IJsverslag
WINTER 1939-,1940,
J
RIJKSWATERSTAl~.T
, ,Dienst Binnenwateren Ri2A
Maerlant
4-6 ". " 8224 ACPostbus
17 8200 AA'Lelystad
,,
-c,-,', '
..
:1. " .. ,.~. '.UITGEGEVEN. DOOR DEN
RIJKSWATERSTAAT
BEWERKT TERDIRECTIE ALGEMEENEDIENST
'. '," ....
.'.
, .' . ..
Indeeling van het verslag
Hoofdstuk 1. Algemeen overzicht van den winter 1939-1940 .. . . 7
§
1., Het verloop van den winter . 7 §2.
Overzicht van' de ijsbezetting .8
§
3.
IJsbreken en schade.. . . .9
Hoofdstuk
2.
üverzteht
vanden weerstcestanû
10
10
11 13 § 1. Temperatuur (. § 2. Neerslag .§
3.
Sneeuwdek . .Hoofdstuk 3. IJsbezetting 'op de beneden-rivieren en
zeearmen
..
...',
14 Hoofdstuk 4. IJsbezetting op de grooterivieren
.
.
21
§ 1. IJssel
~
21§ 2. Lek en Neder-Rijn 23
§ 3.
Merweden,
Waal en Rijn 27§ 4. Amer en Maas 33
Hoofdstuk 5~ Waterstanden op do groote rivieren tijdens de ijsbezetting
§ 1. IJssel . . . . § 2. Leken Neder-Rijn .§ 3. Waal en Rij11 •••
, § 4. l\raas ... '..
§ 5. Overzicht der ijsopstuwingen . .'.
Hoofdstuk 6. Kunstmatige ijsopruiming op de groote rivieren en benedenrivieren '.. . . ,19
§
L Algemeen overzicht, . . . 49§
2. Kunstmatige ijsopruiming op de groote rivieren van Rijkswege :~ . 49 § 3. Kunstmatige' ijsopruiming op debenedenrivieren . . . 51
Hoofdstuk 7. IJsbezetting langs de kusten der Noordzee, op Waddenzee en IJsselmeer M
§
1. Langs de kusten der Noordzee .'. 54§ 2. Waddenzeo 54
§ 3. IJsselmeer " . . . .. 55
Hoofdstuk 8. IJsbezetting op oenige belangrijke kanalen ... -. . . .... _ . 57
'INHOUD
Blz. 5 42 , 42 43 44 47 ,17 .BIJLAGEN, .. , , I, 2 3,~4, 5, 31 29, 30 ; - 1, 6,7, 8, 9 3,4; 5IJs- Tabellen Grafieken Verhang- Ver-water-
water-bezetting
hoogten hoogten lijmin hoogingen
10
14 18 22 II 15 10 23,24 28 12 16 20 25,26 28 13 17 21 27 14-17 18--21 22-27 28 14 18 22 15 19 23, 2·1 16 20 25,26 17 21 27 28 29, 3Ó , ' . 3, 4, 5 .. 3, 4, 5, 31Bijlagen
1. Meteorologisch overzicht 2. Het verloop van den winter.
3. Overzichtskaart A. Begin en einde der ijspériodc " B. Totaal aantal ijsdagen . :
"
C.
Aantal dagen' vast ijs O. Kaartje stroomgebieden van Rijn en Maas 7. Tabel det, maximum temperaturen ..8.
9.10.
Il.5.
"
" minimum van 'neerslag."
"
IJsbezetting op den IJssel
" "" Neder-Rijn en Lek " " Rijn,'Waal en Merweden
13. " " de Maas en Amer. . " 14. Tabel waterstanden IJssel .
" " -Ncdcr-Rijrien Lek " " Boven-Rijn en 'Vaal. " " Maas. . .
.Grafieken 'waterstanden IJssel.
" "Neder-Rijn en Lek. " ,,'Boven·Rijn en Waal " ' " l\Iaas . . " 12. 15. 10. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Verhanglijnen IJssel ... " Neder-Rijn en Lek " 24.
"
"
"
"
25.~
Boven-Rijn en Waal."
20."
"
"
"
27a. " Maas " 27b. Lengteprofiel Maas -, ..28. Invloed van het ijs op de waterstanden der bovenrivieren . ,29. Overzicht van de kunstmatige ijsopruiming op de rivieren "
30. ' ICaartje """ """" 31. Overzicht ijstoestand belangrijke kanalen ;
4 " Hoofdstuk I, 2 1 1,3,7,8 1,3,7,8
1,3,7,8
2
2 2 2 4 4 4 44,5
4,5
4,5
4,5
.1,5
4,5
~
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
"'1, 5
4,,5
4,5
4, 5
I,
ûI, 0
I, 8INDEELING VAN HET. VERSLAG
In
hete,c!stè hoofdstuk zijn de voornaamste feiten, welke zich in den ijswinter1939-1940
hebben voorgedaan, overzichtelijk. samen-gevat, verdeeld over 3 paragrafen.De meteorologische omstandigheden zijn in §
1;
"Het verloop van . den winter", opgenomen. Een "Overzicht va~ de ijsbezetting"in
hot. . .
geheele l~~d k~mt voo; ~
§
2, terwijl§ 3 hct"IJsbreken en.de schade".:in
het l.iort resumeert.In §
1, alsmede in de bijlagen 3, 4 en 5, zijn voorts een aantal waar-nemingen verwerkt, welke in de latere hoofdstukken niet meervoor-komen .
.In
het tweedeen
in
de volgende hoofdstukken zijn de diverse onder-deelen achtereenvolgens meer .gedetailleerd beschreven; zooals aange:goven is in den inhoud.
Voor de' opsomming van de benedenrivieren en zeearmen wordt
ver-wezen naar den aanhef van hoofdstuk 3, voorde kanalen naar den
aanhef van hoofdstuk 8.
'..
HOOFDSTUK I
ALGEMEEN OVERZICHT VAN DEN WINTER 1939-1940
§
1.
HET VERLOOP
VANDEN WINTER
Hèt karakter van den winter ll)3!l-ll)..I.0 kenmerkt zich door langen duur en grooto strengheid; , voor geh~el West-Europa, behoort hij tot de strengste, die zijn voorgekomen. 1'renmoet tot 182!l~1830 ' teruggaan om tot een winter te komen, die met dezen is te vergelijken. Bijlage 'I geeft een grafische voorstelling der voornaamste meteorologische gegevens (luchtdruk,' temperatuur, neerslag, wind-richting en windsnelheid) te De Bilt, ontleend aan de "i\Iaandelijksche Overzichten" (publicatie 9..1.a van het KN.i\I.I.). In bijlage 2 is het verloop overzichtelijker doch meer globaal aangegeven, door een grafische voorstelling van de gemiddelde temperatuur te De Bilt. .
De winter begon op 15 December 193!l met een vorstperiode tot den 23en; met Kortmis dooide het, doch op 28/29 December was er weer vorst. Na groeten sneeuwval op 28-30 December, bij temperaturen om het vriespunt, zette de vorst met ingang .van Januari krachtig_door, omstreeks 7 en 8 Januari door dooi onderbroken; een sterker dooi deed zich voor van 14-:--16en ook op 23 Januari.
Daarna was 5-8 Februari een periode van zacht weer met' krachtigen dooi. Op 16 Februari was het lichte dooi, eveneens van 18-20 Februari. Op den 20en nam de vorstperiode een einde .
. ,In het geheele tijdvak van 15 December 1939 tot en met 20 Februari 19-10daalde, niet alleen .inons land, doch ook over een grooter gebied daarbuiten, de thermometer des nachts be~eden 0°. In het geheolo tijdvak van den ijswinter van 68 dagen vallen 62 dagen, waarop de minimum temperatuur onder 0° was (vorstdagen), 38dagen, waarop de maximum temperatuur onder 0° bleef (ijsdagen) en 18 zeer koude dagen; met een minimum temperatuur onder _10°.
In duur wint deze winter het van die van 1855 (il vorstdagen) en van 1891 (60 vorstdagen). De winter l!l2!l' had 63 vorstdagen, waarvan 20 met een maximum temperatuur beneden 0°.
Wat de voorgekomen laagste temperaturen betreft,kan het volgende worden aangestipt. In Januari. 19..1.0was de afwijking van de normale maandelijksche en dagelijksche temperaturen het grootst. Te De Bilt was de gemiddelde maandtemperatuur (_5° I) een laagterecord sedert het begin der waarnemingen van Utrecht-e-De Bilt in 18·19. Voor de maand Januari volgt hierop die van het jaar 1850 met _3° 3. Kouder dan Januari 19..1.0was alleen Februari 1855 met _5° 3. Na Januari 19-10 volgen Februari 1920 met -40 5 en. December 1890 met _1° '1. Voor De Bilt kwam
in Januari op alle dagen de minimum temperatuur onder 00 •
Gedurende de maanden December, Januari en Februari was te De Bilt de temperatuurafwijking gemiddeld '-4° 2. Men moet tot 182!l-1830 teruggaan om een groot ere afwijking, n.l. -4°9, volgens de waarnemingen te Zwanenburg, aan te treffen. Gedurende de eigenlijke vorstperiode was de tempe-ratuurafwijking gemiddeld nagenoeg _(Jo. De minimum temperatuur bleef zelfs gemiddeld GO 8 lager dan de normaalwaarde derdagelijksche minima.
Op onderstaande plaatsen kwamen de volgende minima voor:
20 Januari: De Bilt .-160 3 22
"
Amsterdam. ._16° Wijster (Dr.) .-200 23"
Maastricht .-18° Sittard. '. .-20° 8Sommige dezer temperaturen behooren tot de laagst uxuirqenomene in Januari.
Do laagste in ons land waargenomen temperatuur in dezen winter was _201° I op 13 Februari , toWintcrswijk.
Niettegenstaande strenge koude was het weer niet bijzonder guur. Januari was zelfs zeer rijk aan zon. Doch December en Februari waren somber.
Er is rijkelijk sneeuw gevallen, te De Bilt op 19 dagen ..
Weken achtereen bleef zij liggen, waarvan bij herhaling ernstige verkeersbelemmeringen het gevolg waren.
§ 2. OVERZICHT VAN DE IJSBEZETTING
In bijlage 2 is, naast .een grafische voorstelling van de gemiddelde temperatuur, aangogoven . de duur derijsbezetting op dovoomaamste wateren. >,
Het langst was het ijs' vast op het IJsselmeer, daarna volgen de groote kanalen, de IJssel, de Neder-Rjjn, Lek en Waal, tenvijl het ijs gedurende dè kortste periode vast was op doMaas.
De belangrijkste vaarwegen waren van begin Januari tot eind Februari voor alle scheepvaart gesloten. Gedetailleerde gegevens hieromtrent zijn opgenomen in de bijlagen, rechts op bijlág~ 2 aangeduid.
Een algemeen overzicht van den ijstoestand op alle wateren, waarvan waarnemingen bekend zijn, geven de bijlagen' 3, 4: en 5.
Op bijlage 3, kaart
A,
'zijn vermeld de data van de geheele ijsperiodo, van het begin van licht 'drijfijs tot den hatst~n dag, waarop ijs werd gezien, dus do geheele periode van drijfijs en vast ijs. , Op bijlage 4, kaart B, is aangegeven het aantal dagen, waarop ijs, hetzij drijfijs, hetzij vast ijs, ' is voorgekomen (totaal aantal dagen drijfijs en vast ijs). Daarbij is rekening gehouden met het voor-komen van ijsnijedagen in .do op bijlage 3 vermelde termijnen. >"- Op bijlage 5, kaart C, zijn vermeld de aantallen dagen van vast ijs,ofvoor zoover de beneden-rivieren en Zeeuwschestroomen betreft, van zwaar drijfijs; waarbij de binnenvaart was gestremd: '
, Het totale,aantal ijsdagen op rivieren en kanalen en langs dokust is zeer verschillend. In Groningen -enFriesland is dit aantal SO à 90 dagen, op het IJsselmeer
sO,a
90, in do Waddenzee 50a
60, langs do Noordzee-eilanden 40 ?L50, in Noordholland en de kanalen van Zuidholland 70 à SO,in do kanalen van' Zeeland omstreeks 60, op de Zeeuwsoho stroomen ,10 à 50, op de beneden- en bovenrivieren 50 à 60, in de kanalen van Brabant 70 àSO dagen.-Van de kanalen, waarbij geen cijfers staan vermeld, zijn geen gegevens ontvangen.'
Bijlage 5 geeft aan, dat de scheepvaart geheel gestremd is geweest en wel op do Groningseho en Friesoho kanalen zelfs tot S6dagen voor een enkel punt, in Noordholland en Zuidholland tot ruim 60 dagen, in Noordbrabant tot 74: dagen op do Noordervaart, verder tot ruim 40 dagen.
Een nauwkeurig beeld van de ijsbezetting op de voornaamste kanalen geeft, bijlage 31, waarop dag voor dag is aangegeven of licht drijfijs ( 11111111 ), zwaar drijfijs ( XXX:::':::) of vast ijs
("tMMl
is voorgekomen, terwijl gedetailleerde beschrijvingen worden gegeven in hoofdstuk S., Op de Zcouwsehe en, Zuidhollandsehe stroomen is vast ijs slechts hier en daar voorgekomen, zooals op dcOudo Maas en Spui; overigens wel opeengepakt zwaar drijfijs, zooals bij Hansweert, bij Wemeldinge en den Moerdijk. "
Op de Waddenzee is een zware bezetting mot drijfijs, welke allo scheepvaart uitsloot; voor-gekomen; bij Ameland II dagen, bij Sehierinonnikoog33 dagen. Bij Delfzijl is gedurende 22 dagen de scheepvaart, gestremd geweest.
Op de groote rivieren is het aantal dagen vast ijs eveneens zeer uiteenloopend: op den IJssel 40 à 55 dagen, Neder-Rijn 41, Lek 27, Waal 32, Boneden-Merwede 46, Nieuwe l\Icrwede 4, Borgsche Maas 24, :MaaSte Lith 20. Een juist beeld van de ijsbezetting op de grootorivieren geven de bijlagen 10, Il, 12 en 13. Op d~nRijn is vast ijs voorgekomen tot Wesel, op de Maas tot Grubbenvorst (zie
bijlage 30).' . '
Op de 'Lek ontstond bij de ijszetting een ijsdam beneden Culemborg: Deze veioorza~kto een , plaatselijke opstuwing van den ,vate~stànd' van bijna 3 m, .... ,
Op de~IJssel ontstonden geen ijsophoopingen van beteekenis; maar de algomeene verhoeging
van 'do waterspiegel bedroeg 100' à 160 cm., '. ' .
, Op de Waal was de ijsbezetting aanvankelijk regelmatig; met een ijsophooping even boven Woudrichem. Door den dooi van~8 Februari schoof het ijs op enkele plaatsen in, elkander 'en ontstonden gevaarlijke ijsdammen bij Dreuniel en bijDeest. Daarbij liep de waterstand te Dodewaard 9P tot ll,61 m
+
N.A.P.; dit is 0,25 m hooger da'n de hoogst. bekende stand van 1926.De betrekking tusschen de wat~rstm:idene~ de ijsbezettingis uitvoerig onderzocht. Daarvoor wordt verwezen naar hoofdstuk 5 en de bijlagen 18,'19, 20 en 21, die de standen grafisch weergeven en de bijlagen 22, 23, 24; 25, 26 en 27, waaropenkele karakteristieke verhanglijnen zijn weergegeven .
-,
§ 3. IJSBREKEN EN SCHADE
Van veel belang is geweest het ijsbreken op do rivieren. Hot schetskaart je van bijlage 30 geeft : weer" op welk~ riviergedeelten hot ijs kunstmatig werd opgeruimd. . " . . \ Op 7 Januari werd het breken begonnen met de
Ohrisiiaan. Bruninqs
endoJan Blanken.
Later -word soms met 10 à II ijsbrekers gewerkt, zooals uit de overzichtstabel der :ijsbrekerswerkzaamheden op bijlage 29 is tezien. ".'AanviuikcIijk·werden de Oude Maas, IGI, Merweden. enz. zonder .veel moeiteopengehouden. Do Oude 1\Iaas benedenMallegat is echter
na
16 Januari niet meer gebroken, tot de definitieve breking op' 22 Februari. , ,Het ijs op doBeneden-Merwedo ~ette zich .12 Januari vast en werd met opzet niet gebroken, om het drijfijs, afkomende van de Waal, uit de No~rd en. de Kil te houden.
De Nieuwe Merwede zette zieh 20 Januari vast. Terstond werd (zie bijlagen 12 en 29) met breken begonnen en dit werd, vaak met'8 ijsbrekers, voortgezet op de Waal, totdat op 22 Februari EWijk word bereikt, d. i. 91,5
km
boven Moerdijk. Den volgenden-morgen om3h30 raakte het ijslos en. dreef snel en regelmatig af.
Op de benedenrivieren is vooral gebroken op de Kil, welke' bij zuidenwind en vloed soms geheel vol
dreef-met
zwaar drijfijs. Toch kon de vaart Rottordam-e-Zeeland bijna voortdurendin
standworden ,gehouden. .
De Noord was' vrijwel doorloopendijsvrij, omdat de Beneden-Merwede
en
do OudoMaas reeds in het begin der vorstperiode dicht zaten.De Lek werd van 7-9 Februari opengebroken tot Vreeswijk, op 13-16 Februari tot Culemborg en na 23 Februari nog verder stroomopwaarts,totdat op _26 Februari het nog vaste ijsdek kwam
afdrijven., .' ", .
Wat de kanalen betreft, mogen worden genoemd het Noordzeekanaal, dat steeds voor de grooto vaart werd opengehouden; terwijl op het Merwedekanaal het ijsbrekenniet steeds het gowcnschte resultaat had. Do Delftsoho Schiebleef eveneens onafgebroken bevaarbaar.
De scha do, 'veroorzaakt door het ijs, is, over het geheel genomen, gering to achten.
Hier en daar werd schade aan kribben, strekdammen e. d. toegebracht. Op het Idsselmcer zonk do
Friesland,'
bij Nijmegen werd deNijmegen V
gekraakt en tot zinken gebracht, bij de Waal werden meerdere schepen op do uiterwaarden gezet,e~.Voor den IJssel worden 'do kosten derherstellings-" .. . I
werken. aan oeververdedigingen, . peilschalen, bakens en steigerwerken geschat op. f 28 000.
9
,
'HOOFDSTUK 2'
-,
OVERZICHT VAN DEN WEERSTOESTAND
IN NEDERLAND
EN IN HET
STROOMGEBIED DER GROOTE RIVIEREN IN DECEMBER 1939,
JANUARI EN FEBRUARI 1940
.Bijdrage, 'bewerkt door de Afdeeling Klimatologie van het Koninklijk Nederlandsch , Meteorologisch Instituut te De Bilt, (hierbij de bijlagen 1, 6, 7, 8 en 9).
§
1.
TEl'tIPERATUUR·
,
Door het ontbreken van weerberichten uit Frankrijk en Duitschland kan het overzicht van den weerstoestand in het' stroomgebied der groote rivieren slechts gebrekkig zijn. Uit het bultenland zijn alleen berichten van België en Zwitserland beschikbaar. Er is gebruik gemaakt .van de cijfers van Do Bilt en Maastricht en van de volgende stations in het buitenland:
België
Barnquo l\lichel Chimay ..
h.b.z.
670 m 50°32" N 6° 5' E in de noordelijke Ardennen bij de Duitsche grens. 328" 50° 3' " 4°19' " tusschen Sambre en Maas bij de Fransoho grens.
Zwitserland
Basel . Zürich
,318" 47°33'" 7°35'" 493" 47°22'" 6° 5' "
Zonder eenigen twijfel bèhoort de winter 1939/19,10 voor geheel West.Europa tot de strengste winters, die er zijn voorgekomen. Men moet tot 1829/1830 teruggaan om een winter aan te treffen, die er mee is te vergelijken. Do volgende tabel van maandgemiddelden van de temperatuur en hun afwijkingen van de normaal geeft een beeld van de strengheid van den afgcloopen winter.
oe-
ce-Maand- AI· middcld AI· middcld AI· Abso-
Abso-gemid- wijking dage- wijking dage- wijking luut Do.· luut Do.· deldo van do lijksch van do lijksch van do maxi- turn mini- turn
normaal maxi- normaal mini- normaal mum mum
mum mum
December
Do Bilt 1.3° - 1.6° 3.3° _2.0°
-
1.3° _ 1.8° 13.001 _ 10.6° 22 Maastricht " 2.1 - 1.8 3.9 -2.1
-
0.1 - 1.5 13.2 2-
7.3 30Baraque Miehel . - - 1.5 -0.3
-
·tA -IA 10.2 1 -15.2 30Chimay
-
-
2.6 - 1.6 - 2.1 - 1.3 11.0 2 - 11.6 29 Basol -0.3 -0.4 --
- - 13.1 1 -15.0 30 Zürich. -0.7 -0.5-
--
-
13.5 1 -11.8 29/30 " Januari Do Bilt -5.1 .,- 7.2 - 1.7 -6.6-
9.1 -8.9 3.3 23 -16.3 20 ~Iaastricht -4.1 -7.4 - 1.6 -7.2 - 8.3 -9.0 4.1 7 -17.6 23 Bamquo l\Hchcl..
--
-2.9 -4.7 -10.1 -7.2 6.2 6 -21.1 23 Chimay-
-
-1.0 -4.7-
8.6 -7.1 8.1 8 -18.8 22 Basel -6.5 -'5.5 - --
-
3.4 8 -20.2 19 Zürich. -,- 5.5 -4.2 - --
- 4.5* 27 -16.0 19 .I-'ebruari. Do Bilt -0.9 -3.9 2.0 -6.0-
4.2 -4.5 HA 28 -16.7 13/14 Maastricht 1.5 -2.2 4.9 - 1.8-
1.8 -2.4 15.5 28 -16.6 lol Barnquo Michel. - - 0.5 - 1.2-
5.6 -1.4 10.8 29 -21.0 14 Chimay-
3.7 -2.3-
2.6 - 1.3 13.7 28 -17.0, 14 Basel.,
0.6 -0.5-
-
-
- 13.6 2·t -15.0* 13 Zürich.'.
0.2 -0.6-
-
-
, - 12.0 29 -15.0 lol 10. De maandgemiddelden zijn' overdagtemperaturen (voor Nederland gemiddelden van de 3 termijnwaarnemingen te Bh, 14h cri HJh, voor Zwitserland te 7h30, 13h30 en 21h30).
Alle afwijkingen van de normaal in deze tabel zijn negatief, in Januari zeer belangrijk. In den regel zijn de absolute minima lager 'dan,-15°.
De' bijlagen 7 en 8 geven de dagelijksche maxima en minima voor de 6: stations. De absolute maxima en minima zijn vet gedrukt. Voor Basel en Zürich zijn gebruikt de waarnemingen te 13h30 en te 7h30, overgenomen uit het dageljjksehe Wetterbericht. Tweemaal komt er een afwijking
vo~r met de opgave der extremen uit het maandelijksehe Witterungsbcricllt. Deze zijn met een sterretje aangeduid en in de genoemde bijlagen ook vet gedrukt.
Bij het raadplegen van! deze bijlagèn bedenke men, dat de hoogteverschillen der zes stations belangrijkzijn. Als regel zijn daarom Baraquo Michel en Zürich kouder dan de andere. In België wordt de dag van Bh tot 8h gerekend, waaruit volgt, dat hier de maxima gewoonlijk tot den dag tevoren behooren.
Uit bijlage 7, Maxima, blijkt, dat vrijwel gelijktijdig, op 16 December, op alle stations de vorst intreedt. Reeds op den 17en komt de maximumtemperatuur nergens boven het vriespunt. In het N.W. van het stroomgebied heeracht als regel overdag dooi van 20-27 December. Een tweede warm tijdvak komt voor van omstreeks 4-8 Januari. In deze dagen treft men vrijwel overal de hoogste temperatuur van de maand aançmet, uitzondering van De Bilt, waar men deze pas noteert op den 23ón
in
een weinig,belangrijk dooigebied bij westenwind, waarvan' te l\Iaastricht alleen nog do sporen te vinden zijn. Voorde derde maal dooit het overdag vrij algemeen van 1-!} Februari, behalve te De Bilt, waar het maximum slechts van' 4-8 Februari boven' nulstijgt.-Algemeen komt op 19 Februari, do overdagtemperatuur boven het vriespunt en neemt do winter voorgoed afscheid.
Volgens de tabel der maxima waren de allerkoudste tijdvakken 17-22 Januari en 13-14 Februari, toen in Nederland, België en Zwitserland als regel het maximum beneden - 5° bleef.
. Wij zien in bijlage 8,Minima, dat van 16 December tot en met 20 Februari, vrijwel onafgebroken in het gehcele gebied, de thormometers 's nachts beneden nul dalen. De belangrijkste uitzondering is 5-8 Februari. V~n weinig beteekenis is de dooi in Nederland van 24-26 December en in Zwitserland op 8 en 9 Januari. Op de hier volgende dagen daalt de temperatuur vrijwel overal boneden _10°: 1l-:-13 Januari, 18-25 Januari, 13-15 Februari. Een zeer koud gebied breidt zich op2 en 3 Januari over Nederland en België uit. Op den 14en Februari wordt overal de laagste temperatuur in deze maand gemeld. Deze dag is als do koudste van den
gehcelenwîntorte
beschouwen.§2. NEERSLAG
De neerslag is waarschijnlijk onregelmatiger verdeeld dan de temperatuur en omdat do gegevens over een belangrijk gebied ontbreken, zijn betrouwbare conclusies over het geheelo stroomgebied niet te trekken.
De dagelijksche regencijfers, de maandsommen en de normalen zijn in bijlage 9, Neerslag, ver-zameld voor de 6 reeds genoemde stations en bovendien voor Gemert in Noordbrabant en de volgende stations in het buitenland: '
België
Bastogne
h.b.z.
500 m 50° l' N
5°44'
E in Hautes Fagnes bij de Luxemburgsche grens .:Zwitserland
Glarus Chur . 480 " 610 " 47° 0' " !}051' " 46°51' " 9°32'" IIDo cijfers geven de hoeveelheid neerslag, 's morgens afgetapt over de afgeloopen 2·1 uren . . Als regel is in het geheelo bestudeerde gebied do neerslag beneden normaal, in België in December en Januari zelfs belangrijk;
. Het regent algemeen van I-U December, in welk tijdvak vrijwel overal do' hoogste dagcijfers van deze maand worden genoteerd.
Dan.volgt
droogte tot2G
December, terwijl er op het einde der maandweer
vrij algemeenoenige
neerslag - in België en Z,-ritserlanu in den vorm van sneeuw- valt. De eerste helft van Janua~i is, met uitzondering vim 8 en 9, vrijwel droog. Dan volgt tot het einde van deze maand vrijwel algemeen sterke sneeuwval, Februari begint met 9 dagen regen en daarna valt van Il...:...19weer sneeuw. Do daarop invallende dooi gaat over het algemeen met droogto gepaard .. Wij wijzen er nogmaals op, dat wij alleen gegevens hebben van do randen van het stroomgebied. Toch is het algomeene beeld gelijkmatig. Dit geeft eenige hoop, dat de cijfers ook nog behoorlijk den neerslag in het tussehengelegen stroomgebied weergeven. Voorziehtigheid is evenwel gebodenr.men Jette op het hoogo eijfer in" Fobruari voor Glarus en blijkens llCt hieronder volgende voor Luzern in
Januari.
Do maandelijksolie overzichten van de betrokken landen geven nog do volgendo inlichtingen. \
Doeom bor
Nederland.
Do neerslag, gemiddeld over het geheele land, bedroeg 42 mm! tegenGGmm
normaal.In
Noord- en Zuidholland en In Oost-Brabant cn Noord-Limburg was de hoeveelheid 15 tot 30%en
elders 30 totGO
% beneden normaal. Doeerste
dekade was over hetalgemeen te
nat, dotweede
en do derde waren over het gehecle land to droog.
·België.
O'veralwlls.het gemeten water ongeveer do helft van de normale hoeveelheid. Er' waren 4 sneeuwdagen (normaal 8). Sneeuw was niet overvloedig zelfs in Hoog-België, waar men nochtans tot 30 ftGO
cm sneeuw heeft gemeten (den 30en). .Zwitserland.
De hoeveelhedenneerslag .waren in het grootsto gedeelte van het land onder de normale.In
de Jura, Wallis en Graubünden daalden zij tot 50 %/van de normale waarde. Het midden van het land vertoonde een tekort van 10 %. Daartegenover stonden overschotten in Noord-Zwitserlandvan 10 tot 20 %.
-Januari
Nederlantl.
De neerslag, gemiddeld over het geheele land, bedroeg 27 mm, tegen53 mm normaal. Hij viel voornamelijk in den vorm van sneeuw, die veel last veroorzaakte. In West-Brabant was do hoeveelheid 10 % beneden normaal; elders 30 tot 75 % beneden normaal.. België.
In
het land bedroeg de hoeveelheid water gemiddeld de helft van de normale waarde; de sneeuw was niet buitengewoon overvloedig. Men heeft, ten hoogsteGO
cmsneeuw gemeten
inHoog-België. .
'.
Zwitserland.
De hoeveolheden neerslag waren onder het normalein
hot Juragebieden
voor een deel in het centrum. Bedragen boven het normale werden vooral gevondenin hotoosten
en in het gebied van het Vicrwoudstedenmeer (Luzern 210%
van donormale waarde). Sneeuwdek in Zürich 1-8 en 17-31 Januari.Februari
Nederland. .
De neerslag, gemiddeld over hetgehcolo land, bedroeg 32 mm, tegen 40 mm normaal. De hoeveelheid liep in do verschillende provincies uiteen. van 5 tot 40 % beneden normaal.r
België.
In het land heeft men overal bijna normale waterhoogten gemeten, met een lichten overvloed over het westen en een licht tekort over 'het oosten on het zuiden.- Zwitserland. -
De neerslag was zeer onregelmatig verdeeld, aan den noordvoetvan do .Alpen meestal te -groot, vooral in WaIiis (Sion 190%)
en in Oost-Zwitserland (Davos 160%).
Sneeuwdek in Zürich 1-7. en 12-23 Februari..§ 3.
SNEEUWDEK
Ten slotte kunnen wij ons afvragen, hoe het met de hoogte en het wegsmelten van de -sneeuw gesteld was.
In de eerste plaats hebben wij eel1ig houvast aan do. wekelijkseho sneeuwhoogte-berichten uit Zwitserland.
-Basel Zürich Glarus Ohur
December 8 cm
2
cm 5 cm - cm 15 0.5 22 29 3 ,1, 7 Januari 5 2.5 2 12 .. 2.5 19 43
262.5
{)'4
v-Februari2
30 9 - 22 16 6 13 45 20 \ 23 7 26 l\Iaart1
3Vit
de heerschende temperaturen -blijkt, dat do sneeuw, die einde December en- begin Januarite
Baselen-
Zürich gevallen is, vooral op 7 en 8Januari is weggedooid, terwijl de sneeuw van do tweede heUt van Januari op 6 en 7 Februari is-gesmolten. De laatste sneeuw valtin grooto l~oeveelheden in Zwitserland op 20 Februari. Maar direct daarna valt de dooi voorgoed in. Zürich heeft nog 7 cm sneeuw op 23 Februari; Chur nog slechts 3 cm op 1 Maart.Wij mogen wel concludeeren, dat bij de zoo overeenkomstige weersomstandigheden in Nederland en' België dooi op vrijwel dezelfde tijden is-ingetreden.
Er valt in Nederland en België eenige sneeuw bij temperaturen overwegend beneden. nul op 26
December
en volgende dagen. Na ,1 Januari komt het maximum boven nul, soms belangrijk. Op 7-0 Januari regent het;' vooral inChimay en Bastogne., De sneeuw verdwijnt in dit tijdvak. Na , 16 Januari valt er veel sneeuw; de temperatuur daalt sterk beneden nul. Eerst na 3 Februari gaat bij temperaturen boven' nul de sneeuw over in regen en het sneeuwdek moet verdwijnen. Dan valt de laatste sterke koude in, omstreeks 11 Februari, met algomeenen sneeuwval. Het sneeuwdek houdt stand tot den 20en, waarna het, met den definitief invallenden dooi, gepaard met regen, voorgoedwordt opgeruimd. ... '
.'I'usschcn 16 Januari en 3 Februari bedroeg de neerslag, bijna alleen als sneeuw, te De Bilt 35 mm; Gemert ,10 mm; ~Iaastri-;;ht 23 mm; Baraque Michel 37 mID; Chimay 34 mm; Bastogne 27 mmo
Tusschen 12 en 20 Februari was de -hoeveelheld neerslag' (ook ~ijwel uitsluitend sneeuw) te De Bilt
8
mm; Gemert15
mm; l\raastrieht 21111
m;BaraquoMichol
Zlmm;
Chimay 28mm.Bastognc
22
mmo '.-_Deze hoeveelheden zijn dus in korten tijd tot smelting en afstrooming gekomen, behoudens eenige geringe verdamping.
HOOFDSTUK 3
IJSBEZETTING OP DE BENEDENRIVIEREN
EN ZEEARMEN'
- (Voor kunstmatige ijsopruiming zie hoofdstuk û,
§
3)16. 17. 18.
10.
20.
'1. Nieuwe Maas "oor Kralingscheveer 2. Nieuwe Maas voor Rotterdam. 3. Nieuwe l\Iaas voor Vlaardingen 4. Scheur voor Maassluis ',' 5. Botlek voor Nieuwesluis .
Brielsehe
l\Iaas
voor Brielle Oude :;\Iaas voor Dordrecht .Oude Maas beneden het l\fallegat en de Krabbegeul . Spui en Beerengat . . . . ' .
Noord .
l\Ial}egat en Dordtsoho IGI Hollandsch Diep . . . . .
Haringvliet, Vuile Gat en Slijkgat . Hellegat en Volkerak. . . .
15. 'Krammer, Grevelingen en -Brouwershavenseho Gat Zijpe, :Mastgat en
Koeten .
Eendracht en Mosselkreek Oostersehelde en Roompot Veergat, Zandkreek en Sloe . Westersehelde ..
Blz.
1414
15 ., 15 15 15 16 16 16 17 17 17 18 18 18 1810
19 19 19e.
7.
8., 9.10.
11. , 12.' 13. 14.1.
Nieuwelilaas
voór Kralingscheveer
Op 4: Januari vertoonde zich het eerste drijfijs. Het nam in zwaarte en in hoeveelheid toe, totdat van 13-24 Januari de rivier vrijwel doorloopend geheel met zwaar drijfijs was-overdekt. Het ijs zette zich langs den zuidelijken oever vast. Nadien nam do ijsgang in omvang af; op 26 en 31 Januari en 6 Februari was er heel weinig en op 7 Februari was er geen ijs.
Van 8-lG Februari was de rivier vrijwel doorloopend wederom overdekt met, in het algemeen, vrij zwaar drijfijs. Na den 17en nam de ijsgang definitief af. Na dei! 21en Februari was er nog slechts op een enkelen dag over een groot deel van de rivier licht drijfijs tot er,op 28 Februari, geen ijs meer op de rivier voorkwam.
, De scheepvaart is van 11 Januari-20 Februari vrijwel doorloopend alleen mogelijk geweest
voor krachtige stoom- en motorschepen.
-De
zeerdienst
]{ralillg~c7lCi·eer-I.J;8ellilollde is van' 12-28 Januari gestaakt geweest. Van ' 29 Januari-12 Februari ondervond het verkeer moeilijkheden, zoodat niet op gezette tijden kon worden gevaren. Van 13-20 Februari was de veerdienst gestaakt en vanaf 21 Februari weer normaal.2.
Nieuwe li1aas voor Rotterdam
, ,
Op 4 Januari vertoonde zich het eerste drijfijs. Het nam in zwaarte en in hoeveelheid toe, totdat van 12-24: Januari de rivier doorloopend geheel mot Zwaar drijfijs was overdekt. Nadien nam do ijsgang geleidelijk af en op 7 Februari was er geen ijs meer.
Van 8-HrFebruari was de rivier vrijwel door1oopend wederom overdekt' mot,
in
het algemeen, vrij zwaar drijfijs. Na 17 Februari nam de ijsgang definitief af. Na 21 Februari was er nog slechts op een enkelen dag oyer. een groot ,deel van de rivier licht drijfijs tot er op dcn 28en geen ijs meer in de rivier drecf.; , ,Do' scheepvaart is van 14 Januari.;..,-22 Februari vrijwel doorloopend alleen mogelijk geweest
voor krachtige stoom- en motorschepen. . ~ ., ,
. De
teerdieneten. mn'linl'er naar rechter .iJIaasoeL·er
hebben in het algemeen normaal gefunctionneerd.3. Nieuwe !IIaas voor Vlaardingen
Op 5 Januari vertoonde zich het eerste drijfijs. Van 12-16 Januari was de rivier doorloopend geheel met zwaar drijfijs overdekt; De ijsgang nam dan weer af, doch van 22-25 Januari was do rivier andermaal geheel overdekt met klein, zwaar drijfijs. Van 26 Januari-lO Februari was er, met uit-zondering van 2 en 3 Februari, vrijwel geen ijs. Van 11-17 Februari was de rivier vrijwel doorloopend geheel overdekt met..In het algemeen, vrij zwaar drijfijs. Van 18 Februari af verminderde de ijsgang geleidelijk, tot er op 29 Februari geen ijs meer in de rivier dreef.
De scheepvaart is van 14 Januari-22 Februari vrijwel doorloopend alleen mogelijk geweest voor krachtige stoom. en motorschepcn.:
-De
veerdienst l'laardingen:.-Pernls'
heeft in het algemeen normaal gefunctionneerd.4.
Scheur voor !IIaassluis
Op 5 Januari vertoonde zich het eerste drijfijs. Het nam in zwaarte en in: hoeveelheid toe, tot op 12 en 13 Januari de geheelo rivier met zwaar drijfijs was overdekt. Nadien nam de ijsgang af. Op 18, 20 en 21 Januari en 3 Februari was de geheele rivier nog overdekt met 'zwaar drijfijs, doch geleidelijk zette de mindering voort tot er 5 Februari nog slechts weinig ijs was te bespeuren. Op 6 Februàri viel er een toeneming t~ constateeren en van 11-19 Februari was de geheele rivier met 'drijfijs overdekt. Daarna nam de ijsgang op eens af en op 20 Februari was er nagenoeg geen ijs meer
in de rivier.
De scheepvaart is van 14 Januari~22Februari vrijwei alleen mogelijk geweest voor krachtige stoom- en motorschepen.
De
veerdienst ,Maassluis-Rozenburg
heeft in het algemeen normaal gefunetionneerd.5.
BotJek voor Nieuwesluis
Op 5 Januari vertoonde zich licht drijfijs. Het nam in gewicht en in hoeveelheid toe, tot het zich op 13 Januari over de geheele breedte van de rivier ging vast zetten. Van 19 Januari-6 Februari, ijs vast met een pad over de rivier. Daarna kwam boven Nieuwesluis, over een lengte van
1Y2
km; do rivier open en geleidelijk geraakte ook het ijs op het riviergedeelte beneden Nieuwesluis drijvende. Den lOen Februari ontstond nieuw ijs en do rivier vroor op tal van plaatsen andermaal geheel vast. Op 23 Februari begon het ijs te drijven en de rivier geraakte overdekt met zwaar drijfijs, dat snel werd afgevoerd, totdat 27 Februari alle ijs verdwenen was.De s~heepvaart was van 12-19 Januari allecnvoor krachtige stoom- en motorschepen mogelijk. Van 19 Januari-24 Februari was de scheepvaart gesloten.
De
veerdienst Niel/zeesluis-Rozenburg
is, met een enkele uitzondering, van 11 Januàri--:'26 Februari gestremd geweest.Verkeer heeft, van 20-29 Januari over het ijs plaats gevonden.
6.
Brielséhe !IIaas voor Brielle
. Het eerste drijfijs kwam voor op 3 Januari. Het nam in zwaarte en
in
hoeveelheld afwisselend toe en af. Op 17 Januari zette zich beneden Brielle het ijs vast, terwijl boven de haven in het algemeenweinig drijfijs was waar te nemen. Op U Januari was de rivier boven en beneden Brielle vastgevroren met veelal daartusschen bij eb veel drijfijs. Deze toestand hield aan tot V Februari.
Langs den oever ontstonden geulen drijvend ijs en 16 Februari was het ijs geheel drijvende. Vanaf 20 Februari was vrijwel geen drijfijs meer te constateeren. .
De scheepvaart is van 17 Januari-IS Februari vrijwel doorloopend gesloten geweest. Do
veerdienst Brielle-Rozenburg
ondervond van 22-2S Januari en van Ll-s-Id Februari hinder en was van 29 Januari-5 Februari gestaakt.De
passagiersdienst Brielle-Vlaardingen
was gestremd van 10 Januari-27 Februari.7.
Oudo Maas voor Dordrecht
, Op 2 Januari vertoonde zichhet eerste drijfijs, hetwelk geleidelijk zwaarder werd. Op 4 Januari , was de rivier geheel of gedeeltelijk overdekt met zwaar drijfijs en den I1en zette het ijs zich vast.
Op 15 Januari werd het ijs door ijsbrekers gebroken. Sindsdien bleef de stoomvaart vrijwel geregeld mogelijk. Do zeilvaart is van ·1 Januari tot enmeü Iû Februari gestremd geweest; op 26 Februari was het ijs nagenoeg verdwenen.
Van hetueer Dordrecht-s-Zioijndrechi was op 7, Januari de dienst gestremd" maar kon daarna, zij het. zeer onregelmatig, worden hersteld. Op meerdere dagen konden slechts voetgangers en wielrijders worden overgezet. Van 19 Februari af was de dienst normaal. _
8.
Oude Maas beneden het l'lIalIegat en do Krabbegeul
Op de Oude Mans beneden het l\fallegat en op de Krabbegeul werd van 2 tot en met 17 Januari drijfijs waargenomen, dat bij stil water
in
vele gevallen aaneenvroor, in het bijzonder tegen de pijl~rs van de brug te Spijkenisse, maar bij eb en vloed ieder drijvende werd. Er werd ter plaatse gebroken op 9 en van 12-17 Januari. Bij Puttershoek heeft het ijs van 10 tot en met IdJanuarivastgczetcn. Op 17 ,Januari zette zich over de gehcolo rivier het ijs vast en was de vaart niet meer mogelijk. Eerst op 23 en24
Februari werd het ijs door ijsbrekers' gebroken. Na 3 l\Iaart werd op de rivier geen ijs meerwaargenomen. '
De zeil~aartwas van 4 Januari-U Februari en de stoOl~vaart van 11 Januari-14 Januari, 17 Januari-7'Februari en 10 Februari-2·1 Februari gestremd: Door het ijs bezweek een dukdalf en werd een loopsteiger eenigszins ontzet.
Van het
'l:cerPutterehoek-ulroote Lindt
werd op 4 Januari de pont uit de vaart genomen. Van Hl Januari tot en met ,1 Februari en van Iû.tot en met 21 Februari werd de veerdienst over het ijs onderhouden. Vanaf 26 Februari werd do dienst weder normaal hervat. In de perioden tusschen go·noe~do data was 11Ctveer gestremd. ' . .
Van het reer Goidechalxoord-s-Rhooii werd op 3 Januari de pont uit de vaart genomen en vanaf dien dag toten met 9 Januari werd de dienst met>oenroeiboot onderhouden.. Op 10 en '11 Januari was het veer gestremd. Op 12 en 13 Januari werd nog eenige malen met de roeiboot overgezet, waarna tot 24 Januari het veer weder was gestremd. Tot en met 23 Februari werd de veerdienst over het ijs onderhouden, waarna de dienst toten met ll\faart met de roeiboot werd onderhouden. Van 2 Maart af geschiedde de' overtocht weder normaal.
9. Spui
en Beerengat
Op 2 Januari vertoonde zich het eerste ddjfijs. Van 5 Januari af zette het ijs, op enkele wakken na, Zich vast. Op 2'8 Februari kwam het
in
beweging, waarna de laatste restanten door ijsbrekers werden opgeruimd. De zeil- en stoomvaart was van ,1 Januari tot en met 27 Februari gesloten, behoudens. boven Oud-Boijerland, waar de stoomvaart op het Spui eerst op 6 Januari werd gesloten. Debetonning werd op 3 Januari yerwijderd en 7 ,l\Iáart herlegd.Van het
veerIlekelinqen-s-Nieuio-Beiierkuui
werd op 3 Januari de pont uit de vanrtgenomcn en werd de dienst tot en met 6 Januari met een roeiboot onderhouden. Van 7 tot en met II Januari was de dienst gestremd. Van 12 Jan~laritotenmet
27 Februari werd de overtocht overhet ijs gemaakt, . waarna op 28 Februari nog een dag werd overgezet met do 'roeiboot. Op 29 Februari functionncerde -de dienst weder normaal.10. Noord
Op 4 Jimuari werd voor het eerst drijfijs waargenomen o~èr 5/10 gedeelte der breedte. De-scheep-vaart ondervond daarvannog geen hinder. Inde daarop volgende dagen nam hct drijfijs in betcekcnis . toe. Reeds 5 Januari was de zeilvaart gestremd, doch stoomvaart bleef mogelijk tot en met II Janu~ri.
Op
dien dag was derivier met zwaar drijfijs bedekt. .Op 12 Januari zette het ijs zich over de geheelerivier vast, waardoor alle scheepvanrb
was gestremd. ,
. Deze toestand bleef ongewijzigd tot den 15en, toen het ijs met ijsbrekers werd gebroken. Den 16en was de rivier geheel met drijfijs overdekt, doch den 17en was een groot gedeelte daarvan verdwenen. Tot' enmot 24 Februari vertoonde zich op de geheele rivier· sleehts zeer weinig drijfijs en '~'as 'alle
scheepvaart mogelijk. . '. ,
Tengevolge van openbreken van de Beneden-Merwede
óIJ
25' Februari was de rivier op 26 F~bruari over 7/10 der breedte met zwaar drijfijs overdekt, maar reeds 27 Februari. ijsvrij.Gedurende de geheele ijsperiode bleven de waterstanden
norni.aal.-11. Mallegat en Dordtsche Kil
Op 2 Januari werd het eerste drijfijs waargenomen. De rivier was van 2 tot en met 16 Januari geheel of gedeeltelijkibedekt met drijfijs, dat ziel~
op
17 Januari vastzette. Vóór en na dezen datum werd het ijs herhaaldelijk vanwege het Rijken het IJsbestrijdingseomité gebroken. In het algemeen kon de stoomvaart vrij geregeld gaande worden gehouden'. Bij wind. uit. zuidelijkerichtingen .werd door dèn vloed het ijs van het Hollandseli Diep de Dordtsehe Kil ingedreven, waar' het in vele gevallen samenvroor. Op 26 Februari werd het laatste drijfijs waargenomen. De zeilvaart was van ~6 Januari, 10 Januari-3 Februari.top 8 ~n .van 10-15 Februari gesloten, de stoomvaart van 12-:.15 Januari, 17-20 Januarien
27 Januari-2 Februari gestremd .. De/
veerdienet TVieldrech';-"s-GraL'endeel
was na 8 Janüari onregelmatig. Op 17 Januariwas de dienst gestremd en op meerdere dagen moest de pont uit de vaart worden genomen,De
dienst werd dan onderhouden met een sleepboot voor het overzetten van voetgangers, en .rijwielen" '12. Hollandsch Diep
Het eerste drijfij"s werd op 2 Januari- waargenomen,' De zeilvaart was van 4 Januari-'24: Februari gestremd. De stoomvaart was gestremd op 10, van 15-26 Januari, 3-'-9 en
15-16 Februari. '
Van 14-27 Januari was de rivier overdekt met zwaar drijfijs. Op het einde van Januari was' het ijs teMoerdijk over 1{5 der breedte vast. Van, 17-23 Februari was de rivier ook bij Willemstad geheel overdekt.
Op 28 Februari was de scheepvaart weer normaal.
De
1:eerdien;fen Numansdor-rZijpe
enl-htinansdorp-Willemsfad
ondervonden veel hindervan den ijsgang. Eerstgenoemde dienst.kon
van 8 Januari-27 Februari slechts éénmaal per dag worden uitgevoerd, .terwijl op enkele dagen de' 'dienst was gestaakt. "De dienst Numansdorp-Willemstad vond gedurende genoemd tijdvak zccronregelmatig plaats, '. doch werd niet gestaakt.
13.,
Haringvllet, Vuile Gat en Slijkgat .
Op deze stroomen werd van 2 Januari tot en met 2 :Maart drijfijs waargenomen; de zeilvaart was gestremd van 5 Januari toten met
20
Februari,Te Hellevoetsluis werd het eerste ijs waargenomen op 5 Januari, het laatste op 29 Februari. Gedurende dit tijdvak was de rivier steeds overdekt met zwaar drijfijs.
Op den grooten paralleldam boven de .haven te Hellevoetsluis vormde zich een ijsopstapeling van,20-25 m breedte en 8-10 m JIOOgtC.
Door het drijfijs werd eeuige schade toegebracht aan het westelijke houten havenhoofd van de Mnrineha ven.
Het Zulderdiep was gedurende de vorstperiode van bovenwaarts Stellendam tot de haven van Goedereede bedekt met een 'aaneengesloten ijsvlak, waarover men zonder gevaar te voet kon gaan, Scheepvaart was niet mogelijk, zoodat de haven van Stellendam niet te bereiken' was.
Voor de haven van Goedereede kwam zwaar drijfijs voor, evenwel zonder dat de rivier voor langeren tijd versperd was.
De
passagiersdienst Hellecoetslu iS-J.lJiddelharn is
van de Rotterdamsoho Tramweg Maatschappij ondervond door het ijs' veel hinder, doch werd met uitzondering van 5 enti
Februari, toen wegens mist en ijs geen afvaart plaats vond, steeds in stand gehouden. Van 6 Januari-29 Februari vond de dienst op onregelmatige tijdcn plaats., meermalen w~rd slechts één dienst heen en terug gevaren.De zeilvaart en het goederenverkeer met den sleepdienst. van de R.T.:l\I. was gestaakt van 5 Januari-28 Februari.
V.§erdienst .Den
Bommel-s-Nunumsdorp. Van 6 tot en met 8 Januari werd niet, gevaren. Op 9 Januari werd gevaren van zonsopgang tot zonsondergang. Van 10 Jan~ari tot en met 28 Februari werd geen dienst gedaan, waarna van 29 Februari af de geregelde dienst weder werd hervat.In JICt teer Dinlelsas-s-Üoltqensplaat werd van 8'Jantiari' tot en met 29 Februari een ongeregelde dienst onderhouden. Daarna had deze weder' normaalplaats,
14.
Hellegat en Volkerak
Van 5 Januari-25 Februari werd geen drijfijs waargenomen. De zeilvaart was van 21 Januari-22 Februari gesloten. In de vluchthaven te, Dinteloord bevonden zich 8 stoom- of motorvaartuigen
en 1 sleepschip. -, '
De
'reerdienst Galathee;che sluis-Dintelsas
werd, met behulp van een sleepboot, in stand gehouden. De' dienst was evenwel zeer onregelmatig. '15.
Krammer, Grevèlingen en Brouwershavensche
Gat
In de Krammer vertoonde zich drijfijs van 6 Januari-25 Februari,
in
dó
Grevelingen en het Brouwershavensche Gat van II Januari-22 Februari. De zeilvaart was ~an 21 Januàri-22 Februarigestremd: ,
In hot Springersdiep werd van 3-11 Januari licht, tot 28 Januari zwaar drijfijs gezien, daarna tot 14 Februari weer licht en tot 22 Februari zwaar drijfijs, voornamelijk over den vloed. Daardoor
bleef de haven van Ouddorp oenigermate bruikbaar.
16.
Zijpe, Màstgnt en Keeten
, Vall Û Jailtlari-29 Februari werd drijfijs waargenomen> De zeilvaart was van Üà 12 Januari-26 Februari gesloten. In de vluchthaven In den Stoofpolder aan JICtZijpO bevonden Zich'13
stoom-,of
motorvaartuigèn en 1 zeilschip. 1817. Eendracht en llIosselkreek
Het eerste ijs werd opd Januari waargenomen; na een 'paar dagen was de geheele stroom met drijfijs bedekt -.
De ijsbezetting duurde onafgebroken tot 24 Februari; in deze periode was het ijs afwisselend " vast of drijvende.
De scheepvaart was van
ti
Januari-U Februari gestremd.Na 2,1 Februari nam de hoeveelheid ijs snel af; op 28 Februari werd het laatste ijs gezien.
18. .Oosterschelde en "Roompot
Bij Wemeldinge werd licht drijfijs waargenomen van 4-10 Januari. Op 14 Januari was de rivier , voor ongeveer 3f'! en op den 18en geheel met drijfijs overdekt. De vaart met stoomvaartuigen was "
op 23 Januari niet meer mogelijk. .
De zwaarte van het drijfijs nam toe tot 28 Januari, waarna op den 31en de vaart "oor motor- e
ll
stoomvaartuigen weder mogelijk werd., De hoeveelheid 'drijfijs nam af tot 0 Februari. Op 11 Februari was de rivier weder met zwaar drijfijs overdekt en scheepvaart vrijwel onmogelijk.
Na den 20en.nam de hoeveelheid drijfijs af.
Het laatste ijs werd waargenomen te Wemeldinge op 28 en
te
Zierikzee op 27 Fe}j~uari. De provinciale teerdienst orer de Oosterschelde;geschiedde onregelmatig en moest meerdere malen worden gestaakt.19. yeergat, Zandkreek en Sloe
Op 10 Januari werd het eerste drijfijs waargenomen in het Veergat en in de Zandkreek. Van 13 Januari-4 Februari was meer of minder drijfijs aanwezig; afhankelijk van de stroom. en de wind-ri~hting was de rivier voor 1/3 tot de geheele breedte met drijfijs bedekt.
Van 8 tot en met 11 Februari was de rivier ijsvrij.
Na dien datum nam het ijs weder toe; de rivier was van 12-10 Februari geheel met drijfijs overdekt ..
. De ijshoeveelheid nam na den20en snel af; het laatste ijs werd op 23 Februari gezien. De veerdienst Veere-Camperland werd slechts en~ele dagen gestaakt; det'eerdiensten in de Zand· kreek konden op meerdere dagen niet worden onderhouden.
In het Sloe werd' het ijs eveneens voor het eerst waargenomen op 10 Januari. Van 21 tot en met 23 Januari was het ijs vast.
Op 0 en 10 Februari was' hetSloe ijsvrij. Daarna nam de hoeveelheid drijfijs weer toe, tot op 20 Februari een vermindering intrad en op 24 Februari het laatst~ ijs werd gezien. .
Schade. Door ijsgang werd schade aangericht aan de buitenhavenwerken te Veere, aan de . bebakening van de stroomleidende dammen in het Veergat "en de Zandkreek en aan eenige verspreide' peilschalen.
20. Westerschelde
"Licht drijfijs, hinderlijk voor' de zeilvaart, werd op 7 Januari bij Bath waargenomen. Op den Oen vertoonde zich bij' Bath zwaarder drijfijs, dat voor kleine stoom- en motorvaartuigen groeten
hinder opleverde. .
Op 11 Januari was boven de lijn Hansweert-e-Terneuzen reeds veel drijfijs. De zware stukken veroorzaakten last aan de binnenscheepvaart met groote motor. en stoomvaartuigen.
Op den 12en was de rivier tot Walcheren be~ekt met zwaar drijfijs; de binnenvaart was boven de lijn Terneuzen-Ellewoutsdijk vrijwel gestremd.
Door kraehtigen wind uit noordelijke richting was op 16 en 18 Januari langs den rechteroever een strook ijsvrij water aanwezig, waardoor de binnenvaart oP' die dagen weder mogelijk werd tot nabij Bath. Op den 20en was dit het geval tot Waarde.
Beneden Ellewoutsdijk was di1jfijs aanwezig langs den zuidelijken oever. Het eerste drijfijs te . Vlissingen vertoonde zich op 20 Januari.
Na den 20en ondervond de zeevaart boven Hansweert moeilijkheden van -het zware drijfijs. Op 28 Januari begon de hoeveelheid drijfijs op de rivier af te nemen. Op 3 Februari was de rivier beneden Terneuzeil ijsvrij; boven Bath was de rivier echter nog geheel met drijfijs bedekt, waardoor de binnenvaart naar Antwerpen zeer bemoeilijkt bleef. .
.
.Op 9 Februari was beneden de lijn Waarde-Walsoorden nog slechts -verspreid iliijfijs aanwezig. / Na dien datum nam de hoeveelheid drijfijs toe. Op 16 Februari was de rivier boven Terneuzen over . de geheele breedte bedekt met zwaardrijfjjs-dat. de binnenscheepvaart met stoom- en motorvaartuigen
stremde. \
Op 17 Februari begon de hoeveelheid drijfijs
te
verminderen en nam daarna snel af. Het laatste ij; werd gezien te Hansweert op 27,te
Terneuzen op 26 en te Vlissingen op 23 Februari. De provinciale stoombootdiensten Vlissinqen-s-Breskens en Vlissingen-Terneuzen' hebben do overtochten vrijwel regelmatig kunnen verrichten.De dienst Temcuzen-s-Iloedekenskerke is gestremd geweest van 20 Januari-8
...
. Februari en van H-lG Februari: de dienst Hansweerl-lValsoorden van 20 Januari-3 Februari.Op 12 Januari werd een aanvang gemaakt met het lichten van de boeien. Op 2 Februari werd begonnen met IlCt herleggen. doch reeds op den 7èn 'moesten ze weder worden opgenomen,
17 Februari konden de boeien worden herlegd e~op 28 Februari was hotvaarwater geheel betond.
Schade. Van .de Rijkszeewering te Vlissingen braken eengrdot aantal palen:- -,
HOOFDSTUK 4
IJSBEZETTING OP DE GROOTE RIVIEREN
, .
In dit hoofdstuk worden uitsluitend beschrijvingen gegevenvan de ijsbezetting als zoodanig. Een afzonderlijke behandeling der waterstanden, met den invlocd "van het ijs, wordt gegeven
'in
hoofdstuk 5. Verschillende détails der ijsbezetting, 'zooals drijfijs en vast ijs ter plaatse der peil-schalen, .het voorkomen van 'ijsverschuivingen, enz., zijn op de grafische voorstellingen derwater-standen aangegeven. '
§ 1.
IJSSEL
Een algemeen overzicht van de ijsbezetting geeft bijlage 10, waarop van dag tot dag is aan-gegeven, op welke gedeelten van de rivier vast ijs of drijfijs werd aangetroiren.
De tijdens de' ijsbezetting voorgekomen waterstanden zijn opgenomen
in
staat 14: en grafisch voorgesteld in bijlage 18.Het eerste drijfij~ werd op 3 Januari waargenomen. Op dien dag was de rivier beneden Kampen -voor ·1/10 met drijfijs bedekt, Den volgenden dag nam het drijfijs sterk toe; van den IJsselkop tot
Gor~selwas de rivier voor 1/10 tot 3/10, .van Gorssel tot Katerveer voor .1/10, van Katerveer tot Kampen voor 5/10 en beneden Kampen voor 9/10 met drijfijs bedekt. '
Te Doesburg en Deventer werden de schipbruggen weggenomen. Te Doesburg werden voet-gangers met 'een motorboot overgezet: De pontveren te Olst en te Wijhe staakten den overtocht.
De zeilvaart moest worden gestaakt; de
stoom-
en' motorvaart bleef nog mogelijk .., Op.5 Januari bleef het drijfijs toenemen. Van d?n IJsselkop tot Kamperi was de rivier voor' 4/10 tot 8/10 met .drijfijs overdekt. Beneden Kampen zette het ijs zich vast. De nog niet eerder' stilgelegde pontveren staakten den overtocht.
Gedurende de ijsperiode konden alle op de rivier aanwezige vaartuigen zich tijdig bergen en' wel alavolgt: '
Haven te Westervoort. 19 vaartuigen
, Haven te Rheden. ,4: Haven te Doesburg 34:
"
Havens te Zutphen " 16"
Haven te Deventer 39"
, Havente
,Wijhe, 2"
Haven tè Katerveer . 2".
Havenate Kampen 25"
Kade te Kampen . " 10"
, ' 'VooI.'ts lagen langs de rivier buiten het vaarwater, tusschen de kribben of achter veerdammen, de volgende vaartuigen:
'.
te Rheden 1 veerpont; te Dieren 1 veerpont; te Bronkhorst 3 vaartuigen~" "
en' 1 veerpont; te
Olst
1 veerpont en te Wijhe 1 veerpont.Op ÜJanuari nam het drijfijs slechts weinig toe en breidde het vaste ijs zich uit tot Katerveer. Na een periode van weinig verandering
nam
het drijfijs op den lûen sterk toe én breidde het vaste ijs zich uit tot kmr 948 (3 km beneden Deventer). De scheepvaart werd dien dag geheel gestremd.~ - . I ~
Op 11 Januari breidde het vaste ijs zich uit tot kmr 930 (even boven Zutphen). Te Olst werd een voetpad over het ijs aangelegd. "
'~ . Op 12 ~anuari zette het ijs zich vast, tot kmr 923, waarvan een gedeelte weer ging drijven tot het zich opnieuw vastzette bij kmr 926,
Tusschen kmr 926-928, 972-979c!! op enkele plaatsen tusschen kmr 995-1006 werden .ijsverschuivingen 'waargenomen.' Te Deventer werd een voetpad over h~t ijs aimgelegd., '
Op 13 Januari zette het ijs zich vast tot kmr 913 even beneden den bovenmond van het Apel-doornsoh kanaal en werd een ijsversehuiving bij kmr .!l24 waargenomen.
Op 14 Januari breidde het vaste ijs zich uit tot Doesburg en op 15 Januari tot den Idsselkop. Op 16 Januari ging een gedeelte van het ijsdek bij Westervoort weer drijven, doeh op den 17en zette het ijs zich weer vast. Op dien dag was dus het ij8?P den gohcelen IJssel vast met enkele open vakken over 20-30 lil breedte en een open vak tusschen kmr 93·1-938 over vrijwel dageheele
breedte van de rivier. Tussehen kmr 018-910,024-025 en 026-027 werden ijsverschuivingen waargenomen.
Op 10 Januari werd te Doesburg een voetpad over het ijs aangelegd.
Tot 4 Februari kwam in de ijsbezetting geen andere verandering, dan dat tussehen kmr 027-031 en 043-1)45 een open vak van 10 à 15m breedte was ontstaan en het ijs tussehen kmr 030-047, langs den rechteroever, in die mate in dikte was afgenomen, dat van het voetpad te Deventer geen gebruik meer kon worden gemaakt.
Overigens had op vele plaatsen verkeer te voet over het ijs plaats. Tè Dieren werd een voetveer door een hl het ijs gehakte geul onderhouden.
Van 4-12 Februari kwam in den toestand bij toenemend en was van de rivier een belangrijke
verandering. . '. .
.Tussehen den IJsselkop en kmr 880 vond, ten gevolge van het losraken van het ijs 9P den Rijn, een belangrijke ijsopschuiving plaats. Ook overigens werden op verschillende plaatsen tot kmr 057 min of meer belangrijke ijsopschuivingen waargenomen en ontstonden, in verband hiermede, open vakken tusschen kmr 002-003 (schipbrug te Doesburg), kmr OIO-.IHl, kmr 035-036 en km.r
038-040 over degeheele breedte van de rivier. Verder benedenwaarts kwam in de ijsbezettillg geen ver-andering -.
Op 4 Februari konden voetgangers te Doesburg weder met een motorboot wordenovergezet. Op 8 Februari vond te Olst de veerdienst met een roeiboot in een in het ijs gehakte geul plaats, . welke dienst. den 10en weer moest worden gestaakt.
Van 12-22 Februari kwam in den toestand bij gelcidelijken val van de rivier geen verandering van beteekenis.
Op 12 Februari had te 01st het verkeer weder te voet over het ijs plaats.
Op 10 Februari werd te Doesburg de schipbrug weder gelegd, welke evenwel op den 23enweer moest worden' weggenomen. Het voetgangersverkeer .vond toen opnieuw met een motorboot plaats.
Tijdens de ijsbezetting werden metingen van de ijsdikte verricht. De grootste gemeten dikten blank ijs zijn in onderstaanden staat samengevat.
'r Kmr
~I
Dikte in cmI
Data 892 20 26Januari 893 31 29 901' 23 2·1 n 903 39 ';'2Februari. 917 30 5 en 19 Februari 924 18 23 Januari 929 22 19"
951 35 15en 19 Februari 957 26 2:1Januari 965 40 20 " 972 30 12Februari 979 45 Hl " 980 :15 19en 22 Februari 994 38 12Februari' 997 35 12 <J"
-1002 35 19 1003 38 H " 1004 32 20 Januari 22Op 23 Februari viel de dooi in, gepaard gaande met een sterken was van de rivier. Te 'yestervoort bedroeg deze 150 cm, te Doesburg Hl7 cm en te- Olst 185 em."
. Tot op 24 Februari bleef het ijs overal vast. Op dien dag kwam het ij's echter bij Wcstcrvoort in beweging én werd des middags drijfijs tot kmr 881 waargenomen. Ook bij Zutphen had eenige werking in het ijs plaats.
Op 25 Februari was op het riviervak tot kmr 913 het ijs in beweging gekomen. De grens van het vas'te ijs lag op den avond van dien dag boven Zutphen. Daar beneden tot aan het IJsselmeer was het ijs vast, behoudens bij -Deventor, waar het ijs gedurende enkele uren in beweging was geweest. Als gevolg daarvan was beneden kmr 030 het open gedeelte groot er geworden en was tusschen kmr 043-0·15 het ijs op elkaar geschoven. Te. Olst was de geul van het roeibootveer -dichtgeschoven.
Op 26 Februari was de rivier boven kmr 051 nog vol drijfijs. Van kmr 051 tot het IJsselmeer was het ijs vast. Bij kmr 051, waar het afdrijvende ijs op het vaste ijs stuitte, was een ijsopstopping ontstaan, welke een sterk oploopen .van den waterstand ter plaatse ten gevolge had.
Op 27 Februari vertoonde de rivier boven kmr 064 blank water met weinig drijfijs. Van kmr OM tot het IJsselmeer was het ijs vast. De schipbrug te Doesburg werd weer gelegd.
Op 28 Februari werd de schipbrug te Deventer weer gelegd. Boven kmr 045 was de rivier ijs\Tij, daar beneden vertoonde' zicii nog drijfijs, dat bij .kmr 083 op liet vaste ijs stuitte. .
Op ~O Februari was het ijs tusschen kmr 083 cri het IJsselmeer drijvende. In den voormiddag was' de rivier tot Kampen ijsvrij en werd beneden Kampen nog 3/10 drijfijs waa~geIlomen ..
Op 1Maart. vertoonde de geheele rivier blank water en was de scheepvaart geheel hersteld; op het bovendeel der rivier had reeds eerder scheepvaart plaats. .
De bij den dooi voorkomende opstutvingen achter het ineengeschoven drijfijs leverden geen bezwaren op. Wel zijn op meerde~eplaatsen, waar het drUfijs op het vaste ijs stuitte, ijsopstoppingen ontstaan, doch tot den bodem reikende ijsdàmmcn zijn niet waargenomen. " .
Schade. De aan de Rijkswerken toegebrachte schade bestond in hoofdzaak uit beschadiging van steenbezettingen "en bestortingen van kribben en strekdammen.
Do" herstellingswerken konden wegens de ongunstige waterstanden nog niet worden voltooid. Voorts .werdcn enkele peilschalen, enkele kilometerborden en de steigerwerkcn, dienende als aanlegplaats voor de bakenbooten te Katerveer en Kampen, beschadigd, terwijl enkele bolbakells en vele kribbakens verloren gingen.
De kosten zullen" naar raming vorderen rond f 28000.
De aanobjeeten van derden toegebrachte schade bepaalde zich tot de los- en laadkraan van de steenfabriek IJsseloord te Westervoort, een houten ijsbreker bovenstrooms van de los- en laadplaats van de :Meteoo~ te Rheden, 'hot vaste gedeelte van de schipbrug te Deventer en het zwembad, te Terwolde.
G:en der objecten werd, door het ijs meegevoerd.
Te Culemborg en Eek en Wiel werden de militaire schipbruggen weggenomen. Do veerponten te Krimpen aid Lek, Beusichem, Wijk bij Duurstede,, Eck en Wiel, Ingen, Rhenen, Opheusden,'.
Wageningen en Renkum staakten den overtocht:
Op deze plaatsen werden voetgangers met een inotorboot overgezet.
De zeilvaart moest worden gestaakt, de stoom- en motorvaart bleef nog mogelijk,
- Op 5 Januari werd op de gcheele rivier drijfijs waargenomen, n.l. bij Pannorden voor 4/10, bij Arnhem voor 3/10, bij Wageningen voor 3/10, bij Rhenen voor 3/10, bij Culemborg voor 5/10, bij Schoonhoven voor 8/10 en bij Krimpen aid Lek voor 8/10,
Van 6-12 Januari bleef het drijfijs toenemen, doch cr kwam in den toestand overigens weinig verandering.
Op 10 J~nuari staakten de veerponten te Huissen en Driel den normalen overtocht. Tc Huissen werd het verkeer, met de veerpont, gekoppeld aan een motorboot, onderhouden,
. Op II Januari werd te Beusichem de overtocht met een motorboot gestaakt.
Op '12 Januari was de geheclo rivier met uitzondering van een vak voor Schoonhoven, waar het ijs zich des namiddags had vastgezet, met drijfijs bedekt;
De veerpont te Pannorden staakte, den normalen overtocht en het verkeer werd met de veerpont, gekoppeld aan een motorboot, onderhouden, .
-
~
, .:Met uitzondering van een motorschip nabij kmr 953, dat in het normale vaarwater van de rivier heeft moeten overwinteren tot het tijdstip, dat de ijsbrekers het vaartuighebben vrijgemaakt, konden alle op de rivier aanwezige vaartuigen zich tijdig bergen en wel als volgt:
Haven van Malburgen te Arnhem.: " ;/ . . . , , , . , , , , , Oude Haven te Arnhem .. : , , , , , ... , , , . , , .... Haven van de ~. V, Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappij / te Haven bij de Hevcàfabrieken te Doorwerth '~ Haven van Renkum, , , , . , , , ...
, , , , 130 vaartuigen 32
Arnhem 4:
"
"
Haventje boven Lekskensveer . Haven te. Wageningen ' , , , 'Haven steenfabriek Ariëns te Maurik
Voorhaven Inundatiesluis te Wijk bij' Duurstede
" I vaartuig 39 vaartuigen en 1 veerpont I 23 vaartuigen 16 ' " 16 " en 1 woonschip 22 vaartuigen en 2 veerponten '_ 15 vaartuigen ',{
,,"
Voorhaven sluis ,AmstcrdUlu-Rijnkanaal te Wijk bij Duurstede
Voorhaven sluis Amsterdam-Rijnkanaal te Rijswijk. (gemvMaurik) Haven te Culemborg, , , , .... ,
Voorhaven Bcatrixsluis te Vreeswijk . -. Voorhaven' Wilhelminasluis te Vreeswijk Voorhaven' sluis te Vianen .
Sehipbrughavente Vreeswijk Haven te S~llOonhovcn:
..
' -, " 3"
II"
22"
6"
8"
en Haven te Bergstoep , . I veerpont 5 vaartuigen en 1 veerpont1
"
Haventje te Krimpen aid Lek
Voorts lagen langs de rivier buiten het vaarwater, tusschen de kribben of achter strekdammen en veerdammen, nog verscheidene vaartuigen, n.l, vóór en te Arnhem 12, beneden Arnhem 32 schepen
en veerponton. .., '
.
', Op 13 Januari raakte het ijs te Schoonhoven des voormiddags weer' los, doch zette zich later op den dag definiti~f vast. Ook te Culemborg zette het ijs zich vast, maar geraakte later weer los. Overigens werd op do rivier dfijfijs waargenomen.
Op 14 Januari was de toestand onveranderd .. Te Huissen werd de overtocht' per veerpont,
gekoppeld aaneen' motorboot,.gestaakt. " ,
, Op 15 Januari was de rivier bijPannerden voor 9/10, bij Arnhem geheel, bij Wageningenvoor 9{1O, .bij Rhenen voor 9/10, bij Schoonhoven voor 1/10 en bij Krimpen aId Lek voor 5/19 met drijfijs bedekt.
Bij Culemborg was het ijs beurtelings los en vast. .
D~s voormiddags zette het ijs zich bij Beusichem (kmr 933)'vast en het breidde zich
in
den loop.van dien dag tot Grebbe (kmr 908) uit. '
Te Wijk bij Duurstede, Eek en \Viel, Rhenen en
Opheusden
werd de overtocht per motorboot gestaakt.Op 1~ Januari breidde de ijsbezetting zich .benedenwaarts tot Culemborg en bovenwaarts 'tot boven '.Arnhem· uit.
Bij Parmerden was de rivier voor 9/10, bij Schoonhoven voor 1{10 en bij Krimpen a/ei Lek voor ,7/10 met drijfijs' bedekt. Bij Arnhem werd tijdens de ijsbezetting tussehen kmr 882-884, over een lengte van ongeveer 1 km,een strook blank water ter breedte van gemiddeld .15 m'\:aa~genomen. Te Pannerden werd de overtocht met de veerpont, gekoppeld.aan een motorboot, gestaakt; te .Ingcn, Wageningen en Renkum werd de overtoeh't met een motorboot gestaakt. "
De scheepvaart, welke steeds meer hinder van het ij~ begon te ondervinden en
in
de laatste dagen nog slechts sporadisch plaats had, werd dien dag geheel gestremd. '.Op 17 Januari zette het ijs zich vast tot Doornenburg (kmr 871). Te Wijk bij Duurstede, Ingen, Rhenen en Opheusden werd voor het verkeer .een pad over het ijs aangelegd:·
, Op 18 Januari zette het ijs zich vast tot den 'Pannerdensehen KOp. Te Wageningen, Renkum,' '. Huissen en Driel werd voor het verkeer een pad over het ijs aangelegd. Te Eek en .Wiel werd het
verkeer met do veerpont, gekoppeld aan een motorboot, onderhouden.
Op 19 Januari breidde het .vaste ijs zich benedenwaarts uit tot Schoonhoven en opêû.Januarl tot Krimpen aId
Lek.
O~ dien' dag was dus h~t ijs op de geheelo rivier vast. ' ,Van 20-22 Januari was het verkeer te Bergstoep geheel gestremd; op den 22en werd hier een, pad over het ijs aangelegd: : . '"
Op 21,Januari werd te
Pannerden
en op 22' Januari te Beusichem voor het verkeer eenpad-over
het ijs aangelegd:
Te Renkum, Wageningen, Opheusden, Rhenen, Ingen, Wijk bij Duurstede, Beusichem en Bergstoep werd het verkeer over het aangelegde voetpad achtereenvolgens 'op 25 en 29 Januari, 4, 3, 4, 6,5en 5.Februari gestaakt. Te Eek en Wiel w~rd het verkeer met do veerpont,gekoppeld I aan. een motorboot, op 4 Februari gestaakt. ' . .
Op 7 Februari kwam in den toestand bij toenemenden was van de rivier een belangrijke
ver-andering. Bij kmr 883 had een belangrijke ijsopschuiving plaats en ontstonden als gevolg daarvan op meerdere plaatsen, tusschen -kmr 873-894, open vakken over de geheelo breedte van de rivier.
Te
Pannerden, Huissen enDriel werd het verkeer over het aangelegde pad gestaakt.Tevens werd op dienzelfden dag met kunstmatige opruiming van het ijs op de Lek tot.Vreeswijk , een aanvang gemaakt, waarmede op 8 Februari tot Jaarsveld werdgevorderdon op den ûen Vreeswijk
werd bereikt.' ,
Op' 8 Februari '~'erd'
een
uitbreiding van het open vak bij kmr .883waargenomen.
Van 8-10 Februari bedroeg de was te
Parmerden
190 cm.Van 9-12 Februari werd een ijsverschuiving 'te Lekskensvecr en Grebbe waargenomen en ontstonden open vakken bij kmr 878 en 885 en werd tussehen kmr 878-884 drijfijs waargenomen.
Te Opheusden werd het verkeer van 10-20' Februari met een motorboot en nadien tot den , 26en met de veerpont, gekoppeld aan een' motorboot, onderhouden. '
" Van 12-23 Februari kwam, behoudens het op 'verzoek 'van Defensie kunstmatig opruiinen
van het ijs tussohen Vreeswijk en Culemborg, in den toestand bij geleidelijken val van de rivier, geen
verandering van boteekenis. "
Te
Pannorden
werd het vcr~eer, van 13-16 Februari met de veerpont, gekoppeld aan een motorboot, onderhouden; het was daarna tot den 21en gestremd.Te Pannerden, Driel, Renkum, Wageningen, Rhenen, Ingen, Eck en Wiel en Wijk bij Duurstede werd het vcrkeer achtereenvolgens van 21-23, van 15-23, van 18-22, van 12-23, van 20-22, van 12-2'1, van 12-24 en van 13-23 Februari over een op het ijs' aangelegd pad onderhouden.
Tijdens, de ijsbezetting werden metingen van de ijsdikte verricht.
De grootste gemeten dikten blank ijs zijn inonderstnànden staat samengevat.
Kmr
I
DikteIn cm Data 870 23 2 Februari 877 25 31 Januari-2 Februari 8!J0 28 20 Februari ' !J33.500 30 6, 14 en 20'Februllri !J3!J.600 '28 5 Febfuari , !J·13 22 I!J Januari !J47.500 22 Hl !J50.250 18 23 !J55 I!J 23 " !J60 13 15 en 23 Januari 075 15 30 Januari 081.750 13 30 !J86.500 10 30Op 23 Februari viel de dooi in en dien dag werd een sterke was van de rivier waargenomen. Te Pannorden bedroeg deze 13r cm: de hoogste stand was 13.25 m +N.A.P.
Te Culemborg werd op kosten van' belanghebbenden met het kunstmatig opruimen van het ijs in de richting Arnhem aangevangen. Dit opruimen geschiedde niet oordeelkundig', waardoor het ijs
" zich
benedenwaarts weer vastzette. 'Op 2·1Februari kwam het ijs bij Pannorden in beweging en dien dag was de rivier bij Pannerden ijsvrij. Bij Wijk bij Duurstede had eenige werking in het ijs plaats. Te Panne~den en Huissenwerd de veerpont weer in de vaart gebracht.
De hoogste waterstand te Arnhem bedroeg op 24 Februari 11.76 m + N.A.P.
Op 25 Februari was het ijs op het riviervak boven kmr 908 in beweging gekomen en was de rivier tot Driel ijsvrij. Van Driel totkmr 008 werd drijfijs, van kmr 008-0-10 vast ijs en, beneden
-kmr
040 drijfijs waargenomen,Op 26 Februari is het vaste ijs tussehen kmr 908-0-10 in beweging gekomen; op dien dag was het ijs op de geheelo rivier drijvende. ,
Te Renkum, Wageningen, Opheusden, Rhenen, Ingcn, Eck en Wiel en Wijk bij Duurstede was het verkeer met de ponten achtereenvolgens van 22-25, van 23-25, van·'25-26, van 22-25, van 24-26, van 24-26 en van 23-26 Februari gestremd, terwijl daarna de ponten weer in dè vaart
werden gebracht.
Op 27 en 28 Februari werd het drijfijs regelmatig afgevoerd en op den 2!Jcn was de geheele
rivier ijsvrij en was de scheepvaart weer hersteld. Op het bcncdengedeelto, waar het ijs kunstmatig was opgeruimd, had reeds eerder scheepvaart plaats. .
De bij den dooi voorkomende opstuwingcn achter het, ineengeschoven drijfijs leverden geen bezwaren op. Wel zijn op meerdere plaatsen, waar het drijfijs ~p het vaste ijs stuitte, ijsopstoppingOli , ontstaan, doch tot .den bodem reikende ijsdammen zijn niet waargenomen.
Schade. De aan de Rijkewerken toegebrachte schade bestond in hoofdzaak irr beschadiging van de stee~bezetting en bestortingen van kribben en strekdammen.
De beschadiging dezer werken heeft zich hoofdzakelijk voorgedaan in het riviergedeelte, waarin
getij beweging wordt waargenomen. ,.' ,
Voorts werden enkele peilschalen, vele kilometerborden en enkele borden; welke de vaarwater-diepten aangeven, beschadigd, terwijl enkele bolbakens en vele kribbakens verloren gingen.
De herstellingswerken konden wegens de ongunstige waterstanden nog niet worden voltooid. De' kosten zullen. naar raming vorderen rond f 30 000. '
, <..
De' aan objecten van derden toegebrachte schade bepaalde zich tot de toegangsbrug naar de aanlegponton van de gemeente Arnhem nabij kmr 885, het zwembad
yan
Wageningen, een houten loods bij het Lekskensveer, de remmingwerken in de haventjes ten dienste van het grond vervoer voor de steenfabriek van L. J.Duys onder, Wagenin'gen, een 'los. en laadsteiger onder Lienden, een .nnnlcgstciger te Rhenen en een ijzeren mast op den loswal van de gemeente Rhenen, een aanleg- ,steiger beneden het veer te Rhenen, een excavateur op den loswal te Eist en open drooghutten bij verschillende steenfabrieken. '
Geen der objecten werd door, het ijs meegevoerd, uitgezonderd het zwembad te Wageningen over korten afstand.
§ 3.
MERWEDEN; WAAL EN RIJN
Een algeineen overziclit van dcjjsbezetting geeft bijlage 12, waarop van dag tot dag is aan-gegeven, op welke gedeelten van de rivier vast ijs of drijfijs werd, aangetroffen.
De tijdens de ijsbezetting voorgekomen waterstanden zijn opgenomen in staat 16 en grafisch" voorgesteld in bijlage 20.
Het eerste drijfijs vertoonde' zich op 3 Januari te Keulen en den volgenden dag op de geheele rivier.
Op 3, 4, 5 en 6 Januari werden de boeien en tonnen uit de rivier gelicht door de bakenbooten en het directievaartuig
Inspecteur
Rose.
~
Op 5 Januari werden de militaire pontonbrug en de militaire schipbrug nabij Brakel weg· genomen. ,
Het pontverkeer te .Brakel werdB Januari voor auto'sgestremd, terwijl op den Wen geenerlei verkeer meer mogelijk ,\'as.,
De militaire schipbrug, te Tiel werd weggenomen op 4 Januari en geborgen in de vluchthaven. De gierpont aldaar had reeds eerder haar plaats. voor de schipbrug moeten' ruimen. Tot en met 16 Januari werd de dienst afwisselend onderhouden met een stoomboot, met of zonder pont,terwijl nà den Wen tot en met 20 Januari uitsluitend met een, stoomboot werd overgezet.
De gierpont te Druten' werd' 4:Januari uit de vaart genomen, waarn!! de overtocht tot 5 Januari, per motorboot nog mogelijk was; nadien was de geheele overzetdienst gestremd.
Geleidelijk na 4 Januari werd de toestand voor de scheepvaart slechter.
Tot en met 10 Januari had de op· en afvaart vrijwel een normaal verloop' en had de dienst Tiel-'-Rott~rdam nog plaats met de passagiersboot Harmonie. "
Op den Hen zochten verschillende vaartuigen een veilig heenkomen; op den 12en passeerde te Tiel nog een afvarende slceptrcin, terwijl op 15 Januari nog één afvarende en den volgenden dag 2 opvarende motorbooten de stad passeerden. ToZaltbommel werd op 15 Januari nog een afvarende' motorklipper waargenomen.
Te Nijmegen kwam het laatste schip aan op den ISen, terwijl op 20 Januari te Lobith liet laatste . vaartuig passeerde.'
Op de Boven-Merwede was de zeilvaart op 6 Januari, de kleine stoom. cn motorvaart op den lOen . gestremd. Op Hl Januari was alle scheepvaart gestremd.
, Op
