Józef Wiesław Rosłon
"Wiara w zmartwychwstanie, pusty
grób i pojawienie się
zmartwychwstałego Chrystusa",
Kazimierz Romaniuk, Katowice 1981
: [recenzja]
Collectanea Theologica 52/3, 210-212
RECEN ZJE
k tó r y w ty m z n a c z e n iu je s t z n a k ie m n a d a ją c y m się do p rz y ję c ia i przez Ż y d ó w . W n a u c e J e z u s a d o s trz e g a p rz e d e w s z y s tk im m iło ść do B o g a i do lu d zi, s p ra w ie d liw o ś ć , m iło s ie rd z ie i p rz e b a c z e n ie g rz e c h ó w , ja k o su m ę o r ę d zia b ib lijn e g o . R e sz ta — p o w ia d a — to ty lk o k o m e n ta rz . M a n a d z ie ję , że z n o w u z e jd ą się d ro g i K o śc io ła i S y n a g o g i, ja k b y ło p rz e d o d d z ie le n ie m się p ie r w s z y c h c h rz e ś c ija n . T o m oże n a s tą p ić , je ś li w sz y sc y t a k p o w a ż n ie p o t r a k t u j ą p o d w ó jn e p r z y k a z a n ie m iło ści, ja k p o w a ż n ie tr a k to w a ł je sam Je z u s .
O czy w iście, m o im z d a n ie m , Ż y d zi m o g ą w s k a z a ć n a p e w n e s p ra w y , k tó r e n ie c a łk ie m ja s n o d o s trz e g a e g z e g e ta c h rz e ś c ija ń s k i i s tą d ic h pom o c je st u ż y te c z n a , a le o b a w ia m się, że t a p o m o c p rz y ro z u m ie n iu E w a n g e lii m usi być p rz y jm o w a n a b a rd z o ro z tro p n ie i o stro ż n ie , b o je s t tu w y ra ź n e s te ro w a n ie w y k ła d n ią k u p o z y c jo m r e lig ii ż y d o w s k ie j i p e w n a s u g e s tia m o ż e p o w s ta ć , że c h rz e ś c ija ń s tw o z ro d z iło się z a s a d n ic z o ze z łe j in t e r p r e ta c ji p rz e z w y z n a w c ó w z g re c k ie j d ia s p o ry n a u k i J e z u s a C h ry s tu s a , r a b i n a pobo żn eg o i p ra w o w ie rn e g o , k tó r y n ie w y c h o d z ił p oza ra m y tr a d y c ji iz ra e is k o -ż y d o w - sk iej.
o. J ó z e f W ie s ła w R o sło n O F M C o n v., W a rsza w a ks. K a z im ie rz R O M A N IU K , W ia ra w z m a r tw y c h w s ta n ie , p u s t y grób i p o ja
w ie n ie się z m a r tw y c h w s ta łe g o C h r y s tu s a , K a to w ic e 1981, K sięg . Sw . J a c k a ,
s. 100 (A tt e n d e L e c tio n i, 6).
W s e r ii A tt e n d e L e c tio n i, u k a z u ją c e j się w k a to w ic k ie j K s ię g a r n i Sw. J a c k a , p o z y c ję s z ó s tą s ta n o w i k s ią ż k a k s. p ro f, d r a h a b . K a z im ie rz a R o m a n i u k a , k tó r y z g o d n ie z p r o f ile m te j s e rii, w sp o só b n a u k o w y , a p rz y ty m d o s tę p n y i c z y te ln y d la sz e rs z y c h k rę g ó w o d b io rc ó w , z a jm u je się w n ie j n a j b a r d z ie j n e w ra lg ic z n y m z a g a d n ie n ie m c h rz e ś c ija ń s k ie j n a u k i — w ia r ą w z m a r tw y c h w s ta n ie w o p a rc iu o w y d a rz e n ia p a s c h a ln e z re la c jo n o w a n e p rz e z k się g i N ow ego T e s ta m e n tu i w ś w ie tle n a jn o w s z y c h , w c ią ż ż y w y c h i ro z p a la ją c y c h u m y s ły , d y s k u s ji.
P o n ie w a ż w ia r a w z m a r tw y c h w s ta n ie p o z o s ta je u z a le ż n io n a od f a k tu p u s te g o g ro b u i od c h r y s to f a n ii p a s c h a ln y c h , a o k re ś le n ie w z a je m n e j r e la c ji ty c h tr z e c h z ja w is k s ta n o w i p rz e d m io t w ie lu d o c ie k a ń n a u k o w y c h w e w s p ó ł c z e sn y c h p u b lik a c ja c h , s tą d te n , rz e c b y m o żn a, n ie c o p rz e d łu g i ty t u ł k sią ż k i. K s. K . R o m a n i u k o m ó w ił ju ż w w y m ie n io n e j s e r ii t a k ży cio w e p r o b le m y , j a k k a p ła ń s tw o w N o w y m T e s ta m e n c ie (poz. 1 o p ra c o w a n a w s p ó ln ie z o. A. J a n k o w s k i m ) , p o w o ła n ie w B ib lii (poz. 2), o raz m a łż e ń s tw o i r o d z in a w B ib lii (poz. 7 i o s ta tn ia z w y d a n y c h w 1981 r.). P o s z u k u ją c , g d zie to m o żliw e, w ła sn e g o ro z w ią z a n ia , a u to r zaw sz e s u m ie n n ie z a z n a ja m ia c z y te ln ik a z is tn ie ją c y m i p ró b a m i ro z w ią z a ń i k ry ty c z n ie je o cen ia . P r z y k r o je s t j e d n a k s tw ie rd z ić , że w p o d a n e j b ib lio g r a fii (ja k i w p rz y p is a c h ) do z a g a d n ie n ia n ie s p o ty k a się a n i je d n e j p u b lik a c ji p o ls k ie j, n ie licząc p o ls k ie g o p r z e k ła d u G. M a r t e l e t a , Z m a r tw y c h w s ta n ie , E u c h a r y s tia , c z ło w ie k , W a rs z a w a 1976. A p rz e c ie ż b y ły n a te m a t z m a r tw y c h w s ta n ia p u b lik o w a n e p rz y c z y n k i czy to ks. M. C z a j k o w s k i e g o , czy ks. J. C h m i e l ą , czy ks. E. T o m a s z e w s k i e g o (np. P u s ty grób i c h r y s to fa n ie ja k o z n a k i z m a r t
w y c h w s ta n i a J e z u s a z N a z a r e tu , C o llo q u iu m S a lu tis 10, 1978, 149— 162), a ze
s tr o n y r e lig io z n a w s tw a tzw : n ie k o n f e s y jn e g o c h o ć b y p rz e z p. Z y g m u n ta P o- n i a t o w s k i e g o . J e ś li A u to r n a w e t b y s p e c ja ln ie n ie c e n ił w y so k o t a k ic h p u b lik a c ji w p o ró w n a n iu z z a g ra n ic z n y m i, to je d n a k m oże d o b rz e b y ło b y je w z m ia n k o w a ć d la w y g o d y p o ls k ic h c z y te ln ik ó w , k tó r z y ła tw ie js z y d o s tę p z n a jd u j ą do p u b lik a c ji w ję z y k u o jc z y sty m .
W ra c a ją c do o m a w ia n e j t u p o zy cji, m o żem y z a u w a ż y ć , że w w y n ik u b a d a ń d o sz e d ł a u to r do w n io s k u , w y ra ż o n e g o w o s ta tn im z d a n iu Z a k o ń c z e n ia ty m i s ło w a m i: „ U w a ż a się d ziś dość p o w sz e c h n ie , że do p rz e ś w ia d c z e n ia o z m a r tw y c h w s ta n iu J e z u s a n ie d o szli p ie r w s i c h rz e ś c ija n ie n a p o d s ta w ie
s tw ie r d z e n ia f a k t u p u s te g o g ro b u . F u n k c je n a to m ia s t ta k i e — to z n a c z y d o p ro w a d z a ją c e do w ia r y w z m a r tw y c h w s ta n ie — s p e łn iły c h ry s to fa n ie , p o jm o w a n e n ie ty lk o ja k o sa m o w id z e n ie Z m a rtw y c h w s ta łe g o , lecz ja k o w id z e n ie w p o łą c z e n iu ze sło w a m i w y p o w ie d z ia n y m i p rz y ty m p rz e z sa m e g o Z m a r t w y c h w s ta łe g o lu b p rz e z J e g o w y s ła n n ik ó w ” (s. 92 n.). T re ś ć p o d z ie lił a u to r n a tr z y części: Cz. I — W ia ra w z m a r tw y c h w s ta n ie C h r y s tu s a . O m a w ia się t u te k s ty , m ia n o w ic ie w c z e s n o c h rz e ś c ija ń s k ie sy m b o le w ia ry , h y m n y litu r g ic z n e o ra z s c h e m a ty k a te c h e ty c z n e ; p r z e p r o w a d z a się a n a lizę - l i te r a c k ą tr z e c h sc h e m a tó w te o lo g ic z n o -te rm in o lo g ic z n y c h , w y o d rę b n io n y c h w o p a rc iu o te r m in o lo g ię i o b ra z y , m ia n o w ic ie z m a rtw y c h w s k rz e s z e n ia , w y w y ż s z a n ia i p o w ro tu do ż y c ia . W ro zd z. I I I p r z e d k ła d a się p ró b y w y tłu m a c z e n ia g e n e z y w ia r y w z m a r tw y c h w s ta n ie C h r y s tu s a , k tó r e d o s z u k u ją się je j ź ró d e ł b ą d ź to w p a r u z ji, b ą d ź w p ra w d z ie o p o w s z e c h n y m z m a r tw y c h - w stani/u, b ą d ź w re s z c ie w p rz e ś w ia d c z e n iu o w ie c z n o trw a ły m p a n o w a n iu M e s ja sz a . N a u w a g ę o so b n ą z a s łu ż y ły jeszcze tr z y h ip o te z y : R . B u l t m a n n a , że c h o d z iło w ła ś n ie o w ia r ę w o b e c n o ść S ło w a B ożego, te o r ia W . M a r x - s e n a o tzw . W id e r fa h r n is d e s S e h e n s , co a u to r p r z e k ła d a ja k o „ p o n o w n e d o ś w ia d c z e n ie w id z e n ia ” , m o im z d a n ie m n ie c a łk ie m s łu sz n ie , o c z y m n iż e j, o ra z h ip o te z a K . B e r g e r a i R. P e s c h a , z a b a rw io n y c h у ц - p o g lą d a c h s c e p ty c y z m e m h is to ry c z n y m i z a c ie ś n ia ją c y c h z m a r tw y c h w s ta n ie d o p r o b le m u w ia ry . W s k a z a w sz y n a n ie w y s ta rc z a ln o ś ć w y s u n ię ty c h ro z w ią z a ń , p rz e c h o d z i a u to r w d a ls z y c h c z ę śc ia c h do o m a w ia n ia e le m e n tó w , k tó r e m u s ia ły w p ły n ą ć n a w y tw o rz e n ie w ia r y w h is to ry c z n o ś ć f a k t u p o w ro tu z m a rłe g o i po g rz e b a n e g o J e z u s a do ży cia , o ra z z b a w c z o -u s p ra w ie d liw ia ją c e g o c h a r a k t e r u te j w ia ry , p o d o b n ie j a k w ia r a A b r a h a m a , p o c z y ta n a m u za s p r a w ie d liw o ś ć w e d łu g w y p o w ie d z i P a w ła w Rz 4,22— 24.
C zęść I I — o p u s ty m g ro b ie — m a s ta n o w ić r e w iz ję d o ty c h c z a so w y c h p o g lą d ó w , że n u s ty g ró b b y ł je d n y m z p o ś r e d n ic h ź ró d e ł w ia r y w z m a r tw y c h w s ta n ie C h r y s tu s a , ja k ie j to re w iz ji d o m a g a ją się o b e c n ie e g z e g e c i i a p o lo g e ci. J e s t t u m o w a w rozdz. I o r e la c ja c h e w a n g e lis tó w o p u s ty m g ro b ie : p o d a n e z o s ta ły w z e s ta w ie n iu te k s ty sy n o p ty c z n e i J a n a o raz o k re ś lo n o ic h g a tu n e k lite r a c k i ja k o e tio lo g ia k u lty c z n a , w c z e s n o c h rz e ś c ija ń s k i k e r y g m a t n a w z o rz e h a g g a d czy te ż h is to r ia w y d a r z e ń w ie lk a n o c n y c h ( ja k o s p e c ja ln y g a tu n e k ). W rozdz. I I z a s ta n a w ia się a u to r n a d h is to ry c z n o ś c ią i w a r to ś c ią a p o lo g e ty c z n ą p u s te g o g ro b u J e z u s a , d o łą c z a ją c A p p e n d ix n a te m a t m o ż li w o ści w ia r y w z m a r tw y c h w s ta n ie w s u p o z y c ji, że g ró b n ie b y łb y p u s ty . W n io se k je s t ta k i: „ p u s to ś ć g ro b u n ie je s t ź ró d łe m w ia r y w z m a r tw y c h w s ta n ie , ale- je s t d o d a tk o w y m p o tw ie r d z e n ie m p r a w d y o rz e c z y w is to ś c i z m a r t w y c h w s ta n ia ” .
C zęść I I I p o św ię c o n a je s t c h ry s to fa n io m i p o d z ie lo n a n a p ię ć ro z d z ia łó w . N a jp ie r w p rz e d s ta w io n e z o s ta ły te k s ty u ło ż o n e m o ż liw ie w p o rz ą d k u c h ro n o lo g ic z n y m o p is y w a n y c h u k a z a ń się. N a s tę p n ie p o ru s z o n o z a g a d n ie n ie s to s u n k u c h r y s to f a n ii g a lile js k ic h do je r o z o lim s k ic h i ic h r a m c h ro n o lo g ic z n y c h . P rz e d s ta w io n o te ż h ip o te z y , ja k ie b y ły d o tą d w y s u n ię te o d n o ś n ie h is to ry c z - n o śc i o p isó w c h r y s to f a n ii (h ip o te z a w iz ji s u b ie k ty w n y c h , w iz ji o b ie k ty w n y c h , h ip o te z a W. M a r x s e n a i R, P e s с h a). W z w ią z k u z h ip o te z ą M a r x s e - n a te r m i n W id e r fa h r n is d e s S e h e n s , o ile się n ie m y lę , n ie m ó w i o „p o n o w n y m ” d o ś w ia d c z e n iu , b o w ie m ch o d z i n ie o p rz e d r o s te k w ie d e r — „z n o w u ”, lecz o w id e r fa h r e n — „ p r z y tr a f ia ć się ” , „ p rz y d a r z a ć s ię ”, g d zie je s t w id e r , n ie w ie d e r . A u to r p o d ją ł te ż p r ó b ę o k re ś le n ia n a t u r y c h r y s to f a n ii w o p a rc iu o a o ry s t o fth e (czem u ju ż n ie w p is o w n i p r z y ję te j ja k o o p h th e ? ) — „ u k a z a ł się ” , „ d a ł się z o b a c z y ć ” .
W o s ta tn im ro z d z ia le (p ią ty m ) ro z w a ż a śię w a rto ś ć a p o lo g e ty c z n ą o p isó w c h ry s to fa n ii, p t? y czy m d o c h o d z i a u to r do w n io s k u , że „ e m p iry c z n ie n ie d o s tę p n e w sw e j z a s a d z ie i z a w sz e tr a n s c e n d e n tn e w sw e j tr e ś c i z m a r tw y c h w s ta n ie J e z u s a w y c is k a je d n a k , z p u n k tu w id z e n ia h is to rii, w św ie c ie A p o sto łó w , a w ię c i w n a s z y m św iecie, p o d w ó jn y n ie o d p a r ty z n a k s w e j rz e c z y
R E C E N Z J E 2 1 1
RECEN ZJE w isto śc i: p ie rw s z y , n e g a ty w n y , to z n a k p u s te g o g ro b u , k tó r y cz y n i w ia ry g o d n y m o rę d z ie d o ty c z ą c e z m a r tw y c h w s ta n i a ; d ru g i, p o z y ty w n y , to rz ą d z ą c y ic h w i a r ą z n a k u k a z y w a n ia się C h r y s tu s a , k tó r y d a je ś w ia d k o m d o ś w ia d c z e n ie w p is a n e w ic h ś w ia t o b ie k ty w n y ” (s. 90). B ib lio g ra f ia , w y k a z n a jw a ż n ie js z y c h s k r ó tó w i sp is tr e ś c i u m ie sz c z o n e z o s ta ły p o Z a k o ń c z e n iu . T a in te r e s u ją c a i p o ż y te c z n a p o z y c ja w y d a w n ic z a je d n a k je s t ju ż .w y c z e rp a n a , n ie s te ty , o cz y m p o w ia d a m ia w y d a w n ic tw o w n a s t ę p n e j z k o lei k sią ż c e te g o ż a u to r a , p o ś w ię c o n e j te m a to w i m a łż e ń s tw a i ro d z in y w B ib lii. M o ż n a c h y b a ży w ić n a d z ie ję , że p rz y n o w y m w y d a n iu a u t o r z e ch ce n a m d o d a ć ta k ż e in f o r m a c je o w k ła d z ie p o ls k ic h b ib lis tó w do d y s k u s ji n a d t a k is to t n y m z a g a d n ie n ie m n o w o te s ta m e n to w y m j a k p r o b le m h is to ry c z n o ś c i z m a r t w y c h w s ta n ia J e z u s a , o d g r y w a ją c y c e n tr a ln ą r o lę w n a js ta r s z e j k e ry g m ie
c h r z e ś c ija ń s k ie j i t a k p o d s ta w o w y d la te o lo g ii ju ż w c z a s a c h P a w io w y c h o. J ó z e f W ie s ła w R o s ło n O F M C o n v ., W a r sza w a
