Biuletyn polonijny

Józef Bakalarz, Andrzej Brożek

Biuletyn polonijny

Collectanea Theologica 58/3, 163-176

BIULETYN POLONIJNY

Z aw artość: I. R O L A L A IK A T U W A P O S T O L S T W IE M IG R A C Y JN Y M . 1. H i­ s to ria a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o św ie c k ic h . — 2. U z a s a d n ie n ie a p o s to la tu m i­ g ra c y jn e g o św ie c k ic h . — 3. F o rm y a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o . — 4. W a ż n ie jsz e z a d a n ia a p o s to la tu św ie c k ic h . — 5. D u s z p a s te rz e a a p o s to la t św ie c k ic h . II. P O L O N IA W K A T O L IC K IE J K O N C E P C JI IN T E G R A C JI M IG R A N T Ó W * . I. R O L A L A IK A T U W A P O S T O L S T W IE M IG R A C Y JN Y M T e m a te m V II z w y c z a jn e j s e s ji S y n o d u B is k u p ó w w R zy m ie (1— 30 X 1987 r.) by ło p o w o ła n ie i m is ja ś w ie c k ic h w K o śc ie le i św iecie. W tr a k c ie s y n o d a ln y c h o b ra d p o s z u k iw a n o m . in . n o w y c h p ó l a p o sto lsk ie g o z a a n g a ż o w a ­ n ia la ik a tu . P r e f e k t K o n g re g a c ji do S p ra w B is k u p ó w , k a r d . B. G a n t i n w s k a z a ł u c z e s tn ik o m s e s ji n a o g ro m n e p o le e w a n g e liz a c ji, ja k im je s t r o s n ą ­ cy w ciąż ś w ia t lu d z i w ę d r u ją c y c h , a w ś ró d n ic h m ig ra n tó w .

Z a g a d n ie n ie u d z ia łu l a i k a tu w a p o sto la c ie m ig r a c y jn y m n ie je s t now e. J e d n a k ż e o b e c n ie n a b ie r a ono szczególnego z n a c z e n ia . W y n ik a to z je d n e j s tro n y z r o z w ija ją c e j się te o lo g ii la ik a tu , a z d r u g ie j — ze w sp ó łc z e s n y c h u w a r u n k o w a ń ś w ia ta m ig ra c ji. C o ra z le p ie j d o s trz e g a się b o w iem , że złożo­ n y c h p ro b le m ó w lu d z i w ę d r u ją c y c h n ie d a się ro z w ią z a ć w y łą c z n ie w r a ­ m a c h a p o s to la tu h ie r a rc h ic z n e g o , a le k o n ie c z n e je s t do te g o a p o s to ls k ie w s p a rc ie całe g o L u d u B ożego.

1. H isto ria ap o sto la tu m ig ra cy jn eg o św ieck ich

U d z ia ł św ie c k ic h w a p o s to ls k ie j m is ji K o ścio ła, m a ją c y g łę b o k ie u z a s a d ­ n ie n ie b ib lijn e , u le g a ł h is to ry c z n e j e w o lu c ji, o czy m d e c y d o w a ł m . in. p r z y ję ­ ty w d a n e j ep o ce o g ó ln y m o d e l K o ścio ła. W m o d e lu ty m e k s p o n o w a n o , b a r ­ d z ie j lu b m n ie j, d w a b ie g u n y sp o łeczn o ści k o ś c ie ln e j: w s p ó ln o to w y i h ie r a r ­ ch icz n y .

W s ta ro ż y tn o ś c i c h r z e ś c ija ń s k ie j p o d k re ś la n o g łó w n ie w sp ó ln o to w o ś ć K o ścio ła. O d K o n s ta n ty n a , a z w ła sz c z a od c zasó w k a ro liń s k ic h , w p ro w a d z o n o w y ra ź n y i g łę b o k i p o d z ia ł w ie r n y c h n a s ta n y : d u c h o w n y c h i św ie c k ic h , p rz y c zy m te n p ie r w s z y ( h ie ra rc h ia ) z d o b y ł z d e c y d o w a n ą p rz e w a g ę n a d d ru g im . D o p iero od X IX w . z a c z ą ł się p ro c e s sto p n io w e g o o d z y s k iw a n ia ró w n o w a g i w K o śc ie le p o m ię d z y b ie g u n a m i w sp ó ln o to w o ś c i i h ie ra rc h ic z n o ś c i. P ro c e s te n o z n a c z a d ziś w p r a k ty c e d o w a rto ś c io w a n ie r o li la i k a t u w K o śc ie le , w ty m ta k ż e n a o d c in k u a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o *. * R e d a k to re m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t k s. J ó z e f B a k a l a r z T C h r., L u b lin . 1 B. F o r t e , L a ic a to в la ic ità , G e n o v a 1986, U — 37. 11·

a. O k r e s d o S o b o r u W a t y k a ń s k i e g o I I

Z a a n g a ż o w a n ie ś w ie c k ic h w a p o s to la c ie m ig r a c y jn y m z n a n e je s t od p o ­ c z ą tk ó w c h rz e ś c ija ń s tw a . R o z p ro sz e n i p rz e z p r z e ś la d o w a n ia p ie r w s i c h r z e ­ ś c ija n ie „w d ro d z e g ło sili S ło w o ” (D z 8,4). W s p ó ln o ty o jc z y s te m o d liły się za sw y c h b r a c i w d ia s p o rz e i s ła ły im ró ż n o r o d n ą po m o c. M ie jsc o w i zaś c h r z e ­ ś c ija n ie p rz y jm o w a li p rz y b y s z ó w . R o z p ro sz e n i ż y li z s o b ą ja k b ra c ia , g r o m a ­ d z ili się ra z e m w „ K o śc io ła c h d o m o w y c h ” i słu ż y li so b ie w z a je m n ą p o m o c ą 2. O d tą d p rz e z c a łe w ie k i św ie c c y c h rz e ś c ija n ie z a k ła d a li i p ro w a d z ili ró ż ­ n eg o r o d z a ju sto w a rz y s z e n ia lu b d z ie ła (np. h o s p ic ja ), k tó r e słu ż y ły o p iece n a d lu d ź m i w ę d ru ją c y m i. W śre d n io w ie c z u u p o w s z e c h n iły się m . in . b r a c tw a d la o p ie k i n a d p ie lg rz y m a m i, b r a c tw a i tr z e c ie z a k o n y d la w y k u p u n ie w o l­ n ik ó w , g ild ie k u p ie c k ie i b r a c t w a s tu d e n tó w z a g ra n ic z n y c h („ n a c je ”) 3.

O d k o ń c a X I X w . ro la la ik a tu w te j d z ie d z in ie z a c z ę ła w z ra s ta ć , co u w id o c z n iło się n a jp i e r w w ś r o d o w is k a c h s a m y c h m ig ra n tó w . Ś w ia d o m i z n a c z e n ia w a rto ś c i r e lig ijn y c h s ta w a li się o n i a p o s to ła m i sw y c h śro d o w isk . S a m o r z u tn ie p o w s ta w a ły k o m ite ty i s to w a rz y s z e n ia , k tó r y c h z a d a n ie m b y ło p rz y g o to w a n ie w a r u n k ó w d la z a ło ż e n ia w ła s n e j p a r a f ii i a n im o w a n ie ży cia re lig ijn e g o sw y c h ro d a k ó w . Z c z a se m p ro w a d z ili o n i liczn e s to w a r z y s z e n ia re lig ijn e , o św ia to w e , k u lt u r a l n e i sa m o p o m o c o w e . B r a li u d z ia ł w b u d o w ie ko ścio łó w , d o m ó w p a r a f ia ln y c h , szkół, sie ro c iń c ó w , d o m ó w s ta r c ó w i in n y c h in s ty tu c ji sp o łe c z n y c h . D u żą ro lę o d e g ra li o n i w d z ie d z in ie w y c h o w a n ia i ro z ­ ry w k i, w a n im a c ji li tu r g ii (c h ó ry k o śc ie ln e ) i k a te c h e z ie 4.

Do a k c ji a p o s to ls k ie j n a rz e c z m ig r a n tó w w łą c z y li się św ie c c y k a to lic y w k r a j a c h im ig r a c ji (zw łaszcza w a n g lo ję z y c z n y c h ), a ta k ż e w k r a j a c h e m i­ g ra c ji, a w szczeg ó ln o ści w e W łoszech, N ie m c z e c h i P o lsc e . W śró d p o w s ta ­ ły c h ta m ró ż n o r o d n y c h d z ie ł a p o s to ls k ic h n a jb a r d z ie j z a słu ż o n y m b y ło z a ło ­ ż o n e w M o g u n c ji S to w a rz y s z e n ie św . R a f a ła (1871), k tó r e z a p e w n ia ło e m i­ g ra n to m ró ż n y c h n a ro d o w o ś c i n ie z b ę d n ą o p ie k ę w p o rta c h e u ro p e js k ic h , w czasie p o d ró ż y m o r s k ie j i w p o r ta c h n a in n y c h k o n ty n e n ta c h . L e o n X III, k tó r y w 1878 r. z a tw ie r d z ił to s to w a rz y sz e n ie , z w ró c ił o d tą d szczeg ó ln ą u w a ­ gę n a w są c z a n ie się św ie c k ic h k a to lik ó w d o a p o s to la tu m ig r a c y j n e g o 5.

R ó w n ie ż w P o ls c e p o w s ta w a ły w ó w c z a s lic z n e s to w a r z y s z e n ia i k o m i­ te t y k o śc ie ln e d la o p ie k i n a d e m ig ra n ta m i. D z ia ła li w n ic h g łó w n ie k a to ­ licy św ieccy . P r z y k ła d e m d la in n y c h s to w a r z y s z e ń b y ła w te j d z ie d z in ie O p ie k a P o ls k a n a d R o d a k a m i n a O b czy źn ie (1926— 1939), k tó r e j d u c h o w y m o p ie k u n e m b y ł k a r d . A. H l o n d 6.

W y d a n a p rz e z P i u s a X I I k o n st. a p . E x s u l F a m ilia z 1 V I I I 1952 r. o ż y w iła z a in te re s o w a n ie całe g o K o śc io ła s p r a w a m i m ig ra c ji, a le n ie z a w ie ­ r a ł a w s k a z a ń p o d a d r e s e m św ie c k ic h a p o sto łó w . N a szczęście in n e d o k u m e n ­ ty p a p ie s k ie p rz y n io s ły w y r a ź n ą a p r o b a tę d z ia ła ln o ś c i a p o s to ls k ie j św ie c k ic h n a rzecz m ig ra n tó w 7. 2 E. T i m i a d i s , L es m ig r a n ts , P a r is 1971, 115— 144. 3 S. D e A n g e l i s , D e fid e li u m a s s o c ia tio n ib u s , t. I, N e a p o li 1959, 2—4. 4 A. H a l a s , U d z ia ł ś w ie c k ic h w e w a n g e liz a c ji e m ig r a n tó w , C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 55 (1985) z. 2, 161— 164.

5 A. L o r i g i o l a , N e c e s s itd d i u n m o v im e n to d ’a p o sto la to laico s p e -

cia liz za to p e r g li e m ig r a n ti, R o m a 1972, 15— 18, 61—69.

6 Cz. K a m i ń s k i , D u s z p a s te r s tw o n a e m ig r a c ji, w : K się g a ty s ią c le c ia

k a to lic y z m u w P o lsce, t. I, L u b lin 1969, 645— 647.

7 C h ie sa e m o b ilita u m a n a . D o c u m e n ti d e lla S a n ta S e d e d a l 1883 al

S p ra w ie z a a n g a ż o w a n ia la i k a tu n a p o lu m ig ra c ji p o św ię c o n o w ie le u w a g i n a tr z e c h p ie r w s z y c h ś w ia to w y c h k o n g re s a c h a p o s to ls tw a ś w ie c k ic h w R zy ­ m ie w 1950, 1957 i 1967 r.8 K o n k r e tn e p ro p o z y c je w ty m z a k re s ie z g ła s z a ły ró w n ie ż m ię d z y n a ro d o w e k o n g re s y k a to lic k ie p o św ię c o n e m ig ra c ji, a o d b y ­ w a ją c e się k o le jn o w B a rc e lo n ie (1952), B re d z ie (1954), A sy ż u (1957) i O tta w ie (1960) 9, W y ra z e m s ta łe j tr o s k i K o śc io ła o w s p ó łp r a c ę św ie c k ic h w a p o s to ­ la c ie m ig ra c y jn y m je s t u tw o rz o n a p rz e z p a p ie ż a P iu s a X I I w 1951 r. M ię­ d z y n a ro d o w a K o m is ja K a to lic k a d la S p r a w M ig ra c ji w G e n e w ie . b. O k r e s o d S o b o r u W a t y k a ń s k i e g o II W o k re s ie so b o ro w y m i p o so b o ro w y m w y p ra c o w a n o n o w y m o d e l e w a n ­ g e liz a c ji ś w ia ta m ig ra c ji. W m ie js c e w z o rc a tr a d y c y jn e g o , w e d łu g k tó re g o n ie m a l c a ły c ię ż a r d u s z p a s te r s tw a m ig ra c y jn e g o o p ie r a ł się n a b a r k a c h g a r ­ s tk i m is jo n a rz y e m ig ra c y jn y c h , p o ja w iła się id e a u n iw e rs a ln e g o , d y n a m ic z ­ n eg o i w ie lo a s p e k to w e g o a p o s to la tu , k tó r y m a b y ć d z ie łe m całe g o K o ścio ła. W dziele ty m , s p e łn ia n y m ró w n o c z e śn ie w k r a j a c h e m ig ra c ji i im ig r a c ji, p o w in n i a n g a ż o w a ć się w sz y sc y w ie r n i, w ty m ta k ż e św ieccy , a w szcze­ g ó ln o ści sa m i m i g r a n c i 10.

W ś w ie tle te j id e i z m ie n iło się d o ty c h c z a so w e s p o jrz e n ie n a ro lę św ie c ­ k ic h w a p o s to la c ie m ig ra c y jn y m . D o tą d b o w ie m św ie c k ic h tr a k to w a n o p o n ie ­ k ą d ja k o „ siły n a je m n e ”, d z ia ła ją c e in te r w e n c y jn ie i u z u p e łn ia ją c o w s to ­ s u n k u do a p o s to la tu h ie ra rc h ic z n e g o . W czasie zaś S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II, g d y g łę b ie j p rz e a n a liz o w a n o p o ję c ie la i k a tu i je g o m ie js c e w K o ściele, z a ­ u w a ż o n o , iż K o śc ió ł „ n ie ż y je w p e łn i, a n i te ż n ie je s t d o s k o n a ły m z n a k ie m C h ry s tu s a w ś ró d lu d z i, je ż e li w r a z z h ie r a r c h ią n ie is tn ie je i n ie p r a c u je a u te n ty c z n y l a i k a t ” (DM 11). K o n s e k w e n tn ie z aczęto ró w n ie ż p rz y w ią z y w a ć „ n a jw ię k s z ą w a g ę do tw o rz e n ia d o jrz a łe g o c h rz e ś c ija ń s k ie g o la i k a t u ”, k tó r y w s p ó łp r a c u je w d z ie le a p o s to ls k im K o śc io ła (ta m że).

J u ż so b ó r w s k a z a ł, że św ie c c y m o g ą i p o w in n i w y p e łn ia ć sw e a p o s to l­ sk ie p o s ła n n ic tw o w św ie c ie m ig r a c ji (K D K 27, 66, 84). S tą d w o d n o w io n y m p rz e z P a w ł a V I p r a w o d a w s tw ie , d o ty c z ą c y m d u s z p a s te r s tw a m ig ra n tó w , z n a la z ł się o d rę b n y ro z d z ia ł p rz e p isó w , k tó r y w c a ło śc i je s t p o św ię c o n y u d z ia ło w i ś w ie c k ic h w a p o s to la c ie m i g r a c y j n y m u . P a p ie s k a K o m is ja d la D u s z p a s te rs tw a M ig ra n tó w i T u r y s tó w z g ło siła w te j s p r a w ie w ła s n e w s k a ­ z a n ia p ra k ty c z n e I2.

Z o k a z ji Ś w ia to w e g o D n ia M ig ra c ji J a n P a w e ł I I w y d a ł w d n iu 5 V III 1987 r. o rę d z ie n o sz ą c e ty t u ł: Ś w ie c c y k a to lic y a m ig r a c je . W s k a z u ­ je on n a p o trz e b ę u ś w ia d o m ie n ia so b ie p rz e z ś w ie c k ic h „ ic h w ła sn e g o p o ­ w o ła n ia w ro z s z e rz a n iu i u m a c n ia n iu K ró le s tw a B ożego m ię d z y lu d ź m i”. N a tr e ś ć o rę d z ia s k ła d a ją się n a s tę p u ją c e p u n k ty : a. m ig ra c ja a g ło szen ie D o b re j N o w in y ; b. g o d n o ść p o w o ła n ia i m is ji św ie c k ic h ; c. m is ja św ie c k ic h w k r a j a c h p rz y ję c ia ; d. m is ja m ig ra n tó w ; e. z a d a n ia k a p ła n ó w w fo r m o w a ­ n iu d o ro s ły c h ; f . u w a g i k o ń c o w e 13.

8 A. L o r i g i o l a , M ig r a n ti a p o sto li la ici, P a ta v i i 1972, 70— 75.

9 B o lle tin o d e lla G iu n ta C a tto lic a p e r 1’E m ig ra zio n e , R o m a 1954, 25—26, 81— 86.

10 J . B a k a l a r z , T e o lo g ic z n o -p r a w n e z a s a d y e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w , P o z n a ń s k ie S tu d ia T eo lo g ic z n e 6 (1986) 237— 260.

11 S. C o n g r. E p isc o p is, I n s tr . D e p a s to ra li m ig r a to r u m c u ra ( = D P M C ) 22 V III 1969, c a p u t V II: D e la ic o r u m p a r tic ip a tio n e , A A S 61 (1969) 614— 643.

12 L e tt e r a C h ie sa e m o b ilità u m a n a ( = C M U ) 26 V 1978, n r 30. A A S 70 (1978) 357— 378; I n s tr . P a sto r a le d e g li e m ig r a n ti ( = P E ) 26 V 1978, I I n r 11— 12, O n th e M o v e 8(1978) n r 1, 73— 94.

Do u p o w s z e c h n ie n ia id e i a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o ś w ie c k ic h p rz y c z y n iły się ró w n ie ż in n e e n u n c ja c je p a p ie s k ie , d w a św ia to w e k o n g re s y d u s z p a s te r ­ s tw a m ig ra c y jn e g o w R z y m ie (1979, 1985), m ię d z y n a ro d o w e k o n fe r e n c je i sy m p o z ja . N ie m n ie j p rz y c z y n ia się do te g o fa k ty c z n ie r o s n ą c a r o la la i k a tu w te j d z ie d z in ie , czego w y ra z e m są p o w s ta ją c e d z iś ró ż n e d z ie ła a p o s to la ­ t u m ig ra c y jn e g o , a w ty m ró w n ie ż s p e c ja ln e in s ty t u ty ś w ie c k ie i r u c h y a p o ­ sto lsk ie .

2. U za sa d n ien ie ap o sto la tu m ig ra cy jn eg o św ieck ich

a. P o w o ł a n i e a p o s t o l s k i e ś w i e c k i c h

Z a a n g a ż o w a n ie św ie c k ic h w a p o sto la c ie m ig r a c y jn y m n ie m oże ju ż b y ć dziś tr a k to w a n e ja k o szczeg ó ln y p rz y w ile j k o ś c ie ln y a n i te ż ja k o z w y k ła k o ­ n ie c z n o ść ży cio w a. M a o no b o w ie m g łę b o k ie u z a s a d n ie n ie d o k tr y n a ln e i p ra w n e . T o zaś w y n ik a stą d , że K o śció ł je s t „ p o w sz e c h n y m s a k r a m e n te m z b a w ie n ia ” (K K 48), czy li w s p ó ln o tą „ z b a w io n ą ” i ró w n o c z e śn ie w s p ó ln o tą „ z b a w ia ją c ą ”. Z e s w e j n a t u r y je s t w ięc o n w s p ó ln o tą m is y jn ą , czy li p o sła n ą d o k o n ty n u o w a n ia t r y n it a r n e j m is ji z b a w ie n ia .

K ościół, k tó r y je s t L u d e m B ożym , c a ły je s t m is y jn y . W szy scy b o w ie m , k tó r z y p r z y ję li c h rz e s t, z o sta li w c ie le n i w C h r y s tu s a i w łą c z e n i do J e g o K o ścio ła. W n im te ż u c z e stn ic z ą o n i w p o tr ó jn e j f u n k c j i C h ry s tu s a : p r o r o ­ c z e j, k a p ła ń s k ie j i k r ó l e w s k i e j 14. W je d n y m o rg a n iz m ie k o ś c ie ln y m o c h rz c z e ­ n i cieszą się p o d s ta w o w ą ró w n o śc ią co do g o d n o śc i i d z ia ła n ia (K K 31; k a n . 208). T a m te ż m a j ą z a g w a ra n to w a n e p ra w o i o b o w ią z e k a p o s to ls tw a (k a n . 211, 216, 225). ^ T a k w ię c w m is ji K o śc io ła p a r ty c y p u ją z a ró w n o d u c h o w n i, ja k i ś w ie c ­ cy . C z y n n ik ie m ró ż n ic u ją c y m p o s ła n n ic tw o o b u ty c h s ta n ó w je s t in n y sp o ­ só b p a r ty c y p a c ji w p o tr ó jn e j m is ji C h ry s tu s a . D u c h o w n i (k a p ła n i) u c z e s tn i­ czą w n ie j n a p o d s ta w ie k a p ła ń s tw a u rz ę d o w e g o (s a k ra m e n ta ln e g o ) . Ś w ie c c y zaś cz y n ią to m o cą k o n s e k r a c ji c h rz c ie ln e j, czy li n a p o d s ta w ie k a p ła ń s tw a w sp ó ln e g o (D A 2).

Z te j r a c j i p o m ię d z y p o s ła n n ic tw e m a p o s to ls k im św ie c k ic h i p o s łu g iw a ­ n ie m k a p ła n ó w is tn ie je ró ż n ic a i p e w n a f u n k c jo n a ln a n ie ró w n o ś ć (in a e q u a ­

lita s fu n c tio n a lis ). P r a w d a t a n ie p o d w a ż a je d n a k p o d s ta w o w e g o f a k t u , że

ró w n ie ż św ie c c y są, ja k o u c z e s tn ic y k a p ła ń s tw a w sp ó ln e g o , p o w o ła n i p rz e z s a m e g o B oga do s p e łn ia n ia m is ji a p o s to ls k ie j a ta k ż e , że są o so b iście i b e z ­ p o ś re d n io o d p o w ie d z ia ln i za d zieło a p o s to la tu K o śc io ła 15.

K o n s e k ro w a n i p rz e z c h rz e s t i n a m a s z c z e n i D u c h e m Ś w ię ty m (b ie rz m o ­ w a n ie ) św ieccy u c z e s tn ic z ą w m is ji K o śc io ła n a sw ó j sp o só b (suo m o d o ). S p e c y fik ą ic h u c z e s tn ic tw a w je d n e j i w s p ó ln e j m is ji K o ścio ła je s t św ie c ­ k i c h a r a k t e r a p o sto lsk ie g o p o s łu g iw a n ia . I c h g łó w n y m z a d a n ie m „ je s t b o ­ w ie m sz u k a ć K r ó le s tw a B ożego, z a jm u ją c się s p r a w a m i ś w ie c k im i i k ie r u ­ ją c n im i po m y ś li B o ż e j” (K K 31). J a k o c h rz e ś c ija n ie ż y ją c y „w ś r o d k u ś w ia ­ t a ” p e łn ią o n i f u n k c ję e w a n g e lic z n e g o z a c z y n u , u o b e c n ia ją c K o śció ł w ś w ie ­ cie i re a liz u ją c t a m je g o m is ję z b a w c z ą (k a n . 204).

To. że m is ja a p o s to ls k a ś w ie c k ic h je s t in n a od m is ji k a p ła n ó w , n ie o z n acza, iż je s t o n a n ie is to tn a czy d ru g o r z ę d n a . O w sz e m w sw o im c h a r a k ­ te r z e je s t o n a ró w n ie w a ż n a i p r io r y te to w a . B ez n ie j K o śció ł s ta n o w iłb y czy sto d u c h o w ą „ s u p e r s tr u k t u r ę ” , o d e rw a n ą od z w y k łe j i n a tu r a ln e j rz e c z y ­ w isto śc i. P o m ię d z y p o s ła n n ic tw e m ś w ie c k ic h i m is ją k a p ła n ó w n ie m a z r e ­

14 K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o (1983), k a n . 204.

15 K a n . 204, 225; G. D a l i a T o r r e , L a c o la b o r a zio n e d e i la ic i a lle

fu n z io n i sa cerd o ta le, p r o fe tic a e reg a le d e i m in is tr i sa cri, w : L o sta to g iu r i- d ico d e i m in is tr i sa c r i n e l n u o v o C o d e x Iu r is C a n o n ic i, R o m a 1984, 140— 165.

sz tą ja k ie g o ś p rz e d z ia łu . O b a p o s ła n n ic tw a z b ie g a ją się p rz e c ie ż w je d n e j i w s p ó ln e j m is ji K o śc io ła , w z a je m n ie się p r z e n ik a ją i u z u p e łn ia ją (D A 2,6).

S p e c y fik a a p o s to la tu św ie c k ic h m a ró w n ie ż u z a s a d n ie n ie w te o lo g ii c h a ­ ry z m a tó w . W c h a ry z m a ty c z n e j s t r u k tu r z e K o śc io ła is tn ie je — co się dziś p o d k re ś la — w s p ó ln y c h a r y z m a t w y z n a w a n ia w ia ry , u d z ie lo n y w s z y s tk im w ie rn y m . W ty m w s p ó ln y m c h a ry z m a c ie (c h a r ism a c o m m u n e ) p a r ty c y p u ją po szczeg ó ln i w ie r n i z g o d n ie z w ła s n y m p o w o ła n ie m . K a ż d y o tr z y m u je od D u c h a Ś w ię te g o so b ie w ła ś c iw y d a r , p o tr z e b n y do w y p e łn ia n ia w ła s n e g o p o ­ s ła n n ic tw a a p o s to ls k ie g o w p o r z ą d k u d u c h o w y m i d o cz e sn y m . D u c h ro z ­ d z ie la sw e d a r y „ m ię d z y w ie r n y c h w sz e lk ie g o s t a n u ” , a w ię c ró w n ie ż p o śró d św ie c k ic h . Ic h c h a ry z m a ty , w ie lk ie czy m ałe, słu ż ą do w y z n a w a n ia w ia r y w w a r u n k a c h ś w ie c k ic h , choć m o g ą on e b y ć n ie k ie d y in s ty tu c jo n a ln ie k a ­ n o n iz o w a n e . R ó ż n o ro d n o ść c h a ry z m a tó w lu d z i ś w ie c k ic h je s t ź ró d łe m b o ­ g a c tw a ic h a p o s to la tu 16. b. M i s j a l a i k a t u w ś w i e c i e m i g r a c j i R o z w a ż a n ia te w s k a z u ją , że w sz y sc y k a to lic y św ie c c y są o d p o w ie d z ia ln i za dzieło a p o s to ls k ie K o śc io ła i są w e z w a n i p rz e z sa m e g o B o g a do w y p e łn ia ­ n ia k o ś c ie ln e j m is ji a p o s to ls k ie j z g o d n ie z w ła s n y m p o w o ła n ie m i c h a r y z ­ m a te m . T e ra z n a le ż y u z a s a d n ić , że św ieccy są p o w o ła n i d o s p e łn ia n ia sp e ­ c y ficzn eg o r o d z a ju a p o s to la tu , ja k im je s t a p o s to la t m ig ra c y jn y .

T eza ta z n a jd u j e p o tw ie r d z e n ie w p o so b o ro w y m p r a w o d a w s tw ie K o ścio ­ ła o d n o sz ą c y m się do d u s z p a s te r s tw a m ig ra n tó w . W w y d a n e j p rz e z K o n g re ­ g a c ję do S p ra w B is k u p ó w i n s tr u k c j i D e p a s to r a li m ig r a to r u m c u ra z 23 V III 1969 г. z n a la z ła się p o r a z p ie r w s z y d o n io sła d e k la r a c ja , że c a ły L u d B oży je s t o d p o w ie d z ia ln y za a p o s to la t m ig ra n tó w (D PM C , n r 14).

D e k la r a c ja ta , o d tą d w ie lo k r o tn ie choć w n ie c o in n e j fo r m ie p o w tó rz o n a (CM U, n r 29a), w s k a z u je , że c a ły K o śció ł m a o b o w ią z e k e w a n g e liz o w a n ia ś w ia ta m ig ra c ji. K o ś c ie ln a m is ja w te j d z ie d z in ie je s t w s p ó ln o to w ą p r e r o - g a ty w n ą w s z y s tk ic h o c h rz c z o n y c h . P a r t y c y p u ją w n ie j ró w n ie ż św ie c ­ cy i to n a m o cy sw eg o p o w o ła n ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o (CM U , n r 30; O rę d z ie , n r 2). N a d to , n a p o d s ta w ie s p e c ja ln e g o z le c e n ia (m a n d a tu m ) p a s te r z y K o ­ śc io ła m o g ą o n i — g d y są o d p o w ie d n io d o b r a n i i p r z y g o to w a n i — u c z e ­ stn ic z y ć w n ie k tó r y c h z a d a n ia c h a p o s to la tu h ie r a rc h ic z n e g o (k a n . 228, 230). W n a s z y c h c z a sa c h a p o s to la t m ig ra c y jn y św ie c k ic h s t a je się w rę c z ż y ­ c io w ą k o n ie c z n o śc ią . W y n ik a to z je d n e j s tr o n y z ro z le g ło śc i p o la e w a n g e li­ z a c y jn e g o , ja k i s tw a r z a w sp ó łc z e s n a m ig r a c ja w św ie c ie . Z d ru g ie j z a ś je s t to p o d y k to w a n e g łę b o k im i z m ia n a m i d u s z p a s te r s tw a m ig ra n tó w . D o ty c h c z a ­ sow e, tr a d y c y jn e d u s z p a s te rs tw o b y ło n a s ta w io n e g łó w n ie n a „ d u c h o w ą ob­ s łu g ę ” m ig ra n tó w , s p e łn ia n ą p rz e z w ą s k ie g ro n o s p e c ja lis tó w -d u s z p a s te r z y . W u p o w s z e c h n ia n y m z aś n o w y m m o d e lu a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o z n aczn ie p o sz e rz o n e są : cel, p o d m io t, p rz e d m io t i f o r m y d z ia ła ln o ś c i a p o s t o ls k i e j17. D z ia ła ln o ść t a m a b y ć u b o g a c o n a o n o w e w y m ia r y : e k u m e n ic z n y , m is y jn y i u k ie r u n k o w a n y n a je d n o c z e n ie c a łe j r o d z in y lu d z k ie j w o k ó ł osoby C h r y s t u s a 18. ___ P a tr z ą c z te j p e r s p e k ty w y , w y ra ź n ie w id a ć , że w św ie c ie m ig ra c ji sam a p o s to la t h ie r a rc h ic z n y je s t n ie w y s ta rc z a ją c y . W e d łu g in s tr u k c j i D e p a s to ­ ra li m ig r a to r u m c u r a „ w ie lu z a g a d n ie ń , w y n ik a ją c y c h z ciąg łeg o r u c h u w ś ró d n a ro d ó w , n ie d a się ro z w ią z a ć bez w s p ó łp r a c y ś w ie c k ic h ” (D PM C , n r

16 K K 12; B o n n e t — G. G h i г 1 a n d a , De c h r is tifid e lib u s , R o m a 1984, 12— 15.

17 J . B a k a l a r z , a rt. c y t., 239—256.

18 O r ę d z ie , n r 2, 6; P . P a v a n, A z io n e p a sto ra le e m o b ilitd u m a n a oggi, R o m a 1985, 25—47.

56). W ła ś n ie o w a n ie w y s ta rc z a ln o ś ć je s t b e z p o ś r e d n ią r a c j ą p o n a w ia n y c h a p e li K o ścio ła, a b y ś w ie c c y lic z n ie j w łą c z a li się w p e łn ie n ie m is ji a p o s to l­ s k ie j w ś ró d i n a rz e c z m ig ra n tó w .

M ó w iąc o ś w ie c k ic h k a to lik a c h ro d z i się p y ta n ie , k to g łó w n ie p o w in ie n tę m is ję re a liz o w a ć ? Z d o k u m e n tó w o k r e ś la ją c y c h z a s a d y d u s z p a s te rs tw a m ig ra c y jn e g o w y n ik a , że w in n i to czy n ić św ie c c y , n a le ż ą c y do ró ż n y c h k a ­ te g o r ii w ie rn y c h , in d y w id u a ln ie i zb io ro w o , w k r a j a c h e m ig ra c ji i i m i g r a c j i 19. J e d n a k ż e n a p ie r w s z y m m ie js c u m isję tę p o w in n i s p e łn ia ć s a m i m ig ra n c i, k tó r y c h n ie w o ln o tr a k to w a ć ja k o je d y n ie p r z e d m io tu o p ie k i ze s tr o n y K o ścio ła. O z n a c z a ło b y to , że u w a ż a się ic h z a lu d z i c a łk o w ic ie b e z siln y c h , k tó r y m u d z ie la się d u c h o w e j ja łm u ż n y 20.

U z n a w a n a w K o śc ie le z a s a d a p o m o cn iczo ści n a k a z u je m ig ra n tó w w s p ie ­ ra ć , a le n ie w y rę c z a ć . Z g o d n ie z in n ą z a s a d ą : „ k to p r z y j ą ł E w a n g e lię , z k o ­ le i e w a n g e liz u je in n y c h ”, k a to lic c y m ig ra n c i p o w in n i b y ć a k ty w n y m i p o d m io ­ ta m i m is ji a p o s to ls k ie j w ś ró d sw y c h b lis k ic h , ro d z in i w ła sn e g o śro d o w is k a e tn ic z n e g o 21. W s p o m n ia n e w y ż e j p a p ie s k ie o rę d z ie s tw ie rd z a , że „ p ie r w s z y ­ m i i b e z p o ś re d n im i a p o s to ła m i m ig ra n tó w p o w in n i b y ć s a m i m ig r a n c i”. To o n i g łó w n ie m o g ą w n ie ś ć „ w ie lk i w k ła d ” w m is ję K o śc io ła , z a ró w n o p o p rz e z fo r m o w a n ie w ła s n y c h w s p ó ln o t k o ś c ie ln y c h o c h a r a k t e r z e e tn ic z n y m , ja k ró w n ie ż p o p rz e z o d d z ia ły w a n ie ty c h ż e w s p ó ln o t n a K o śc ió ł lo k a ln y (O ręd zie, n r 4). W a r u n k i m ig r a c ji s p r z y ja ją , a b y m ig ra n c i s t a w a l i się „ p ra w d z iw y m i g ło s ic ie la m i E w a n g e lii” w k r a ja c h , k tó r e ic h p r z y ję ły (E N , n r 21; Р Е , II n r 4), a n a w e t „ w ę d ro w n y m i g ło s ic ie la m i C h r y s tu s a ” w c a ły m św ie c ie (DA 14).

T a k w ię c a p o s to la t m ig ra c y jn y p o w in ie n b y ć w d u ż e j m ie rz e a u to - a p o - s to la te m ze s tr o n y m ig ra n tó w . P o w s z e c h n ą m isję k o ś c ie ln ą w te j d z ie d z in ie n a le ż y re a liz o w a ć n ie ty le „ d la ” m ig ra n tó w , ile r a c z e j „z” m ig r a n ta m i i „ p o ­ p rz e z ” m ig ra n tó w M. 3. F o rm y a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o a. D z i e d z i n y i f u n k c j e a p o s t o l a t u

S w o je c h rz e ś c ija ń s k ie p o w o ła n ie , k tó r e „ze sw e j n a t u r y je s t ró w n ie ż p o ­ w o ła n ie m do a p o s to ls tw a ”, św ieccy w y k o n u ją w d w u s f e ra c h czy p o r z ą d ­ k a c h : w K o ściele, cz y li w p o rz ą d k u d u c h o w y m , i w św ie c ie , czyli w p o rz ą d k u d o c z e sn y m (DA n r 2, 5, 9).

D z ia ła n ie a p o s to ls k ie w p ie r w s z y m p o r z ą d k u z m ie rz a do z b a w ie n ia m i­ g ra n tó w , k tó r e o sią g a się p rz e z C h ry s tu s o w ą w ia r ę i ła s k ę . Ś w ie c c y d z ia ła ją w te j d z ie d z in ie z w ła s n e j in ic ja ty w y , z g o d n ie z w ła s n y m p o w o ła n ie m i c h a ­ ry z m a te m , o ra z n a sw ó j sp o só b (K K 30, 31, 33; k a n . 216, 225).

N ie z a le ż n ie od te g o m o g ą o n i b y ć p o w o ła n i w ró ż n y sp o só b do b a rd z ie j b e z p o ś re d n ie j w s p ó łp r a c y z a p o s to la te m h ie r a rc h ic z n y m . N a p o d s ta w ie z le ­ c e n ia (m a n d a tu ) p a s te r z y K o śc io ła m o g ą o n i w y k o n y w a ć o k re ś lo n e u rz ę d y lu b p o słu g i k o śc ie ln e (k an . 228, 230), o czym n iż e j.

S o b ie ty lk o w ła ś c iw e p o w o ła n ie a p o s to ls k ie św ie c c y w y k o n u ją w p o rz ą d ­ k u d o czesn y m , „ p o ś r o d k u ś w ia t a ” . T a m s t a j ą w p e w n y m s e n s ie „w p ie r w ­ sz y c h s z e re g a c h K o ś c io ła ” (C M U , n r 30), u o b e c n ia ją c go i r e a liz u ją c jego

19 T . S t a r k , L ’a c tio n d u la ic a t e n f a v e u r d e s m ig r a n ts , G e n o v a 1969, 12— 24, 47. 20 A. L o rig id a , a r t . c y t., 35. 21 P a u l u s V I, A d h o rt. a p . E v a n g e lii n u n ti a n d i ( = EN) 8 X I I 1975, n r 24, A A S 68 (1976) 5— 76. 22 S. B a g g i o , L a p a sto ra lę d e i m ig r a n ti n e l m o m e n to p r e s e n te d e ll’e m ig ra z io n e , T o rin o 1977, 39,

m is ję w ró ż n y c h d z ie d z in a c h ż y c ia ro d z in n e g o , sp o łeczn eg o , a n a w e t m ię d z y ­ n a ro d o w e g o . D o n io sły m z a d a n ie m ś w ie c k ic h a p o s to łó w je s t o d n o w ić i u d o ­ sk o n a lić w d u c h u c h rz e ś c ija ń s k im p o rz ą d e k w św iecie m ig ra c ji, a w szcze­ g ó ln o ści p o d n o sić i e w a n g e liz o w a ć k u lt u r ę m ig ro w a n ia . W te j d z ie d z in ie św ieccy d z ia ła ją n a w ła s n ą o d p o w ie d z ia ln o ść , z n a le ż n ą im w o ln o ś c ią i a u ­ to n o m ią (k a n . 225, 227; D P M C , n r 56— 59).

O b a p o rz ą d k i: d u c h o w y i d o czesn y , są ze so b ą z e sp o lo n e w je d n e j m isji a p o s to ls k ie j. Ś w ie c c y p e łn ią tę m isję , z a ró w n o w K o śc ie le j a k i w św iecie, p o p rz e z w y k o n y w a n ie p o tr ó jn e j fu n k c ji C h r y s tu s a i K o śc io ła : p ro ro c z e j, k a ­ p ła ń s k ie j i k ró le w s k ie j (DA 6).

J a k o u c z e s tn ic y f u n k c j i p ro ro c z e j są oni p o w o ła n i do s z e rz e n ia o rę d z ia e w a n g e lic z n e g o w ś ro d o w is k a c h m ig ra n tó w , a z n im i i p rz e z n ic h w c a ły m św iecie. M ogą to cz y n ić p o p rz e z św ia d e c tw o ż y c ia i sło w o , d ia lo g , k o n fe ­ r e n c je , d z ia ła ln o ś ć w y c h o w a w c z ą i ś ro d k i sp o łeczn eg o p r z e k a z u (D PM C , n r 58; O ręd zie, n r 4b). N a p o d s ta w ie m a n d a tu (m isji k a n o n ic z n e j) p a s te r z y m o g ą o n i g ło sić słow o B oże w e w s p ó ln o ta c h k o ś c ie ln y c h ja k o le k to rz y , k a te c h e c i czy w y k ła d o w c y (k a n . 228 § 3, 766, 776).

B ęd ąc u c z e s tn ik a m i k a p ła ń s tw a C h ry s tu s a św ie c c y a p o s to ło w ie p o w in n i z m ie rz a ć do u ś w ię c e n ia lu d z i i ic h ży cia . S łu ż y te m u c e lo w i a p o s to la t m o ­ d litw y , a p o s to la t c ie r p ie n ia i p o k u ty , a p o s to la t ro d z in n y , a z w ła sz c z a a p o ­ s to la t litu r g ic z n y (DA 2). Ś w ie c c y m o g ą i p o w in n i a k ty w n ie w s p ó łp ra c o w a ć w d z ie d z in ie litu r g ii, s p e łn ia ją c — za u p o w a ż n ie n ie m w ła d z y k o ś c ie ln e j — o d p o w ie d n ie p o słu g i, j a k n p . le k to ra , k a n to r a , a k o lity czy s z a f a rz a n a d ­ z w y c z a jn e g o K o m u n ii św . (k a n . 230, 910 § 2). J a k o u c z e s tn ic y k r ó le w s k ie j f u n k c j i C h r y s tu s a św ieccy z m ie rz a ją do p r z e p a ja n ia d u c h e m e w a n g e lic z n y m i d o s k o n a le n ia p o r z ą d k u s p r a w d o cze­ sn y ch . W św ie c ie m ig r a c ji id z ie g łó w n ie o e w a n g e liz o w a n ie k u lt u r y m ig r o w a ­ n ia ; o c h ro n ę g o d n o śc i i p r a w m ig ra n tó w ; o rg a n iz o w a n ie ró ż n o r o d n y c h fo r m p o m o cy sp o łe c z n e j ś w ie ż y m m ig ra n to m ; p ro w a d z e n ie d z ie ł c h a r y ta ty w n y c h ; ła g o d z e n ie k o n flik tó w ra s o w y c h czy n a ro d o w y c h (D PM C , n r 56, 57; CM U , n r 37). A p o s to la t w t e j d z ie d z in ie św ieccy w y k o n u ją z g o d n ie z w ła s n y m i k o m p e te n c ja m i i u m ie ję tn o ś c ia m i. N ie z b ę d n e są t u ró w n ie ż k a d r y s p e c ja li­ stó w : ra d c ó w p ra w n y c h , o p ie k u n ó w sp o łe c z n y c h , n a u c z y c ie li, d z ia ła c z y k u l­ tu r y , k ie r o w n ik ó w in s ty t u c ji sp o łeczn eg o p rz e k a z u * 3.

b. A p o s t o l a t i n d y w i d u a l n y i z e s p o ł o w y

I s tn ie j ą d w a p o d s ta w o w e sp o so b y u c z e s tn ic tw a w a p o s to la c ie m ig r a c y j­ n y m : in d y w id u a ln y i z esp o ło w y . A p o sto lstw o in d y w id u a ln e , k tó re g o ź ró d łe m je s t ży cie p ra w d z iw ie c h rz e ś c ija ń s k ie , je s t p o c z ą tk ie m i w a r u n k ie m w s z e lk ie ­ go a p o s to la tu św ie c k ic h , ta k ż e zrzeszo n eg o (DA 16).

F o rm a m i te g o a p o s to la tu są: św ia d e c tw o ży c ia , a p o s to ls tw o sło w a , u - d z ia ł w E u c h a r y s tii i s a k r a m e n ta c h , m o d litw a , ro z lic z n e sp o s o b y słu ż b y m ig ra n to m i ic h ro d z in o m , k s z ta łto w a n ie ś w ia ta m ig r a c ji w d u c h u c h rz e ś c i­ ja ń s k im .

T e n sp o só b a p o s to ls tw a je s t szczeg ó ln ie p o tr z e b n y w w a r u n k a c h , g dy ty lk o lu d z ie św ie c c y , z w ła sz c z a z aś s a m i m ig ra n c i, m o g ą g łosić E w a n g e lię . J e s t t a k często w k r a j a c h , g d z ie K o śció ł je s t p rz e ś la d o w a n y , ż y je w d ia sp o rz e , b ą d ź g d zie m ig ra n c i są ro z p ro s z e n i i n ie m a j ą w ła s n y c h d u s z p a s te rz y e t n i­ c z n y c h (K K 35; k a n . 225).

I n s tr u k c j a D e p a s to ra li m ig r a to r u m c u ra w z y w a ś w ie c k ic h , b y w ta k ie j s y tu a c ji „ s ta r a li się o d n a le ź ć m ig r a n tó w i p rz y ja ź n ie ic h p rz y jm o w a ć , z a c h ę ­ c ać i p ro w a d z ić do lo k a ln e g o K o śc io ła ” (D PM C , n r 58). G d y b r a k u j e g d zieś d u s z p a s te rz y , św ie c c y a p o sto ło w ie m o g ą p o n ie k ą d z a s tę p o w a ć k a p ła n a , w y k o ­

n u ją c — n a w y ra ź n e z le c e n ie h ie r a r c h ii — p o słu g ą sło w a , p rz e w o d n ic z ą c m o d litw o m litu r g ic z n y m , u d z ie la ją c c h r z tu , r o z d z ie la ją c K o m u n ią św . czy u d z ie la ją c n ie k tó r y c h s a k r a m e n ta lió w (k an . 230 § 3, 943, 1168). W ra z ie k o ­ n ie c z n o śc i b is k u p d ie c e z ja ln y m o że d e le g o w a ć o so b ę św ie c k ą do b ło g o s ła w ie ­ n ia m a łż e ń stw , a w ty m ró w n ie ż do p rz y g o to w a n ia n u p tu r ie n tó w i o d p ra w ie ­ n ia litu r g ii m a łż e ń s tw a (k a n . 112).

B is k u p m o że ró w n ie ż zlecić o so b ie św ie c k ie j lu b w s p ó ln o c ie ta k i c h osób s t a łą tr o s k ę o p a r a f ię , k t ó r a n ie p o s ia d a w ła s n e g o p ro b o sz c z a . O so b a t a p e łn i w ty m p r z y p a d k u f u n k c j ę św ie c k ie g o „ k a p e la n a ” (k a n . 517 § 2).

W św ie c ie m ig r a c ji n ie z b ę d n y je s t ró w n ie ż a p o s to la t z b io ro w y , k tó r y w y r a ż a sp o łe c z n ą n a t u r ę c z ło w ie k a , je s t z n a k ie m w s p ó ln o to w o ś c i K o śc io ła i jeg o m isji, a w p r a k ty c e z a p e w n ia o n sz e rsz e i s k u te c z n ie js z e o d d z ia ły w a ­ n ie a p o s to ls k ie . W ś r o d o w is k a c h m ig ra n tó w a p o s to la t te n u w y d a tn ia p o d m io ­ to w y i e tn ic z n y c h a r a k t e r e w a n g e liz a c ji. W e d łu g słó w p a p ie ż a J a n a P a w ła I I d u s z p a s te rs tw o m ig r a n tó w n ie m a b y ć „ d u s z p a s te rs tw e m lu d z i o d s e p a r o w a ­ n y c h ”, lecz p o w in n o „ z m ie rz a ć do fo r m o w a n ia w sp ó ln o t, k tó r e w p e łn y sp o só b p rz y n a le ż ą do o rg a n iz m u k o śc ie ln e g o i ra z e m z in n y m i p rz y c z y n ia ją s ię do b u d o w a n ia k r ó le s tw a B o żeg o ” (O r ę d zie , n r 4a).

C h cąc u m o ż liw ić a p o s to ls tw o z b io ro w e K o śció ł z a g w a r a n to w a ł w ie rn y m p ra w o do sw o b o d n e g o z rz e s z a n ia się. W e d łu g so b o ru „ św ieccy m a ją p ra w o z a k ła d a ć s to w a rz y s z e n ia , k ie r o w a ć n im i i w s tę p o w a ć do ju ż is tn ie ją c y c h ” (D A 18; k a n . 215). W a p o sto la c ie m ig ra c y jn y m d o p u sz c z a się ró ż n e ro d z a je i ty p y s to w a r z y s z e ń ze w z g lę d u n a ic h cel (p o b o żn o ść, k u l t p u b lic z n y , n a u c z a ­ n ie c h rz e ś c ija ń s k ie , d z ia ła ln o ś ć e w a n g e liz a c y jn ą , d z ia ła ln o ś ć c h a r y ta ty w n ą , p r z e p a ja n ie d u c h e m c h rz e ś c ija ń s k im p o rz ą d k u do czesn eg o ), s to p ie ń u z n a n ia ze s tro n y h ie r a r c h i i (s to w a rz y s z e n ia u z n a n e p o ś re d n io , s to w a r z y s z e n ia a p r o ­ b o w a n e , s to w a r z y s z e n ia e ry g o w a n e ), c h a r a k t e r (e tn ic z n e , lo k a ln e , m ie sz a n e ) i z a k re s d z ia ła ln o ś c i (p a r a fia ln e , d ie c e z ja ln e , k ra jo w e , m ię d z y n a ro d o w e ) (k an . 215. 298— 299, 321— 327; D P M C , n r 61).

O p ró cz tr a d y c y jn y c h sto w a rz y s z e ń k o ś c ie ln y c h w ś ro d o w is k a c h m ig ra n tó w u p o w s z e c h n ia ją s ię n o w e fo r m y z rz e sz e ń : m a łe w s p ó ln o ty , g r u p y i r u c h y a p o s to ls k ie . I c h tw o rz e n ie ta m „ je s t rz e c z ą b a rd z o w a ż n ą ” , g d y ż słu ż ą on e d o n a w ią z y w a n ia o s o b o w y c h i sp o łe c z n y c h w ię z i m ię d z y m ig r a n ta m i, a r ó w ­ n o c z e śn ie są o n e ź ró d łe m siły d u c h o w e j i a p o s to ls k ie j (O r ę d zie , n r 4; EN , n r 58). Ś w ie ż y m p rz y k ła d e m w t e j d z ie d z in ie je s t p o w s ta ły w 1985 r . R u c h A p o s to la tu E m ig ra c y jn e g o , k tó re g o c e le m je s t s p e łn ia n ie w sz e lk ie g o ro d z a ju a p o s to ls tw a w ś ró d i n a rz e c z p o ls k ic h e m ig ra n tó w . R u c h d z ia ła z a ró w n o w P o lsc e , ja k i p o z a je j g ra n ic a m i M. c. P o l e z a a n g a ż o w a n i a ś w i e c k i c h a p o s t o ł ó w P rz e d św ie c k im i, k tó r z y p r a g n ą p ro w a d z ić d z ia ła ln o ś ć a p o s to ls k ą w ś ró d lu b n a rz e c z m ig ra n tó w , s to ją o tw o re m lic z n e p o la a p o s to la tu . P ie rw s z y m i u p rz y w ile jo w a n y m je s t p a r a f ia (w k r a j u e m ig r a c ji i im ig ra c ji), k tó r a „ d o ­ sta rc z a n a o c z n e g o p rz y k ła d u a p o s to ls tw a w sp ó ln o to w e g o ”, w y k o n y w a n e g o p rz e z d u s z p a s te rz y w ś c is łe j je d n o ś c i ze ś w ie c k im i (DA 10). K o śc ió ł z a c h ę c a d la te g o , a b y św ie c c y w s p ó łp ra c o w a li, w m ia r ę s w y c h sił, „w e w s z y s tk ic h p o c z y n a n ia c h a p o s to ls k ic h i m is y jn y c h ” p a r a f ii (to m ie ), zw ła sz c z a w d z ie d z i­ n ie p rz e p o w ia d a n ia S ło w a B ożego (np. k a te c h e z a ), w p o ra d n ic tw ie p a r a f ia ln y m czy w d z ia ła ln o ś c i c h a r y ta ty w n e j p a ra f ii. A p o s to la t św ie c k ic h p e rs o n a liz u je p a r a f ię , u w y d a tn ia je j życie w sp ó ln o to w e , a ta k ż e łą c z y p a ra f ię ze ś w ia te m , p rz y c z y n ia ją c się do r o z w o ju m is ji p a r a f ii n a te r e n y szerszeg o ś ro d o w is k a sp o łe c z n e g o (k a n . 230, 519, 528, 529).

M ie jsc e m szczeg ó ln eg o z a a n g a ż o w a n ia św ie c k ic h je s t ro d z in a , k tó r a w w a - T u n k a c h m ig r a c ji p rz e ż y w a ró ż n e k ry z y s y , c z ę śc ie j n a r a ż o n a je s t n a u tr a t ę s w e j to ż s a m o śc i (d u c h o w e j, k u ltu r o w e j) , a n a w e t n a ro z p a d n ię c ie się. A p o s to ­ l a t św ie c k ic h m a z a d a n ie w y c h o d z e n ia n a p rz e c iw ty m tr u d n o ś c io m , a w ię c p o w in ie n z m ie rz a ć d o je d n o c z e n ia r o d z in ro z d z ie lo n y c h p rz e z m ig r a c ję ; w e ­ w n ę tr z n e j r e i n te g r a c ji r o d z in w n o w y m śro d o w is k u ; s p o łe c z n e j i k o śc ie ln e j in te g r a c j i ro d z in . W m ig r a c y jn e j d ia s p o rz e n a le ż y n a d a ć ro d z in ie ro lę „ p ie r ­ w sz e g o m ie js c a k a te c h e z y i K o śc io ła d o m o w e g o ” (O r ę d zie , n r 4b; P E , I I I n r 8). W zm o ż o n ej d z ia ła ln o ś c i a p o s to ls k ie j ze s tr o n y ś w ie c k ic h w y m a g a m ło d zież, k tó r a n a jc z ę ś c ie j e m ig ru je i p rz e ż y w a n a o b c z y ź n ie ró ż n e g o r o d z a ju d ra m a ty . G łó w n ie św ie c c y m o g ą z a p e w n ić m ło d z ie ż y n ie z b ę d n ą p o m o c sp o łe c z n ą , a t a k ­ że otoczyć ją o p ie k ą w y c h o w a w c z ą , o ś w ia to w ą i k u lt u r a l n ą (D A 12). S a m i m ło d z i są często n a jle p s z y m i a p o s to ła m i w ła s n y c h śro d o w isk . D u żą ro lę m a ją d o s p e łn ie n ia m ło d z ie ż o w e g r u p y a p o sto lsk ie .

N a jb a r d z ie j w ła ś c iw y m p o le m a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o św ie c k ic h je s t ic h w ła s n e ś ro d o w isk o sp o łe c z n e , w k tó r y m ż y ją . Ś w ie c c y m o g ą i p o w in n i ta m tro sz c z y ć się o to, a b y s w ą o s o b is tą p o s ta w ą , n a c e c h o w a n ą d u c h e m e w a n g e ­ lic z n y m , k s z ta łto w a ć c h r z e ś c ija ń s k i sp o só b m y ś le n ia , o b y c z a je i c a łą k u lt u r ę z w ią z a n ą ze z ja w is k ie m m ig r a c ji (DA 13; k a n . 227). O n i te ż g łó w n ie m o g ą in ic jo w a ć ró ż n e g o r o d z a ju f o r m y p o m o cy sp o łe c z n e j m ig ru ją c y m , a z w łaszcza, u ch o d źco m .

P o le m a p o s to la tu ś w ie c k ic h są s p r a w y p u b lic z n e i n a ro d o w e . Z a d a n ie m ś w ie c k ic h w t e j d z ie d z in ie je s t k s z ta łto w a n ie o p in ii p u b lic z n e j, a b y w p o szcze­ g ó ln y m k r a j u is tn ia ły s p r a w ie d liw e p ra w a , o d n o sz ą c e się do m ig r a n tó w i ic h ro d z in . Id z ie t u g łó w n ie o to , a b y m ig ra n c i m o g li n a ró w n i z in n y m i lu d ź m i k o rz y s ta ć z o p ie k i sp o łe c z n e j, k u lt u r a l n e j i e k o n o m ic z n e j (D PM C , n r 57, 59; C M U , n r 17).

M ig ra n c i p o tw ie r d z a ją sw y m p rz y k ła d e m , że e g z y s te n c ja lu d z k a m a w y ­ m i a r m ię d z y n a ro d o w y i w rę c z u n iw e rs a ln y . „ R u c h y m ig ra c y jn e s ą d z is ia j d ro g ą d o s p o tk a n ia się lu d z i ze so b ą. M ogą one o b a lić u p rz e d z e n ia , a ożyw ić z ro z u m ie n ie i b r a te r s tw o w c e lu u tw o rz e n ie je d n o ś c i ro d z in y lu d z k ie j” . P a tr z ą c w te j p e rs p e k ty w ie , „ m ig ra c je m o g ą by ć ro z u m ia n e ja k o w y s u n ię ty p u n k t n a r o d ó w w d ro d z e do p o w sz e c h n e g o b r a t e r s t w a ” (O r ę d z ie , n r 6). K o śc ió ł zaś, k tó r y je s t „ p o tę ż n y m z a lą ż k ie m je d n o ś c i, n a d z ie i i z b a w ie n ia d la całego ro d z a ju lu d z k ie g o ” , ja w i się „ ja k o s k u te c z n y z n a k d ą ż e ń je d n o ś c io w y c h , ja k ie is tn ie ją w św ie c ie ” (O rę d zie , n r 6).

W ła ś n ie z te j r a c j i ró w n ie ż e w a n g e liz a c ja m ig r a n tó w m u s i m ieć c h a r a k t e r m ię d z y n a ro d o w y i u n iw e r s a ln y . S p e c y fic z n e p o w o ła n ie w ty m w y m ia r z e p o ­ s ia d a ją św ieccy , k tó r y c h z a d a n ie m je s t n a w ią z y w a n ie w s p ó łp r a c y z lu d ź m i in n y c h n a ro d ó w , a b y ra z e m z n im i o d n a w ia ć o b licze ś w ia t a m ig ra c ji i szerzy ć b r a t e r s k i e s to s u n k i m ię d z y lu d ź m i i n a ro d a m i (D PM C , n r 56, 57).

4. W ażn iejsze zadania ap o sto la tu św ieck ich

O w ie lu z a d a n ia c h a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o św ie c k ic h b y ła ju ż m o w a. T u n a le ż y w sp o m n ie ć o n ie k tó r y c h z n ich , a b y u k a z a ć je w o d p o w ie d n im p o w ią z a n iu i w p o r z ą d k u ic h w y k o n y w a n ia . A p o s to la t t e n p o w in ie n b o w ie m to w a rz y s z y ć m ig r a n to m n a ró ż n y c h e ta p a c h ic h ży cia „w d ro d z e ”, z a ró w n o w k r a j u ic h p o c h o d z e n ia , ja k i w m ie js c u ic h o s ie d le n ia się. D z ię k i k o n ty - n a u c ji d z ia ła ń i w s p ó łp r a c y ró ż n y c h osób, w s p ó ln o t i in s ty t u c ji a p o s to ls k ic h a p o s to la t m ig r a c y jn y s t a je się p e łn y , b o g a ty i z ró ż n ic o w a n y . O d p o w ia d a on w ó w c z a s n a rz e c z y w is te i ró ż n o r o d n e p o tr z e b y lu d z i w ę d ru ją c y c h . W k r a j u e m ig ra c ji (o jc z y sty m ) św ieccy p o w in n i u c z e stn ic z y ć w p ra c y a p o s to ls k ie j o c h a r a k t e r z e p re w e n c y jn y m . M ogą to cz y n ić p rz e z p o d n o sz e n ie k u lt u r y e m ig ro w a n ia w sp o łe c z e ń s tw ie ; in f o rm a c ję o w a r u n k a c h ż y c ia i p r a ­ c y w in n y c h k r a ja c h , a z w ła sz c z a o z a g ro ż e n ia c h i s z a n s a c h d la e m ig r u ją ­ c y c h ; p rz y g o to w a n ie (p sy ch o lo g icz n e, d u c h o w e , ję z y k o w e ) e m ig ru ją c y c h .

W m ie js c a c h c z ę ste j e m ig r a c ji p o w in n i o n i d z ia ła ć ja k o k a te c h e c i, r a d c y p r a w n i, n a u c z y c ie le ję z y k ó w o b cy ch (CM U , n r 21; PE , I I n r 5).

R a z e m z d u s z p a s te rz a m i św ieccy k a to lic y p o w in n i u tr z y m y w a ć ży w ą w ię ź z e m ig r a n ta m i p rz e b y w a ją c y m i za g ra n ic ą . W ty m c e lu w in n i o n i n a w ią z y w a ć ró ż n e f o r m y k o n ta k tó w ze s w y m i b ra ć m i n a ob czy źn ie i w s p ie ­ r a ć ic h d o s tę p n ą p o m o cą d u c h o w ą , k u lt u r a l n ą i sp o łe c z n ą . W k r a j a c h im ig r a c ji ro la św ie c k ic h je s t jesz c z e w ię k sz a . Z a d a n ie m a p o ­ sto łó w je s t stw o rz e n ie t a m w a r u n k ó w do n a le ż y te g o p rz y ję c ia im ig r a n tó w , z a ró w n o w sp o łe c z n o śc i k o ś c ie ln e j, ja k i ś w ie c k ie j. Id z ie tu g łó w n ie o tw o ­ rz e n ie s p r z y ja ją c e g o k lim a tu sp o łeczn eg o w o b e c p rz y b y s z ó w z in n y c h k r a ­ jó w ; n a w ią z y w a n ie k o n ta k t u z im ig r a n ta m i; p o m o c św ie ż y m p rz y b y s z o m w z d o b y c iu o d p o w ie d n ie g o m ie s z k a n ia , p r a c y i ś r o d k ó w do ży c ia ; p o m o c w sp o łe c z n e j, k u ltu r o w e j i k o ś c ie ln e j a d a p ta c ji (D PM C , n r 57; CM U , n r 22). S zczególne z a d a n ie w te j d z ie d z in ie m a ją d o s p e łn ie n ia w s p ó ln o ty e tn ic z ­ n e, z a m ie s z k u ją c e w in n y c h k r a ja c h , w o b e c p rz y b y s z ó w z w ła s n e j o jczy z n y . L u d z k a i c h r z e ś c ija ń s k a so lid a rn o ś ć p o w in n a je p rz y n a g la ć do w s z e c h s tr o n ­ n e j p o m o cy s w y m ro d a k o m , z n a jd u ją c y m się w p o tr z e b ie . S ta r z y i n o w i e m ig ra n c i p o w in n i ze s o b ą w s p ó łp ra c o w a ć , w z a je m n ie się w s p ie r a ć i tr o s z ­ czyć o d o b ro w ła s n e j w sp ó ln o ty e tn ic z n e j. P o le m ic h w s p ó łp r a c y m o że b y ć w ła s n a p a r a f ia e tn ic z n a , sto w a rz y s z e n ia e tn ic z n e , sz k o ln ic tw o i k u l t u r a o jc z y s ta (CM U, n r 17— 18; P E , I I I n r 4—5).

D la s p e łn ie n ia z a d a ń w z a k re s ie a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o św ieccy w in n i in ic jo w a ć i p ro w a d z ić o d p o w ie d n ie d z ieła, j a k n p . k o m ite ty , in s ty tu c je d o ­ k u m e n ta c ji i s ta ty s ty k i, c e n tr a in f o r m a c ji i p o r a d n ic tw a , w y d a w n ic tw a itp .

5. D u szp asterze a a p ostolat św ie c k ic h

S o b ó r p rz y p o m in a d u s z p a s te rz o m , „iż n ie po to z o s ta li u s ta n o w ie n i p rz e z C h ry s tu s a , a b y c a łe z b a w c z e p o s ła n n ic tw o K o śc io ła w s to s u n k u do ś w ia ta w z ią ć n a sie b ie sa m y c h , lecz że ic h z a sz c z y tn y m z a d a n ie m je s t t a k s p r a w o ­ w a ć o p ie k ę p a s te r s k ą n a d w ie r n y m i i t a k u z n a w a ć ic h p o słu g i o ra z c h a r y z ­ m a ty , żeb y w sz y sc y o n i p ra c o w a li zg o d n ie, k a ż d y n a sw ó j sposób, d la w s p ó l­ n eg o d o b r a ” (K K 30).

In n y m i sło w y o b o w ią z k ie m d u s z p a s te rz y je s t re s p e k to w a ć w s p ó ło d p o w ie ­ d z ia ln o ść św ie c k ic h za m isję K o śc io ła w św ie c ie m ig r a c ji i tr a k to w a ć ich a p o s to la t za is to tn y e le m e n t c a łe j d z ia ła ln o ś c i a p o s to ls k ie j w te j d z ie d z in ie 25. W a ru n k ie m d o b re g o f u n k c jo n o w a n ia a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o je s t n a ­ le ż y te u ło ż e n ie s to s u n k ó w m ię d z y d u s z p a s te rz a m i i św ie c k im i. Ze s tro n y św ie c k ic h k o n ie c z n e je s t z a c h o w a n ie s ta łe j w s p ó ln o ty z K o śc io łe m (w ięzy w ia r y , s a k r a m e n tó w i z w ie rz c h n ic tw a k o ścieln eg o ); p o s ia d a n ie o d p o w ie d n ie ­ go s e n s u s E c c le s ia e ; u z n a n ie — g d zie to p o tr z e b n e — k ie r o w n ic tw a p a s te r z y K o ścio ła; n a w ią z y w a n ie k o n k r e tn e j w s p ó łp r a c y z d u s z p a s te rz a m i w r a m a c h ró ż n y c h w sp ó ln o t k o ś c ie ln y c h (k a n , 205, 209, 212, 223, 305). D u s z p a s te rz e zaś p o w in n i p o p ie ra ć a p o s to la t św ie c k ic h , k ie r o w a ć n im i u d z ie la ć m u p o m o c y d u c h o w y c h . N a co d z ie ń w in n i o g łaszać p r a w a i o b o ­ w ią z k i św ie c k ic h w z a k re s ie a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o , ro z b u d z a ć ś w ie c k ie p o w o ła n ia a p o s to ls k ie , o d k ry w a ć i s z a n o w a ć c h a r y z m a ty u w ie rn y c h , p o ­ p ie r a ć ic h in ic ja ty w ę , a ta k ż e p o w ie rz a ć im z a d a n ia a p o s to ls k ie w e w s p ó l­ n o c ie k o ś c ie ln e j (D P 9; k a n . 315). W r e la c ja c h m ię d z y d u s z p a s te rz a m i i św ie c k im i b a rd z o w a ż n y je s t k l i ­ m a t w z a je m n e g o p o s z a n o w a n ia w ła s n y c h m is ji a p o s to ls k ic h i k o m p e te n c ji. K a p ła n i p o w in n i r e s p e k to w a ć s łu s z n ą w o ln o ść i in ic ja ty w ę ś w ie c k ic h a p o ­ sto łó w , a ta k ż e ic h a u to n o m ię w s p r a w a c h d o c z e sn y c h (DA 7; k a n . 216, 218, 227).

Ś w ie c c y w ie r n i m a j ą p r a w o do p o m o cy d u c h o w e j ze s tr o n y d u s z p a s te ­ rz y . K o śció ł p o le c a d la te g o s t a r a n n ie d o b ie ra ć o d p o w ie d n ic h i p rz y g o to w a ­ n y c h k a p ła n ó w (m o d e ra to ró w , k a p e la n ó w , a s y s te n tó w k o śc ie ln y c h ), k tó r z y p o w in n i słu ż y ć św ie c k im a p o s to ło m p o s łu g ą p a s t e r s k ą i r a d ą (D A 25; k a n . 213, 317).

Ś ro d k ie m słu ż ą c y m do n a w ią z y w a n ia w s p ó łp r a c y d u s z p a s te rz y ze ś w ie c ­ k im i są ró ż n e r a d y (co n silia ), d z ia ła ją c e w e w s p ó ln o ta c h k o ś c ie ln y c h , p o czy ­ n a ją c od p ła s z c z y z n y p a r a f ia l n e j, a k o ń c z ą c n a o g ó ln o k o ś c ie ln e j (D A 26; k a n . 536). S łu ż ą te m u c e lo w i ró w n ie ż u rz ę d y i d z ie ła , s p e łn ia ją c e p r a k ty c z ­ n ą d z ia ła ln o ś ć n a rz e c z m ig ra n tó w .

S zczeg ó ln eg o ro d z a ju w s p ó łp r a c a z ach o d zi często p o m ię d z y in s ty tu ta m i z a k o n n y m i, w y s p e c ja liz o w a n y m i w a p o s to la c ie m ig ra c y jn y m , a św ie c k im i. C i d ru d z y m o g ą — ja k o s to w a rz y s z e n ie , r u c h czy g ru p y a p o s to ls k ie — p a r ­ ty c y p o w a ć w p o s ła n n ic tw ie i c h a ry z m a c ie d a n e g o in s ty t u tu , w s p ie r a ją c go w p r o w a d z e n iu ró ż n y c h d z ie ł a p o s to ls k ic h . I n s t y t u t z aś m a w ta k im p rz y ­ p a d k u o b o w ią z e k o to c z y ć św ie c k ic h s p e c ja ln ą tr o s k ą i p rz e p a ja ć ic h w ła s n y m d u c h e m a p o s to ls k im (k an . 677 § 2). R e a liz o w a n ie p rz e d s ta w io n y c h z a d a ń a p o s to la tu m ig ra c y jn e g o w y m a g a k s z ta łto w a n ia u w s z y s tk ic h w ie r n y c h p ra w d z iw ie a p o s to ls k ie j p o s ta w y , w y ­ r a ż a ją c e j się g o to w o śc ią g ło s z e n ia E w a n g e lii, o s o b is ty m i w a lo ra m i św ie c k ic h a p o sto łó w o ra z ic h s z a c u n k ie m i m iło śc ią do m ig ra n tó w .

D la u a k ty w n ie n ia m a k s y m a ln e j ilo ści św ie c k ic h a p o s to łó w n ie z b ę d n a je s t p o g łę b io n a f o r m a c ja o g ó łu w ie r n y c h w te j d z ie d z in ie . N a d to p o tr z e b n a je s t f o r m a c ja s p e c ja ln a u ty c h , k tó r z y m a ją s ta n o w ić św ie c k ą k a d r ę a p o ­ s to ls k ą , p rz e z n a c z o n ą do w y k o n y w a n ia w y s p e c ja liz o w a n y c h f u n k c j i a p o s to l­ sk ic h (D A 28, 31; k a n . 217, 229, 231). Z t ą m y ś lą n a le ż y u m o ż liw ić św ie c k im k o rz y s ta n ie z o d p o w ie d n ic h k u rs ó w , w y k ła d ó w , re k o le k c ji, a n a w e t z in s ty ­ tu t ó w n a u k o w y c h i p a s to r a ln y c h (D A 32). ks. J ó z e f B a k a la r z T C h r., L u b lin II. P O L O N IA W K A T O L IC K IE J K O N C E P C JI IN T E G R A C J I M IG R A N T Ó W W d n ia c h 14— 19 X 1985 r. o d b y ł się w R z y m ie I I Ś w ia to w y K o n g re s D u s z p a s te rs tw a M ig ra c y jn e g o . J e g o m a te r ia ły o p u b lik o w a n e z o s ta ły w k o ­ le jn y m n u m e r z e „ O n th e M ove. M e n s c h e n U n te r w e g s ” *. W c e n tr u m o b ra d z n a la z ł się p ro b le m in t e g r a c j i m ig ra n tó w w s p o łe c z e ń s tw a c h n o w eg o k r a j u o sie d le n ia . I n te r e s u j ą c y s u b s tr a t do p rz e m y ś le ń w te j s p r a w ie d a je s z e ro k i w a c h la rz u c z e s tn ik ó w k o n g re s u — p rz e d e w s z y s tk im p r a k ty k ó w - d u s z p a s te - rz y o ra z ś w ie c k ic h d z ia ła c z y sp o łe c z n y c h , a le ta k ż e n a u k o w c ó w (g łó w n ie socjologów ) z p o n a d 5 0 -c iu k r a j ó w w s z y s tk ic h k o n ty n e n tó w . W ty c h w a r u n ­ k a c h p ró b a k ry ty c z n e g o u o g ó ln ie n ia z a p re z e n to w a n y c h m a te r ia łó w p rz e k r a c z a m o żliw o ści ta k ie g o te k s tu j a k n in ie js z y . Z w r a c a ją c w s z a k ż e u w a g ę n a teg o r o d z a ju z a k re s tr e ś c io w y o b ra d w y p a d n ie o g ra n ic z y ć się t u do w ą tk ó w p o l­ s k ic h i p o lo n ijn y c h . P o ja w ia ją się o n e p rz e d e w s z y s tk im w d w u r e f e r a ta c h p o lsk ic h , a le ta k ż e w r e f e r a c ie z a p re z e n to w a n y m p rz e z p rz e d s ta w ic ie la S ta ­ n ó w Z je d n o c z o n y c h , a a k c y d e n ta ln ie ta k ż e w k il k u in n y c h m ie js c a c h . R e f e r a t k s. J ó z e f a B a k a l a r z a (K U L) In te g r a c ja e m ig r a n tó w w e d łu g n a u c za n ia b is k u p ó w p o ls k ic h d a je p rz e g lą d z a a n g a ż o w a n ia w s p r a w y e m i­ g ra c y jn e o ra z p ro b le m y z a g ra n ic z n y c h z b io ro w o śc i p o ls k ic h n a p r z e s tr z e n i o sta tn ie g o s tu le c ia ze s tr o n y b is k u p ó w p o ls k ic h . W re z u lta c ie te g o d o ś w ia d ­ czen ia s k r y s ta liz o w a ła się k o n c e p c ja , z a w ie r a ją c a ta k ż e m o m e n ty o d m ie n n e

1 „O n th e M ove. M e n s c h e n U n te r w e g s ” , X V , N o. 46, D ec. 1985, P o n tific ia o m m issio d e S p ir it u a li a tq u e I tin e r a n tiu m C u r a ss. 346.

od n ie k tó r y c h z a le c e ń S to lic y A p o s to ls k ie j (tu c ie k a w a i sk u te c z n a p o le m ik a a rc y b is k u p a J ó z e f a G a w lin y z n ie k tó ry m i p rz e p is a m i k o n s ty tu c ji a p o s to ls k ie j

E x s u l F a m ilia z 1952 r. — s. 166— 167). N a tl e s z k ic u h is to ry c z n e g o a u t o r

p r z e d s ta w ił p o ję c ie i n a t u r ę in te g r a c ji, t a k j a k u k a z u ją się o n e w w y p o w ie ­ d z ia c h b is k u p ó w p o ls k ic h . D a le j p rz e d s ta w ia z a s a d y i w a r u n k i in te g ra c ji. W śró d z a sa d in te g r a c j i o m a w ia je d n o ś ć sp o łeczn o ści k o ś c ie ln e j i ś w ie c k ie j, s p o łe c z n o -k u ltu ro w y p lu r a liz m , d a le j p e rs o n a liz m c h rz e ś c ija ń s k i u z n a ją c y n a d r z ę d n ą w a rto ś ć i g o d n o ść o so b y lu d z k ie j, w re s z c ie z a s a d ę d o b ra w sp ó ln e g o s z e rs z e j sp o łe c z n o śc i (w szczeg ó ln o ści k r a j u z a m ie s z k a n ia i p o c h o d zen ia). J a k o w a r u n k i in t e g r a c j i w y o d rę b n ia m . in . n a tu r a ln o ś ć p ro c e s u (z czy m w ią ż e się jeg o d łu g o trw a ło ś ć ) i je g o sp o n ta n ic z n o ść . P rz e c h o d z i w re s z c ie a u to r do s t r u k t u r y s y s te m u in te g r a c ji, k tó r e g o z e w n ę trz n y m o d b ic ie m i p r a k ty c z n y m z a s to s o w a n ie m je s t d u s z p a s te rs tw o e m ig ra c y jn e w e w s p ó łd z ia ła n iu s t r u k t u r k o ś c ie ln y c h k r a j u p o c h o d z e n ia i k r a jó w d o c elo w y ch .

A u to r o g ra n ic z y ł się o czy w iście do d o k u m e n tó w , s k ła d a ją c y c h się n a p u b lic z n e n a u c z a n ie b is k u p ó w . A p rz e c ie ż k s z ta łto w a n ie się p o g lą d ó w w te j s p r a w ie z n a jd u je w y r a z ta k ż e w d o k u m e n ta c h o so b isty c h , k tó r y c h e k s p lo r a ­ c ja p r z e k r a c z a m o ż liw o śc i je d n e g o b a d a c z a . D la p r z y k ła d u p o d a m li s t b is k u ­ p a k a to w ic k ie g o S ta n is ła w a A d a m s k i e g o ( k tó r y — ch o c ia ż w to k u sw eg o k o n tr o w e r s y jn ie o c e n ia n e g o o b ja z d u s k u p is k p o lo n ijn y c h w U S A po· I w o jn ie ś w ia to w e j p o z n a ł ta m te js z e p ro b le m y — b y ł m a r g in a ln ie z a a n g a ­ ż o w a n y w p ro b le m a ty k ę r e f e r a tu J . B a k a la r z a , ta k że jeg o n a z w is k o n a w e t w ty m re f e r a c ie się n ie p o ja w ia ) do k s. W a le re g o J a s i ń s k i e g o z d n ia 28 I 1957 r., g d zie d a w a ł o n w y r a z s w o je m u p o g lą d o w i n a celo w o ść k o n ty ­ n u a c ji p r a c y w ś ró d P o lo n ii a m e r y k a ń s k ie j p rz e z je d n e g o p rz e c ie ż ju ż p rz e d w o jn ą z w y b itn y c h k się ż y s w o je j d ie c e z ji2. J e s t to p rz e c ie ż p e w ie n p rz e ja w p o g lą d ó w w y b itn e g o p rz e d s ta w ic ie la E p is k o p a tu P o ls k i n a te m a t p o d ję te j p rz e z r e f e r e n ta k w e s tii. T a k ie d ro b n e e le m e n ty b ę d ą b a d a c z e w y d o b y w a li n ie w ą tp liw ie d łu g o jesz c z e z n ie p u b lik o w a n y c h ź ró d e ł.

K s. R o m a n D z w o n k o w s k i (K U L) p o d e jm u je te m a t L ’I n té g r a tio n

d e s é m ig ré s p o lo n a is e n E u ro p e O c c id e n ta le . P r z e d m io te m ro z w a ż a ń są z b io ­

ro w o śc i liczące z n a c z n ie w ię c e j a n iż e li p ó ł m ilio n a P o la k ó w p ie r w s z e j i d r u ­ g ie j g e n e ra c ji w o m a w ia n y m s tu le c iu (ja k p o d a je a u t o r n a s. 175): w s a m y c h N ie m c z e c h Z a c h o d n ic h o sie d liło się p rz e d I w o jn ą ś w ia to w ą 400 ty s . im i­ g r a n tó w p o ls k ic h ( ta k ą liczb ę p rz y ta c z a z re s z tą R . D z w o n k o w s k i n a s. 178), a d o ch o d zi do te g o o k o ło 100 ty s. P o la k ó w w B e rlin ie i a g lo m e ra c ji p o d b e r - liń s k ie j; 500 tys. P o la k ó w z n a la z ło się w o k re s ie m ię d z y w o je n n y m w e F r a n ­ c ji (ró w n ie ż i tę lic z b ę z n a jd u je m y w r e c e n z o w a n y m te k ś c ie n a s. 179). A u to r p r ó b u je w y z n a c z y ć w s p ó ln e cech y p ro c e só w , ja k i m p o d le g a ły p o ls k ie z b io ro w o ś c i im ig r a n c k ie w ró ż n y c h k r a j a c h , j a k i z ró ż n ic o w a n e te r y t o r i a l ­ n ie c e c h y sp e c y fic z n e .

K w e s tio n a r iu s z p y t a ń w y d a je się je d n a k n ie je d n o lity . I t a k w o d n ie s ie ­ n iu d o F r a n c j i w y o d r ę b n ia p r o b le m w s p ó łp r a c y m ię d z y h ie r a r c h ią f r a n c u ­ s k ą i K o śc io łe m p o ls k im (s. 180), g d y w p r z y p a d k u N iem iec p o m ija t e n a s p e k t. T y m c z a s e m w ła ś n ie t u n e g a ty w n y s to s u n e k b is k u p ó w d ie c e z ji z a - c h o d n io n ie m ie c k ic h do k się ż y p o ls k ic h z a w a ż y ł p o w a ż n ie n a p ro c e s a c h r e ­ fe r o w a n y c h p rz e z a u to r a .

D o d a jm y do te g o s p e c y fik ę z b io ro w o ś c i p o ls k ie j w B e rlin ie , z n a jd u j ą ­ c y m się do k o ń c a l a t 20-y c h n a sz e g o s tu le c ia w g ra n ic a c h o lb rz y m ie j d ie ­ ce z ji w ro c ła w s k ie j, k tó r a c h a r a k te r y z o w a ła się s p lo te m a m b iw a le n tn ie d z ia ­

2 A rc h iw u m D ie c e z ji K a to w ic k ie j, a k ta p e rs o n a ln e : K s. W a le r ja n J a s iń ­

s k i, b. р.; p o r. A. B r o ż e k , W iz ja P o lo n ii tr z e c h k u ltu r . P o p ie r w s z e j r o c z n ic y ś m ie r c i k s. W a le re g o J. J a s iń s k ie g o , T y g o d n ik P o w s z e c h n y , 13 I I