palin Polski. Kruszywo naturalne. Arch. Inst. Geol. 1980.
2. Si 1 i w oń cz u k Z„ Gie n tka M„ Mi da k A. -Mapa kruszywa naturalnego w Polsce 1 : 500 OOO. Wyd. Geol. 1981.
SUMMARY
Compilation of this paper was directly stimulated by experience gathered . by us in the course of elabora-tion of programmes of search for natural aggregates in individual voivodeships. The paper presents an attempt to summarize the available data concerning coverage of demands for these raw materials in individual parts of the country, directions of further search as well as scale of demans and assortment requirements of various groups of customers.
On the basis of estimations of possibilities of supply of natura! aggregates in the scale of the country there is also presented an attempt to outline some organiza-tional solutions which concern location of natural aggregate exploiting and producing plants. The solutions are proposed taking into account differences in demands of key and local industry and optimum directions of transport between voivodeships.
3. Si 1 i w oń cz u k Z„ Gie n tka M. - Wstępne za-łożenia Gorzowskiego Okręgu Kruszywa Naturalne-go. Arch. Inst. Geol. 1979.
4. W oj e w ó d z k i e programy poszukiwań kruszywa naturalnego, 1975-1980. Ibidem.
PE31-0ME
3Ta CTaTbR 6bina Han111caHa Ha OCHOBaHl!ll!I onblTOB nonyYeHHblX np111 pa3pa6oTKe aoeaoACKl!IX nporpaMM no-111cKoB ecTeCTBeHHOi:1 KpOUJKl!I. 0Ha RBJlReTCR nonblTKOi:1 nOAblTO>KeH>IR 3HaHl!li:1 B 0611aCTl!I Cblpbeaoro nono>KeHl!IR B OTAeJlbHblX pai:1oHax CTpaHbl, Hanpaa11eH1t1i:1 AaJlbHei:1-Wl!IX 'lOl!ICKOB Ili BeJll!l41!1Hbl noTpe6HOCTei:1 pa3HblX rpynn n0Tpe6111Te11ei:1, c yYeTOM accopTl!IMeHTOBblX Ili Ka4eCTBeH-HblX Tpe60BaH1t1i:1.
Ha ocH0BaH1t11t1 CblpbeBblX B03MO>KHOCTei:1 ecTeCTBeH-Hoi:1 KpowK111 a Hawei:1 cTpaHe CAenaHa nonblTKa ycTa-Hoa11eH1t1R opraH1113a~1110HHblX peweH111i:1 no pa3Mew,eH111111 A06b1Bat0w,111-npo1t13BOACTBeHHb1x 3aBOAOB c yYeToM pa3-Ae11eH1t1R Ha noTpe6HOCTl!I KJlt04eBoi:1 Ili MeCTHOi:1 OTpacne~ npOMblWJleHHOCTl!I, a TaK>t<e onTl!IMaJlbHblX Hanpaa11eH1t1i:1 Me>KaoeaoACKl!IX nOAB030B.
ADAM BODZIOCH
Uniwersytet Jagielloński
UWAGI O PALEOEKOLOGII FAUNY WAPIENIA MUSZLOWEGO
NE
OBRZEŻENIAGÓR
ŚWIĘTOKRZYSKICHUKD 562/.568.577.472(26) :551.761.2(438.13 NE obrzeżenie G. Świętokrzyskich)
Analizę paleoekologiczną fauny wapienia muszlowego NE obrzeżenia Gór Świętokrzyskich wykonano w Insty-tucie Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego w ramach pracy magisterskiej (1) pod kierunkiem dr J. Wieczorka, któremu jestem zobowiązany złożyć podzię kowanie za krytyczne uwagi dotyczące niniejszego arty-kułu.
Utwory wapienia muszlowego na obszarze NE
obrze-żenia Gór Świętokrzyskich (ryc. 1) osiągają miąższość około 20 m, wykazują więc prawie siedmiokrotną
kon-densację stratygraficzną w odniesieniu do południowo-za
chodniej i zachodniej części obrzeżenia, gdzie miąższość środkowego triasu sięga 160 m (21, 22). Kondensacja ta, której przyczyn upatruje się w działalności elewacji trans-wersalnych przedpermskiego podłofa w trakcie sedymen-tacji wapienia muszlowego (20), oraz związane z nią od-mienne niż na obszarach przyległych wykształcenie lito-logiczne osadów jest powodem, dla którego NE
obrze-żenie Gór Świętokrzyskich traktowane jest jako odrębny region facjalny (24). Wapień muszlowy na tym obszarze wykazuje dużą zmienność lateralną (ryc. 2), a z poszcze-gólnymi typami litologicznymi wapieni związane jest wy-stępowanie odmiennych zespołów fauny.
Utwory wapienia muszlowego NE obrzeżenia Gór Świętokrzyskich zawierają liczną, jakkolwiek stosunkowo słabo zróżnicowaną taksonomicznie faunę, kilkakrotnie cytowaną w literaturze (10, 12, 15, 16, 18, 21, 23, 25).
Z uwagi na brak pełnej dokumentacji paleontologicz-nej oraz niejasności dotyczące występowania wielu ga-tunków w wapieniu muszlowym obrzeżenia Gór Święto krzyskich (por. 21 i 23), do analizy paleoekologicznej wy-korzystano niemal wyłącznie faunę znalezioną i
ozna-czoną przez autora (tab.). Z literatury zacytowano tylko te taksony, co do których istnieje pewność, że stwierdzo-no je na omawianym obszarze.
Stan zachowania skamieniałości jest na ogół bardzo dobry. Prawie zawsze zachowana jest doskonale nawet bardzo delikatna rzeźba muszli cienkoskorupowych mał
żów, z czego można wnosić, że skamieniałości występują
in situ lub też podległy przed ostatecznym pogrzebaniem co najwyżej niewielkiemu przemieszczeniu. Jeśli idzie o re-depozycję zawiesinożernej epifauny, na podstawie współ występowania skamieniałości transportowanych i nie wy-kazujących śladów transportu można sądzić, że prze-mieszczenie nastąpiło w obrębie stref zasiedlanych przez omawianą grupę organizmów. Nie stwierdzono śladów transportu ichnofauny.
Tak . więc zespół skamieniałości można wykorzystać do określenia warunków sedymentacji wapienia muszlo-wego na obszarze NE obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Analizę paleoekologiczną przeprowadzono na podstawie kryteriów zawartych w pracach: 4, 5, 14, 26, 27, 28.
Fauna występuje licznie tylko w dolnej i górnej części
wa-Ryc. l. Szkic geologiczny NE obrzeżenia Gór Świętokrzyskich (wg J. Samsonowicza 1929).
1 - stary paleozoik, 2 - cechsztyn; Trias: 3 - pstry piaskowiec dolny i środkowy, 4 - ret, 5 - wapień muszlowy, 6 - kajper i retyk; Jura: 7 - dolna, 8 - środkowa, 9 - górna, 10 -
usko-ki stwierdzone, 11 - uskousko-ki przypuszczalne.
Fig., l. Geological sketch map of NE margin of the Holy Cross Mts (after J. Samsonowicz 1929).
1 - Low er Paleozoic, 2 - Zechstein; Triassic: 3 - Low er and Middle Buntsandstein, 4 - RhOt, 5 - M uschelkalk, 6 - Keuper and Rhaetian; Jurassic: 7 - Lower, 8 - Middle, 9 - Upper,
10 - controlled faults, 11 - inferred faults.
pieniu muszlowym związane jest ze znacznym wzrostem zasolenia, jaki nastąpił w tym czasie wskutek ogranicze-nia połączeń basenu germańskiego z Tetydą (19, 23). W środkowym wapieniu muszlowym na omawianym ob-szarze, oprócz niezbyt licznych szczątków ryb i gadów, stwierdzono dotychczas tylko ślimaki. Wspomina o tym K. Rdzanek (13), który jednak nie podaje ich przynależ
nos1 i taksonomicznei. Skamieniałości występujące w doi-n_, m oraz górnym wapieniu muszlowym rozmieszczone
są w profilach nierównomiernie (ryc. 2).
Najmniej zależną od facji jest fauna nektoniczna, re-prezentowana głównie przez łuski i zęby ryb. Jakkolwiek stwierdzony nekton nie ma większego znaczenia dla ana-lizy paleoekologicznej, należy podkreślić fakt, że w wapie-niach krynoidowych oraz utworach nie zawierających
fauny bentonicznej, nekton jest stosunkowo rzadko spo-tykany, bądź, też w ogóle nieobecny.
Fauna bentoniczna środkowego triasu omawianego obszaru jest bardzo silnie uzależniona od facji i wystę
puje licznie w wapieniach krynoidowych, organodetry-tycznych, gruzłowych, falistych oraz w ławicach „brachio-podowych". W wapieniach krynoidowych, oprócz masowo
występujących szczątków liliowców, bentos reprezento-wany jest tylko przez karłowate ślimaki. Brak innych orga-nizmów bentonicznych został spowodowany zatruciem
środowiska przez produkty metabolizmu liliowców. Po-nadto „łąki krynoidowe" hamowały przepływ wód
den-..., <( ~
>-z
>-n:5,0
óo
>-_J5
No
~ (/) o ::=:)o
,zw
>-z
Q_ _J <(o
50
GĘBICE NIETULISKO BUKOWIE JARUGI
01~2~3~4~s~6~7rns~g ~10 g11 ~12 L 13 ~ 14 O 15 6 16 ft. 17 @ 18
0 19 • 20 c=3 21 ~ 22 J 23
Ryc. 2. Profile litostratygraficzf}e wapienia muszlowego NE
ob-rzeżenia Gór Swiętokrzyskich.
1 - piaskowce, 2 - iły, 3 - dolomity; wapienie: 4 - peli tyczne, 5 organodetrytyczne, 6 krynoidowe, 7 krystaliczne, 8 -oolitowe, 9 - piaszczyste, 10 - margliste, 11 - faliste, 12 - gru -złowe; 13 - warstwowania przekątne, 14 - igły gąbek, 15 - ra-mienionogi, 16 - małże, 17 - ślimaki, 18 - głowonogi, 19 -liliowce, 20 - szczątki ryb, 21 - kości gadów morskich, 22
-konodonty, 23 - ichnofauna.
Fig. 2. Litostratigraphic sections of the Muschelkalk at NE margin of the Holy Cross Mts.
1 - sandstones, 2 - clays, 3 - dolomites; limestones: 4 - pelitic, 5 organodetrital, 6 crinoid, 7 crystalline, 8 oolitic, 9 -sandy, 10 - marly, 11 - wavy, 12 - knobby; 13 - inclined bedding, 14 sponge spicules, 15 brachiopods, 16 bivalves, 17 -gastropods, 18 - cephalopods, 19 - crinoids, 20 - fish remains, 21 - bones of marine reptilians, 22 - conodonts, 23 - ichnofauna.
nych, uniemożliwiając zasiedlenie dna przez
zaw1esmo-żerców, pobierających pokarm bezpośrednio powyżej gra-nicy woda-Qsad (sugestie dr J. Wieczorka), a pokryte
szczątkami liliowców dno nie mogło być opanowane przez organizmy mułożerne. W takich warunkach egzystowały
tylko drobne ślimaki, bytujące zapewne na ramionach liliowców.
W wapieniach organodetrytycznych występuje niemal
wyłącznie epifauna, reprezentowana głównie przez małże. Brak infauny świadczy o znacznym stopniu konsolidacji
podłoża, który mógł być spowodowany wczesną
lityfika-cją osadu (8) lub usuwaniem powierzchniowego osadu przez prądy (6). Wśród epifauny zdecydowanie dominują zawiesinożercy, co wskazuje na znaczną turbulencję wód przydennych, która mogła zostać wywołana falowaniem lub przepływem prądu (6 i literatura).
W odniesieniu do opisywanych utworów wydaje się,
że kilkuprocentowa domieszka kwarcu dość jednoznacznie dowodzi, że zarówno konsolidacja podłoża, jak i
turbu-PALEOEKOLOGIA FAUNY WAPIENIA MUSZLOWEGO
NE OBRZEŻENIA GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH
Tryb Sposób
Występo-życia odżywiania wanie
Bentos wapień >. muszlowy u Fauna >. I-< li)
z
u I-< ·N >. >. o u >. li)o
~ ~ ·N u c: I-< ~ f--< c: o ·N ·;.; li) ::I c: li) ·N o ~ ·~ ;:I~
·a li) o >. ...:..: >. <El ·~ ~ i:: 'O i::w ·o.. ~
o
.~ I-<z
.
s
o-o
Clls
-o OJ 1-. N -o bJJ PORIFERA + + + BRACHIOPODA· Coenothyris vulgaris + + + + LAMELLIBRANCHIATA: Entolium discites + + + Hoernesia socialis + + + Homomya cf. fassaensis + + + Lima cf. radiata + + + + Lima sp. + + + + Lyriomyophoria cf. elegans + + + ?Macrodon sp. + + + Myophoria vulgaris + + +Myophoria pes anseris1 +
+ + Pecten cf. michaeli + + + Pecten sp. + + + Placunopsis cf. piana + + + Plagiostoma striatum + + + Pleuromya cf. brevis + + + Pleuromya sp. + + + + Pleuronectites laevigatus + + + GASTRO PODA: Chemnitzia heh/i + + + Loxonema obsoletum + + + Neritaria oolithica + + + ? Neritaria sp. 2 + + + Omphaloptycha gregaria2 + + + + Omphaloptycha sp. 2 + + + + Pleurotomaria sl3 + + + CEPHALOPODA: Nautilus sł + + + Ceratites sł + + + CRINOIDEA: Encrinus lilliformis + + + + Pentacrinus cf. dubius + + + ANNELIDA: Ślady + + + + ARTHROPODA: Rhizocorallium sł. + + + + PISCES: Acrodus +
+
+ Colobodus + + + + Gyrolepis + + + + + Hybodus + + + + + Saurichthys + + + + + Polyacrodus polycyphus4 + + + + REPTILIA5 + + + + CONODONTOPHORIDA6 + '?+ + + 1 Według H. Senkowiczowej (21, 23).2 Fauna dotychczas nie cytowana z górnego wapienia muszlowego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich.
3
Fauna dotychczas nie cytowana z wapienia muszlowego obrze-żenia Gór Świętokrzyskich.
4 Według J .. Samsonowicza (16, H. Senkowiczowej (21). 5 Nie oznaczone kości gadów morskich.
6 Wykaz gatunków stwierdzonych dotychczas na obszarze NE obrzeżenia Qór Świętokrzyskich podaje T. Ptaszyński (11).
lencja wywołane zostały przepływem prądu dennego o sto.:.
sunkowo wysokiej energii.
Na obszarze NE obrzeżenia Gór Świętokrzyskich
wy-stępują w wapieniu muszlowym dwa główne typy
wa-pieni gruzłowych i falistych. Jeden typ, nie zawierający
fauny, z charakterystycznymi naprzemianległymi
lamina-mi wapieni bardziej i mniej marglistych, powstał wskutek
zaburzeń niestatecznego warstwowania gęstościowego (2).
Drugi typ wapieni gruzłowych i falistych, będący
przed-miotem analizy paleoekologicznej, związany
jestgenetycz-nie z działalnością infauny.
W wapieniach gruzłowych zawierających liczne
skamie-niałości dominuje bliżej nie określona ichnofauna, czego
dowodem są kanały żerowisk owe mułojadów. Podrzędnie
występują ośródki zawiesinożernych małżów należących
do infauny. Niemal całkowity brak epifauny wskazuje
na bardzo niski stopień konsolidacji podłoża, natomiast
zdecydowana przewaga mułożerców nad zawiesino~erca
mi - na stagnację wód dennych.
Proces wczesnej lityfikacji osadu był hamowany przez
dużą ·(sięgającą kilkunastu procent) domieszkę minerałów
ilastych. Nieznaczna turbulencja potrzebna dla życia
za-wiesinożerców wytworzona była zapewne falowaniem. W
stropach omawianych ławic występują zazwyczaj
struk-tury typu Rhizocorallium, które wskazują na wzrost
kon-solidacji podłoża, wzrost turbulencji wód dennych oraz
zwolnienie tempa sedymentacji (7, 14).
W wapieniach gr01złowych, występujących w stropie
wapienia muszlowego, część gruzłów stanowią obtoczone
fragmenty ośródek ceratytów. Spłaszczenia ośródek, ich
często niewyraźne zarysy oraz rozdrobnienie wskazują,
że były one ekshumowane ·i redeponowane w postaci
niezupełnie zlityfikowanych konkrecji, które podczas·
trans-portu uległy deformacjom i rozerwaniu. Taka tafonomia
jest charakterystyczna dla środowisk płytkowodnych o
wy-sokiej energii (17). Brak fauny zawiesinożernej wskazuje,
że warunki wysokiej energii występowały jako
krótko-trwałe epizody, związane zapewne z okresami sztormo-wymi.
W wapieniach falistych występuje najbogatszy pod
względem taksonomicznym zespół skamieniałości.
Domi-nują zawiesinożerne małże należące do epi- oraz infauny
(zarówno płytkiej, jak i głębokiej). Pospolite są także
Rhizocorallia. Podrzędnie występują ślady po mułożer
cach. Dominacja zawiesinożerców wskazuje, jak już
wspom-niano, na turbulencję wód dennych. Równowaga ilościo
wa. między epi- oraz infauną świadczy o pewnym, lecz
niezbyt wysokim stopniu konsolidacji podłoża, na co
wskazują także Rhizocorallia.
Ławice „brachiopodowe" występujące w górnym
wa-pieniu muszlowym zajmują odrębną pozycję, ponieważ
stwierdzona w nich fauna jest zazwyczaj w całości
rede-ponowana. W spągu tych ławic występuje zlep muszlowy
złożony z ramienionogów zachowanych w całości, których
liczba szybko maleje ku górze. Wzrasta natomiast
pro-centowy udział pojedynczych skorupek, częściowo
roz-kruszonych, co wskazuje na selekcję grawitacyjną. W
stro-pie omawianych ławic, pojedynczym i nielicznym
sko-rupkom ramienionogów towarzyszą ułamki muszli małżów.
Sposób rozmieszczenia skamieniałości, jak również
występujące w ławicach „brachiopodowych"
warstwo-wania przekątne, pozwalają wiązać ich genezę z
akumu-lacją sztormową, znaną z warstw terebratulowych na
obszarze Górnego Śląska (3).
Z przedstawionych spostrzeżeń wynika, że dla życia
-rzenia się poszczególnych typów litologicznych wapieni)
były potrzebne odmienne warunki hydrodynamiczne, od
których zależała turbulencja wód przydennych oraz
kon-solidacja podłoża. Rozmieszczenie tych zespołów w
pro-filach wskazuje na istnienie pewnego układu
hydrody-namicznego, który najłatwiej można prześledzić na
przy-kładzie stosunku wapieni krynoidowych do
organode-trytycznych i gruzłowych w dolnym wapieniu muszlowym
(ryc. 2).
Osadem dominującym są wapienie krynoidowe oraz
krystaliczne z dużą zawartością trochitów, wobec czego
należy sądzić, że największe połacie dna zasiedlone były
przez liliowce. Wapienie organodetrytyczne tworzyły się
w
strefach przepływu prądów dennych o stosunkowodu-żej energii, które rozdzielały poszczególne „łąki
krynoido-we". Na obszarach o turbulencji nie wystarczającej dla
życia zawiesinożerców oraz stopniu konsolidacji podłoża
zbyt niskim, aby mogło być zasiedlone przez epifaunę,
rozwijała się mułożerna infauna, której działalność
do-prowadziła do powstania struktury gruzłowej osadu. W
strefach przejściowych między obszarami akumulacji
wa-pieni organodetrytycznych i gruzłowych, tworzyły się
wa-pienie faliste.
Podobny układ istniał w górnym wapieniu
muszlo-wym, przy czym daje się zauważyć o wiele słabszy rozwój
liliowców, co można wiązać z nieco wyższym zasoleniem.
H. Senkowiczowa (23) podaje, że połączenia basenu
ger-mańskiego z Tetydą w górnym wapieniu muszlowym były
bardziej ograniczone niż w dolnym.
Rozmieszczenie fauny w profilach dowodzi, że
poszcze-gólne zespoły wielokrotnie zmieniały obszar występowa
nia, co wskazuje na niestabilność opisanego układu
hydro-dynamicznego, spowodowaną zapewne niewielką głębo
kością basenu sedymentacyjnego.
Na płytkowodny charakter osadów wapienia
muszlo-wego wskazuje zespół małżów (5), Rhizocorallia (9) oraz
tafonomia ceratytów (17). Ponadto „ławice
brachiopodo-we" oraz alternacja opisanych typów wapieni z utworami
nie zawierającymi fauny świadczą o występowaniu
epi-zodów niszczących życie na dnie basenów. Epizody te
wy-wołane były gwałtownym wzrostem energii środowiska,
zapewne wskutek obniżenia się podstawy falowania do
powierzchni osadu podczas silnych sztormów. Tak więc
dno basenu sedymentacyjnego znajdowało się niewiele
poniżej średniego poziomu podstawy falowania, który
we współczesnych morzach zamkniętych występuje na
. głębokości od kilku do około trzydziestu metrów.
Po każdym epizodzie katastroficznym mógł wytworzyć
się nowy układ hydrodynamiczny powodując zmianę
ob-szarów dna zasiedlonych przez poszczególne zespoły fauny
(zmianę obszarów depozycji poszczególnych typów
wa-pieni), co w efekcie doprowadziło do silnego zróżnicowa
nia facjalnego osadów.
LITERATURA
1. Bod z i och A. - Charakterystyka wapienia
muszlo-wego między Wielką Wsią a Jarugami na NE
obrze-żeniu Gór Świętokrzyskich. Pr. magisterska. Arch.
Inst. Geol. UJ 1982.
2. Bogacz K., Dżułyński S., Gradziński K.,
K
o s t e c k a A. - O pochodzeniu wapieni gruzłowych w wapieniu muszlowym. Rocz. Pol. Tow. Geol. 1968 nr 2-3.
3. D żuły ń ski S., Kub i c Ż A. - Storm
accumula-tions of brachiopod shells and sedimentary environ-ment of the Terebratula beds in the Muschelkalk of
Upper Silesia (Southern Poland). Ibidem 1975 nr 2.
4. Fur sich F.T. - Fauna - substrate relationships in the Corallian of England and Normandy. Lethaia 1976 no. 9.
5. Fur sich F.T., We n d t J. - Biostratonomy and
paleoecology of the Cassian. Palaeogeogr. Palaeocl. Palaeoecol. 1977 no. 22.
6. G e r o c h S„ K r y s o w s k a -I w a s z k i e w i cz
M. et al. - Sedymentacja margli z Węgierki. Rocz.
Pol. Tow. Geol. 1979 nr 1-2.
7. Ho w ar d J.D. - The sedimentological significance of trace fossils. [In:] Frey W.R. (Ed.) - The study of trace fossils. Berlin-Heidelberg- New York 1975.
8. Kaź mi er cz a k J., Pszczółkowski A.
-Nieciągłości sedymentacyjne w dolnym kimerydzie
południowo-zachodniego obrzeżenia Gór Świętokrzy skich. Acta Geol. Pol. 1968 no. 3.
9. Kennedy W.J. - Trace fossils in carbonate rocks.
[In:] Frey W.R. (Ed.) - The study of trace fossils. Berlin-Heidelberg-New York 1975.
10. Mich a 1 ski A. - Sprawozdanie przedwstępne z
ba-dań dokonanych w południowej części. guberni
ra-domskiej. Paro. Fizjogr. 1888 nr 8.
11. Pt as z y ń ski T. - Konodonty w wapieniu
muszlo-wym okolic Nietulisko (północne obrzeżenie Gór Świę
tokrzyskich). [W:] Mat. V Kraj. Konf. Paleontologów
1981.
12. Pu s c h G.G. - Geognostische Beschreibung von
Polen sowie der ubrigen Nordkarpathen-Landen. 1833 Bd 1.
13. Rdz a nek K. - Uwagi o litostratygrafii wąwozu
Bukowia (Góry Świętokrzyskie). Prz. Geol. 1980 nr 1.
14. Rh o ad s D.C. - The paleontological and environ-mental significance of trace fossils. [In:] Frey W.R. (Ed.) - The study of trace fossils. Berlin-Heidel-berg-New York 1975.
15. Rydzewski B. - Wapień muszlowy nad
Kamien-ną. Pr. Tow. Przyj. Nauk. 1924 nr 1.
16. Samson o w i cz J. - Cechsztyn, trias i lias na
północnym zboczu Łysogór. Spraw. Pol. Inst. Geol.
1929 t. 5 z. 1.
17. S ei 1 ach er A. - Preservational history of ceratite
shells. Palaeont. 1971 no. 14.
18. Se n ko w i cz o w a H. - Wapień muszlowy na pół
nocnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Biul. Inst.
Geol. 1956 nr 113.
19. Se n ko w i cz o w a H. - Wpływy fauny alpejskiej
w osadach retu i wapienia muszlowego na obszarach·
Polski. [W:] Księga pamiątkowa ku czci prof. J.
Sam-sonowicza. Wyd. Geol. 1962.
20. Se n ko w i cz o w a H. - Wpływ budowy
struktu-ralnej i morfologii paleozoiku Gór Świętokrzyskich
na rozwój osadów triasowych. Kwart. Geol. 1966
nr 4
21. Se n ko w i cz o w a H. - Trias (bez utworów
re-tyku). [W:] Stratygrafia mezozoiku obrzeżenia Gór
Świętokrzyskich. Pr. Inst. Geol. 1970 t. 56.
22. S en k o w i cz o w a H. - Trias pozakarpacki. [W:] Budowa geologiczna Polski. T. 1 - Stratygrafia cz. 2 Mezozoik. Wyd. Geol. 1973.
23. S e n k o w i cz o w a H. - Atlas skamieniałości. [W:]
Budowa geologiczna Polski. T. 3 cz. 2a - Trias.
Wyd. Geol. 1979.
24. Se n ko w i cz o w a H., Gajewska I„ Gr
o-d z icka - Szyman ko W., Szyper ko -Ś 1 i
w-e z y ń s k a A. - Atlas
litologiczno-paleogeograficz-ny obszarów platformowych Polski. Cz. 2 Mezozoik.
25. Si emir ad z ki J. - Geologia ziem polskich. T. 1. Formacje starsze do jurajskich włącznie. Wyd. 2. Muzeum im. Dzieduszyckich. Lwów 1922.
26. St a n 1 e y S.M. - Post-Paleozoic adaptive radiation of infaunal bivalve molluscs a consequence of mantle fusion and siphon formation. J. Palaeont. 1968 no. 1.
SUMMARY
Muschelkalk rocks from NE margin of the Holy Cross Mts (Fig. 1) are highly ·varying in facies development (Fig. 2). Benthic fauna, useful for paleoecological analyses (Table 1), occurs in crinoid, organodetrital, knobby and wavy limestones. Individual assemblages of fossils were found to be related to each of these types of limestones, making it possible to reconstruct turbulence of bottom waters and nature of substratum. It was found that:
- organodetrital limestones were forming in zones of activity of bottom currents, i.e. those characterized by vivid development of suspension-eating epifauna;
- knoby limestones were originating due to penetra-tion of sediment by mud-eating infauna and areas of their sedimentation was related to zones of stagnant bottom waters and unconsolidated substratum;
- wavy limestones were forming in transitional zones between areas of sedimentation of organodetrital and
knobby limestomes; ·
- crinoid limestones were forming in the remaining areas, characterized by development of crinoid fauna. Distribution of fauna in the sections (Fig. 2) reflects repeat changes of hydrodynamic conditions and, therefore, distribution of areas of development of individual faunistic assemblages on seafloor, i.e. areas of sedimentation of individual types of sediments. Attempts were made to explain these changes in terms of small depth of sedimen-tary basin. This interpretation is supported by character of assemblages of bivalves (5) and Rhizocorallia (9) and taphonomy of ceratitids (17). Storm deposits indicate some catastrophic episodes, destroying life on seafloor due to lowering of waving base down to the seafloor sur-face. Each episode of that type could form a new hydro-dynamic pattern and, therefore, change of areas of sedi-mentation of individual types of limestones. This may explain marked facies differentiation of the strata.
27. Tas c h P. - Paleobiology of the invertebrates. Data retrieval from the fossil record. J. Wiley and Sons (Ed.) 1973.
28. W a 1 ker K.R., Bambach R.K. - Feeding by benthic invertebrates: classification and terminology of paleoecological analysis. Lethaia 1974 no. 7.
PE31-0ME
0Tno>t<eHVIR paKoBVIHHoro Vl3BeCTH.RKa CB oKaMMne-HVIR CBeHTOKWVICKVIX rop (pVIC. 1) xapaKTepV13VlpytoTCR 6onbWeM V13MeHYVIBOCTblO cpa~VIM (pVIC. 2). 5eHTOHVIYe-CKaR cpayHa, none3Ha.R An.ff naneo3KonorV1YeCKQro aHanV13a (Ta6. I) HaxOAVITCR B Vl3BeCTH.RKax - KpVIHOVIAHblX, op-raH0AeTpV1YeCKV1X, KOMKOBaTblX VI BOnHVICTblX.
c
Ka>K-AblM Vl3 3TVIX TVlnOB Vl3BeCTHRKOB CBR3aH pa3HblM COCTaB oKaMeHenocTeM, KOTOBblM AenaeT B03MO>KHblM onpeAe-neHV1e Typ6yneH~VIVI AOHHblX BOA VI xapaKTepa cł>YHAa MeHTa. ABTOp KOHCTaTV1pyeT, YTO:opraHOAeTpVITVIYeCKVle Vl3BeCTHRKVI o6pa3oBanVICb B 30-Hax AOHHblX TeYeHVIM, rAe pa3BVIBanaCb B3BeCe.RAHa.R 3nV1cpayHa,
KOMKOBaTble Vl3BeCTHRKVI, KOTOpble o6pa3oBanVICb . BcneACTBVle neHeTpa~VIVI oca,QKa VlnORAHOM VIHcpayHOM, C03AaBanVICb B 30Hax CTarHa~VIVI AOHHblX BOA, Ha TeppVITOpVIVI c HeKOHCOnVIAVlpOBaHHblM cpyHAaMeHTOM, Ha OCTanbHblX o6naCTRX AHa, rAe >KVIBYT KpVIHOVIAbl, 06pa30BanV1Cb KpVIHOVIAHble Vl3BeCTHRKVI.
PacnpocTpaHeHV1e cpayHbl B pa3pe3ax yKa3blBaeT Ha TO, YTO rVIAPOAV1HaMV1YeCKV1e ycnoBVIR, AeTepMVIHVlpyto~Vle
Te o6naCTVI AHa, rAe >KVIBYT OTAenbHble COCTaBbl cpayHbl (paMOHbl oTno>KeHVIR OTAenbHblX TVlnOB Vl3BeCTHRKOB), MHOroKpaTHO V13MeH.RnVICb. npVIYVIHOM 3TVIX Vl3MeHeHVIM RBn.ReTCR He6onbwa.R rny6V1Ha CeAVIMeHTa~VIOHHOro 6ac-CeMHa, Ha YTO YKa3b1BaeT cocTaB ABYXCTBopYaTblX Mon-ntocKoB (5), Rhizocorallia (9), TacpoHOMVIR ~epaTVITOB
(17). WTopMOBbl e ocaAKVI yKa3bl BatoT Ha KaTacTpocpV1-yecKV1e 3nVl30Abl, YHVIYTO>t<ato~Vle >t<Vl3Hb Ha AHe 6acceM-Ha, Bbl3BaHHble nOHV1>KeHV1eM 6a3V1Ca BOnHeHVlff no OTHO-weHVl IO K noBepxHOCTVI oca,QKa. nocne Ka>t<Aoro TaKoro 3nVl30,Qa Morna o6pa3oBaTbCR HOBa.R rV1,QpOAV1HaMV1YeCKaR CVICTeMa, Bbl3b1Ba.R Vl3MeHeHVle o6nacTeM aKKyMynR~VIVI OT-AenbHblX TVlnOB Vl3BeCTHRKOB, YTO npVIBeno K CVlnbHOM
cpa~V1anbHOM HeO,QHOpOAHOCTVI oca,QKOB.
JAN MALINOWSKI, JANUSZ FISZER, MICHAŁ LESIAK
Instytut Geologiczny, Politechnika Wrocławska
MO DELO W ANIE HYDROGEOLOGICZNE ROZTOCZA ZACHODNIEGO
METODĄ
ANALOGII ELEKTROHYDRODYNAMICZNEJ
UKD 556.332.2/.62 :532.574.5/.6.072 :551.252 :551.252 :551. 763
+
551. 78( 438.12 Roztocze Zach.)Rozwiązywanie skomplikowanych problemów hydro-geologicznych za pomocą modelowania jest obecnie jedną
z podstawowych metod badawczych, mającą największe
zastosowanie przy budowie lub rozbudowie ujęć wód podziemnych, w celu ustalania optymalnych warunków eksploatacji bez naruszenia równowagi hydrodynamicznej
ośrodka wodonośnego. Liczne publikacje na te tematy
wykazują stały postęp w tej dziedzinie, wyrażający się nie tylko doskonaleniem metod, ale również i. zakresem ich
stosowalności w różnych układach hydrogeologicznych.
Należy jednak zauważyć, iż efektywność uzyski-wanych w ten sposób wyników zależy od ilości danych
