Henryk Duszyński-Karabasz
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w BydgoszczyKsięgi metrykalne parafii prawosławnych
na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej
z przełomu XIX i XX wieku
jako źródło badań socjoonomastycznych
Księgi metrykalne stanowią cenne źródłobadańnaukowych. O ich znacze niu pisał już w 1920 roku Kazimierz Dobrowolski (1920). Metrykaliawykorzy stywane są m.in. przez historyków, demografów, biografistów, genealogów (Kotecki 2009). Z koleiprzez onomastów akta metrykalne zostały docenione jako źródło bogatego materiału w latach 60. XX wieku (Klisiewicz 1983). Najdawniejsze księgisłużą badaniomprocesów nazwiskotwórczychna określonym terytorium i w określonym czasie. Na ten fakt zwróciłauwagę Jolanta Fiszbak, która dowiodła, iż dokumentykościelne „umożliwiają obserwację procesów po wstawania, stabilizowania się i ustalania protonazwiskawfunkcji podstawo wego elementu identyfikacyjnego człowieka - współcześnie rozumianego nazwiska” (Fiszbak 1997, 134).Uwaga ta dotyczy oczywiście ksiąg powstałych w okresie tworzenia się nazwiska. Księgi z lat późniejszych, zXIX i początku XXwieku,czyliwytworzonychw latach, kiedy nazwiskabyły kategorią względ nie ustabilizowaną, pomocne sąwbadaniuwpływu urzędów państw zaborczych na zapis imion i nazwisk, m.in. obserwacjiprocesów substytucyjnych, obejmu jącychprzystosowywanienazwpolskich do niemieckiegoczy rosyjskiego sys temu językowego czy różnic w zapisie tych samych antroponimów. Akta metrykalne pozwalają naustalenie podstawowych typów motywacyjnychnazw, najbardziej produktywnych sufiksów, atakże określenie wzajemnych wpływów językowychwantroponimii badanego obszaru.
Materiał zawarty w księgach metrykalnych wykorzystywany jest również w badaniach socjolingwistycznych. Józef Bubak stwierdza, iż dla socjolin-gwistów metrykalia są mało przydatne ze względu nato, iżniezawierają szer
szychkontekstów,którepozwalałyby ujawnić pozajęzykoweczynniki mające wpływ na kształtowanie się nazwisk (Bubak 1986, 36). Pomimo to z ksiąg możnawyczytać innedane: pochodzenie danej osoby, jej status społeczny, za jęcie (zawód), wiek osób zaślubionych oraz zmarłych, przyczyny śmierci itp.
Możnanawet dokonaćpróby wskazania motywacji decydujących owyborze imienia na chrzcieprzez rodziców, a takżeprzezosoby dorosłe w wypadku konwersji na prawosławie. Zdaniem KrzysztofaSnarskiego, badającego do kumentydotyczące suwalskich starowierców, „akta stanu cywilnego są do skonałympoczątkiemhistoryczno-archiwalnej podróży w czasie, dla poznania życia osób,rodzin, a także zrozumienia procesów społecznych zachodzących we wspólnotach staroobrzędowców na Suwalszczyźnie” (Snarski 2010, 66). Totrafne spostrzeżenie odnieść możnarównież do dokumentówinnych grup wyznaniowychi narodowościowych.
Dorobek polskichonomastóww zakresie wykorzystania aktmetrykalnych w charakterze źródełmateriału badawczego jest bardzo bogaty. Warto wy mienić tutaj publikacje Zofii Abramowicz (2010), Moniki Kresy (2011, 2013), Joanny Kuć (2011), Leonardy Dacewicz (2012, 2013,2015a,2015b),Marzeny Guz (2013,2014), Anny Kuchty (2013), AleksandryKulupy (2010), Michała Mordania (2012),Anny Nikitiuk (2014), Elżbiety Rudnickiej-Firy (2013), Ma rzanny Anny Słaby (1999),Małgorzaty Stachurskiej (1994),LidiiBożeny Su- dakiewicz (2011-2012),Jarosława Szuty (2014), AgnieszkiZielińskiej (2012), Teresy Pluskoty (2009,2015), Ewy Majewskiej (2013a, 2013b,2014), Marioli Abkowicz (2008) i in. Prace te poświęcone są imiennictwu różnych grup et nicznych, narodowościowych i wyznaniowych. Problemzwiązkówmiędzy onomastyką a socjologią poruszany jest m.in.w artykułach KatarzynySkow ronek (2013), Sylwii Iglewskiej (2015), HenrykaBorka (1978).
W swoich badaniach wykorzystuję materiał źródłowy pochodzący z II po łowyXIX i początkówXX wieku. Sąto aktametrykalne parafiiprawosław nych działających na terenie Kujaw wschodnich i ziemi dobrzyńskiej, przechowywane w Archiwum Państwowym w Toruniu, Oddział we Wło cławku. Badam antroponimię czterech parafii: we Włocławku, w Rypinie, Aleksandrowie Kujawskim i Lipnie.W niniejszymwystąpieniu zwrócęuwagę nafakt, że księgi metrykalne sąinteresującym obiektembadań socjoonoma- stycznych. Skoncentruję się na problematyce nadawania imiondzieciom oraz zmiany imion konwertytów.
Księgi metrykalne prowadzonow formie tabelarycznej lub narracyjnej (opisowej). Akta z formularzami drukowanymi w postaci tabel występują czę sto wdwóch egzemplarzach, jedenznich tooryginał (unikat), a drugi to kopia
Księgi metrykalne parafii prawosławnychnaKujawach iziemi dobrzyńskiej...
(duplikat). Każda księga składa się z trzech części: aktów urodzeń, małżeństw i zgonów.
Zapisy wformie tabelarycznej1 uporządkowane sązgodniezposzczegól nymi rubrykami. Część zawierająca metryki urodzeńliczy siedem kolumn, w których podane są następujące dane: dataurodzenia i data chrztu dziecka, jego imię, dane rodziców (zawódlub stanowiskoojca, imiona, imiona
odoj-cowskie i nazwisko obojga rodziców, niekiedyteżnazwisko rodowe matki, wyznanie),dane rodziców chrzestnych (funkcje lub zajmowane stanowiska, imiona, imiona odojcowskie i nazwiska), dane osoby udzielającej chrztu, pod pisy świadków. Należy zaznaczyć, iż w księgach chrztów zamieszczano też przypadki konwersji na prawosławie. Wtakich wypadkach zamiast rodziców chrzestnych występowali świadkowie.
1 Opis ksiąg tabelarycznych zawiera opracowanie Tomasza Dzikiego (Dziki 2013).
Część druga księgizawiera aktamałżeństw. Formularz składa sięz dzie więciukolumn znastępującymi danymi: miesiąc i dzień sporządzenia aktu, informacje oparzemłodej (imię, imię odojcowskie, nazwisko, stanowisko/po-chodzenie, wyznanie orazstan cywilny), wiek panamłodegoi panny młodej, nazwisko duchownego, któryudzielił ślubu, dane o świadkach (dwoje świad ków ze stronypana młodego i dwoje zestrony pannymłodej), podpisy.
Wformularzach trzeciej części, dotyczącej zgonów,zawarte są następu jące informacje: data śmierci i data pogrzebu, danezmarłego (zawód lub po chodzenie, imię,imięodojcowskiei nazwisko), wiek osoby zmarłej, przyczyna śmierci, dane osoby, która spowiadała i udzielała ostatniego namaszczenia, dane duchownego,który dokonał obrzędu pogrzebowego oraz nazwa cmenta rza, na którym pochowano zmarłego.
Na końcu każdejksięgi zamieszczano tabelę, wktórejdokonywano pod sumowania danegoroku. Duchowniodnotowywali,ile osób zostało ochrzczo nych (w trzech rubrykach: z podziałem na płećmęską,żeńską oraz łącznie), ile zmarło (z podziałem napłeć oraz łącznie), ile zawarłozwiązek małżeński. W osobnej kolumnie możnaznaleźć dane, ileosób zmarłow poszczególnych przedziałach wiekowych, tzn. do pierwszego roku życia, następnieod roku do pięciu lat i tak dalej aż do przedziałuwiekowego 80-85. Tutaj również odno towywano liczbęzmarłychnajpierw osobno dla płci męskiej, osobno dlażeń skiej, a potemłącznie.
Inaczej wyglądają księgi prowadzone w układzie narracyjnym. Z uwagi na rozbudowaną strukturękażdy akt zajmuje z regułycałą stronęw księdze. Akt
urodzeniazawiera sporządzony namarginesie strony numerporządkowy, imię i nazwisko dziecka oraz, nieobowiązkowo,nazwęmiejscowości.Narracja roz poczyna się od słów Состоялось в..., po czymnastępuje opis zdarzenia za wierającynazwę miejscowości,datę i godzinędokonania obrzędu,dane osoby zgłaszającej i proszącej o sakrament, osoby,której aktdotyczy, oraz rodziców chrzestnych i świadków zgłoszenia narodzin dziecka, nazwisko duchownego dokonującego obrzędu oraz podpisy osób.
Akt małżeństwa ma podobną strukturę. Zawiera on nazwęmiejscowości, datę ślubu, dane świadków, pana młodego,pannymłodej, informację o zapo wiedziach, daneduchownegoudzielającego ślubuoraz podpisy.
Akt zgonuw formienarracyjnej poza datą, godzinąi nazwą miejscowo ści zawiera dane osoby zmarłej, dwóch świadków zgłaszających oraz du chownego,a także ich podpisy.
Wniektórych narracyjnych księgach metrykalnych pokażdej części za mieszczony jest indeks osób ochrzczonych, zmarłych izaślubionych. Należy też zaznaczyć,iżksięgi narracyjne mogą się różnić międzysobą: jedne narra cjesąmniej rozbudowane, drugie bardziej, jedne zawierają więcejinformacji, inne mniej.
EwaMajewska słusznie zauważa, iż chrzest jest ważnym wydarzeniem w życiuczłowieka. Odbywa się on w obecności rodziców chrzestnych, któ rych rolą jest dbanieo życie religijne ochrzczonego dziecka (Majewska 2014, 842). Podczas obrzędu chrztudzieckulub osobie zmieniającejwyznanie nada wane jestimię. Istotną kwestią jest motywacja w nadawaniu bądź przyjmo waniuokreślonego imienia.Według Zofii Abramowicz, na podstawie metryki urodzenia nie można wyłonić „całego skomplikowanego bogactwa motywa cyjnego, decydującego o wyborze imienia przez rodziców” (Abramowicz 1993, 27), jednak niektóre danepozwalają„ustalić imionaprzyniesione oraz odziedziczonepo rodzicach lub innych krewnych” (Abramowicz 1993, 27). Czynnikami kierującymi rodzicamiprzy wyborze imienia są: religia i kult świętych, wpływ duchowieństwa, tradycja nadawania imion kalendarzowych, tradycja nadawania imion dziedziczonych, moda (Kresa 2013, 105-108). W artykule dotyczącym imiennictwa prawosławnej parafii we Włocławku do konałem analizy materiału pod kątem motywacji i stwierdziłem, iż imiona dziedziczone (nadawane na cześć osóbbliskich)i „przyniesione” są stosun kowo nieliczne. Jednocześnie zwróciłem wówczas uwagę naproblem meto dologiczny związany z imionami „przyniesionymi”. Czy są to wyłącznie imiona zanotowane w kalendarzu w dniuurodzin dziecka? Jeżeli dzień pa mięci danego świętego przypada chociażby następnego dnia po narodzinach
Księgi metrykalne parafii prawosławnychnaKujawach iziemi dobrzyńskiej...
dziecka, to też mamydoczynieniazimieniem „przyniesionym”?A jeśli okres tenwynosipięć dni lub więcej? Być może tego typu imiona równieżnależa łoby rozpatrywać jako„przyniesione” (Duszyński 2012, 79). Monika Kresa pisze,iż „kalendarzmógłbyć czynnikiem decydującym onadaniudzieckuja kiegoś imienia nie tylko wówczas, kiedy dzieckoto urodziło sięwdniu wspo mnienia jakiegoś świętego”. Badaczka za imiona przyniesione uznaje „imię dziecka urodzonego do 10 dni przed wspomnieniem świętego, którego imię otrzymało, bądź do 10 dnipotym wspomnieniu” (Kresa 2013, 108).Autorka wiąże to ograniczenie z faktem, iż w aktach, wktórychzapisywano dzień uro dzenia i dzień chrztu, różnica międzynimi wynosiła maksymalnie 10 dni. Z koleiz wyliczeń Magdaleny Ziółkowskiej-Mówki, dotyczących imion sta roobrzędowców, wynika, iż w XIX wiekunadawali oni imiona świętych czczo nych do czterdziestego dnia przed lub po narodzinachbądźz odchyleniemdo ośmiu dni przed lub po urodzeniu, rzadziej zaś wybierali imię z dnia narodzin (Ziółkowska-Mówka2015, 106-107). Problem interpretacji imionz kalenda rza poruszyli również w swoimtekstach Sławomir Dziadkowiec(2000) i Ma rzena Guz (2014). Zdaniem Dziadkowca imiona nadawane w ten sposób zapisywane sąw kalendarzuw dniu narodzin dziecka lub w najbliższym są siedztwie czasowym. Autor ma wątpliwości, jak to najbliższe sąsiedztworo zumieć, dojakich granicmożnaje rozciągnąć (Dziadkowiec 2000, 168-169). Guzzkolei - ze względu na niemożliwośćjednoznacznego rozstrzygnięcia, kiedyimionanależytraktowaćza przyniesione, a kiedynie -pominęła w swo ich badaniachtę grupę imion,ograniczając się doprzeanalizowaniadziedzi czenia imion po rodzicach lub rodzicach chrzestnych (Guz 2014, 274-275).
Motywacjaimienia niebyła zapisywana w rozpatrywanychprzeze mnie aktach metrykalnych parafii prawosławnych Kujaw wschodnichi ziemi do brzyńskiej. Wyjątek stanowi księgatabelaryczna z Lipnaz 1913 roku, kiedy to ksiądz w rubryce imię osobyurodzonej dopisywał w nawiasie, na cześć któ rego świętego imię to zostałonadane. W aktach parafii w Lipnie z innych lat ten sam ksiądz zasady takiej nie stosował, tzn. zapisywałsamoimię bez po dawania motywacjireligijnej.Wykazimion nadanych na cześć świętych parafii lipnowskiej z 1913 roku przedstawia tabela 1.
Zponiższychprzykładów wynika, iż imię nadawano naczęść świętego, którego dzień pamięciprzypadaw miesiącu urodzin lubchrztu dziecka,ewen tualnie w miesiącu poprzedzającym lub następującym potym dniu, a nawet jeszcze później (Николай, dzień pamięci świętego - 9 maja, narodziny dziecka
-1 marca;Марія, dzieńpamięci świętego - 22 lipea, narodzinydziecka- 17 maja). Zachowanajest zatem zasada nadawania imion świętychczczonychdo
czterdziestego dnia przed lub po narodzinach. W jednym wypadku wybrano imię z dnia narodzin (Петръ, 5października). JedynieimięМихаилъodbiega od tej zasady, gdyż dzień pamięci świętego przypada na 8 listopada, zaś dziecko urodziło się 21 kwietnia.
Tabela1. Imionadzieci ochrzczonych w 1913roku w parafii w Lipnie
Data narodzin Data chrztu Imię ochrzczonegodzieckaidzień wspomnienia świętego,na którego cześć
nadano imię
3stycznia 6stycznia Іоаннъ, 7 stycznia (JanChrzciciel) 26 grudnia 1912 r. 22 stycznia Ксенія, 24 stycznia
11 maja 1911 r. 3 lutego Елена, 21 maja 11 lutego 2 marca Нина, 14 stycznia
1 marca 25 marca Николай, 9maja
21 kwietnia 26kwietnia Михаилъ,8 listopada 17 kwietnia 28 kwietnia Ермогенъ, 12maja
17maja 9czerwca Марія, 22 lipea
2 lipea 25 sierpnia Владимиръ, 15 lipea 20 lipea 22 września Борисъ,24 lipea 12września 26 września Алексій, 5 października 5 października 6 października Петръ, 5października 5października 6 października Анна, 2 października 11 listopada 17 listopada Екатерина,24listopada 6 marca1912 r. 26grudnia 1913 r. Григорій, 12marca 4 października 29 grudnia Сергій, 25września
W aktach metrykalnych z Kujaw wschodnich i ziemi dobrzyńskiej zapi sywano także osoby, które dokonały konwersji z katolicyzmu, luteraniz-mu/ewangelicyzmu lub judaizmu na prawosławie. Wrazzprzyjęciem nowego wyznania mogły one, lecz nie musiały, zmienić imię. Imiennictwo tej grupy osób ochrzczonych w parafii włocławskiej omówiłemw innym miejscu (Du szyński 2012, 80-81).Tu powtórzę tylko, iż z ksiąg zWłocławka wynotowa
Księgi metrykalneparafiiprawosławnych na Kujawachi ziemi dobrzyńskiej...
łem osiem wpisów dotyczących osób zmieniających wyznanie: pięć osób zwiary katolickiej, dwie z judaizmu, jedna z wiary ewangelickiej. Jeżeli do tychczasoweimięmiało odpowiednik prawosławny, zachowywanoje, dosto sowując tylko jego formę do formy używanej w Cerkwi {Стефания —» Стефанида, Мариянна —> Мариамна) lub nie dokonywano żadnych zmian {Игнатий). Wjednym przypadkunadano imię zbliżone fonetyczniedo po przedniego{Станислава —> Стефанида).W trzech pozostałych wypadkach dokonano całkowitej zmiany imienia{Хая-Рыфка-+ Александра,Mapma- -София —> Екатерина, Эстэра Татіана, Эмилія —» Нина) (Duszyński 2012,81).
Z ksiągparafii lipnowskiej wyekscerpowałem dwa imionakonwertytek katolicyzmu:Антонина i Стефанида. Zachowały one swoje imiona sprzed zmianywyznania.
W parafii rypińskiej zanotowano nieliczne przypadkikonwersji na pra wosławie(13)z katolicyzmu iluteranizmu. Prawie połowa konwersji nie wią zała się ze zmianąimienia {Димитрій, Іосифъ, Сергій, Стефанъ, Эмилія, Прокофій). Siedem osób wrazz nowymwyznaniemprzyjęło nowe imię, za czerpnięte z kalendarzacerkiewnego. Zamianiepodlegały imiona nieprzyjęte wantroponimiirosyjskiej, np. charakterystycznadla imiennictwaniemieckiego formacja składająca się ztrzech imion Бруно-Германъ-Вилъгелъмъ Про копійczy polskie Изыдоръ —> Константинъ, Михалина —> Вѣра, Фелиція
—► Наталія, Хенрык Владиміръ. Imiona świętych Kościołakatolickiego Станиславъ, Аполлонія zmieniono паВладиміръ iПелагія. Wszystkie nowo przyjęteimiona znajdująsię w spisieimion świętych prawosławnych (Олей никова2008).
Wparafii aleksandrowskiej zanotowano przypadki konwersji na prawo sławie głównie z katolicyzmu, ale także z wiary luterańskiej. Podobnie jak w poprzedniejparafii, nie zmienianoimion istniejących w kalendarzach pra wosławnych{Варвара, Марія, Татіана, Александръ, Антоній). Zmiany do
konywano, kiedy stare imiona były charakterystyczne dla wyznania katolickiego. Wówczasprzyjmowano nowe imię,wybierając je ze spisu imion świętych prawosławnych {Маріанна —>Екатерина,Маріанна —»Ольга,
Іу-ліанна —> Іулія, Юзефа —* Наталія, Янина Юлія —» Анна). Dwoje neofi tów, wcześniej wyznawców luteranizmu, spośród dotychczas noszonych dwojga czy trojgaimion zdecydowało siępozostawić jedno znich, zarejestro wane w kalendarzu imion prawosławnych: Адольфъ Александръ Албертъ —> Александръ,Анна Екатерина Анна. Ostatniwypadek jest szczególnie in teresujący, albowiem obaimiona {Анна, Екатерина) znajdują się w spisie
imion prawosławnych.Zachowanie po zmianie wyznania tylko jednego z nich świadczy najprawdopodobniej odostosowaniu się do norm systemu antropo- nimicznego prawosławnych, którego cechą charakterystyczną jest brak wieloimienności (Abramowicz 1993, 76).
Jak wynikazprzytoczonych powyżej przykładów, księgi metrykalne są cennym źródłem badań socjoonomastycznych. Na ich podstawie badać można również m.in. wzajemne wpływy językowe (wpływy wschodniosłowiańskie, polskie, żydowskiei niemieckie)w antroponimii badanegoobszaru,warianty imion,motywy nadawania imion na chrzcie czy wieloimiennośćwśródrodzi ców, rodziców chrzestnych i świadków, którymi mogły być osoby wyznania katolickiego bądźluterańskiego.
Źródła
Archiwum Państwowe w Toruniu, OddziałweWłocławku.
AktaStanuCywilnego ParafiiPrawosławnej wAleksandrowie Kujawskim, nr zespołu 17.
Akta StanuCywilnegoParafiiPrawosławnej w Rypinie, nr zespołu 819. Akta StanuCywilnegoParafiiPrawosławnej w Lipnie, nr zespołu820. Akta StanuCywilnegoParafiiPrawosławnejweWłocławku, nr zespołu 1099.
Literatura
AbkowiczM.,2008, Karaimskaantroponimia w XIX iXX w. wświetle ksiąg metry
kalnychKaraimskiegoZarząduDuchownegow Trokach, [w:] Orientas Lietuvos
Didžiosios Kunigaikštijos visuomenés tradicijoje: Totoriai irKaraimai. Orient
wtradycji społeczeństwa Wielkiego KsięstwaLitewskiego: Tatarzy iKaraimi, pod red. T. Bairašauskaité, H. Kobeckaité iG. Miškiniené, G. Vilnius, s. 169-178. Abramowicz Z., 1993,Imiona chrzestnebiałostoczan w aspekcie socjolingwistycznym
(lata 1885-1985), Białystok.
Abramowicz Z., 2010,Antroponimia Żydówbiałostockich,Białystok.
Borek H.,1978, Socjolingwistyczne aspektyimiennictwa, „Onomastica” XXIII,s. 163- -175.
BubakJ., 1986, Proceskształtowaniasię polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłop
skiego, Kraków.
DacewiczL., 2012, Antroponimia Tatarówpolsko-litewskich wprzekroju historycz
nym,Białystok.
DacewiczL.,2013, Księgi metrykalne dawnych parafiimahometańskichw Polscejako
źródło do badania antroponimiiTatarów litewsko-polskich,[w:] Cumreverenda, gratia, amiciția... Księga jubileuszowa dedykowana ProfesorowiBogdanowi Wal
Księgimetrykalne parafiiprawosławnychna Kujawach i ziemi dobrzyńskiej...
Dacewicz L„ 2015a,Rusyfikacja nazewnictwaosobowegow katolickichksięgach me
trykalnychDekanatubiałostockiego w okresie zaboru (lata1865-1918), „Slavia Orientalis” LXIV, որ 2, s. 363-374.
Dacewicz L., 2015b, Sposoby identyfikacji osób w księgach metrykalnychParafii
Rzymsko-Katolickiej wSokółce wokresie zaboru rosyjskiego (lata 1865-1918), „StudiaWschodniosłowiańskie”XV, s. 227-237.
DobrowolskiK„ 1920, Znaczenie metrykkościelnych dla badań naukowych, „Rocz nik Towarzystwa Heraldycznego weLwowie” V, s. 90-110.
DuszyńskiH.,2012, Imiennictwo osobowew najstarszych księgach metrykalnychpa
rafii prawosławnej sw. Mikołaja we Włocławku, [w:] Beiträge der europäischen SlavistischenLinguistik(POLYSLAV), Band 15, pod red. E.Kislovej, K. Knapik--Gawin, E.Kubickiej, К. Szafrańca, M. Tomancovej iS.Ulrich, München, s. 76-82. Dziadkowiec S., 2000, Imiona mieszkańców wsiPcim imotywacje ich nadawania
latach1617-1899orazwspółcześnie, „Onomastica” XLV,s. 165-190.
DzikiT.,2013,Informacjado zespołu akt: Aktstanu cywilnego Parafii Prawosławnej
św. Mikołaja we Włocławku z lat 1906-1912. Zespól nr1099, komputeropis. Fiszbak J„ 1997, Metryki kościelne jako źródło badańprocesównazwiskotwórczych,
[w:] Studiai MateriałyPolonistyczne, t. 3, pod red. S. Gali, PiotrkówTrybu nalski, s. 133-144.
Guz M., 2013,Identyfikacjaosób w księdze chrztów parafii reszelskiej z lat 1579--1580,„Onomastica” LVII,s. 145-154.
Guz M., 2014,Imiona nadawane w parafii miejskiej wReszluwlatach 1579-1604, „Onomastica” LVIII, s. 271-278.
IglewskaS„2015, Aspekty socjolingwistyczne w badaniach procesuewolucji systemu
antroponimicznego. Zarystematu,„Ogrody Nauk i Sztuk” 5, s. 327-330. Klisiewicz E„ 1983, Wartość metryk kościelnych dla badań onomastycznych (na
przykładzie Ksiqg Parafialnych z Rudawy koło Krakowa z lat 1570-1897), [w:] Warsztatwspółczesnego onomasty, pod red. D. Kopertowskiej, Kielce, s. 30-34. Kotecki R„ 2009, Rejestracja metrykalna wiernych w świetlepotrydenckiego usta
wodawstwaKościołaKatolickiego (zeszczególnym uwzględnieniem prawodaw stwa diecezji Chełmińskiej, Gnieźnieńskiej, Płockiej i Włocławskiej), „Nasza Przeszłość” 112, s. 135-179.
Kresa M„2011, Księgi metrykalnejakoźródło i program EXCEL jako narzędzie badań antroponimicznych, [w:]Badaniahistorycznejęzykowe. Stan, metodologia,per
spektywy.Biblioteka LingVariów, t. 14, podred. B. Dunaja i M.Raka, Kraków, s. 399-411.
Kresa M., 2013, Antroponimia historycznegopogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku na przykładzie parafii Stoczek w ówczesnym dekanacie kamieńczykowskim. Imiona,Warszawa.
Kuchta A.,2013, Imiona chrzestne w metrykachchrztów parafii rzymsko-katolickiej p.w. św. Jozafata w Korczówce(lata1928-1938),„StudiaWschodniosłowiańskie”
Kuć J., 2011, Antroponimia pogranicza podlasko-mazowieckiego (na podstawie XVII-wiecznych ksiąg parafialnych z Mokobod), Siedlce.
Kulupa A., 2010, Sposoby identyfikowania kobiet w poznańskichksięgach kancelarii kościelnej (na materiale ksiąg metrykalnych kolegiatyśw. Marii Magdaleny
w Poznaniu), [w:] Miasto w perspektywie onomastyki ihistorii, podred. I. Sar- nowskiej-Giefing iM. Graf, Poznań, s. 177-185.
Majewska E., 201 За, Charakteristische Züge des männlichen Vornamenschatzes der
deutschen Protestanten anhand der Taufregister der BraunschweigerEvange lisch-Lutherischen Kirchengemeinde St. Katharinen,„Acta Onomastica” LIV, s. 194-204.
MajewskaE., 2013b,Konfession undNamengebung: Vornamen der katholischen und evangelischen Frauen im niederländischen Sprachraum vomAnfang des 19. Jahrhunderts biszum Ausgang des 20. Jahhunderts, [w:] Name and Naming. Pro
ceedings ofthe Second InternationalConferenceon Onomastics, Onomastics in Contemporary Public Space, podred. O. Felecan,Cluj-Napoca, s. 575-584. Majewska E.,2014,Einflussder Patennamen auf die Namengebung derTäuflinge im
20. JahrhundertinDeutschland,Belgien, denNiederlanden und Polen, [w:]Els
nomsenlavida quotidiana. Actes del XXIV Congrès Internacional d’ICOSsobre Ciències Onomàstiques.Annex. Secció 5, podred. J. Tort-Donada,M.Montagut i Montagut, Barcelona, s. 842-852, http://www.gencat.cat/llengua/BTPL/ ICOS201l/087.pdf [dostęp: 16.05.2016].
Mordań M., 2012, Вариантность имен собственныхи ихграмматические осо
бенности (на материале метрических записей Св.-Михайловскогоприхода
вг. Вельск Подляшский),„Linguodidactica”XVI, s. 117-135.
Nikitiuk А.,2014, Imiona mieszkańców hajnowskich parafii prawosławnych jako prze
jaw procesów asymilacyjnych, „Studia Wschodniosłowiańskie” 14,s. 315-322. Pluskota T.,2009,Imiona chrześcijańskie zarejestrowane w białowieskiej cerkwii pa
rafii prawosławnej na przełomie XIX i XX wiekuoraz w okresie międzywojennym, [w:] Polsko-białoruskiezwiązkijęzykowe, literackie, historyczne i kulturowe XI, podred.M.Kondratiukai B. Siegienia, Białystok, s. 195-203.
Pluskota T., 2015, Nazwiska zarejestrowane w białowieskiej cerkwi i parafii prawosławnej na przełomieXIX i XX wieku, [w:]Rosja wdialogukultur, t. 1,
podred. K. DembskiejiM.Głuszkowskiego,Toruń, s. 237-251.
Rudnicka-Fira E., 2013,Imiennictwo krakowian od XVIdo XVIII wiekunatle historii
i kultury, Kraków.
SkowronekK., 2013,Inspiracje socjologicznew polskiej onomastyce — stare i nowe związki, „Socjolingwistyka” XXVII, s. 31-41.
SłabyM.A., 1999, Nazwiskasuwalskichfiliponów (napodstawie akt chrztów, ślubów i zgonów USC w Suwałkach, [w:] Nazewnictwo napograniczach etniczno-językowych, pod red.Z. AbramowicziL. Dacewicz, „Studia Slawistyczne” 1,
Księgimetrykalne parafii prawosławnych na Kujawachi ziemidobrzyńskiej...
Snarski K., 2010, Wspólnota staroobrzędowcóww świetle suwalskich akt stanu cy wilnego z lat 1849-1866, [w:] Staroobrzędowcy za granicą, pod red. M. Głuszkowskiego iS. Grzybowskiego,Toruń, s. 57-67.
Stachurska M., 1994, Wieloimienność na podstawie metryk parafialnych Miechowa, „Onomastica”XXXIX,s. 179-184.
Sudakiewicz L.B., 2011-2012, Słowniknazwisk mieszkańców ZiemiZłotowskiej,cz. 1-2, Koszalin.
Szuta J., 2014, Słownik nazwiskmieszkańców parafiiJeleńcz pod Tucholą (1596-1831), Słupsk.
Zielińska A.,2012,Imiona chrzestne wśród katolikówi ewangelików w Toruniu wXIX
ipoczątku XXwieku, „Rocznik Toruński” 39,s. 161-193.
Ziółkowska-MówkaM.,2015,Motywykierujące polskimistarowiercamiprzy wyborze
imieniadla dziecka, [w:] Rosja w dialogu kultur, t. 1, pod red. K. Dembskiej i M. Głuszkowskiego,Toruń,s. 101-114.
Олейникова T., 2008, Твоеправославноеимя,Москва.
TheOrthodox Parishregistrybooksfrom Kujawy and DobrzyńLand intheLate 19th and Early20th Centuryas asource of socioonomastics studies
Summary
In the past, religion used to play a very important role inthe giving of proper names. The object ofthis study is to show the Orthodox Parish registrybooks as a valuable sourceof thesocioonomastics studies. The givennamesofthe Orthodox Church members and the converts to the Orthodox Christianity in Cuyavia and DobrzyńLandcan be determinedbytheOrthodoxcalender.Thispaperfocusesof the baptismal namesofWłocławek, Rypin, Lipno and Aleksandrów Kujawski.
