e.a of advan!tag.eous ClondliJtiLons fo,r

the .occur,r.ence of lorcal sltructur.es lin Lo;we-r Pal•e<oz.o1c

roclk<s, 5 - area :of a!dvanta.g•e,ous reseorvodJr cond.Ltłions f.or

perS\pec.tlive M<Lddłe Cambnian riQ;eoks, 6 - a,r,eaiS of ·op;j;imum

Hthio.fades •c<on:d1tiiolns for the occurr•enoe of hydr.acarbons

in Zechist•ein IJi<m·estone HOiiiiJZJon, 7 - the sam;e, 1n

Z.ech-ste'in M·ali!n DolomiJte HorJizon, 8 - ;]n~fe,r<re<d zone of nc•

CIUJr-r.enoe of ·reef-l!iik:e -depooits ;im 1the Ordovli.iclian, 9 - are.as .of

opt'imum condttions f,or the o;ccurr,ence ·oif hydr·ocar.bons

in iMli!ddl·e Cambrii~m •rrockS·.

Ryc. 5. Mapa miąższości wapieni gruzłowych dolnego syLuru.

l - otwory wJ.e.rtnic:ze, 2 - izqpachYJtY ·waplien;i g·ruzlO!Wych

w m, 3 - zasięg os;adów syluru (= wap1_{i,elT1Ji .gruzławych),}

Fig. 5. Map oj thickness of Lower Silurian knobby Umestones.

borełl'ol€:S, 2 - is.opa.cł1JS. of 'kniC>ib:by l<ilme.stones·, :i,n m,

- ·extent .o<f Silur:ian r<>ic•ks (= 'knoibby l!im<estones).

nych 'bDomu .i j;odu or.ct1z wysoki1e .zawa.r,tośd hełu, ni,ekJtedy pm:.~e!kira<C'ZJają:c;e 0,50fo abj., co j<es1t ważną c~e­

chą 1renklt01wośiCi IWÓd.

Ku ws·ohoidowi ;ohaTaktePy:s;tyika wód zmienli.a. Siię.

Wys:tę.pują ;tu :wody tYIPIU C:l-C:a IV, a_, dia,lej - Ca-Cl

Ul, a wli.~c o :Sitos,unik'O!W<O ;n:iżs,z.ym s1tqpniu metalmar -fiz:mu. W ·sikładzi•e ga:zbw TO!Zjpus;z:c:z,Oin[Y!Ch iW wreda·ch ka,mblflu, bad1anJ1c:h ;główlnie 1W :zachodll11ioej ,c,zęś'Ci s.ylne-lilzy, IIl<aJ wynli,esi·erni'Ul Łeby, :z:az1nac:za :s,i,ę duży 'Uid:ZJia<ł meltalnu (5----'7,8°/o), ,p;r:z0' d101ść :zn:arc·Z!nlej IZ:a!Wartoś·ci e<ta;nu i wyżsiZy;c,h ~węgJowOido,ró;w {0,16-15,67°/o; 18). Tam też

odkryto niewie,lkie zło.ż·e ropy naft'O'wej.

~z ,r,aZJwa:żań ty·ch j<edniOiz,n~cZJni·e wynilka, ż,e w z, a-c:hoidniej ~czę.'Ś·ci s:ymekliz.y :peryba<btycibe!j - na z

a-chód od rdoJ:iny Wisły, :p.empelktyiWy odkryda :złóż

węglowadarów powdJJ.11llY :być :Więiks;ze niż :we wsi chod-rui.ej. Sipm!Wę j<e!dnalk kOillliplikuj.e pod:StarvVawe ikryt e-dum liitOil'ogk:z,ne. W 'k.ieruniku za1ch01dnli.m

1

i

·!

północ-·~--- --'t~ o g

J

\

Ryc. 6. Mapa miąższości cykLotemu

Z1 w cechsztynie (ryc. 1, 2, 4-6

autorstwa F. StoLarczyka).

l - otwo:ry wiertnlicz·e, 2 - izopa.chyty osadów cykl.otemu Z1 w m, 3 - zasięg soili naj•sta,r.siZej, 4 - zasięg .anhydrytów Zll 5 - za1s1ięg osadów wapienlia

cech-no-.zra,chodnim obset:wu}e ·się ogólone pogar:s1z.ani·e włas­ ności Zibiornikowych p.La.s!kiOIWCÓW kambru, j1ak ['•

ÓW-nież Zlnaoz.ne :zróżnk•O!Wanie 1Sikał ,w .ppof:i,lu pionO{W,ym

i .zani1k spęk,a•ń ku dołowi. \V s:tropie !kambru

,paja1wia-ją się wkła1dlki ,piaJsk•orwców s.ilnie scementOiwan!}'·ch i lwar;ty.ah o ,znac:znrie obniżony!ch 'W'a,r:tlaściita,ch panawa-bości 1i pr!Zelp!UIS!ZJC.za.lnroś·oi. Zmiany te n.aJreży tłumaczyć wtórną, ,po,s,tsredymentacyjną -cremen:ta:cją (36). W. K. RydZlewsika (30), bada.jąJc piaskO'WIC•e kambryjrs.ki.e z wyni'e'sli,eni.a, Łelby, stwierdza ponadto że z:miany w ich :pm·es.trzreniach porolwy.ch .zachodziły kBkalk:ratnri,e. Wyniki badań wŁa.snośc1i f,i:z.y•czny.ch piaslk01wc6w

kCllm-bru :w ·obniżeni u gdańskim świa.diczą

o

:r.egionalnym porgo,rs•zenJu wla•sności :z.bi,OJrn:ikowy,ch !kambru, ~co l pro-twierdz,a 'Oig.ólne pfla:widł·o,waśoi tego typu zmian w bc:usena•ch ,sedymenta·cyjnyoh (13).

Paroiwat·oś·c·i na ogół nie pr:z,e!k:raozają tu 3%, a

prze;pus,zczal,noś:c'i - :poj.edyncz.J"ch ·mdcy. Obniża t.o

pers·pektyi\vy odlk.rycia złóż ropy naft01wej

i

gazu

ziemnego na tym oibs,zan.e. Lokalnie jednak na obs'

za-rze wyniesienia Le:by zaobserwowano poprawę wła:s­

nośoi zbiornikowych tych osadów. Por·owatośd osią­ gają ni·ek1iedy kHikana§cie procent, g!dy w ·OikoJi,cach Żarnowca - Dę(bek na ogół wahają się w granikach 6-7%, a w ohni.ż·eniu gdańskim na ogół nie pr.z· ekra-·czają 30fo. Obse,rwlUje się taiide ba:rdz.o wyraźne

lokal-ne zmiany własnośd zbi1ornikowych, związane z

pod-niesieniami i obniżeniami, mającymi formę wałów, o

założeni;;:ch tekton·icz:ny·ch. W strefoach obniżonych

własności zbiornikowe pia\Skowców kambru są g.orsz·e

niż w przyloe:ga.ją,cych podniesienia,c·h (ryc. 2). Do-kładne oikr·eśJenie wa.runków zbiorn:iikowych w kam-brze synek.lli:zy perybałty·okiej wymaga więc da·l,s·zych ba dlań.

OCENA PROGNOZ ROPO- I GAZONOŚNOŚCI UTWORÓW

P ALEOZOICZNYCH

Na pods ta.Wiie kOirri:pleks,awyoh .an.ali1z ma,te:r:iałów geolog:Lczny,ch i .geofi;zy,czrny.ch, wyikonany,ch os;tatn'io

w

arSpe'kci>e 01oen.y ;ppognoz ifOpro- i ,g.acw111ośnaścd utwr o-rów .paleoz,okzn:ych p01l,sikiej •CZJęśd ·S.ynekUzy pery:bał­ tyckiej r(34, 18), moż:nra s'twi,erdzli·ć że perspektywy oid-kryci:a lll:OIWYICh IZłóż wę.glow,odoró:w r~oikuje przede ws:zySitki'm ik.a.mbryj,sk:i kompleks' 't:ery:genri.czn.y, a po-naidt<o ;w .pewnym •O@fta:n:ic,zonym !Z.akr:e:s'i·e taikż·e kom-plekiS•Y :węg1l.an,01We - :orldrow:icki, :sry}ur,siki 1i oechs·z: tyl'l-ski (:r'y'c. 3).

Ro1Ponośn01ść utw01r6w :kambru ś:r:odlkowego po-twierdz:ono ,oJdik•ryciem lk:z.ny.ch złóż ifOpy na1ftowej, głównie na ohsza,rze Obwodu Kalini1ngradzkrieg'o'. W!ięk­ SiZJOŚĆ złóż jetS·t zw~·ązana ze strukturami bllokowymi o il~Js:z,ta,Łde :bra:chyallllty'kl'in ·i bu:dofWii•e .skomp[iiko\Wanej uskokami. Są to złoiŻ:a typu waif·sltworwego. W złożach tych c;z~.s,tro uskoki s1tan,o'\vią ~ekrany, któr·e

pow.odo-wały powstawanie pułapek - zamknięć zł-ożowych

sztyńsk,te.g.o.

Fig. 6. Map of thickness of the

cy-cLothem Z1

of

the Zechstein (Figs.

1, 2, 4-6 after F. StoLarczyk).

l - bor.ehoJ.eos., 2 - ·iso:p.a·chs of r•ocks, of the cyclothem Zll dn m, 3 - .extent of the •OJ.deSit ro,ck, 4 - extetnt of an-hydr.i11es zh 5 - exten.t of zechstein

Li'mestones r.o,ck.s.

teMoni·cznie ekranowanych. W trakcie prOIWadz·enia

badań Oikazał.o się, że czynniki 1itol.ogiczne odgrywają

tu znaoZilną r'olę. StiW1ertdZ!OLn·O miaJnawti!C'i.e IOibeCiność

zamikni·ęć złożowych ty;pu lito1logi·czrnego, :zwią~zany•ch z

wyiklin,olwan.iem poz1iamÓiw ;piaskowców oraz - ty'Pu s.tr:a.tY'gT,alfk,ziilieg·o w srtrefa,ch r·egiOJnalnej erozji po-z,iomów kambru Śirlodkowego, ekranowanY'ch następ­

nie ilasto-węg[anowymi ut!Worami ordowiku.

Za,mkrn:i•ęcia :z.łOiż,OIWe :typu 11itologk,z,nreg·o .i s, traty-g:ra,fiez,negio wz,g,l·ędini'e 'Z!łożonegl()t, jak t•o wykaz.ują do

-tyc:hcizalsiOIWe badian.i,a, ZIWriąJza;Die ·są głóv.rnii·e ,z l·akal-n,yrmi pa,J.eqpodn:i,elsiren:ia,mi. Za 1perspektywkzn:e uznać

tu mOIŻIDia: tzw. wał Za:r·ęb, s1tr:efę Dębowca - Żelaz­

nej Góry wzdłuż naszej półno·cnej granicy państwo­ wej aż ;po Br:an.i·ewo, rw n.aw.iązaiD!iu do ,stos:unkowo

najbliższego .zł·oża ropy n.af,torwej ŁadusZikino w

Obwo-dzie Kalining,rad.zk,im. W prognozach ropo- i ga• zo-DIOIŚnośrei n.ajkoiiZ.ys.bn'iej 'pr<zedsit.a!Wiają s,ię j.edinalk osa-dy kaJmbru ś.rodikOIW·ego IW przredł:użeni,u :bz;w. wału O· l-s:z.tyń,slkirego, 1p0między D,oibry.m Mia:s.tem - PJ"abutam.i

- Iła,wą 1i Os.tródą. Na obecność trego wału wslkaz.uj.e

zwi·ęk!SiZODia war,t.OJść ,s.to;pn.i.a g,eot•ermi.c:znrego, świadcz.ą­

ca 'o pły,tslzy:m 'WY:Sitę;poiWaiiliLu podłoż1a

prekambryj-s'ki1eg,o (:ryc. 4); •o1becrnaść ~wapieni grurzłowych rw dol-ny:m sylltU[':Zte (,ryc. 5), ,a W;ię.c u'bwa:rów ba,rdz:iej płytko­ wodnyich iO\d 'ila,st•O-@l'laiptolttawych, występujący;ch : za-rófWino n.a N, j,a.k i na S od tej s1trefy; .z,mnri.ejsz.one mią:Żis.z·ości i bardiziej płytlkowodlne facje cechsztynu, zwłasz,cz.a 'cy~do1termu Zl (ry·c. 6).

Obs:za;r ten mioeśd się w ·s.treHe prz,ew,idyrwarnych krarz,yslimYICh :oech ·ZibLOiriYl;iikowyrch os1adów kambru śr·od­ kiOIW·ego {'ryc. 2), IP['Izykr)"ty,crh znarcznli,ej,s,zej mią·:ts,wśd ni·e:pcr:zep.usiz.czalny:mi u:two1ra,mi 01r:dowiku d ·s;y1 UT'U.

Dość wy,soko ocenia się także perspektywy ropo- i·

ga-zonośnolśiOi nadmor.sk'i'ego obs,za,ru wyni,es;i·eni'a Ł.eby,

na :zachód oeJid Żarnro,wca, gdzi·e

w

!kiliku przypadkach stwierdziODO .polepSIZletnie pr;z,epUSZ•C'Zallnaści p~aiSkOIWCÓW

ś.rodktOIW,ego kambTu, dochadz.ą.c·e dio k:Hkuna's'tu

p['o-cent i ·podnosrZienlie wa,rrs.tw ku NW pół1J1'ocne:go skrz.yrd-ł.a s.yn·eklizy pery:baltyoktej.

W IW),mi.enionY'ch ohszjaJ"ach s'twier!dzran.o ohi,ercująere bezpośrednie pr.z·ejawy węglowodorów, przy czy,m na w,i.ęik'Sizych głębOikiOiśdae~h ·silniejsze są Oibjarwy gazu, a

w płytSIZY'Ch Sl'bf!efac:h :zJbimtnika - Topy nad'towej. Warto tu taikże :zwróc.ić urwa1gę, że w .rladiz.i,eck'i·erj ·oz.ęś­ c;i syneikliz:y 'Złoża .r'OIPY .naft.OIW·ej, położ,one w gł·ęhs:zej cz•ęś.ci syn,ekHzy cechują ,s,ię więks1zymi wyikładniiik:a.mi gazrawymi, na.t01mi'a's1t :z,ło:ta płytsile ,są wyra:ful,ie ,od.ga, z-o-wane.

Dok.ladinier}S'ZY'Ch badań wymagają tarkż.e · ewentuaiJ.-ne kol,ekrtary w ,01rd101w1iku i ·sytlurz.e. Tu dominujące znaez.enrie pr:zypada ezynll1ikam pa1e.og·eOJg:ra:fiic,znym i U.tofacja,lnym. Ts1t1niej.e możliwość wy;stępowan.i,a r'af· o-pold'obnyrch utwocrów ordowiku w s•tpefie przejś,crio,wej

między facją •epik·ontY'nrentaJną i geosynlklinailną

s'ktraju ·sy:neklizy pery:bałtycbej. Drugim ważnym

za-gadilli·en:iem jest pr:zypusiZicz.al!I1e WY'S:tępOIWanie stref

z biohermami, któr·e mogły się .roz:wijać w obrębie

lo-kalnyrch paleOIWyn:ies,i•eń ws:chodilliej :częś'Ci sytne!kllizy.

W utworach :syl·urru l·olka1lne znaJc.Zien:ie mają :skały wę­

glaniOwe l:andowe1ru, rozwinięte ja!k,o wa:pi·enie gru·

z-lowe w s:t•r:efi.e Kętr>zyna. W rui:ch m01gą wy·stępować

nagromad'ZJe:nia r:o1py n.af.towej, zwł:as:z·oza w z.amk:ni·ę­

c.ia,ch !złożowych li:tol.ogkz:no-te!kt•oiilJiczny;ch, gdlz.ie

ozyn-illik tektonicz:ny WYir:a'Ża ·się SIZC:z:el1inowa:tośdą, sp

owo-dowan·ą dys.junkty'Willą t·ektoniką.

W komp~oeks;i:e osadów permskich za ·ewen:tualni·e

perspektywi:e:zny maŻina u;znać pozi;om wapienia ·

cech-sztyń·sk:iegio w s.tref'ie :zwięk1s:zonej jego miążs:zośd, w

pob1:i·żu wyni.esi·ooia ma:zu:rtsiko-suwaJ,s:ki·eg·o {35) oraz

d10lomi<tu głównego w obs,zar:ze ws·chodniego zbo~.za

wyniesienia Słups:ka (34).

Przeds:ta~wiona Q;c.ena pr:01gnaz r01po- :i ga:zonośnoso

pol:skiej ozęści synekHz.y :pe:rybałtyckd .. ej jes:t Ois:brożna

. i umia'r:kowana. Niemniej jes:t ·o:na bardz;iej aptymil

s:t:y-czna od podlanej ,na przykład w pracy J. Motyl-Ra

-kowsk:iej (26). W terza.ch tej :prac.y (str. 38) pr:z,Yjęt:o,

ż·e ... "dr.aga, mi.g:ra1cji węglowodorów była krótka (z

lolk:a.Inyc:h obniż,eń do l:O!kalnych :podnli•es·ień). Gdyby

węglowodory ro:zprros:Zion:e ·od J:~illku do kil:kUinaJs:tu

ki-lome:tr,ów ·od pułapek z.os·tały ·W nkh ·skoncentrowane,

wówc·zas pows;taŁoby iZJoż·e". Pr:zyjęd:e procesów

mi-grracj,i węgl:orwodorów na na:s1zym obsiz:arze .ws1chodnie'.i

c.zęśd syn,ekl:izy .peTyhaJ.ty,ck·i·ej :za z,jawi:sika; loka:Lne,

a nie .re,gi·olna!lne zan:iża

w

dużym 1S1tqpn:iu ooenę

pro-gnoz 'f'OIPOi- i g:a:zo:noś:noś.ai. Natomias;t n.a,jrwięk1s•z:e I

Zina-czeni.e dla pow.sba:ni•a wę,gl,owodorów, podOihni·e jak w

rejoni·e kaH:ning,ra.d:zki:m mają tu procesy da.lekiej la

-t~raln,ej .mi:gm.cji wę,glowodorów z głęb01kiej częśc1i

sy-neikli!zy (8, 21).

W·e wschodnli.ej 'e;Z1ęsc1 syn:eikliozy słabo. z:baidano

perspek:tywkzny obs1z.a.r pm:edłuż.enia kru ws:chodowi

tz

1

w.

wału ols,z:tyńslk!i.e:g.o (ry:c·. 2, 4, 5). KOini·ec,z,ne s.ą tu

badart;ia g-eof iz}'lozne, Stz.cz ególtnie ·Oidiporwiedlni,o

dopra-cowane m-et·ody:oz:nie p.ra•ee s·ej:s1mkz.ne ora:z. w,ieroenia.

Pólnocne, .przygra:nlictzne i nadmor:ski~e obSizarry

sy-nekUz.y (ry:c. 3) wy:ma,gają .dieta,Uzują:cy•ch hada·ń

s:ej-s.mk:ZJnyoh i uzupełniają,cy·ch w;ier1ceń. P:rac•e tre miały­

by podstawo,we :zna,cz:eni·e dl1a pro.e;ra:m,o:w:an;ia

wier-ceń .poszu:k1wawczy·ch na ·morz,u. Ewentualne •efekty

zł01żowe w obrębie alkwen:u południ,o:wego Ba,łt.ylku

będą bowiem determilnowane tym samym ·stylem bu

-dowy g.ealogioznej i war•u1nkami :akumu}a.c.j.i węglorw-o­

dorów

co

panujące na pr'zy:ległych •o:bs:za:ra:ch lądo­

wych.

Pojedyn:czymi głębokimi Oitwo:::-ami wie;f'tnkzymi

ma-leży zbadać głębSIZ•e •srtrefy p\at'f.o1rmy prekambry:jsiki.ei,

pr;zy kroiilJta:ke:i·e z. plaJtformą ,pal•eOIZcłkz:ną, w:z.dłluż

li-nii Teis1s:eyre'a.i - TonnquLs:ta. T:u Jpierwos,

zop:lano-wym problemem, ·wy:ma,gającym wyjaś1nienia, j:es.t

'ZJba-d:anie kompl:eiksów lmmbro-:s}'llursikikh pod ką.tem i•ch

persp:eikty;w icznoś c i, ·z,a:ga:dni•enia .gene:r.owan:i.a węglo­

wodorów itp. (42). Mo.gą tu .międzY' in;nymi wy'stępo·­

wać utwory .rafo!podolbne w ordoWiiiku (ry:c. 3).

Inne :wys:unięt.e pr-obl·emy, jak pmy;pusJz,cza[ne

wy-stępowanie stref z bliohermami w ordowiiku, r·

Opo-naśnych waJPi,enli grUizłowy.ch landow:eru c,zy had!ania

ropo- i gazon:oś.no.ści węgla:nowY:ch utworów ·c·

e:ch-s:z:tynu z.a:s•Ługują takż,e na uwagę, aczkal:wi·eik kh ·

zn:a-czenie jest bardz.i·ej lo1ka1ne.

LITERATURA

l. Atlas geologiczno-strukturalny południowej częś­

ci M·orza Bałtyckiego. P.r. z:bioro.wa pod red. A.

Wit'kowsk1iego. ·Wyd. Inst. Geol. 1979.

2. Balaszow E. T., Karam,zin G. A.,

Fole-s

·z ak E. - Budowa ge:o:logicZina SE częś.ci syn·

e-kliizy perybaltyckiej na podstaw:ie kompleksu

ba-dań :geofdzyczny;ch. Pir:z. Geol. 1>971 nir 11.

3. Bałas.zow E. T., Knieszner L., ·Pi

o.le-.s z a k E. - Ro:z:wój teiktonkzny s·ta.rsze:go paleo

-Zioilku w syneklizi·e pery.bałty,ckiej. Ibidem 1972

n·r 8-9.

4. Bałas·zow E. T., Knies:zn.e.r L.,

Fole-s z ak E. - Warunki roz.woju loka:lnych st:ruikkur

w stars·zym .paleo:z,oJiku na obszar,ze syne:kl:hy

.pe-ry;baUyckiej. Lbidem 1972 nr 11.

5. B o j ar s, 'k i L. - Zas,tosowanie klasyfikacji hy

-drochemi·cznej przy poszukriwaniach naftowych.

:PiriZ. Geol. 19,69 nr 3.

6. Calilkowski J., Głog·oczows•!ki J . -

Ba-dania geochemiczne bituminów w Polsce. Nafta

1976 ncr: 7.

7. Calik·owsk!i J., Gondek B.- Uwag,i o s!kła­

dzi·e jakościowym bituminów w utwor·aJch pa·

leO!W-icznych i meZio;zoicZinych w póŁnocno-,wschodniej

P.o.Js,ce. Kwart. Geol. 1965 nr 3.

8. C a l i k o w s k. i J., G o n d e k B. -

Charaktery-styka geochemiczna biif;uminów z utworów paleo·

-ZIOk•z:nych. Badania geochemiczne bituminów

pa-leoZioiku i me•z.o•zoiku synekUzy perybałtyckiej.

Prroblem wę:zł·o:wy 01.1. Wyd. Iin.st. Geol. 1974.

9. CaLikawsiki J., Marek S., Z:n.osiko J.

rRoZJważania o e~wolucji i migracji !bituminów na

Nii:żJu Pol;s:kri.m. K;wart. Geol. 1971 nr 2.

10. Dąbrows:ki A., Karaczun K. Mapa

magnetyczna Polski 1:1 000 000. ]bidem 19'56 .

11. D e p o w ski S. - Badania

hydrogeo1ogk:zmewy-ikonane

w

ot•worze Pasłę:k IG l a perspektywy

r·opo- i g.a:ZJOnośności sy;neklizy pe.rybałtyck:iej.

Inst. Ge·Ol. 1963.

12. D e p o w s ki S. - Geolog:kzne WlaTun'ki wystę­

powania węgloiW·odorów na Ni,żu Polskim. Pr.

Inst. Geol. 1968.

13. D e ,p o w. ski S. - Poszuk:iwania z,łóż r·opy

naf-towej i g:a:zu ziemnego na du·żych głę:boikościach.

Geof. Geol. Nafrta 1970 nr 3-4.

14. D e p o w ski S., M aj o r o w i c z J. - Warunki

geotermlic.Zine i ich w1pływ na rozm:ies·Ziczenie

na-;g.romadzeń węglowodorów :w ,zachodniej częsc1

platfo;rmy wschodnioeu:ropejskiiej. Prz. Geol. 1979

nr 4.

15. D e p o w ski S., S ti ·e c 1.a •r z E. -- Ropo-gJR:Z·O

-no;śność południowego Bałtyku. Ibidem 1-978 nr l.

16. Depowski S., TyS'ki S . - Budowa

geologi-czna synekhzy perybałty·ckiej i warunki wystę­

powania bituminów. Lbidem 19-68 nr 7.

17. D:ikens·ZJtein G. H., M.oks.j.a'kowa A. M.,

S'zebuj.ewa J. N . - Podstawowe dane o

bu-dowie geolo.gi·cznej i ropogazonośnosc1 obszaru

nadbałtyck'iego i Biał'orusi. WNIGNI Moskwa

(ma.szynop.i's w tłum. A. Arenia). In:st. GeoL 1957.

18. Geologicz,ne warunki występowania

niestruktural-nych pułapelk - z.amkm:ięć z,łożOW:J"Ch gazu

ziem-nego i •ropy naftov..rej ·w utworach starsze.go.

pa-}eoz'oiku plaitf.ormy pr·ekamrb:ryjslbej oraz ocena

odtk1ry.c1ia w nich nag,romadizeń węgl•o•wOidlorów. Pr.

:7bior. pod kier. S. Depowskiego. Inst. Geol. 1978.

19. G on d eik B., P

.a myk a

ł a Z. -

Charaktery-styka nrektó1rych ,grup węg1lowodorów nasyconych

wys.tę,pu;ją.cy:ch w ropach nafrtowy:eh sy:neik·Hzy

pe-ry<bał,t}'lckielj. Pnz. Geol. 1972 nr 8-9.

20. G 'f i g ja l i s A. A. i Ln. - Gi·eo~ogkz.esko·}e

stro-jenij.e i nieftlienosnost Pribałtiki. Tzld. Niedra

Mo-skwa 1970.

21. Jar .o s z e tn.:k o ·W. N. i i:n. - Nowyje dannyje

po gieołogii i nieftienosnosti P:ribałtilki. Trudy

1WNJGRI. 1975 wy.p. 368.

22. Jawor.ows:ki K., Tys.koi S . - :Projekt robót

.geologic,znych dla trzech wie1rceń strukturalnych:

Kęrtrzyn IG l, Kętlfzyn IG 2 i Ol~sz.tyn IG l. Inst.

Geol. 1962.

23. K ·O t ;ar b a M. - Rola pro.cesów term,

odynamicz.-nych w formowaniu i zachowaniu złóż ropy i ga

-lzu. Nafta 1973 n:r 2.

24. K o z i k o w s k i H. - GeochemicZino-g.eologkzna

charakterystyka polskich prowincji roponośnych.

Pr. Inst. Górn. Naft. Gaz. 1977 nr 3.

25. M aj· o r O• W i c

z

J. - Możliwośc1i wykorzystania

wgłębnee;o rozpoznania warunków g-eotermodyn:

a-mkznvch w badania·ch wvstępoiWan:ia węglo:wodo­

lfÓW. Prz. Geol. 19·78 nr l.

26. M ·o ty l-Rak o w ska J. - Ro:la uskoków

w

mLgra.cji i akumulacji bituminów w utworach

pa-J.eozio:icznych polskiei, wschodin:iej części syneklizy

•perybałtyckiej. Wyd. GeonaJta 1976.

27. P a w ł o w s k i S. -- Anomalie magnetyczne w

P.olsce. Biul. Inst. Geol. 1947 nr 44.

28. Pożary s :k 'i. W. - P.odz,iał struktura1

lno-:geolo-giczny Folski jako podstawa badań. Prz. Ge.ol.

29. Problemy niefti.egazonosnosti ni2miego paleozoja

Bał!t~jskogo ha.ssiejna. Pr. ZJbior. ;pod re·d. A. A.

Gdgjalisa. Tr•udy Lit. NIGRI 1976 wy;p. 32.

3·0. Rydz e w ska W. K. - Niektó.re wyn1ik'i badaó.

d~agene,zy i lka,tagenezy osadów karotbru

synekli-rz.y perylbałtyckiej. Prz.. G eol. W7·5 nr 7.

31. S k o .rup a J. - Morfologia :podłoża mag~ne·ty.cz­

nie c;zynnego i podłoża krystahC"znego w północno­

-fW,s·chodniej Polsoe. BiuJ.. Inst. Geol. 1959 nr 160.

32. Skorup a J. - WIStępne wyniki ref,rak:cyjnych

:sondowań ;sejrsmkmych wy.konany,ch w 1959 r. na

obszarze Ełk - Pasłę!k - Braniewo - Go,łda:p.

Inst. Geol. :196,9.

3·3. Sta.rszy pa[e·OZJo-ik 'Zachodniej ,części synek~izy

pe-ryba·Uyckiej. Pr. zbio.r. pod red. B. Arenia1. Biiu[.

Inst. Geol. 1966 nr 270.

34.

S!

t

o l a tr c ~z. y k F. Geologkzno-.s;trukoturallne

waruniki występowania węgJowodo.rów w osadach

paleozo1i·cmy,ch północno-w·S·chodniej PoJ.·ski. Uniw.

im. A. Mkkitewicza w Poznan1iu. P.r. doMorslka

!(maszynopis) 197'7.

315. S t o l .;H' ·czy k F.,-Tyski S. - Geo1ogic'ZL.'1e

wa-~runkti wy:stępo,wania węglowodoró!W w poziomie

IWapienia ·Ceichsztyńskie!go W·erry we w.s·chodniej

ezę:ści :synekilizy perybał:tyc1de,j. Pr·z. G eol. 1972

inlr 6.

SUMMARY

At;tent1ion is drawn to some prolblems stiiJ un-so,lved because of in1suflfkient knowledge of

geo-lQgy of the P·etrilbal!tk Syneclize. These pwhlem:s are

h:i!ghily imJPa.rrtant as rt;:hdJs part of lthe country

repre-sents western maTgin oif the Ea:st-European p,la,

t-fo;rm, contadmg tlhe Paleo.z.o·iJc PJatf.mm art the we.s:t.

Such sert;,ting makes the studies of the contact zone

o•f the Pre,camrbr,ian tPJ.atform ·and area.s of

Caledo-nian consoHdation of the basem,ent hi,ghly im(por.tan,t

for t:he knowJedge of bort;h geolo.gkal ·St<rudure and

minera[ ['etsources of the country. Tihe Pe.ribaJtic

SynecHIZ/6 re~pres•ell!ts a1t ;the .sarme :ti;me an eme~rged

pair:t ;o:f ltlh.e Balliti:c prov;i:nce, !COIDJprils!inlg :sou:thern pa['t's

O:f the :BaJ.Uc Sea and, therefore, the de.signed works

wou1d be of utmost imiportance for dest~gning worlk:.s

lin the Ba:l:tk a,s eventual occur.rences o,f deposit:s in

shielf areas .shou[d ibe detenm!inedl 1by the 1same s~ty~.e

o.f inte.rnal g~eologka·l .s:tructure and conditions of

hydrócar,bon a·ccumiula::tion as that prevai,lin.g in

ad-joining land a'reas.

The tCOm!Plex analy;sis of geolo.gi.caJ and :geophysical

data obtained for Po;lish part of the tPer~balt:ic

Syne-cErze made it postsi:ble to state that Cambrian te·r·

ri-genou:s comp.lex and, :to a coertain de·g>ree. Ordovida:n,

Si1urian and Zechstelin car.bon,alte ,comp1exes are most

perspective fór s·ea·r,ch for hydroca.fibon a·c·:::umu[ation.s.

He1re, deposit traps o·f the structuraJ, J.d.:thologkai,

s:trrutigTaphk aind :mixed •ty!pes may rbe ·eXiP·ec·te!d.

3'6. S t ·O l ar ·Czy k F., Ty s k .i S. -- Geologi·czne

wa-runki występowania wę.glowodorów

w

osadach

kambru we wschodnied części syneklizy pery!bał­

ty.cki,elj. Ibidem 1972 nr 8-9.

37. Stol.ar·czyk F., Tyski S . - Wa,runki g.eol·

o-g;iczne występowania węgl01wodorów :w osadach

ordowVku i syluru ·syneklizy pery!bałrtyck1i·ej na tle

j.ej rozwoju. Ilbiidem 1972 nr 10.

3·8. Suw ej' z d i s P. - Rola ruchów kaledoń:sikkh d.

hercyń'slkii,ch w roz,woju tektoni1czmym obszaru

nad-ibał,ty,cki-ego. Kwa1rt. Geol. 1968 n:r 4.

3.9. Tyski S. - Nowe dane z wierceń Bar·toszyce i

Gołdap. P.rz. Geo:l. 1962 nr 4~5.

40. T1 y s k i S. - Niektóre problemy g·eoJogkzne w

JPÓŁnocno-vts,chodniej Polsce w naw,iąz.and.u do

ob-1s·zarów przyleg;łych. Ibidem 1960 nr 4.

41. Tyski S. - Wyni:ki 'WlieT·Ceni.a oporowego

Pa-:słęk IG l. Itbi:dem 19i59 nr 6.

4!2. Tyski S. - Rola podsta:wowJ11ch ibadań r

·egional-nych w zaspoka:}aniu potrzeb go:spoda.rki nar·

odo-wej. Lbidem ,w7.2 nr 3.

43. Tyski S., Z n o s k o J. - Projekt,o,we za,łoŻienia

geo1o;gi;c·m·e badań ogó1nych podło.ża Ni:żm Polsk'i. Oz. II 1Po[sika P·ó~nocna. Wyd. Inst. Ge·o·l. 19157.

PE3IOME

B CTaTbe 06pa~eHO BHMMaHJ-:te Ha BOIIpOCbi

HeBbi-HCHeHHbie .D;O CMX rrop M3 3a HeiiOJIHOH reOJIOrY1'łeCKOH

p a3Be.D;Kl1: 3TOH 'łaCTM HallleM CTpaHbi. 0Hl1: l1:MeiOT

60JiblllOe 3HRY:eH:v.re, TaK KaK rrep:v.r6aJITl1:HCKMH

Cl1:He-KJil1:3 rrpe.n;cTaBJIHeT C060J1: 3aiia.D;HbiH KpaJ1: BOCTO'ł­ HOeBporreHCKOH rrJiaT<}lOpMbi, a c 3arra.n;a

corrpHKaca-eTca c rraJie030HCKOH IIJiaT<}lOpMOH. B CBH3l1: C TeM

pa3Be.n;Ka 30Hbi JieRm~eJ1: Me~.n;y .D;OKeM6pl1:HCKOH

IIJiaT<}lOpMOH l1: IIJIO~a.D;biO C KOHCOJil1:.D;J1POBaHHbiM-

Ka-Jie.D;OHCKMM OCHOBaRHeM MMeeT 60JiblllOe 3Ha'łeH:v.re .D;JIH

IIOMCKOB MliiHepaJibHOrO CbipbH. KpOMe TOrO

rrepl1:-6aJITID1:CK:v.rJ1: CMHeKJil1:3 COCTaBJI.HeT C060J1:

KOHTl1:HeH-TaJibHYIO 'łaCTb 6aJITID1:CKOH IIpOBl1:HIJ,l1:M,

OXBaTbiBa-IO~eJ1: IO~Hyro aKBaTop:v.rro BaJIT:vrJ1:cKoro Mopa.

IIpo-rpaMMHPOBaHHe 3TMX pa60T MMeeT OCHOBHOe 3Ha'łeH:vre

.D;JI.H rrporpaMMMPOBamm l1:CCJie.D;OBaHl1:H Ha MOpe, TaK

KaK B03MO~Hbie 3<}l<}leKTbi IIOMCKOB 6y.n;yT

.n;eTepMl1:-HMpOBaHbi TaK:v.rM ~e xapaKTepo:M rJiy6:v.rHHOro

reoJio-r:vr'łecKoro CTpOeHMH M yCJIOBM.HMl1: aKKyMyJI.HIJ,MM, Ka-K:vre BbiCTyiiaiOT Ha OKpeCTHbiX KOHTliiHeHTaJibHbiX 06-JiaCTHX.

Ha OCHOBaHMM KOMIIJieKCHbiX aHaJIM30B

reOJIOr:v.r-'łeCKMX l1: reo<}l:vr3WieCKMX MaTep:v.raJIOB M3 !IOJibĆKOH

'łaCTl1: nep:vr6aJITl1:HCKOrO CMHeKJIM3a, aBTOpbi IIPMXO.D;.HT

K BbiBO.D;Y, "!TO CaMbiM rrepcrreKTMBHbiM B 06JiaCTM

Haxo:m.n;eH:vr.H MecTopo~.n;eH:vrJ1: yrJieBo.n;opo.n;oB .HBJI.HeTc.H

KeM6p:vrJ1:CKMM Tep:vrreHM'łeCKl1:M KOMIIJieKC, a TaKJKe

-B HeKOTOpOJ1: CTeiieHlii - Kap60HaTHbie KOMIIJieKCbi

op.n;oBHKa, c:vrJiypa l1: u,exlllTeJ1:Ha. TaM B03MO~Ho

Ha-xo~.n;eHHe JIOByllieK CJie.n;yiOIIJ;l1:X TMIIOB:

CTpyKTypHO-ro, JIMTOJIOr:vr'łeCKOrO, CTpaT:vrrpa<}ll1:eCKOrO M

KOM6M-n:vrpoBaHI-IOrO.

ANNA lVIALISZEWSKA

O

GENEZIE WAPIENI, BREKCJI I BENTONITóW AUTUNU Z

OTWORU

STARGARD 1

Celem n;ini,ejJslz,ej pracy j.e&t priz,edsltaw.ientie

wyibtra-nyc;h f,r:ag:meillitów prno:f,i,lu aurbuilliu, ·otdbiegając,e.go

wy-k,szJtaloenfi,em ilMotl,orgkznym i g,ellJezą 1skał ·Od ~nnYJch,

dotychcż;ars poz:nany1ch profiilów diOilnego tCtz,erwonego

s,pągowoa. na ·otbstzarZJe Nr:hu Polslkioeg,o. J-erdnoc;z,eśntie

a Uttorkia ;pragnie tzw.rócić Ulwagę Cizy:tetlni:ka na ,prz.

y-da,tność a1nailizy m~~kroskiopowej .sikał :w badaniach

li-tastra.ty,gTta!i,c,z;nyrch, siztczrególni·e ·w olbrębiie ta1k

'zwa-nych s1eriti niie!mJIC!h.

UKD 552.541 +552.511 +552.52'3\13.8} :551.736.1 :550.822,63(438.252 Stau-;garod)

Skały uznane IPrtzez J. Fotkomkiego {9) za UJttwory

d1_{alnergo .czref!wonego spągorwca ;i ·kor.elow.an,e z. ·}

autu-nem, w otworze Starga!I'd l występują (na podstawie int,erjprteta.cji potmia,r,ów geof,izyik:i otwoDorwe•j) n~ głę­

bokośai 5089---'5444 m; tmi.ąŻJsz.ość ich wy:nOIS.i ;w,ięcej

niż 355 m. GłębLenie OJtiW,o!I'u z.akońowno w obrę1bie

sza,rabrUJna;tnych, p.arsias.tych JWa:Pi,eni, któ:ry1ch wiek