go poszczególnych sekwencji (ryc. 1). W osadach dolnego wapienia muszlowego, które w przybli¿eniu odpowiada³y wczesnemu i œrodkowemu anizykowi dominowa³y formy pochodz¹ce ze wschodniej Tetydy oraz po³udniowych basenów Tetydy Zachodniej. Drogi migracji bieg³y przez Bramy Wschodniokarpack¹ i Morawsko-Œl¹sk¹. W gór-nym wapieniu muszlowym (póŸny anizyk–wczesny ladyn) wystêpuj¹ formy znane zarówno z basenów po³udniowoal-pejskich, jak i pó³nocnoalpejskich Tetydy Zachodniej. Drogi migracji bieg³y dodatkowo przez Bramê Zachodni¹. W tym okresie czasowym licznie rozwija³y siê tak¿e ende-miczne gatunki powstaj¹ce w niemieckiej czêœci Perytety-dy. Fazy migracji form tetydzkich oraz rozprzestrzenienie siê fauny konodontowej w obrêbie basenu germañskiego koreluj¹ siê z etapami transgresywnymi lub stanu wysokie-go poszczególnych sekwencji, jak pokazuje poni¿sza tab.1. W dolnym wapieniu muszlowym najwiêksze
zró¿nico-wanie form tetydzkich odpowiada maksimum transgresji (mfs) sekwencji A3. Natomiast w górnym wapieniu
muszlowym odpowiada etapowi transgresywnemu (TST) sekwencji L1. W czasie wysokiego stanu wód (HST)
sekwencji L1w basenie Perytetydy pozosta³y tylko formy
germañskie.
Literatura
KOZUR H. 1968 — Conodonten aus dem Muschelkalk des germani-schen Binnenbeckens und ihr stratigraphischer Wert. Teil I: Conodon-ten vom Plattformtyp und stratigraphische Bedeutung der ConodonConodon-ten aus dem Oberen Muschelkalk. Geologie, 17: 930–946.
KOZUR H. 1972 — Die Conodontengattung Metapolygnathus HAYASHI 1968 und ihr stratigraphischer Wert. Geologische-Palontolo-gische Mitteilungen Innsbruck, 2: 1–37.
KOZUR H. 1974 — Probleme der Triasgliederung und Parallerisierung der germanischen und tethyalen Trias. Teil I: Abgrenzung und Gliede-rung der Trias. Freiberger Forsschungshefte C 2, 98:139–198. KOZUR H. 1980 — Revision der Conodontenzonierung der Mittel-und Obertrias des tethyalen Faunenreichs. Geologische-Palontologi-sche Mitteilungen Innsbruck, 10: 79–172.
KOZUR H. 1999 — The correlation of the Germanic Buntsandstein and Muschelkalk with the Tethyan Scale. [In:] Bachmann G. H. i Ler-che I. (Eds.), Epicontinental Triassic. Zentralblat fr Geologie und Pale-ontologie. 7–8: 701–726.
NARKIEWICZ K. 1999 — Conodont biostratigraphy of the Muschel-kalk (Middle Triassic) in the central part of the Polish Lowlands. Geol.
Quarter., 43: 313–328.
SZULC J. 2000 — Middle Triassic evolution of the Northern Peri-Tet-hys area as influenced by early opening of the Tethys Ocean. Ann. Soc. Geol. Pol., 70: 1–47. TATGE U. 1956 — Conodonten aus dem germanischen Muschel-kalk, Teil I. Palontologische Zeit-schrift, 30: 108–127.
TRAMMER J. 1971 — Middle Triassic (Muschelkalk) conodonts from the SW margin of the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 21: 379–386.
TRAMMER J. 1972 — Stratigra-phical and paleogeograStratigra-phical significance of conodonts from the Muschelkalk of the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 22: 219–232. TRAMMER J. 1975 — Stratigra-phy and facies development of the Muschelkalk in the south–western Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 25: 179–216.
ZAWIDZKA K. 1975 — Conodont stratigraphy and sedimentary envi-ronment of the Muschelkalk in Upper Silesia. Acta Geol. Pol., 25: 217–257.
ZAWIDZKA K. 1984 — Stratygrafia i mikrofacje wapienia muszlowe-go w pólnocnej czesci plakosynkliny miechowskiej. Ann. Soc. Geol. Pol., 54: 45–64.
Wyniki analizy mikropaleontologicznej mikroskamienia³oœci redeponowanych
do lessu m³odszego górnego w wybranych stanowiskach Wy¿yny Lubelskiej
(Polska) i Wy¿yny Wo³yñskiej (Ukraina)
Jolanta Paruch-Kulczycka*, Roman Chlebowski**, Leszek Lindner***
Dotychczas ukaza³y siê nieliczne publikacje zawie-raj¹ce wzmianki o wystêpowaniu otwornic w utworach les-sowych: na Wy¿ynie Ma³opolskiej (Chlebowski & Lindner, 1975), Wy¿ynie Wo³yñskiej (Chlebowski i in.,
1999) oraz w lessach Sudetów (Chlebowski i in., 2001). Bli¿sze poznanie mikroskamienia³oœci zawartych w osa-dach lessowych by³o mo¿liwe dziêki przeprowadzonym ostatnio kompleksowym badaniom mineralogicznym przez Chlebowskiego i Lindnera oraz mikropaleontolo-gicznym przez Paruch-Kulczyck¹ na obszarze SE Polski i NW Ukrainy. W czasie ich realizacji poddano szcze-gó³owej analizie frakcjê lekk¹ osadu, pochodz¹c¹ z lessu m³odszego górnego, z 8 stanowisk wzorcowych: 5 zlokali-zowanych na terenie Polski: Tyszowce, Hrubieszów, Wo¿uczyn (Wy¿yna Lubelska), T³umaczów, Branice (obszar Sudetów) oraz 2 po³o¿onych na obszarze Ukrainy (Wy¿yna Wo³yñska): ¯orniw i Horokhov.
256
Przegl¹d Geologiczny, vol. 51, nr 3, 2003
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; jkul@pgi.waw.pl
**Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrografii, Wydzia³ Geologii, UW; ul. ¯wirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa; romanch@geo.uw.edu.pl
***Instytut Geologii Podstawowej, Wydzia³ Geologii UW; ul. ¯wirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa
Jednoczeœnie dla celów porównawczych oraz okreœle-nia ewentualnego pochodzeokreœle-nia mikroskamieokreœle-nia³oœci w osadach lessowych, wykonano badania mikrofauny z pod³o¿a lessowego, w profilu Buœno/Bia³opola (Polska) oraz profilu Korszów (Ukraina).
Szczegó³owa analiza mikropaleontologiczna górnego lessu m³odszego da³a pozytywny wynik w próbkach pochodz¹cych z 5 stanowisk: Tyszowce, Hrubieszów, Wo¿uczyn, ¯orniw, Horokhov. Spoœród zidentyfiko-wanych w badanym materiale mikroskamienia³oœci najwiêksz¹ frekwencjê osi¹gnê³y otwornice, reprezentowane przez taksony: Heterohelix glabrans (Cushman), H. striata (Ehrenberg), H. planata (Cushman), H. carinata (Cushman), Heterohelix sp., Guembelitria cretacea Cushman,
G. cenomana (Keller), Globigerinelloides messinae (Brönnimann), G. asperus (Ehrenberg), Globigerinelloides sp., Rugoglobigerina rugosa (Plummer), R. hexacamerata Brönnimann, R. reicheli Brönnimann, R. macrocephala (Brönnimann), Gavelinella sahlstroemi (Brotzen), G.
com-planata (Reuss), Gavelinella sp., Cibicides bembix (Mars -son), Pyramidina cimbrica (Brotzen) Stensioeina pommerana Brotzen, Eponides concinna Brotzen, Bolivina crassa Vassilenko et Mjatliuk, Tappanina selmenensis
(Cushman). Niekiedy, w mikroskopie elektronowym (SEM), na powierzchni skorupek otwornic mo¿na by³o zaobserwowaæ przyklejone kokolity reprezentowane m.in. przez taksony Watznaueria barnesae (Black),
Predisco-sphaera cretacea (Arkhangelsky), Biscutum sp. W profilu
¯orniw, w zespole mikrofauny stwierdzono równie¿ obec-noœæ doœæ licznych dinocyst wapiennych: Orthopithonella sp., Obliquipithonella sp., Pithonella sp.
Zidentyfikowane taksony w toku dalszych badañ zosta³y porównane z oznaczon¹ na potrzeby obecnego opracowania mikrofaun¹, pochodz¹c¹ z górnego mastrych-tu, z pod³o¿a lessowego w profilach Buœna i Korszowa oraz z mikrofaun¹ wczeœniej udokumentowan¹ w osadach kre-dowych in situ (Gawor-Biedowa, 1992; GaŸdzicka, 1981; Peryt, 1980; Witte, Schuurman, 1996; Smit & Zachariasse, 1996; Willems,1996).
Wyniki analizy porównawczej pozwoli³y na okreœlenie wieku otwornic wystêpuj¹cych w utworach górnego lessu m³odszego na póŸny mastrycht wskazuj¹c na ich wyraŸne zwi¹zki genetyczne z zespo³ami otwornic opisanymi wczeœniej z górnego mastrychtu w wierceniach: Lubartów IG2, Dorohucza IG5, Gorzów IG1, Tyszowce IG1, Talatyn IG1 (Gawor-Biedowa, 1992) oraz w ods³oniêciach: Kazimierz, Bochotnica, Nasi³ów, Miêæmierz, Lucinia (Peryt,1980).
Liczebnoœæ otwornic w przebadanych stanowiskach jest zró¿nicowana. Najwiêksz¹ frekwencjê osi¹gnê³y one na Wy¿ynie Lubelskiej w profilu Tyszowce, znacznie mniejsz¹ w profilach Hrubieszowa i Wo¿uczyna. Na obszarze Sudetów, w profilach T³umaczowa i Branic bada-nia mikropaleontologiczne nie wykaza³y obecnoœci mikro-skamienia³oœci, a ich wystêpowanie by³o jedynie zasygnalizowane w analizie mineralogicznej. Na Wy¿ynie Wo³yñskiej otwornice najliczniej reprezentowane s¹ w profilu ¯orniw, rzadziej w Horokhovie.
Mimo, ¿e zidentyfikowane mikroskamienia³oœci znaj-duj¹ siê na wtórnym z³o¿u, prezentuj¹ doœæ dobry stan zachowania, niewiele ró¿ni¹cy siê od stanu zachowania osobników obecnych w kredzie in situ, co niew¹tpliwie mo¿e œwiadczyæ o ich niewielkiej redepozycji z pierwotne-go miejsca wystêpowania. Wiêkszoœæ redeponowanych otwornic ma stosunkowo dobrze zachowan¹ ornamentacjê. Tylko nieliczne egzemplarze nosz¹ œlady silnego uszko-dzenia. Byæ mo¿e, gruba warstwa nanoplanktonu, tak cha-rakterystycznego dla kredy pisz¹cej, pozostaj¹ca przez pewien czas na powierzchni skorupek, stanowi³a warstwê ochronn¹ zabezpieczaj¹c¹ je przed gwa³townym uszkodze-niem przez czynniki fizyczne i chemiczne. Podobnie te¿, obserwowane u niektórych otwornic przesycenie skorupki krzemionk¹ zwiêkszy³o ich odpornoœæ na zniszczenia.
Obecnoœæ w osadach lessowych otwornic o wyj¹tkowo ma³ych rozmiarach jest zapewne spowodowana naturaln¹ selekcj¹, zwi¹zan¹ z procesami eolicznej redepozycji. W jej wyniku osobniki o wiêkszych rozmiarach ulega³y szyb-szej destrukcji ni¿ o mniejszych rozmiarach.
Górnomastrychcki wiek oraz dobry stan zachowania mikrofauny wystêpuj¹cej w lessie m³odszym górnym mo¿e wskazywaæ wprost na Ÿród³o materia³u pobieranego przez wiatry transportuj¹ce materia³ lessotwórczy. Obec-noœæ w analizowanych osadach okreœlonej mikrofauny wraz z zespo³ami minera³ów ciê¿kich jest dowodem, ¿e ówczesna eoliczna akumulacja lessowa odbywa³a siê na badanym terenie przy znacznym udziale materia³u lokalne-go jakim by³a tu kreda pisz¹ca. Fakt ten mo¿e posiadaæ istotne znaczenie dla rekonstrukcji paleogeograficznej œro-dowiska przyrodniczego w czasie ostatniego zlodowacenia na obszarze œrodkowo-wschodniej Europy.
Literatura
CHLEBOWSKI R. & LINDNER L. 1975 — Wp³yw pod³o¿a na sk³ad minera³ów ciê¿kich g³ównych wysp lessowych NW czêœci Wy¿yny Ma³opolskiej. Acta Geol. Pol., 25: 136–178
CHLEBOWSKI R., LINDNER L. & BOGUCKI A. 1999 — Wstêpne wyniki badañ mineralogicznych lessów z profili Bojanowice i Ko³odijów (NW Ukraina): 11–12. VI Konferencja stratygrafii plejstocenu Polski pt. „Czwartorzêd wschodniej czêœci Kotliny Sandomierskiej”, Czudec 31.08–4.09.1999, wyd. PIG, Oddz. Kraków.
CHLEBOWSKI R., CISZEK D. & JARY Z. 2001 — Charakterystyka lessów z T³umaczowa. [W:] Osady Plejstoceñskie Przedgórza Sudetów: 41–48, XI Seminarium Korelacja stratygraficzna lessów i utworów lodowcowych Polski i Ukrainy. Wroc³aw–Jarmo³tówek, 23–28.09. 2001.
GAWOR-BIEDOWA E. 1992 — Campanian and Maastrichtian Fora-minifera from the Lublin Upland, Estern Poland. Palaeont. Pol., 52: 3–187.
GADZICKA E. 1981 — Coccoliths and index Foraminifera from the Upper Cretaceus chalk of Mielnik region, Estern Poland. Acta Palae-ont. Pol., 26: 73–83.
PERYT D. 1980 — Planktic Foraminifera zonation of the Upper Creta-ceous in the Middle Vistula River valley, Poland. Palaeont. Pol., 41: 3–101.
SMIT J. & ZACHARIASSE W. J. 1996 — Planktic foraminifera in the Cretaceous/Tertiary boundary clays o the Geulhemmerberg (Nether-lands). Geologie en Mijnbow, 75: 187–191.
WILLEMS H. 1996 — Calcareous dinocysts from the Geulhemmer-berg K/T boundary section (Limburg, SE Netherlands). Geologie en Mijnbow, 75: 215–231.
WITTE L. & SCHUURMAN... 1996 — Calcareous bnthic forami-nifera across the Cretaceous/Tertiary boundary in the Geulhemmerberg (SE Netherlands). Geologie en Mijnbow, 75: 173–186.
257
