Streszczenie
Przedmiotem bada opinii publicznej zarówno w Polsce, jak i innych krajach europejskich jest m.in. funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia. W trakcie bada przeprowadzonych w krajach UE – projekt Eurobarometr oraz podczas sonday an-kietowych, przeprowadzonych przez róne zespoły badawcze w Polsce zebrano opi-nie społeczestwa o dostpnoci do wiadczonych usług medycznych, sposobach ich finansowania i satysfakcji pacjentów.
Słowa kluczowe: Eurobarometr, opinie o ochronie zdrowia, satysfakcja z opieki zdrowotnej, mo-liwo leczenia w sektorze publicznym
1. Wprowadzenie
Pomimo zasadniczej reformy polskiego systemu ochrony zdrowia, przeprowadzonej w 1999 roku oraz nieustannie prowadzonych – mniej lub bardziej głbokich – korekt rozwiza systemo-wych, znaczna cz Polaków jest niezadowolona z oferowanej im opieki medycznej.
W prezentowanym opracowaniu przedstawiono ocen systemu ochrony zdrowia, dokonan przez polskie społeczestwo na tle ocen społeczestw innych krajów Unii Europejskiej (projekt Eurobarometr) oraz opinie o funkcjonowaniu polskiego systemu ochrony zdrowia, zebrane pod-czas krajowych bada przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (CSIOZ) oraz w ramach bada dla potrzeb tzw. Diagnozy Społecznej.
2. Badania opinii społeczestw krajów Unii Europejskiej o ochronie zdrowia
Od kilku lat obywatele krajów członkowskich Unii Europejskiej uczestnicz w cyklicznych badaniach (dwa razy do roku), prowadzonych w ramach midzynarodowego projektu Eurobaro-metr1, zatytułowanych „Opinia publiczna w Unii Europejskiej”. Wród pyta zadawanych ankie-towanym znalazła si proba o wskazanie dwóch najistotniejszych problemów społecznych, stoj-cych przed danym krajem.
Ankietowani Polacy na dwóch czołowych miejscach wskazywali bezrobocie i ochron zdro-wia, a take: inflacj, przestpczo , niskie emerytury, pogorszenie sytuacji gospodarczej. Na wykresie 1 przedstawiono odsetek respondentów, którzy w badaniach przeprowadzonych w okre-sie: wiosna 2006 – jesie 2009 wymienili ochron zdrowia jako istotn „bolczk” polskiego spo-łeczestwa, a take podobne wska niki policzone dla przecitnego mieszkaca Unii Europejskiej.
W analizowanym okresie wskazania ankietowanych Polaków, twierdzcych i ochrona zdro-wia stanowi w kraju jeden z dwóch najistotniejszych problemów społecznych, zawierały si w przedziale 30 – 50%, wobec redniego wska nika dla UE mieszczcego si w przedziale: 10 – 20%.. 30 27 34 49 49 43 32 34 18 16 18 21 19 10 14 10 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 wiosna 2006 jesieĔ 2006 wiosna 2007 jesieĔ 2007 wiosna 2008 jesieĔ 2008 wiosna 2009 jesieĔ 2009
opinia Polaków opinia Europejczyków (Ğrednia)
Wykres 1. Wskazania na ochron zdrowia jako jeden z dwóch najwaniejszych społecznych problemów w Polsce i Unii Europejskiej (% ankietowanych)
ródło: Eurobarometr 65–72 „Opinia publiczna w Unii Europejskiej”. Raport krajowy Polska (http://ec.europa.eu/public_opinion/index_en.htm).
W badaniach przeprowadzonych w okresie: wiosna 2006 – wiosna 2007 ok. 30% ankietowa-nych Polaków twierdziło, i ochrona zdrowia jest jednym z dwóch podstawowych problemów społecznych. Najwyszy wska nik, na poziomie prawie 50%, pojawił si w badaniach przepro-wadzonych jesieni 2007 roku i wiosn 2008 roku; natomiast w kolejnych badaniach zarysowała si zdecydowana tendencja spadkowa – w badaniach przeprowadzonych wiosn i jesieni 2009 roku ju tylko 1/3 ankietowanych Polaków wskazała na ochron zdrowia jako podstawowy pro-blem społeczny.
Porównanie wyników sonday przeprowadzonych w Polsce z wynikami bada z innych kra-jach europejskich pozwala na budzce niepokój stwierdzenie, i Polacy znacznie czciej wskazu-j na problemy zwizane z ochron zdrowia jako podstawowe problemy społeczne.
rednia dla Europy zawierała si w analizowanych 4 latach w przedziale: 10 – 21%. Dla okre-su: wiosna 2006 – wiosna 2008 charakterystyczne były wskazania na poziomie ok. 20%, natomiast badania w nastpnych okresach przyniosły ju zdecydowanie nisze rednie wska niki dla Euro-pejczyków – jesieni 2008 roku i jesieni 2009 roku tylko 10% mieszkaców krajów UE stwier-dziło, i ochrona zdrowia jest jednym z dwóch podstawowych problemów społecznych.
Interesujcych informacji dostarczyły równie badania Eurobarometru, w których responden-tów z krajów członkowskich Unii Europejskiej poproszono o opini, czy funkcjonujcy w ich
kraju system ochrony zdrowia jest lepszy, gorszy czy taki sam, jak w innych krajach UE (był te moliwy wybór opcji „nie mam zdania”). Zebrane opinie zestawiono na wykresie 2.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Belgia Austria Finlandia Francja Niemcy Holandia Luksemburg Szwecja Dania Hiszpania Wielka Brytania UE-27 Malta Słowenia Czechy Włochy Cypr Słowacja Irlandia Estonia Litwa Łotwa Polska Rumunia Portugalia Grecja WĊgry Bułgaria
lepsza taka sama gorsza nie wiem
Wykres 2. Opinie respondentów o stanie krajowego systemu ochrony zdrowia w porównaniu z systemami innych krajów Unii Europejskiej (%)
ródło: „Patient safety and quality of healthcare”, Special Eurobarometr 72.2, IV. 2010 (http://ec.europa.eu/public_opinion/index_en.htm).
ich krajowy system zdrowia jest lepszy od funkcjonujcego w innych krajach znalazła si Belgia i Austria, ponad 50% tego typu wskaza zarejestrowano w Finlandii, Francji i w Niemczech, a ponad 40% wskaza – w Holandii, Luksemburgu, Szwecji i Danii.
Na przeciwległym biegunie, ze wskazaniami mniej ni 5% respondentów znalazły si: Bułga-ria, Wgry, Grecja, Portugalia i Rumunia.
W Polsce tylko 6% respondentów oceniło krajowy system ochrony zdrowia jako „lepszy”, 20% respondentów – jako „taki sam”, a 63% ankietowanych – jako „gorszy” od systemów funk-cjonujcych w innych krajach UE.
3. Badania satysfakcji z opieki zdrowotnej mieszkaców miast krajów Unii Europejskiej W listopadzie 2009 roku przeprowadzone zostały w 75 miastach Unii Europejskiej, Chorwacji i Turcji badania Eurobarometru majce wykaza , jak obywatele najwikszych miast europejskich oceniaj jako ycia2. Wród kilku płaszczyzn (aspektów) pozwalajcych oceni „jako ycia” znalazła si ochrona zdrowia – ankietowanych pytano o stan satysfakcji z usług wiadczonych przez system opieki zdrowotnej, realizowanych przez lekarzy i szpitale. Analiza zebranego mate-riału wskazała, e najwyej oceniaj poziom opieki zdrowotnej mieszkacy miast Europy Zachod-niej – w miastach tych co najmZachod-niej 80% ankietowanych deklarowało usatysfakcjonowanie pozio-mem opieki zdrowotnej, a odsetek niezadowolonych zawierał si w przedziale 1 – 20%. Nieco niszy, ale nadal wysoki poziom satysfakcji z opieki zdrowotnej wystpował w miastach skandy-nawskich – dla tego regionu Europy charakterystyczny był równie bardzo niski odsetek (2 – 4%) ankietowanych oceniajcych opiek medyczn jako niezadowalajc.
Znacznie nisze oceny poziomu zadowolenia pojawiły si w wypowiedziach respondentów z miast południowej i wschodniej Europy.
W tabeli 1 przedstawiono dane dotyczce 10 miast, których mieszkacy s najbardziej i naj-mniej usatysfakcjonowani z poziomu usług wiadczonych przez instytucje podstawowej i długo-terminowej opieki zdrowotnej.
2 Badanie Eurobarometru (nr 277) zostało przeprowadzone przez Instytut Gallupa na Wgrzech. W kadym miecie, 500
losowo wybranych obywateli (w wieku 15 lat i wicej) odpowiadało na pytania ankietera, dotyczce wielu aspektów składajcych si na tzw. jako ycia. Badaniami przeprowadzonymi midzy 30 padziernika i 10 listopada 2009 roku
objto ponad 37 500 osób.
ródło: Perception survey on quality of life In European cities, Flash EB No 277, Analytical report (http://ec.europa.eu).
Tabela 1. Satysfakcja z opieki zdrowotnej (z usług wiadczonych przez lekarzy i szpitale) % Miasto Kraj Bardzo satysfak- cjonujca Raczej (do pewnego stopnia) satysfak- cjonujca Raczej nie satysfak- cjonujca Nie satys-fak- cjonujca Brak danych Groningen Holandia 54 41 2 0 13 Graz Austria 58 36 4 0 2
Newcastle Wielka Bryt. 62 32 2 1 3
Antwerpia Belgia 52 40 2 1 5 Liege Belgia 38 55 3 1 3 Wiede Austria 55 37 5 2 2 Bordeaux Francja 35 57 2 2 4 Luxembourg Luksemburg 45 46 5 2 2 Rotterdam Holandia 43 48 3 1 5 Lille Francja 39 52 3 2 4 Ryga Łotwa 9 35 22 19 15
Piatra Neamt Rumunia 11 33 24 22 10
Wilno Litwa 13 31 24 21 11 Sofia Bułgaria 11 32 25 21 11 Neapol Włochy 4 38 32 23 3 Warszawa Polska 7 34 31 22 6 Palermo Włochy 4 36 33 25 3 Ateny Grecja 9 30 26 32 4 Bukareszt Rumunia 7 30 26 28 8 Burgas Bułgaria 10 24 29 28 10
ródło: Perception survey on quality of life in European cities, Flash EB No 277, Analytical report, s.9 (http://ec.europa.eu).
W „czołówce” zadowolonych mieszkaców miast znalazły si – z ponad 90% wskaza, i opieka zdrowotna jest satysfakcjonujca – m.in. holenderskie Groningen, Graz i Wiede w Austrii, Newcastle w Wielkiej Brytanii, Liege i Antwerpia w Belgii oraz Bordeaux i Lille we Francji. Odsetek respondentów oceniajcych w tych miastach opiek medyczn jako niezadowalajc zawierał si w przedziale: 2 – 7%
Na „przeciwległym biegunie”, z ponad 50% udziałem ankietowanych twierdzcych i opieka zdrowotna jest niesatysfakcjonujca, znalazły si m.in.: Burgas w Bułgarii, Ateny w Grecji, Buka-reszt w Rumunii, Palermo i Neapol we Włoszech oraz Warszawa (miejsce 5 od koca na 75 miast uczestniczcych w badaniach).
W Polsce – poza mieszkacami Warszawy – w badaniach wzili udział take mieszkacy Bia-łegostoku, Gdaska i Krakowa; w tabeli 2 zestawiono wyniki ich ocen satysfakcji funkcjonujcego systemu ochrony zdrowia.
Tabela 2. Satysfakcja z opieki zdrowotnej mieszkaców polskich miast (z usług wiadczonych przez lekarzy i szpitale) %
Miasto Bardzo satysfak- cjonujca Raczej (do pewnego stop-nia) satysfak- cjonujca Raczej nie satysfak- cjonujca Nie satysfak-
cjonujca Brak danych
Białystok 12,3 48,7 21,3 12,7 5,0
Gdask 10,4 41,7 25,1 14,8 8,0
Kraków 9,3 42,3 26,2 15,4 6,8
Warszawa 7,1 33,7 30,5 22,4 6,2
ródło: Perception survey on quality of life in European cities, Flash EB No 277, Analytical report, s. 9 (http://ec.europa.eu).
Mieszkacy innych polskich miast okazali si by bardziej usatysfakcjonowani ni warsza-wiacy; zadowolenie z opieki zdrowotnej zadeklarowało ponad 60% mieszkaców Białegostoku oraz ponad 50% mieszkaców Gdaska i Krakowa (wobec tylko 40% zadowolonych warszawia-ków).
4. Opinie pacjentów o polskim systemie ochrony zdrowia – badania CBOS
Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) prowadzi systematycznie sondae ankietowe, majce pozna opinie respondentów na temat funkcjonowania polskiego systemu ochrony zdro-wia.
Moliwe było dziki nim m.in. rozpoznanie, jaka cz pacjentów korzysta wyłcznie ze wiadcze w ramach powszechnych ubezpiecze zdrowotnych (publiczna opieka zdrowotna, ko-rzystanie nieodpłatne), jaka korzysta tylko z prywatnych usług medycznych (koko-rzystanie odpłat-ne), a jaka cz ankietowanych łczy obie formy korzystania ze wiadcze medycznych.
W tabeli 3 zestawiono wyniki bada CBOS, dotyczcych tego zagadnienia, a przeprowadzo-nych w latach 2002 – 2010.
Tabela 3. Korzystanie ze wiadcze zdrowotnych (%)
Korzystanie ze wiadcze zdrowotnych (w ramach ubez-pieczenia i prywatnie)
Wskazania respondentów wg terminu bada
IX.2002 XI.2003 IX.2004 XI.2005 III.2009 II.2010 Nie korzystajcy z usług
zdrowotnych 19 15 18 16 13 15
Korzystajcy z usług tylko w
ramach ubezpieczenia 46 47 49 47 36 38
Korzystajcy z usług prywat-nych i w ramach ubezpiecze-nia
28 32 28 30 44 39
Korzystajcy tylko z usług
prywatnych 7 6 5 7 7 8
Odsetek ankietowanych korzystajcych tylko z usług w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego stabilizował si w latach 2002 – 2005 na poziomie ponad 45%, w 2009 roku zmniej-szył si do 36%, a w roku 2010 nieco wzrósł do poziomu 38%.
Odsetek respondentów korzystajcych w analizowanym okresie tylko z prywatnych usług medycznych utrzymywał si w przedziale 5–8% (z tendencj wzrostow w ostatnich latach).
Natomiast systematycznie rósł odsetek respondentów korzystajcych równoczenie z usług medycznych wiadczonych w ramach systemu powszechnych ubezpiecze zdrowotnych oraz z prywatnych usług medycznych – nastpił wzrost z ok. 30% w latach 2002 – 2005 do prawie 45% w 2009 roku i potem spadek do ok. 40% w 2010 roku.
Łczenie korzystania z opieki medycznej w ramach ubezpieczenia zdrowotnego z prywatnym finansowaniem usług medycznych stało si od roku 2009 najpopularniejsz strategi polskich gospodarstw domowych. Ale o ile w 2009 roku nadwyka wskaza na łczenie korzystania z usług finansowanych prywatnie i otrzymywanych nieodpłatnie w ramach ubezpiecze zdrowotnych sigała 8 punktów procentowych (pp), to w 2010 roku zmniejszyła si radykalnie do poziomu 1 pp.
Potwierdzeniem tendencji zaobserwowanych dziki analizie danych z tabeli 1 s wyniki ba-da przeprowadzonych przez CBOS w 2007 roku3 – nie włczono ich do tabeli 1, poniewa róni-ły si one metod i prób badawcz.
Uzyskane rezultaty potwierdzaj jednak prawidłowoci wynikajce z analizy tabeli 1 – pa-cjenci korzystajcy równoczenie z systemu powszechnych ubezpiecze zdrowotnych i prywat-nych usług medyczprywat-nych stanowili ok. 35% ankietowaprywat-nych, a korzystajcy tylko z prywatprywat-nych usług medycznych – ok. 7% respondentów.
Najwyszy odsetek respondentów łczcych korzystanie z publicznej i prywatnej opieki zdrowotnej charakteryzował: mieszkaców miast liczcych powyej 500 tysicy – 44,2%, osoby nalece do najwyszej grupy dochodowej – 45,3% ankietowanych, respondentów posiadajcych wysze wykształcenie – ponad 50%, inynierów – 53,7%, pracowników nalecych do kadry kierowniczej – 54,8% oraz nauczycieli – 62,5%.
Najwyszy odsetek korzystajcych tylko z prywatnej opieki medycznej charakteryzował: mieszkaców najwikszych miast – 11,1%, osigajcych najwysze dochody – 10,4%, posiadaj-cych wysze wykształcenie ze stopniem mgr – 12,1% i co najmniej doktora – 23,3%, naleposiadaj-cych do kadry kierowniczej – 16,5%, prawników – 16,3% i lekarzy – 16,0% oraz pracujcych na wła-sny rachunek – 18,1%.
W tabeli 4 przedstawiono podstawowe podmioty wiadczce usługi medyczne i odsetek re-spondentów, którzy w okresie 6 miesicy przed badaniami, przeprowadzonymi w lutym 2008 roku, kwietniu 2009 roku i lutym 2010 roku przez CBOS, korzystali z nich w ramach powszech-nego ubezpieczenia zdrowotpowszech-nego lub odpłatnie.
3 „Korzystanie ze wiadcze zdrowotnych”, komunikat z bada „Warunki yciowe społeczestwa polskiego: problemy
Tabela 4. Odsetek respondentów korzystajcych z wymienionych usług medycznych w latach 2008–2010
Usługi medyczne
w ramach ubezpieczenia
zdro-wotnego prywatnie
2008 2009 2010 2008 2009 2010
Lekarz ogólny 68,9 73 70 7,4 12 8
Lekarz specjalista 42,3 38 40 20,7 25 21
Laboratorium analityczne i inna placówka bada diagnostycz-nych
35,8 38 38 8,9 15 15
Stomatolog i pracownia
prote-tyczna 27,7 28 19 30,9 34 33
Inne usługi medyczne 12,3 7 10 4,0 3 5
ródło: Zestawienie własne na podstawie: „Korzystanie ze wiadcze zdrowotnych”, komunikat z bada „Warunki yciowe społeczestwa polskiego: problemy i strategie”, CBOS, Warszawa, luty 2008 oraz „Opinie o opiece zdrowotnej”, komunikat z bada, CBOS, Warszawa, kwiecie 2009 i luty 2010.
Najpopularniejsze było korzystanie w ramach ubezpieczenia zdrowotnego z usług lekarza ogólnego – deklarowało ten fakt ok. 70% respondentów. Odsetek korzystajcych z usług lekarza ogólnego odpłatnie wzrósł z ok. 7,5% w 2008 roku do 12% w 2009 roku, a w2010 roku zmniejszył si do 8%. Odsetek respondentów korzystajcych odpłatnie z usług lekarzy specjalistów wzrósł z ok. 21% w 2008 roku do 25% w 2009 roku, a w 2010 roku powrócił do poziomu 21%. Odsetek korzystajcych z odpłatnych bada diagnostycznych i laboratorium diagnostycznego – wzrósł z ok. 9% w 2008 roku do 15% w latach 2009–2010.
W przypadku tych dwóch ostatnich rodzajów usług medycznych dominowało jednak korzy-stanie z nich w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.
Czciej z odpłatnych usług medycznych ni z usług w ramach ubezpieczenia zdrowotnego korzystano jedynie w przypadku usług stomatologicznych i protetycznych – odsetek korzystaj-cych odpłatnie wzrósł w analizowanym okresie z 31% w 2008 roku do 34% w 2009 roku i 33% w 2010 roku; natomiast odsetek respondentów korzystajcych z tych usług nieodpłatnie ustabili-zował si w latach 2008 – 2009 na poziomie ok. 28%, a w roku 2010 zmniejszył si do 19%.
5. Ocena polskiego systemu ochrony zdrowia – raport „Diagnoza Społeczna”
Wród wielu obszarów, zwizanych z warunkami ycia polskiego społeczestwa, które były przedmiotem bada prowadzonych w latach 2000 – 2009 i opublikowanych w raportach Rady Monitoringu Społecznego „Diagnoza Społeczna”. Warunki i jako ycia Polaków”4, znalazła si take ochrona zdrowia. Badano m.in. czstotliwo korzystania ze wiadcze opieki zdrowotnej, sposoby finansowania tych wiadcze oraz zbierano opinie respondentów o funkcjonowaniu pol-skiego systemu opieki zdrowotnej.
4 www.diagnoza.com
W tabeli 5 przedstawiono o rónych ródłach finansowania opieki zdrowotnej, wyodrbnia-jc: rodki publiczne, rodki prywatne oraz abonamenty nabywane przez przedsibiorstwa dla pracowników.
Tabela 5. Odsetek gospodarstw domowych korzystajcych z placówek opieki zdrowotnej wg ródła finansowania usług
Rok badania rodki publiczne rodki prywatne Abonamenty
2000 86 38 5
2003 90 36 5
2005 91 37 4
2007 92 44 5
2009 92 49 5
ródło: „Diagnoza społeczna 2009”, tab. 4.7.2. (www.diagnoza.com).
W całym analizowanym okresie około 90% ankietowanych korzystało z opieki zdrowotnej fi-nansowanej ze rodków publicznych, równoczenie odsetek osób korzystajcych take lub wy-łcznie (brak moliwoci jednoznacznego rozrónienia) z usług medycznych finansowanych ze rodków prywatnych wzrósł: z poniej 40% w latach 2000 – 2005 do ok. 45% w 2007 roku i do prawie 50% w 2009 roku. Około 5% ankietowanych deklarowało korzystanie z abonamentów wykupionych przez pracodawc.
Korzystanie z opieki zdrowotnej finansowanej ze rodków publicznych było słabo zrónico-wane, natomiast duym zrónicowaniem – w przekrojach społeczno-ekonomicznych – charaktery-zowało si korzystanie z usług medycznych finansowanych ze rodków prywatnych5. Najczciej korzystały z nich w 2009 roku gospodarstwa pracujcych na własny rachunek (ponad 2/3 ankieto-wanych), respondenci nalecy do górnego kwartyla dochodów (ponad 65%), małestwa z 1 dzieckiem i 2 dzieci (ponad 60%) oraz gospodarstwa domowe zamieszkujce najwiksze miasta (prawie 60%).
Podczas badania „Diagnoza Społeczna” podjto take prób rozpoznania stopnia zadowolenia polskiego społeczestwa z funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. W tabeli 6 przedstawiono zestawienie ocen zmian zachodzcych w zaspokajaniu potrzeb zdrowotnych.
Tabela 6. Ocena zmian w zaspokajaniu potrzeb zdrowotnych w latach 2000–2009
Lata Zaspokajanie potrzeb zdrowotnych
2000 2003 2005 2007 2009
Pogorszyło si 41 38 38 27 25
Poprawiło si 3 4 3 4 3
Nie zmieniło si 57 58 59 69 72
ródło: „Diagnoza społeczna 2009”, tab. 4.7.8. (www.diagnoza.com).
Mimo nieustannej krytyki funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w Polsce, zmniejszył si odsetek respondentów twierdzcych, i zaspokajanie potrzeb zdrowotnych uległo pogorszeniu: z 41% w 2000 roku do 25% w 2009 roku, przy równoczesnym utrzymywaniu si na bardzo niskim
5 „Diagnoza społeczna 2009”, cz 4.7. Opieka zdrowotna: korzystanie, finansowanie i opinie społeczne,
poziomie (3 – 4%) odsetka twierdzcych, i zaspokajanie potrzeb zdrowotnych uległo poprawie. By moe zmniejszenie si odsetka respondentów uwaajcych, i funkcjonowanie polskiego systemu ochrony zdrowia nie uległo pogorszeniu, wynika m.in. z coraz powszechniej wystpuj-cego zjawiska łczenia korzystania z usług medycznych wiadczonych w systemie publicznej opieki zdrowotnej i finansowanych ze rodków prywatnych.
6. Opinie pacjentów o polskim systemie ochrony zdrowia – badania CSIOZ
Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (CSIOZ) prowadziło w latach 1999 – 2008 badania, majce na celu analiz dostpnoci do wiadcze systemu ochrony zdrowia w Pol-sce, postrzegan przez pryzmat m.in.: korzystania z prywatnych usług medycznych, postrzegania finansowych barier w korzystaniu z opieki zdrowotnej, a take subiektywnej oceny nierównoci pod wzgldem moliwoci leczenia.
Skala zjawiska korzystania z prywatnych usług medycznych moe by traktowana jako po-redni wska nik istnienia ogranicze w dostpie do wiadcze udzielanych przez sektor publiczny, np. w postaci długiego czasu oczekiwania. Poniewa s to usługi opłacane „z kieszeni pacjenta”, bariera finansowa niewtpliwie uniemoliwia lub utrudnia niektórym grupom społecznym dostp do nich, co moe by uwaane za przejaw nierównoci szans w sferze leczenia. Oczywicie, pro-blem nabiera tym wikszego znaczenia, im bardziej ograniczona jest oferta bezpłatnych wiadcze zdrowotnych i im wicej przeszkód utrudnia korzystanie z niej6.
W tabeli 7 zestawiono – dla lat 2004 – 2008 – odsetek ankietowanych korzystajcych z pod-stawowych typów prywatnych usług medycznych.
Tabela 7. Korzystajcy z prywatnych usług medycznych (%)
Lata
Rodzaj usługi 2004 2006 2008
Porady lekarza ogólnego 42 44 30
Porady lekarza specjalisty 55 51 41
Badania diagnostyczne 19 17 30
ródło: Zestawienie własne na podstawie: Pczkowska M. – “Dostpno wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków. Raport z bada”, CSIOZ, Warszawa 2007 i Pczkowska M. – “Dostp-no wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków”, CSIOZ, Warszawa 2009 (www.csioz.gov.pl).
Badania przeprowadzone w 2004 i 2006 roku wykazały dosy zbliony poziom korzystania z usług wiadczonych w sektorze prywatnym – z porad lekarza ogólnego korzystało ponad 40% respondentów, z porad lekarzy specjalistów – ponad 50% ankietowanych, a z bada diagnostycz-nych – nieco poniej 20%.
Wyniki badania przeprowadzonego w 2008 roku były zaskakujce i wykazały bardzo istotne zmiany, idce w nieoczekiwanym kierunku. Obniył si odsetek deklaracji korzystania z porad udzielanych odpłatnie przez lekarzy ogólnych – o prawie 15 punktów procentowych (pp), a take z porad lekarzy specjalistów – o 10 pp, natomiast nieomal dwukrotnie wzrósł odsetek
deklaruj-6 M. Pczkowska, Dostpno wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków”, CSIOZ, Warszawa 2009, str. 1
cych korzystanie z bada diagnostycznych finansowanych ze rodków prywatnych.
Zaskakujcy wydaje si spadek czstotliwoci odpłatnego korzystania z porad specjalistów, szczególnie, i wielu ankietowanych równoczenie deklarowało, e jednym z podstawowych po-wodów korzystania z sektora prywatnego jest niemono uzyskania nieodpłatnej porady w po-danym przez pacjenta terminie.
O istnieniu bariery dostpnoci do wiadcze zdrowotnych informuje odsetek respondentów stwierdzajcych, e nie podejmowali leczenia lub rezygnowali z podjtego leczenia ze wzgldu na brak pienidzy.
Odsetek ten – w kolejnych latach – kształtował si na poziomie: • w roku 2004 – ponad 20%,
• w roku 2006 – 12%, • w roku 2008 – 10%7.
W ocenie dostpnoci wiadcze zdrowotnych wane jest rozpoznanie ogranicze i przeszkód rónej natury, utrudniajcych korzystanie ze wiadcze, ale take ocena dostpu do usług medycz-nych postrzegana z punktu widzenia realizacji zasady równoci szans. W tabeli 8 przedstawiono opinie respondentów o dostpnoci do publicznej opieki zdrowotnej – skierowanej ustawowo do wszystkich ubezpieczonych; zestawiono wyniki bada ankietowych z lat 2004, 2006 i 2008.
Tabela 8. Ocena moliwoci leczenia w publicznej opiece zdrowotnej (%)
Czy moliwoci leczenia w publicznej opiece zdrowotnej s takie same dla wszystkich ubezpieczonych?
Tak Nie Trudno powiedzie
2004 2006 2008 2004 2006 2008 2004 2006 2008
46 60 56 34 22 34 20 18 10
ródło: Zestawienie własne na podstawie: Pczkowska M., Dostpno wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków. Raport z bada, CSIOZ, Warszawa 2007 i Pczkowska M., Dostpno wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków, CSIOZ, Warszawa 2009 (www.csioz.gov.pl). Odsetek respondentów przewiadczonych, i wszyscy ubezpieczeni maj róne mczliwoci korzystania z placówek ochrony zdrowia w ramach publicznej opieki medycznej wzrósł z 46% w 2004 roku do 60% w 2006 roku, a w roku 2008 – zmniejszył si nieco, do poziomu 56%.
Natomiast odsetek ankietowanych uwaajcych, i dostpno do publicznej opieki medycz-nej nie jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych zmniejszył si z 34% w 2004 roku do 22% w 2006 roku, by w roku 2008 wróci ponownie do poziomu 34%.
Wyra nie zmniejszył si odsetek respondentów „nie majcych zdania” – z 20% w 2004 roku do 18% w 2006 roku i do 10% w 2008 roku.
7 Pczkowska M., Dostpno wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków. Raport z bada, CSIOZ, Warszawa 2007 i
7. Podsumowanie
Liczne badania i sondae ankietowe przeprowadzone wród polskiego społeczestwa wskazu-j na niezadowolenie z funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Zjawiskiem nagminnie wyst-pujcym w Polsce jest łczenie korzystania z usług medycznych, wiadczonych nieodpłatnie, a finansowanych ze rodków publicznych z zakupem usług w sektorze prywatnym (zarówno porad lekarzy ogólnych i specjalistów, jak i bada diagnostycznych).
Badania prowadzone w ramach midzynarodowego projektu Eurobarometr wskazuj, i znaczny odsetek ankietowanych Polaków uwaa obecny stan opieki zdrowotnej za jeden z naj-istotniejszych problemów społecznych, a ok. 2/3 ankietowanych ocenia polski system ochrony zdrowia jako „gorszy” od systemów funkcjonujcych w innych krajach Unii Europejskiej.
%LEOLRJUDILD
1. Diagnoza społeczna 2009 (www.diagnoza.com).
2. Dostpno wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków 1998 – 2003. Raport z bada, pod red. T. Borkowskiej-Kalwas i M. Pczkowskiej, CSIOZ Warszawa 2004.
3. Korzystanie ze wiadcze zdrowotnych, komunikat z bada Warunki yciowe społeczestwa polskiego: problemy i strategie, CBOS, Warszawa, luty 2008.
4. Opinie o opiece zdrowotnej, komunikat z bada, CBOS, Warszawa, kwiecie 2009 i luty 2010 5. Opinia publiczna w Unii Europejskiej. Raport krajowy Polska. Eurobarometr 65–72,
2006–2009 (http://ec.europa.eu/public_opinion/index_en.htm).
6. Patient safety and quality of healthcare, Special Eurobarometer 72.2, IV. 2010 (http://ec.europa.eu/public_opinion/index_en.htm).
7. Pczkowska M., Dostpno wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków. Raport z bada, CSIOZ, Warszawa 2007 (www.csioz.gov.pl).
8. Pczkowska M., Dostpno wiadcze zdrowotnych w opinii Polaków, CSIOZ, Warszawa 2009 (www.csioz.gov.pl).
9. Perception survey on quality of life In European cities, Flash EB No 277, Analytical report (http://ec.europa.eu).
10. Skrzypczak Z., Czech M., Ocena funkcjonowania systemu ochrony zdrowia finansowanego ze ródeł publicznych w wietle sonday ankietowych i doniesie prasowych, w: Ochrona zdro-wia i gospodarka. Mechanizmy rynkowe a regulacje publiczne, pod red. K. Rycia i Z. Skrzypczak, Wydawnictwo WZ UW, Warszawa 2008.
11. Skrzypczak Z., Haczyski J., Problemy szacowania wydatków na prywatne usługi medyczne w Polsce, w: Ekonomiczno-organizacyjne problemy zarzdzania jednostkami słuby zdrowia, pod red. I. Rudawskiej i E. Urbaczyka, Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarz-dzania Wiedz, Bydgoszcz 2010.
POLISH SOCIETY OPINIONS ON HEALTHCARE SYSTEM Summary
The subject of public opinion surveys in Poland as well as in other European countries is, inter alia, performance of healthcare system. During a study conducted in the EU – Eurobarometer project and during the public opinion polls conducted by various research teams in Poland, comments from the public about the level and availability of medical services have been collected
Keywords: Eurobarometer, opinions on healthcare, satisfaction from healthcare, possibility medi-cal treatment in public sector
Zofia Skrzypczak
Katedra Gospodarki Narodowej Wydział Zarzdzania
Uniwersytet Warszawski
ul. Szturmowa 1/3, 02-678 Warszawa e-mail: skrzypczak@mail.wz.uw.edu.pl
