Twórczość naukowa Cezarego Kunderewicza

TW ÓRCZOŚĆ NAUKOW A CEZAREGO KUNDEREWICZA

W ST ĘP DO B IB LIO G R A F II

Ofiarow ując profesorowi Cezaremu Kunderewiczow i z okazji sie

-dem dziesięciolecia urodzin i czterdziestopięciolecia Je g o pracy

nauko-w ej ten zbiór studiónauko-w, Jeg o koledzy i ucznionauko-wie pragną złożyć hołd

Uczonemu, który w dziedzinie historii praw a zajął w nauce polskiej

m iejsce szczególne, tak w ielością sw ych zainteresow ań badawczych,

ja k znaczeniem swych publikacji dla poznania praw a antycznego

w szerokim kręgu czytelników.

Zainteresow ania naukowe Profesora szły w wielu kierunkach, co

wyraźnie przedstaw ia bibliografia Je g o prac.

Rozpoczął Cezary Kunderewicz sw oją działalność naukow ą od

ba-dań nad historią polskiej m yśli politycznej, ale znalazłszy się po w

oj-nie pod naukow ym wpływem najw iększego polskiego historyka praw a

antycznego — Rafała Taubenschlaga, pośw ięcił się badaniom nad

pra-wami starożytności. Je g o książka o polskich pisarzach prawniczych

XV1Î w. jest tu pierwszym w yjątkiem . A le badania C ezarego Kun-

derewicza nad starożytnością obejm owały bardzo szeroką problem

a-tykę. Uczony rozpoczął, pod wpływem R. Taubenschlaga, zakrojone

na szeroką skalę badania nad praw em ptolem ejskiego Egiptu, sta jąc

się wkrótce jednym z czołowych przedstaw icieli stworzonej w Polsce

nowej dyscypliny naukow ej — papirologii praw niczej.

Obok studiów nad prawem ptolem ejskiego, rzym skiego i

bizantyj-skiego Egiptu Uczony zajął się jednym z najbardziej hermetycznych

i trudnych działów historii praw a — historią praw Starożytnego

Wschodu. C ezary Kunderewicz jest w Polsce czołowym

reprezentan-tem tej dyscypliny, odgryw ającej we w spółczesnej nauce coraz w

ięk-szą rolę. Je g o artykuły w czasopism ach naukowych, prace

populary-zatorskie i w ydany przez naszą uczelnię zbiór tekstów prawnych S

ta-rożytnego W schodu umożliwiły polskim prawnikom i historykom

za-poznanie się z tą problem atyką, a Jem u sam em u zapew niły uznanie

ze strony wybitnych znawców św iatow ych tej problem atyki.

Historia praw a rzym skiego jest już jednak od wielu lat głównym

kierunkiem badań Profesora, a bibliografia w skazuje, że potrafił on

interesujące św iat uczony, tak swym znaczeniem, ja k i ich

aktual-nością. Je g o publikacje w czołowych czasopism ach historyczno-praw-

nych św iata zapewniły mu we współczesnej romanistyce uznaną

po-zycję.

Dla zasług naukowych Profesora szczególniejsze znaczenie m ają

jednak jego publikacje źródłowe. Ja k o w ydaw ca Frontinusa u Teu-

bnera znalazł się profesor Kunderew icz w śród św iatow ej elity

filolo-gicznej — być zaproszonym do wydaw ania klasyków w tej serii jest

niewątpliwie największym zaszczytem, jak i może spotkać znawcę

antyku. Dla polskiej kultury praw niczej olbrzymie znaczenie ma pierw

-szy w historii naszej przekład całości Instytucji G ajusa,

udostępnia-jący „chciw ej praw młodzieży" ów najcenniejszy zabytek rzym skiej

jurysprudencji, który będzie polskim adeptom praw a służył przez wieki.

N ależy tu dalej wymienić w łasne prace pedagogiczne Profesora,

po-wszechnie cenione i św iadczące o Jeg o poczuciu odpowiedzialności

za udostępnienie swym słuchaczom narzędzi poznania wiedzy.

Jeg o publikacje religioznawcze i popularyzatorskie, a także liczne

przekłady wybitnych dzieł naukowych są kolejnym dowodem, że

profe-sor Cezary Kunderewicz w pełni docenia obyw atelskie obowiązki

cią-żące na uczonym, że chce nie tylko naukę rozwijać, ale i upow

szech-niać. Koledzy i uczniowie Profesora ofiarowując mu we wdzięcznym

darze ten zbiór studiów, których rozbieżność tem atyczna odpowiada

szerokości zainteresowań naukowych Jubilata, w yrażają nadzieję, że

bibliografia prac Cezarego Kunderewicza będzie się nadal przez długie

jeszcze lata powiększała, że będący już w opracow aniu redakcyjnym

przekład Instytucji Justyniana odda równe usługi polskiemu św iatu

prawniczemu, co przekład G ajusa, i że profesor Cezary Kunderewicz

wzbogaci polską naukę historycznoprawną szeregiem dalszych

cen-nych prac.

J а /i K o d ręb sk i

B IB L IO G R A F IA P R A C C E Z A R E G O K U N D E R EW IC Z A W L A T A C H 1939— 1983

1939

P o g lą d y lilo zo lic zn o -p ra w n e Ł u k a sz a O p a liń sk ie g o , W a rsza w a , s. 107.

1948

1949

Elem en ty u stro jo w e w „P o li ty c e " B o ssu e ta , |w :] S p ra w o zd a n ia z p o sied zeń To- w arz y stw a N a u k o w e g o W a rs za w sk ie g o , W ydz. II n a u k h ist., spo i, i filo zo f., R. XLII, s. 23— 31.

W yb ó r tek stó w ła c iń sk ic h do ćw iczeń z p o w sz ec h n ej h isto rii p a ń stw a I pra w a, W arszaw a, «. 41. (mpis).

1955

M a g ia m iło sn a w p a p i ru sa c h g re c k o - rz y m sk ie g o E giptu , „M e a n d e r" , s. 6/7, s. 86— 97.

1956

D zieła S ta n isła w a Ł o c h o w sk ieg o i M a rc in a P a c io rk o w sk ie g o o p o lsk im p ro c e sie g ra n iczn y m , W a rsza w a , is. 57, 3 nlb., tab l. 2.

T he p ro b lem o l a n e la n g in c ertain a n c ien t a n d m e d ie v a l la w s, „T h e Jo u rn a l of Ju r is ti c P a p y ro lo g y " , v o l. 9/10, s. 401— 430.

|R ec.] E. S e l d l , „ S tu d i a et D o c u m en ta H isto ria e et I u r i s" 1958, R. X X IV , s. 432.

Z d z ie jó w b iu ro k ra c ji w p to le m e jsk im I rzym sk im E g ip cie , „ M ea n d e r", пт 5, s. 163— 169., Sum m . s. 204.

M ię d zy n a ro d o w a s e s ja p o św ięc o n a za g a d n ie n iu p ra w k lin o w y c h i p ra w a g rec k o - - rzym sk ieg o E giptu , ,,C za so p ism o P raw n o - H isto ry cz n e ", t. 8, z. 2, s. 391— 393.

|P rzek ł. z roe.] M. E. S i e r g d e j e n k o, P o m pe ja, W a rsza w a , s. 320. [R ec.| „ C za so p i sm o P raw n o - H isto ry czn e” , t. 8, z. 1, s. 348— 351 (Z ak o n y Ch am - m u rapih o , przel. a v y k ła d em o p a trzil J . К lii m a , P rah a 1954).

[Roc.] „ Iu ra " , t. 7, s. 167— 170 (Z ak o n y C h am m u rap ih o , przol. a v y k la d e m o pa trzil J. K l i m a , P rah a 1954).

1957

E v o lu tio n h isto riqu e de la re sp o n sa b ilité d es lo n c tio n a ire s d a n s l'E g y p te plo- le m a iqu e, „E O S " (Sy m b o lae R a p h a e li T a u b e n sc h la g d e d ic a tee ) v o l. 48, fa se . 2, s. 101— 115.

E v o lu tio n h isto riqu e d e la re sp o n s a b ilité d e s lo n c tio n a ire s d a n s l'E g y p te pto - lem aiq u e, ro m ain e et b yza n tin e. U p a rtie, „R e v u e in te rn a tio n a le d e s d ro its de l'a n tiq u ité ", v ol. 4, s. 167— 217.

[Rec.] E. S e i d l , „S tu d ia et D o c u m en ta H ie to ria e et Iu r is" 1957, R. X X III, s. 360; E. S e i d l , „ S tu d i a et D o cu m en ta H isto ria e et Iu ri s" 1958, R. X X IV , s. 435.

E g ip sk a p la g a b iu ro k ra c ji, „W ied za i Ż y c ie ", n r 4, s. 208— 211, ilu str.

Z życ ia u n iw ersy te tu w G re n o b le, „Ż y c ie S zk o ły W y ż sz e j" , z. 3, s. 156— 161. K ilka słów o o r g a n iz a c ja c h m ię d zyu n iw ersytec k ic h , „ Ż y c ie S z k o ły W y ż sz e j” , z. 3, s. 162— 165.

Z b ry ty jsk ic h c z a so p i sm n a u k o w yc h , „Ż y c ie S-akoly W y ż sz e j" , z. 6, s. 96— 99. |P rzek ł. z ancj.| W. T a m , C y w iliz a c ja h elle n i sty c zn a , W a rs za w a , s. 372. [Przekl. z c ze s.) J . K l i m a , P ra w a H a m m u rab ieg o , W a rsza w a , s. 334, tabl. 9, m a p a 1.

s c h o w , N e u b a b y lo n isc h e s P la n d rec h l, B erlin 1956).

fR ec .] „ P i ra " , t. 8, s. 480 481 {A. R. K o r s u n s k i j , O k o lo n a tie w w o slo c zn o j rim sk o j im p ie ril, „ W iz a n ti jsk i j W riem ien n ik " 1956, t. 9).

1958

K o d ek s U r-N am m u , „C z a so p ism o P ra w n o - H isto ry c zn e", t. 10, z. 2, s. 3— 18, res. P la n do m u w O x y ry n c h u s, „ A rc h e o lo g ia " , t. 10, s. 48— 57.

A rńu lety an ty c zn e, „W ie d za i Z y c ie " , z. 2, s. 15— 17.

S zk o ła sp r ze d 4000 la t, „W ie d za P o w sze c h n a " z. 8, is. 24— 27.

Szk o ln ic tw o w yż sze w N o rw e g ii, „Ż y c i e S zk o ły W y ż sz e j" , z. 2, s. 21— 25. W spo m n ien ie o P rol. D r R a ia le T a u b e n sc h la g u , „P a ń stw o i P raw o ", R. X III, z. 11, s. 777— 780.

[P rzekł. z an g .] M. W h e l 1 e r , R zym p o za g ra n ic a m i c e sa rs tw a , W a rsza w a , s. 251, ilus'tr., m ap y.

[R ec.] „Iu ra " , t. 9, cz. 2, s. 378 (H. K u p i s z e w s k i , L o c a tio — c o n d u c tio re i su a e , „L a b e o " 1957, R. III, s. 344— 352).

1959

K o d ek s Liipit-Isztara, „C z a so p ism o P ra w n o - H isto ry c zn e", t. 11, z. 2, s. 27— 43, res.

[Rec.] „Iu ra " I960, t. 11, cz. 2, s. 398 [b rak p o d p isu ]. W y w ia d w o jsk o w y w A sy rii, „M ó w ią w ie k i" , z. 4, s. 87— 88.

In sty tu t P a p iro lo g ii U W , „K w a rta ln ik H isto ry c z n y " , R. L X V I, nr 3, s. 974— 975.

1960 P a p iru s B o d m er II, „E u h em e r", z. 1 (14), s. 67— 68.

P a p iro lo g ia g re c k o - rz y m sk a a re lig io zn a w stw o , „E u h em e r", z. 1 (14), s. 69— 73. E w a n g e lia w g św . T o m a sza , „Ę u h e m er" z. 3 (16), s. 31— 36.

1961

Q u elq u e s rem a rq u e s su r le ro ie de K A ISA R E IA ta v ie ju rid iq u e de l'E g y p te ro m ain e, „T h e Jo u rn a l of Ju r is ti c P a p y ro lo g y " , v o l. 13, s. 123— 129.

[Przekł. z łac .] F r o , n t i n u s , O a k w e d u k ta c h m ia sta Rzym u, W a rsza w a , s. 127. [Rec.] „C za so p ism o P raw n o - H isto ryc zn e", t. 13, z. 1, s. 202— 204 (V. U r f u s , Zd o m ac n ie n i sm ie n iec zn eh o p r a v a v c ze sk y c h za m ich a p o c z a tk y n o v o d o b eh o p r a v a o b ch o d n lch o , P ra h a 1959).

[Rec.] „C z a so p ism o P ra w n o - H ista ry c zn e ", t. 13, z. 1, s. 204— 207. (J. К 1 а- b o u c h P o litic k y k o n se n s к m a n ze lstv i w C e c h a c h , „R o z p ra v y C e sk o islo v e n sk a A k a - dem e v e d " (1960, R. L X X , z. 5).

1962

Les to p o rete s d a n s le s N o v e lle s d e Ju s tin ie n et d a n s l'E g y p te B yza n tin e, „T h e Jo u r n a l of Ju ri s ti c P a p y ro lo g y " , vo l. 14, s. 33— 50.

[P rzekł. z ra s.] H isto ria P o w szec h n a, W a rsz a w a , t. 1, s. 227— 267, 332— 356, 357— — 373, 576— 559, 600— 637.

[W sp ó ła u t.] H. K u p i s z e w s k i , A. Ś w i d e r e k , S u rv e y o i th e P a py ri, „T h e Jo u rn a l of Ju r is ti c P a p y ro lo g y " , v o l. 14, s. 185— 206.

[W spó łau t.] H, K u p i s z e w s k i , A. Ś w i d e r e k , S u rv e y о / L ite ra tu re, „T h e Jo u rn a l of Ju ri s ti c P a p y r o lo g y " , v o l. 14, s. 151— 183.

1063

[Przeikl. z r o s ] D. A m u s i n , R ę k o p is y zn a d M o rza M a rtw e g o , W a rsza w a , s. 262, 2 nlh, ilu str.

1964

R efo rm y U ru k a g in y w ła d c y L a g a s za , „C za so p ism o P ra w n o -H isto ry c zn e", t. 16, z. 1, 89- 102, ros.

R e lig ia w B ab ilo n ii i A sy rii, [w:] Z a rys d z ie jó w reiigii,' W a rsz a w a , s, 26— 34. R e lig ia w sta ro ż ytn y m E g ip cie , [w:) Z a ry s d ziejó w re iig ii, W a rsza w a , s. 39— 46

|R ec .] „H e lik o n ", t. 4, s. (568— 669 (J. G. W o l i , F.rror in rö m isc h en Ver- tra g srec h t).

1965

W stęp do n a b k l rzy m sk ieg o p raw a p ry w a tn e g o [s k ry p t], Łódź, s. 61.

A d P a p iru s H ibeh /08, „T h o Jo u rn a l ol Ju r is ti c P a p y ro lo g y " , vol. 15, s. 139— 143. [R ec.] (A), „Iu ra " 1966, t. 17, cz. 2, s. 635.

R ę k o p isy z B ib lio tek i B o d n era, „E u h o m o r", z. 1 (44), s. 21— 29.

[R ec.] „T h e Jo u r n a l of Ju ri s ti c P a p y ro lo g y " , v o l. 15, s. 443— 445 (M. W e i t e n - m о y o r , So m e A sp ec ts o l the H irin g o l W o rk ers in the S ip p a r R egio n..., C o p en

-h a g en 1962).

[Rec [ ,,Th e Jo u rn a l of Ju ri s ti c P a p y ro lo g y " , vo l. 15, is. 445— 447 (P. P e s t m a n , M a rria g e a n d M atrim o n ia l P ro p erty in A n cien t F.gypt, L eiden 1961).

[Rec.] „T h e Jo u rn a l of Ju r is ti c P a p y ro lo g y " , vo,l. 15, s. 447— 448 (В. К i e n a s t, D ie a ltsy ri sc h e n T e xte ..., B erlin 1960).

1966

7-hiór pra w z Eszn u n y, „C z a so p i sm o P ra w n o - H isto ry c zn e ", t. 18, z. 1, 6. 9— 29, res.

O ch ro n a za b y tk ó w a rc h ite k tu ry a n ty c zn ej w K o d e k sie T eo d o zja ń sk im , „A rc h e o -lo g i a ” , t. 17, s. 80— 88, re s. sum m .

I[21 h a se ł w :] M a la E n c y k lo p e d ia K u ltu ry A n ty c z n ej, W a rsz a w a , [h a sła n ie pod- p i s a n e | .

1967

W stę p do n au ki rzy m sk ie g o p ra w a p ry w a tn e g o [sk ry p t], w yd. II popr., Łó dź, s . 44, 2 nlh, bibl.

[Rec.] „ A rc h e o lo g i a " , t. 18, s . 101— 102 (А. В a b а с o s , A c ta s d ’a lien a tio n en com m un...).

1968

F ra g m e n ty n iezn an y ch su m e ry jsk i c h zbio ró w p raw n y c h , „C z a so p ism o P raw n o - - H isto ry c zn e ", t. 20, z. 1, s. 9— 16, res.

R elig ia w sta ro ż y tn y m E g ipc ie, [w:] 7.arys d z ie jó w re iig ii, W a rsza w a , w yd . II, s. 41 —49.

[Чес.] „C za so p i sm o P ra w n o -H isto ry c zn e" , t. 20, z. 2, s. 221— 222 (L. S t e r n b a c h , tu rid ic a l S tu d ie s in a n c ien t In dian Law).

1969

N o w e fra g m e n ty su m e ry jsk lc h zbio ró w p ra w n y ch , „C z a so p ism o Pra w n o -M isto rycz- n e " , t. 21, z. 2, s . 1— 12, re s.

W y bó r tr ó d e l d o ć w ic zeń z rzy m sk ie g o p ra w a p ry w a tn e g o , Łódź, s. 78. B o ssu e t [h a sło w :] M a iy sło w n ik p is a rz y fra n c u sk ic h , b e lg ijs k ic h I p ro w a n sal- sk lc h , W a rsza w a .

[42 h a sła w :] M a /y sło w n ik relig io z n a w c zy , W a rsz a w a , [h a sła b ez p o d p i s u !. [Rec.] „C z a so p ism o P raw n o - H isto ry c zn e ", t. 21, z. 1, s. 203— 204 (L. S t e r n b a c h , Ju rid ic a l S tu d ie s in a n c ien t In d ia n Law . P. II).

[R ec.] „T h e Jo u r n a l o f Iu ristic P a p y r o lo g y " , v o l. 16, s. 297— 298 (R. H a « t e , E ln lu h ru n g in d a s Stu d ien K eilsc h rifte n R ec h tsqu elle n ).

1971

P ra w a w sta ro ż y t n e j M ezo p o tam ii [w:] M ez o po ta m ia , W a rsz a w a , s. 52— 76.

1972 N a js ta r s z e p ra w a św ia ta , Łó dź, s. 74, nib. 1.

Le g o u v ern em en t el le s é tu d ia n ts d a n s le C o d e T h eo d o sien . „R e v u e H isto riq u e d e D roit F ra n ç a i s et E tra n g e r” , R. L, no 4, s. 575— 588.

1973

[W yd., k o m en t., In d ek s] S e x tu s Iu llu s F ro n tin u s, De acfuedu clu u rb is R om a e, L e ip zig , s. 69, w y k re sy .

[Rec.] J. A n d r e , „B u lle tin d e l ’A ss o c i a tio n G. B u d e" 1974, z. 3; L. С a 1- 1 e t a t, „R e v u e de P h ilo lo g ie " 1975, v o l. 49, z. 2; D. К n e с h t, „L'A n tiq u ité C la s si q u e " 1975, v o l. 44, fa sc . 1; „ M a i a " 1975, fase. II, s. 157; „P a le s tra L a -tin a " 1975, nr 227; „A rc t o s " , 1975; M. L e n o i r , „R e v u e d e s E tu d es L a -tin e s" 1976; P. G r i m a i , „ R i v i sta di stu d ii c la s s i c e " 1977; G. A. W . D i 1 x e, „ J o u r -n a l ol R om a-n S t u d ie s" 1977, vo l. 67.

1974

K o d y li k a c je m e zo p o ta m sk ie z III I II ty sią c le c i a , [w ;] D zie je k o d y fik a c ji pra w a. M a te ria ły n a k o n fe re n c ją h isto ry k ó w p ra w a w K arp a c z u , W a rsz a w a — Po zn a ń, e. 3— Ä0 (m pis po w iel.),

[Rec.] „T h e Jo u rn a l of Ju r is ti c P a p y ro lo g y " , v o l. 18, s. 310— 312 (J. G a u d m e t , In stitu tio n s de Г A n tiq u ité, P a ris 1967).

[N o ta tk a o p ra c y w ła sn e j] „Iu ra " , t. 25, (С. K u n d e r e w i c z , Le p ro tec tio n s d e s m o n u m en ts d 'arc h ite c tu re a n tiq u e d a n s le V o d e T h eo d o sien [w:] Stu d l In o n o re di E d o a rd o V o lterra ).

1976

B ó g w re lig ll sta ro ży t n e g o E g ip tu , [w:] E n c y k lo p ed ia k a to lic k a , t. 2, Lu blin , ko l. 891.

W sp o m n ien ie o pro f. E. Ja r r a , „Z e sz y ty N a u k o w e K U L " , t. 3, s. 91— 92.

1977

P ra w o b u d o w la n e sta ro ż y tn e g o Rzym u (I), „C z a so p ism o P ra w n o - H isto ry c zn e", t. 29, z. 2, s. 91— 115, re s.

T ra k to w a n ie w ięźn ió w w k o n sty tu c ja c h c e s a r sk i c h ep o k i d om in atu , „P ra w o K a -n o -n ic z-n e" R. X X , -n r 3/4, s. 283— 291.

W yb ó r i ró d e ł do ć w iczeń z rz y m sk ie g o p ra w a p ryw a tn e g o , Ł ó dź, w yd. II, s. 112,

1970

in sty tu c je p ra w a rzy m sk ie g o w krótkim za ry sie , cz. 1, Łódź, s. 68.

1979

P raw o b u d o w la n e sta ro ży tn e g o Rzym u (II), „C zaso p ism o , P ra w n o - IIisto ry c zn e ", t. 31, z. 1, s. 53— 74, res.

Ch.num [w :| E n c y k lo p e d ia k a to lic k a , t. 3, Lublin , k o l. 201— 203.

19Й1

In sty tu c je rzy m sk ie g o p ra w a p ry w a tn e g o w kró tk im z a ry si e , cz. II, Łód ź, s. 110. O c h ro n a śro d o w isk a n a tu ra ln e g o w p ra w ie rzym sk im , „C za s o p ism o P ra w n o -H i-sto ry c zn e ", t. 33, z. 2.

|R ec.] „C za so p ism o P ra w n o -H isto ry cz n e ", t. 33, z. 2, s. 321— 322. V o l i s s a u r o - 1 o s, Les n a u c la re s g rec s).

1982 R zy m sk ie praw o p ry w a tn e, Łód ź, s. 198.

[P rzek ład z ła c., w stęp ] G a i u s, In sty tu c je , W a rsz a w a , s. 470.

1983 [R ec.] ,,Th e Jo u rn a l of Ju r i st ic P a p y ro lo g y " , v o l. 19, s. 190— 191 (R. L. E i с h 1 e r, In d en tu re a t N u zi, Lo n don 1973). [Rec.] „T h e Jo u rn a l of Ju r is ti c P a p y ro lo g y " , v ol. 19, s. 188— 189 (M. A. D a n - d a m a j e w, R ab stw o w W aw ilo n ii V II — IV ww do n. e. (R2R— 331 g g ) M o sk w a 1974). T o m asz F ija łk o w sk i