KATARZYNA FUKSA
PARAFIA NAJS´WIE+ TSZEJ MARYI PANNY MATKI KOS´CIO3A
NA EALINGU W LONDYNIE W LATACH 1950-2000 (cz. II)
Na terenie Polskiego Os´rodka Katolickiego na Ealingu dziaGaGo w ci Iagu pieIc´dziesieIciu lat jego istnienia G Iacznie ponad czterdzies´ci grup parafialnych (liturgicznych, modlitewnych, charytatywnych, kulturalnych, towarzyskich, sportowych) i organizacji spoGecznych (kombatanckich, os´wiatowych, wycho-wawczych)1. Zakres ich dziaGalnos´ci i jakos´c´ oddziaGywania na zTycie parafii byG zrózTnicowany i zalezTaG od charakteru i zTywotnos´ci danej grupy.
Spos´ród grup o charakterze modlitewno-formacyjnym najwieIksz Ia liczbeI czGonków (gGównie dorosGych) skupiaGy dwie, obydwie zaliczane do ruchów odnowy posoborowej w Kos´ciele: Odnowa w Duchu S´wieItym i Ruch S´wiatGo-ZT ycie.
Pocz Iatki polskiej grupy Odnowy w Duchu S´wieItym w Londynie sieIgaj Ia lat siedemdziesi Iatych, gdy Polacy zaczeIli uczestniczyc´ w spotkaniach angielskiej wspólnoty „Charismatic Renewal Group” w katedrze westmin-sterskiej. W 1986 roku grupeI nazwano oficjalnie „Polish Group”. Utrzy-mywaGa ona kontakty z ks. MirosGawem Nowosielskim, ks. Andrzejem Grew-kowiczem, ks. Józefem KozGowskim i ks. Franciszkiem Blachnickim. Na po-cz Iatku lat dziewieIc´dziesi Iatych polska grupa usamodzielniGa sieI, a nowy etap
Dr KATARZYNA FUKSA a teolog i muzykolog, organistka i dyrygent chóru Schola Cantorum w parafii Najs´wieItszej Maryi Panny Matki Kos´cioGa w Londynie.
1 Zob. K. F u k s a, Parafia Najs´wie+tszej Maryi Panny. Matki Kos´cio6a na Ealingu
w zTyciu wspólnoty wyznaczyGy rekolekcje przeprowadzone w 1995 roku przez ks. Grewkowicza. Opiekunem wspólnoty zostaG ks. Bogdan Zielin´ski2.
W maju 1985 roku w Zjez´dzie Instytutu Polskiego Akcji Katolickiej w Londynie uczestniczyG ks. Franciszek Blachnicki, który przedstawiG w refe-racie dziaGalnos´c´ Ruchu S´wiatGo-ZT ycie w Polsce i w Niemczech. Po Zjez´dzie, na zorganizowanym w domu pan´stwa Anieli i Olgierda Stepanów (czGonków i dziaGaczy IPAK-u) spotkaniu z udziaGem ks. Blachnickiego i kilkunastu osób z parafii, zapadGa decyzja o stworzeniu na Ealingu grupy modlitewnej na wzór grup oazowych w kraju i w Niemczech. Inicjatywa zostaGa przyjeIta przez proboszcza ks. PawGa Jasin´skiego. Opiekunami grupy byli kolejno: ks. Maciej Zachara, ks. Bogdan Zielin´ski, ks. Kazimierz Jankiewicz, ks. Ma-riusz Jarz Iabek, ks. MirosGaw S´leGdzin´ski i ks. Tadeusz Wyszomierski (od 2009 roku). Spotkania odbywaGy sieI co dwa tygodnie w domach prywatnych. GGównymi ich organizatorami byli do poGowy lat dziewieIc´dziesi Iatych pan´stwo Stepanowie, a nasteIpnie Danuta i Janusz Paszkiewiczowie. Uczestnicy brali równiezT udziaG w letnich rekolekcjach w Carlsbergu lub w Kros´cienku nad Dunajcem3.
Do grup szczególnie zaangazTowanych w organizacjeI uroczystos´ci i s´wi Iat liturgicznych, obchodów rocznic narodowych, jubileuszy, spotkan´ towarzys-kich i akcji charytatywnych w parafii nalezTaGy: Sodalicja Marian´ska, Sekcja Wzajemnej Pomocy, MGodziezTowy Klub „Millenium”, Kr Iag Wiedzy Religij-nej, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów – KoGo nr 4 Ealing i Harcerstwo4.
2 Po roku 2000 asystentami kos´cielnymi wspólnoty z ramienia parafii byli: ks. Mariusz Jarz Iabek (2001-2003), ks. PaweG Nawalaniec (2003-2009) i ks. Mateusz Turkowski (od roku 2009), zob. M. M a z u r e k, OzIywieni do g6e+bszej wiary. Rozmowa z ks. Mariuszem Jarz + ab-kiem, „Gazeta Niedzielna” 19 V 2002, s. 5.
3Archiwum Prywatne Autora [dalej cyt.: APA], A. S t e p a n, Grupa modlitewna
S´wia-t6o-ZIycie na Ealingu, Londyn XII 2009, rkps.
4PonizTsze omówienie dotyczy okresu do okoGo lat 1995-1998. Pod koniec lat dziewieIc´-dziesi Iatych aktywnos´c´ wczes´niej wymienionych grup na terenie parafii zmniejszyGa sieI. Miejsce Klubu „Millenium” zaj IaG w 1997 roku Klub „Ananas” (dla mGodziezTy gimnazjalnej). MGodziezT z Polski spotykaGa sieI od roku 1992 w ramach tzw. Grupy S´rodowej. W 2011 roku, obok Rady Ekonomiczno-Administracyjnej i Rady Duszpasterskiej, przy parafii na Ealingu dziaGaGy nasteI-puj Iace grupy: liturgiczne (ministranci, lektorzy, nadzwyczajni szafarze Komunii s´wieItej, chór „Schola Cantorum”, mGodziezTowy zespóG wokalno-instrumentalny, schola dziecieIca, grupa dekoracyjna, grupa ukGadania kwiatów, grupa odpowiedzialna za bielizneI oGtarzow Ia i szaty liturgiczne); modlitewne i formacyjne (Droga Neokatechumenalna – 3 wspólnoty, Odnowa w Duchu S´wieItym, Sodalicja Marian´ska, Grupa S´wiatGo-ZT ycie, Bractwo Niepokalanego Po-czeIcia NMP, grupa modlitewna rodziców, grupa Medjugorie, Kr Iag Biblijny, grupa mGodziezTy gimnazjalnej „Oaza”, grupy ZT ywego RózTan´ca, Teams of Our Lady – grupy formacyjne maG-zTonków, Grupa „MGodych DorosGych”, Harcerstwo), grupy wsparcia (AA a Anonimowi
SodalicjeI Marian´sk Ia pw. Najs´wieItszej Maryi Panny WniebowzieItej i pod patronatem s´w. Jadwigi zaGozTyG na Ealingu w 1952 roku ks. Henryk Kor-nacki, ówczesny proboszcz parafii5. Czternas´cie sodalisek, z peGni Iac Ia obo-wi Iazki prezeski Stefani Ia Halin Ia PudGowsk Ia-Plesnerow Ia, rozpoczeIGo regularne, comiesieIczne sobotnie spotkania w domu sióstr zmartwychwstanek, poprze-dzone uczestnictwem we mszy s´w. pod przewodnictwem ks. moderatora, aby w mys´l statutów Ruchu pracowac´ nad formacj Ia i pogGeIbianiem zTycia we-wneItrznego, a jednoczes´nie rozwijac´ dziaGalnos´c´ apostolsk Ia6.
Pragnienie pogGeIbiania wiedzy zaowocowaGo utworzeniem w 1954 roku „skrzynki pytan´ na tematy religijne” oraz samodzielnym przygotowywaniem przez sodaliski referatów o tematyce religijnej, m.in. na temat kultu Matki BozTej, przykazan´, ofiary mszy s´w. itp.728 paz´dziernika 1956 powstaGa w ra-mach Sodalicji Sekcja Wiedzy Religijnej i Referatowej, która rozpoczeIGa
Alkoholicy, Grupy Rodzinne Al-Anon, DDA/DDD a DorosGe Dzieci Alkoholików/DorosGe Dzieci Dysfunkcyjne, AN a Anonimowi Narkomani, AH a Anonimowi Hazardzis´ci, SLAA a Anonimowi UzalezTnieni od Seksu i MiGos´ci) i inne (Sekcja Wzajemnej Pomocy, kiosk „Veritas”, ZespóG Pies´ni i Tan´ca „ZT ywiec” (sekcja dorosGych i dzieci), grupa licz Iaca „taceI”, grupa kroniki parafialnej, grupa biblioteczna, Londyn´ska SzkoGa Pomagania, Grupa „Rozwój osobisty”, grupa odpowiedzialnych za kurs przedmaGzTen´ski), zob. „Biuletyn Parafialny Parafii NMP Matki Kos´cioGa na Ealingu” [dalej cyt.: BP] 25 XII 2011 [wydanie s´wi Iateczne].
5W spotkaniu organizacyjnym, które odbyGo sieI w ogrodzie domu sióstr zmartwychwsta-nek przy Gunnersbury Avenue, udziaG wzieIli m.in.: gen. Józef Haller i jezuita, o. WacGaw KoGodziejczyk, APA. Sodalicja Marian´ska Ealing-Londyn. W s6uzIbie Bogu i Cz6owiekowi 1952-1977, [8 maja 1977], [Jednodniówka], s. 6.
6WedGug wspomnien´ Urszuli Goltz, duzTe znaczenie dla formacji duchowej przebywaj Iacych na obczyz´nie sodalisek miaGy sGowa arcybiskupa Józefa Bilczewskiego: „Z dziejów minionej sGawy naszego Narodu zrozumiemy, izT Pan Bóg zG IaczyG losy nasze i zalezTnymi je uczyniG od stopnia czci, jak Ia oddawac´ beIdziemy Najs´wieItszej Pannie, Królowej Korony Polski”, cyt. za:
Sodalicja Marian´ska Ealing, s. 6. FunkcjeI prezesek Sodalicji Marian´skiej na Ealingu w latach 1952-2000 peGniGy: Stefania Halina PudGowska-Plesnerowa, Stefania NaGeIcz-Korzeniowska, Józefa Kruk-Bednorzowa, Maria Wojakowska i Aniela Stepan. Asystentami kos´cielnymi byli kolejno: ks. Henryk Kornacki, ks. Tadeusz Urban´ski, ks. Marian Walczak, ks. WGadysGaw Honkisz, ks. Julian Chrós´ciechowski, ks. Aleksander Perz, ks. Aleksander Karpin´ski, ks. Tade-usz Wyszomierski i ks. Andrzej Gowkielewicz. Liczba czGonkin´ nie przekraczaGa trzydziestu osób, APA, Sodalicja Marian´ska Ealing, s. 6; M. W o j a k o w s k a, Sodalicja Marian´ska
na Ealingu, w: Informator Wspólnoty Polskiej przy Parafii Najs´wie+tszej Marii Panny Matki
Kos´cio6a na Ealingu, opr. Z. Scicin´ska, K. Janota-Bzowska, Londyn 1987, s. 11; Archiwum Parafii Ealing [dalej cyt.: APE], SkGad Zarz Iadu 1997-1998, [mps], Teczka: Zebrania Zarz +adu 1989-2000; Wspólnoty dzia6aj +ace na terenie Parafii Najs´wie+tszej Maryi Panny Matki Kos´cio6a. Informator 1997, Londyn 1997, s. 10; J. K r u k - B e d n o r z o w a, A. S t e p a n,
Sodalicja Marian´ska, w: Polska Katolicka Wspólnota Ealing Londyn. Z6oty Jubileusz
1950-2000, red. B. Mordas [i in.], Londyn 2001, s. 67. 7Sodalicja Marian´ska Ealing, s. 7.
wspóGpraceI z Polskim Katolickim Stowarzyszeniem Uniwersyteckim „Veri-tas”. Kierowniczk Ia sekcji zostaGa Wanda Kujawska. W styczniu 1957 roku cykl wykGadów pt. „Katechizm dla dorosGych” rozpocz IaG jezuita, o. Tadeusz Sporny. WykGady odbywaGy sieI w domach prywatnych, a po nabyciu domu przy 6 Mount Avenue – w sali parafialnej. Z chwil Ia objeIcia parafii przez Zgromadzenie KsieIzTy Marianów, wykGady wiedzy religijnej dla Sodalicji przemieniGy sieI w roku 1966 w Kurs Wiedzy Religijnej, prowadzony przez ks. Jerzego Mirewicza dla caGej wspólnoty parafialnej8. Pod kierownictwem ówczesnego asystenta Sodalicji, ks. Juliana Chrós´ciechowskiego, w 1966 roku opracowany zostaG program szkoleniowy na podstawie uchwaG Soboru Waty-kan´skiego II. Od 1974 roku, z inicjatywy ks. Aleksandra Perza, praceI for-macyjn Ia oparto na modlitewnym rozwazTaniu i wyjas´nianiu Ogólnych Zasad Sodalicji Marian´skich, a takzTe na czytaniu i komentowaniu ksieIgi Dziejów Apostolskich, zakon´czonym w 1977 roku9. RozwazTanie tekstów Pisma S´wieI-tego staGo sieI staGym elementem spotkan´ sodalicyjnych. W ramach Sodalicji dziaGaGa RózTa RózTan´cowa, a takzTe Sekcja Eucharystyczna a przeksztaGcona w 1964 roku w SodalicjeI MGodych, która istniaGa do 1968 roku10. Sodaliski pos´redniczyGy w rozprowadzaniu miesieIcznych Intencji Papieskich, wydawa-nych przez grupeI Apostolstwa Modlitwy w parafii ojców jezuitów na Willes-den. Z ich inicjatywy w kazTdy pierwszy czwartek miesi Iaca odprawiana byGa takzTe Godzina s´w. przed Najs´wieItszym Sakramentem11.
8 Pocz Iatkowo na kursy zapraszano rózTnych prelegentów, np. w ramach kursu w roku 1968/69 referat wygGosiG ks. prof. Edward D Iabrowski, „Wiadomos´ci Wiceprowincji [od 1969 – Prowincji] NMP Matki MiGosierdzia w Wielkiej Brytanii” [dalej cyt.: WPWB] 2(1968), nr 2, s. 30. Na comiesieIcznych spotkaniach Sodalicji w dalszym ci Iagu wygGaszane byGy referaty. DotyczyGy one m.in.: ustaw sodalicyjnych, cnót chrzes´cijan´skich, roli Ducha S´wieItego, zTycia Jezusa, historii Kos´cioGa, tamzTe, s. 7.
9W 1977 roku Sodalicja Marian´ska na Ealingu obchodziGa uroczys´cie 25-lecie istnienia i dzialalnos´ci. GGówne uroczystos´ci odbyGy sieI w dniu 8 maja, „Duszpasterz Polski Zagranic Ia” 29(1978), nr 3, s. 361.
10Sodalicja MGodych (licz Iaca 12 czGonków i 8 kandydatów) zaangazTowana byGa w praceI z ludz´mi samotnymi, w organizacjeI akademii z okazji s´wieIta Chrystusa Króla (w roku 1964 i 1966) oraz zabaw tanecznych dla mGodziezTy szkolnej, J. K r u k - B e d n o r z o w a,
Dzia6alnos´c´ charytatywna, w: Sodalicja Marian´ska Ealing, s. 9, 11; APA, OgGoszenia Para-fialne. Parafia: Londyn-Ealing. 6, Mount Avenue W.5. [7 VI 1964 – 5 XI 1967], [rkps, od 22 V 1966 mps], [dalej cyt.: OPar] 18 X 1964, 11 VII 1965; Z zIycia Sodalicji, „Sodalis Maria-nus” 18(1964), nr 12, s. 25-26.
11Zwolennikiem i propagatorem odprawiania Godziny s´w. jako nabozTen´stwa wynagradza-j Iacego za zniewagi wyrz Iadzone Jezusowi ukrytemu w Eucharystii, byG ks. Aleksander Perz (ur. 24 paz´dziernika 1909 w Lipinach, zm. 20 maja 1978 w Londynie), marianin, moderator Sodalicji w latach 1970-1978. WedGug relacji J. Kruk-Bednarzowej, w czasie pobytu w szpitalu
Równolegle z formacj Ia duchow Ia Sodalicja Marian´ska na Ealingu czynnie angazTowaGa sieI w zTycie parafialne i w praceI charytatywn Ia. W roku 1958, na pros´beI ks. Tadeusza Urban´skiego, Sodalicja urz IadziGa pierwszy parafialny obchód s´wieIta Chrystusa Króla, poG Iaczony z akademi Ia, w której udziaG braGy dzieci rodzin sodalicyjnych. W dniu 15 sierpnia 1964 roku grupa z Ealingu zorganizowaGa parafialn Ia pielgrzymkeI do parafii Matki BozTej MiGosierdzia na Willesden, gdzie w kaplicy znajdowaG sieI obraz Matki BozTej CzeIstochow-skiej12. Szczególnie uroczysty charakter miaGa akademia milenijna, przygoto-wana przez sodaliski 9 paz´dziernika 1966 roku w Ealing Town Hall z potrój-nej okazji: s´wieIta Chrystusa Króla, oddania hoGdu Matce BozTej na progu No-wego Tysi Iaclecia oraz S´wiatowego Dnia Sodalicji Marian´skiej. Po raz pierw-szy w dziejach Ealingu katolicka msza zostaGa w tym dniu odprawiona w sali Victoria, w Ratuszu13.
PraceI charytatywn Ia grupy zapocz IatkowaGo wysGanie do Polski w 1953 roku paczek z lekarstwami, zTywnos´ci Ia i odziezT Ia. Od tamtej pory Sodalicja na Ealingu regularnie urz IadzaGa po niedzielnych mszach (przynajmniej dwa razy do roku, w tym raz w Tygodniu MiGosierdzia) zbiórki pienieIzTne, z których dochód przeznaczony byG na budoweI i wyposazTenie kos´cioGów, na potrzeby seminariów duchownych, domów opieki spoGecznej i domów dziecka. Sodalis-ki wG IaczyGy sieI w akcjeI zbierania kapsli od butelek na mleko (ogGoszonej przez angielski Komitet Pomocy dla OciemniaGych) i zuzTytych znaczków pocztowych (wysyGanych do centrali misyjnej w Chicago). Pomoc Ia finansow Ia obejmowaGy równiezT polskich misjonarzy, zwGaszcza w Birmie, Burundii, Indiach, Izraelu, Kamerunie, Nowej Gwinei, Tanzanii, Zambii, na Filipinach, a takzTe na BiaGorusi, Ukrainie i w Kazachstanie. Z inicjatywy Sodalicji, w latach 1967-1977 wysGano do krajów Trzeciego S´wiata prawie 15 tys. ban-dazTy przygotowanych przez rezydentki domu Kolbe House i czGonków Klubu Obiadowego14. Aby zdobyc´ s´rodki finansowe, Sodalicja urz IadzaGa równiezT
w 1977 roku, po wysGuchaniu sprawozdania z obchodów 25-lecia Sodalicji na Ealingu, ks. A. Perz pobGogosGawiG praceI sodalisek, mówi Iac: „Nie zTal mi niczego w tym zTyciu, ale zTal mi, zTe nie beIdeI juzT mógG pracowac´ dla Sodalicji”, cyt. za: J. K r u k - B e d n a r z o w a,
Ukryty s´wie+ty, „Wiadomos´ci Polskiego Os´rodka Katolickiego na Ealingu” [dalej cyt.: WPOK] 1978, nr 24, s. 8; por. XAJ, S´p. Ks. Aleksander Perz. Marianin, „Gazeta Niedzielna” 11 VI 1978, s. 2.
12OPar 9 VIII 1964.
13K r u k - B e d n o r z o w a, Dzia6alnos´c´ charytatywna, s. 9; OPar 16 X 1966. 14TamzTe, s. 10.
w parafii kiermasze s´wi Iateczne, bazary wiosenne i jesienne, tombole, wyprze-dazTe odziezTy a tzw. jumble sales.
Na pros´beI ks. WGadysGawa Honkisza, w 1968 roku Sodalicja poszerzyGa swoj Ia dziaGalnos´c´ o opiekeI nad ludz´mi samotnymi, a takzTe nad chorymi w szpitalach i domach prywatnych. 14 stycznia odbyGo sieI pierwsze „Spot-kanie dla samotnych”, poG Iaczone z obiadem, w którym uczestniczyGo okoGo 50 osób15. Od tej pory Sodalicja regularnie organizowaGa w kazTd Ia trzeci Ia niedzieleI miesi Iaca spotkanie dla osób samotnych i chorych, przygotowuj Iac z tej okazji – przy pomocy innych grup parafialnych a krótkie inscenizacje, koncerty, spotkania z ciekawymi ludz´mi, pokazy przez´roczy itp. Inn Ia form Ia opieki nad chorymi i samotnymi byGo urz Iadzanie dla nich tzw. opGatka i s´w. MikoGaja w okresie BozTego Narodzenia oraz „s´wieIconego” w okresie wielkanocnym16. W 1974 roku dziaGalnos´c´ charytatywn Ia na terenie parafii przejeIGy czeIs´ciowo siostry zmartwychwstanki17.
W 1980 roku, z dziaGaj Iacej przy parafii od pocz Iatku jej istnienia i pro-wadzonej przez wiele lat przez MarieI Baworowsk Ia sekcji charytatywnej, wy-GoniGa sieI siedemnastoosobowa grupa osób, które utworzyGy tzw. SekcjeI Wzajemnej Pomocy. Kierowniczk Ia sekcji zostaGa Alina Dadlez18. GGównym celem sekcji byGa pomoc siostrom zmartwychwstankom w opiece nad osobami starszymi, chorymi i samotnymi, gGównie poprzez odwiedziny w domach pry-watnych, domach opieki spoGecznej i w szpitalach, a takzTe przez zaGatwianie sprawunków i koniecznych spraw urzeIdowych oraz przywozTenie chorych na parafialne uroczystos´ci i spotkania19. Sekcja Wzajemnej Pomocy pomagaGa siostrom przy urz Iadzaniu corocznej Wigilii dla samotnych w dniu 23 grudnia, wspólnie z harcerzami i Sodalicj Ia Marian´sk Ia organizowaGa takzTe w paz´dzier-niku, w Tygodniu MiGosierdzia, coroczny Parafialny Dzien´ Chorych20. Sek-cja urz IadzaGa dla swoich podopiecznych wycieczki autokarowe, a takzTe kiermasze i jumble sales. PrzykGadowo a dochód z kiermaszu
zorganizo-15TamzTe, s. 9.
16Sodalicja Marian´ska, WPOK 1977/78, nr 23, s. 7; 1973, nr 9, s. 9; 1974, nr 13, s. 7; 1979, nr 26, s. 17; 1979, nr 27, s. 17.
17J. K r u k - B e d n o r z o w a, M. W o j a k o w s k a, Sprawozdanie Sodalicji
Marian´skiej na Ealingu za rok 1974, WPOK 1975, nr 17, s. 8; APA, Jednodniówka Sodalicji
Marian´skiej Ealing-Londyn z okazji 40-lecia 1952-1992, Londyn 1992, [mps].
18 W latach 1980-2000 Sekcji Wzajemnej Pomocy przewodniczyGy: Alina Dadlez, RózTa Markowska, Teresa Sibley i Ewa Chodz´ko-Zajko; E. C h o d z´ k o - Z a j k o, Sekcja
charytatywna / Sekcja wzajemnej pomocy, w: Polska Katolicka Wspólnota, s. 68. 19Sekcja Wzajemnej Pomocy, WPOK 1990, nr 2, s. 18.
wanego w budynku i w ogrodzie Polskiego Os´rodka Katolickiego (POK) w dniu 30 czerwca 1985 roku (z udziaGem harcerzy i MGodziezTowego Klubu „Millenium”) zostaG w caGos´ci przekazany na Fundusz Kupna Kos´cioGa, zas´ pieni Iadze uzyskane z kiermaszu urz Iadzonego 28 paz´dziernika 1989 roku przeznaczono na prowadzon Ia przez „GazeteI Niedzieln Ia” AkcjeI MiGosierdzia. Z kolei dochód z majowego kiermaszu w roku 1990 przekazany zostaG na domy s´w. Brata Alberta w Polsce21. Sekcja Wzajemnej Pomocy staGa sieI takzTe gGównym organizatorem niedzielnych podwieczorków dla osób samot-nych, w ramach których urz Iadzano „s´w. MikoGaja”, koncerty chórów, loterie, wysteIpy folklorystyczne, inscenizacje jaseGek, recitale itp.22 CzGonkowie Sekcji utrzymywali równiezT kontakt i wspóGpracowali z lokalnymi organi-zacjami charytatywnymi: z Towarzystwem Pomocy Polakom oraz z organiza-cjami: „Age Concern” i „Social Services”23.
Jedn Ia z najpreIzTniej dziaGaj Iacych grup na terenie parafii byG MGodziezTowy Klub „Millenium”. Pocz Iatki zorganizowanej grupy mGodziezTowej przy os´rodku parafialnym na Ealingu sieIgaj Ia paz´dziernika 1964 roku, gdy z inicjatywy Celiny Juhre w sali domu parafialnego rozpoczeIGy sieI cotygodniowe, sobotnie spotkania dla mGodziezTy24. TowarzyszyGy im pogadanki, dyskusje, poczeIstu-nek i tan´ce25. W dniu 11 kwietnia 1965 roku, w Wielk Ia S´rodeI, o. Tadeusz Sporny przeprowadziG pierwsze, jednodniowe rekolekcje wielkopostne dla mGodziezTy w wieku od 15 do 18 lat, w kaplicy St. David’s Home przy Cast-lebar Hill26. W 1965 roku msza s´w. dla dzieci i mGodziezTy odprawiana byGa w St. David’s Home w kazTd Ia niedzieleI (pocz Iatkowo tylko w trzeci Ia niedzieleI miesi Iaca) o godz. 10.1527. Jedn Ia z wieIkszych inicjatyw mGodziezTowych tego
21 Sekcja Wzajemnej Pomocy, s. 19; BP 15 X 1989; C h o d z´ k o - Z a j k o, Sekcja
charytatywna, s. 68.
22APE, Sprawozdanie z Zebrania Zarz Iadu 26-go maja 1988, Teczka: Zebrania Zarz +adu
1981-88, s. 2; A. D a d l e z, Sekcja Wzajemnej Pomocy, w: Informator Wspólnoty Polskiej, s. 12.
23C h o d z´ k o - Z a j k o, Sekcja charytatywna, s. 68.
24Uroczyste otwarcie „s´wietlicy dla mGodziezTy” miaGo miejsce w soboteI, 31 paz´dziernika 1964 o godz. 18.00, OPar 25 X 1964; T. J u h r e, Aqualate Family Connections. A thousand
years of family history, Newport 2005, s. 158.
25K. G r z y m a G a, Quo vadis – Millenium, WPOK 1975, nr 18, s. 3.
26 Program rekolekcji obejmowaG dwie nauki (z przerw Ia na podwieczorek), spowiedz´ i mszeI s´w., OPar 11 IV 1965.
okresu byGo zorganizowanie w domu parafialnym w dniu 1 maja 1965 roku wystawy rysunków i prac reIcznych mGodziezTy polskiej z Ealingu28.
Nowy rozdziaG w pracy duszpasterskiej z mGodziezT Ia rozpocz IaG sieI po przy-byciu na Ealing ksieIzTy marianów. 4 paz´dziernika 1965 roku w domu parafial-nym odbyGo sieI Walne Zebranie mGodziezTy polskiej, zwoGane przez ks. Kazi-mierza GrzymaGeI i Tymczasowy Komitet Organizacyjny, w skGad którego weszli m.in.: Anna PrzyGeIcka, Maria Juhre, Irena BGazTewicz i Andrzej ZióG-kowski29. Na Walnym Zebraniu, w którym udziaG wzieIGo okoGo 80 osób, przyjeIto nazweI klubu: Klub MGodziezTy „Millenium II”, póz´niej – MGodziezTo-wy Klub „Millenium” (MKM) oraz MGodziezTo-wyGoniono pierwszy Zarz Iad MKM w skGa-dzie: Stefan Przedrzymirski, Tadeusz Potworowski, Jacek Gawron, Jadwiga Binia Tymieniecka, Jacek Kijowski30. Spotkania towarzyskie Klubu odby-waGy sieI pocz Iatkowo w piwnicy parafialnej (co dwa tygodnie w pi Iatek, od godz. 19.00 do 21.45), a póz´niej w lokalu Murowana Piwnica, gdzie orga-nizowano potan´cówki31. Po nabyciu POK-u na potrzeby mGodziezTy przezna-czono pomieszczenia w suterenach.
W maju 1966 roku przy „Millenium” powstaGa Sekcja pies´ni i tan´ca32. ZaGozTycielk Ia, choreografem i pierwszym kierownikiem folklorystycznego ZespoGu Pies´ni i Tan´ca „Millenium” byGa Irena RózTycka, zas´ akompaniatorem – Helena Kamin´ska33. W swoim repertuarze zespóG posiadaG tan´ce
krakow-28OPar 25 IV 1965.
29G r z y m a G a, Quo vadis, s. 3.
30Nazwa klubu nawi IazywaGa do czeIsto pojawiaj Iacego sieI w tym czasie okres´lenia „Mille-nium”, w zwi Iazku z przygotowaniami do obchodów Tysi Iaclecia Chrztu Polski. W pocz I at-kowym okresie klub nazywano Millenium II, poniewazT mGodziezTowa grupa Millenium I, licz Iaca okoGo 50 osób, istniaGa juzT przy parafii Clapham, a prowadziG j Ia mieszkaj Iacy na Ealingu marianin, ks. Kazimierz Szczepaniak, który dojezTdzTaG co niedzieleI na Clapham i pomagaG w duszpasterstwie, J. R o b a k, Polski Ealing i nowy rozdzia6 jego parafii (Rozmowa z
Pro-boszczem), „Gazeta Niedzielna” 6 II 1966, s. 4; G r z y m a G a, Quo vadis, s. 3; WPWB 1(1967), nr 1, s. 22.
31 Gdy sala Murowanej Piwnicy okazaGa sieI zbyt ciasna, tan´ce urz Iadzano, m.in., w Ognisku Polskim, OPar 3 X 1965; 24 X 1965; T. M a r a m a r o s, M6odziezIowy Klub „Millenium” na Ealingu, WPOK 1969, nr 1, s. 15.
32OPar 29 V 1966. Pierwszy wysteIp publiczny zespoGu miaG miejsce podczas parafialnej akademii milenijnej w dniu 27 listopada 1966 roku w Ealing Tow Hall, OPar 13 XI, 20 XI, 27 XI 1966.
33 Irena RózTycka byGa w tym czasie kierownikiem zespoGu „Mazury”, zaGozTonego w 1949 roku przez WiesGawa G Iasiorowskiego przy polskiej YMCA („Christian Young People Association”). WedGug jej relacji, zespóG powstaG z inicjatywy Celiny Juhre, przy poparciu ks. Kazimierza GrzymaGy. W kilka tygodni po rozpoczeIciu werbunku zespóG liczyG 7 par (w roku 1969 a juzT 20 par). W 1965 roku w Londynie istniaGy takzTe dwa inne polskie zespoGy
skie, lubelskie, Gowickie, s´l Iaskie i kujawskie. Swoimi wysteIpami ubogacaG on uroczystos´ci i spotkania parafialne (spotkania chorych i samotnych, zabawy sylwestrowe), braG równiezT udziaG w lokalnych akademiach, obchodach pa-triotycznych i w festiwalach, w corocznym wiosennym festynie w Fawley Court (na ZesGanie Ducha S´wieItego) oraz w koncertach charytatywnych (m.in. dla takich organizacji, jak: „Medical Aid for Poland Fund”, „Help a London Child”, „Children in Need”, „Leukaemia Research Fund”, „Sue Ryder Founda-tion”)34. Po odejs´ciu Ireny RózTyckiej w roku 1973, zespóG prowadziG Jerzy Maryniak, Marta ChichGowska i Ewa DeIbin´ska35. W 1976 roku kierowni-kiem artystycznym i choreografem zespoGu zostaG Andrzej S IagajGGo. Od roku 1978 grupa zaczeIGa wysteIpowac´ pod nazw Ia „ZT ywiec”. W drugiej poGowie lat osiemdziesi Iatych „ZT ywiec” odG IaczyG sieI od Klubu „Millenium” i rozpocz IaG dziaGalnos´c´ jako niezalezTny zespóG folklorystyczny36.
W pierwszych miesi Iacach dziaGalnos´ci MKM powstaGa równiezT Sekcja szermierki, a nasteIpnie Sekcja fotograficzno-filmowa, Sekcja siatkówki, ping-ponga, piGki nozTnej i Sekcja imprez, odpowiedzialna za organizacjeI dyskotek, balów, koncertów, bazarów i loterii37. Sukcesy w zawodach lokalnych i ogól-nokrajowych odnosili czGonkowie Klubu Szermierczego „Millenium”, afilio-wanego do „Amateur Fencing Association of Great Britain” i nalezT Iacego do „Middlesex County Fencing Union”38. W 1972 roku sekcji sportowej wG I a-czono dyscypliny: lekk Ia atletykeI, szachy/warcaby i kolarstwo. PowstaGa równiezT Sekcja turystyczna, która organizowaGa wycieczki, rajdy krajoznawcze itp. Do 1972 roku istniaG w MKM podziaG na dwie grupy wiekowe: „Mini-Millenium” dla dzieci w wieku od 12 do 15 lat i „„Mini-Millenium” dla osób od lat 16 do 23 lat39. W ramach MGodziezTowego Klubu „Millenium” dziaGaGa
ludowe pies´ni i tan´ca: „Tatry” i „Kolberg”, Zespó6 „Millenium-ZIywiec”. Wspomnienia Ireny
RózIyckiej, pierwszej kierowniczki zespo6u „Millenium”, w: Polska Katolicka Wspólnota, s. 83; L. S z c z e r b a k o w i c z, Kocham to co polskie! Marta i Andrzej S +agaj66o opowiadaj +a o zespole „ZIywiec”, „Gazeta Niedzielna” 28 III 1999, s. 5.
34Zespó6 „Millenium-ZIywiec”, s. 84; M a r a m a r o s, M6odziezIowy Klub, s. 16. 35 APA, M. C h i c h G o w s k a, Sprawozdanie Sekcji Pies´ni i Tan´ca 74/75, Teczka:
Walne Zebranie MKM, 28 X 1975, [mps], s. 9.
36S z c z e r b a k o w i c z, Kocham to co polskie!, s. 5; MKM 1978/1979, s. 2. 37M a r a m a r o s, M6odziezIowy Klub, s. 15-16.
38Zob. J. K a l i n i e c k i, Klub Szermierczy „Millenium”, WPOK 1973, nr 12, s. 14; M a r a m a r o s, M6odziezIwy Klub, s. 15-16.
39 M a r a m a r o s, M6odziezIowy Klub, s. 16; APA, C. Stanbury, [Deklaracja czGon-kowska do „Mini-Millenium”], 4 lutego 1972, [druk ulotny], [rkps].
równiezT od 1973 roku Sekcja charytatywna „Task Force” (od 1974 roku pod nazw Ia „Opus”) oraz od 1978 roku a Sekcja motorowa40.
MGodziezTowy Klub „Millenium” posiadaG niezalezTny Zarz Iad, KomisjeI Re-wizyjn Ia i Statut, którego pierwsz Ia, skrótow Ia wersjeI w jeIzyku polskim i angielskim zrewidowano i rozszerzono w 1975 roku41. Wybory Zarz Iadu i wszelkie wazTniejsze decyzje podejmowano w czasie corocznego Walnego Zebrania MKM. Wówczas tezT przedstawiano sprawozdanie finansowe i preli-minarz budzTetowy. CzGonkiem Klubu (poza uzasadnionymi wyj Iatkami, popar-tymi decyzj Ia Zarz Iadu) mogGa zostac´ osoba w wieku od 14 do 23 lat, której przynajmniej jedno z rodziców byGo polskiego pochodzenia (nr 4). CzGon-kowie pGacili comiesieIczne skGadki, zobowi Iazani byli takzTe do uczestniczenia w miesieIcznych spotkaniach jednej z grup dyskusyjnych i w zajeIciach wybra-nej przez siebie sekcji (nr 5). Dwukrotna, nieusprawiedliwiona nieobecnos´c´ powodowaGa upomnienie, a nawet pozbawienie czGonkostwa (nr 9)42. W 1974 roku MKM liczyG okoGo 120 czGonków i byG jednym z najwieIkszych klubów mGodziezTy polskiej w Londynie43.
Osobn Ia grupeI w MGodziezTowym Klubie „Millenium” tworzyGa tzw. Sekcja ideowa, której naczeln Ia zasad Ia byGa formacja duchowa czGonków Klubu (tzw. praca ideowa), poprzez rekolekcje, udziaG we mszy s´w., dyskusje i wykGady oraz wyjazdy formacyjne44. Gdy do grona duszpasterzy na Ealingu doG IaczyG w 1966 roku ks. WGadysGaw Okon´ski45, utworzyG on grupeI dyskusyjn Ia dla
40WPOK 1973, nr 9, s. 8; 1974, nr 13, s. 3; MKM 1978/1979, s. 7.
41 Zob. APA, M6odziezIowy Klub „Millenium” [Statut], [druk ulotny]; APA, Millenium
Polish Youth Club. Statut, 1975, [mps]. 42M6odziezIowy Klub „Millenium”.
43 WPOK 1974, nr 13, s. 3. FunkcjeI prezesa MKM w latach 1965-1976 peGnili: Stefan Przedrzymirski, Krzysztof Smagacz, Andrzej ZióGkowski, Marek Grabowski, Aleksander Guluk, MichaG Rontaler, Januz Fiedler, Jerzy Maryniak, Edward Mier-JeIdrzejowicz i Maria Bereza, WPOK 1975, nr 18, s. 5-6.
44Zob. G r z y m a G a, Quo vadis, s. 3.
45 WGodzimierz StanisGaw Okon´ski (ur. 18 kwietnia 1918 w Warszawie, zm. 3 kwietnia 1986 w Londynie), pisarz, publicysta i duszpasterz mGodziezTy. Po ukon´czeniu w 1936 roku Gimnazjum im. WGadysGawa IV w Warszawie rozpocz IaG studia medyczne na Uniwersytecie War-szawskim, ucz Iac jednoczes´nie biologii w szkole podstawowej i wygGaszaj Iac pogadanki o higie-nie w zakGadach pracy. W latach 1936-1939 dziaGaG w Sodalicji Marian´skiej, organizuj Iac m.in. obozy dla mGodziezTy. Podczas okupacji pracowaG w szpitalu i kontynuowaG naukeI na tajnych kompletach (1940-1943). W 1943 roku wydaG na powielaczu swoj Ia pierwsz Ia ksi IazTkeI dla mGodziezTy, pieIciokrotnie wznawian Ia (1947, 1957, 1958, 1962), pt. Wielka tajemnica. PoruszaGa ona problemy moralnos´ci i seksualnos´ci, wyznaczaj Iac tym samym kierunek póz´-niejszej dziaGalnos´ci duszpasterskiej ks. Okon´skiego. 15 sierpnia 1943 roku w Skórcu wraz z siedemnastoma przyjacióGmi i wychowankami wst IapiG do Zgromadzenia KsieIzTy Marianów.
mGodziezTy, która organizowaGa comiesieIczne zebrania w domach prywatnych, poprzedzone msz Ia s´w. W czasie dyskusji robiono tradycyjn Ia „milenijn Ia” przerweI na kaweI i ciastko46. W 1969 roku w ramach „Millenium” istniaGy trzy grupy dyskusyjne. Jedna z nich, grupa „Trzecie PieItro”, miaGa swoje spotkania w pierwszy pi Iatek miesi Iaca47. Od 1971 roku na comiesieIcznych zebraniach spotykaGy sieI dwie grupy: „Trzecie PieItro” (póz´niej „Montserrat” a dla mGodziezTy w wieku od 16 do 19 lat) pod kierunkiem ksieIzTy: WGodzi-mierza Okon´skiego i Andrzeja Janickiego, oraz Studencka Grupa Dyskusyjna (póz´niej „Pax Nostra”, nasteIpnie „Tempus Fugit” - dla mGodziezTy studiuj Iacej i pracuj Iacej) pod opiek Ia Janusza G Iasiorka48. Grup Ia dla najmGodszych czGon-ków MKM (od 14 do 16 lat), utworzon Ia w 1974 roku („Millenium”, póz´niej „Quo vadis”), opiekowaG sieI ks. Kazimierz GrzymaGa49. Grupy spotykaGy sieI kilka razy do roku na tzw. weekendach dyskusyjnych organizowanych przez
W roku 1947 wyjechaG do Rzymu, gdzie rozpocz IaG studia teologiczne na Angelicum, uwien´-czone w 1951 roku magisterium. S´luby wieczyste zGozTyG w dniu 15 sierpnia 1948. Po s´wieI-ceniach kapGan´skich, przyjeItych w dniu 8 lipca 1950, i ukon´czeniu studiów pracowaG ws´ród mGodziezTy wGoskiej, tworz Iac tzw. „Crociata della Gioventù”. Na pros´beI bp. Józefa Gawliny przyjechaG w 1952 roku do Anglii, aby w ramach PMK pracowac´ ws´ród mGodziezTy polskiej. Przez dwa lata przebywaG w Lower Bullingham (Hereford), prowadz Iac konferencje i rekolekcje mGodziezTowe w polskich parafiach, wygGaszaj Iac kazania i odczyty, organizuj Iac pielgrzymki oraz wydaj Iac tzw. „Listy do Przyjaciela” (powielane w 1500 egzemplarzach). W 1953 roku rozpocz IaG praceI w Fawley Court na stanowisku ekonoma, a nasteIpnie nauczyciela, wycho-wawcy w Kolegium i duszpasterza mGodziezTy. Skierowany do Rzymu (1960), obroniG w 1961 roku doktorat z zakresu teologii moralnej. Po pobycie w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych powróciG w 1964 roku do Anglii a Hereford i Fawley Court, a w 1966 zamieszkaG na Ealingu, gdzie prowadziG grupy dyskusyjne i wyprawy „Montserrat” w ramach MGodziezTowego Klubu „Millenium”. Jako referent biskupa WGadysGawa Rubina do spraw mGodziezTowych (od 15 grudnia 1966) uczestniczyG w zjazdach rektorów Polskich Misji Katolickich, organizowaG takzTe w Londynie wykGady i spotkania dyskusyjne dla polskich studentów. OpublikowaG ksi IazTki:
Wielka tajemnica, W poszukiwaniu Boga, Najwie+ksza tajemnica, Na rozdrozIu, Zabi6am moje
dziecko, Wychowanie m6odziezIy do mi6os´ci ma6zIen´skiej, M. O k o n´ s k a, Mój jedyny brat
– ks. dr W6odzimierz Okon´ski, „Niedziela” 25 VII 2004, s. 6; Elenchus Sodalium et Domorum
operumque Congregationis Clericorum Regularium Marianorum sub titulo Immaculatae Con-ceptionis B.M. Virginis pro ano Domini 1960, Roma 1960, s. 50; K. G r o d z i s k a, A. S u c h c i t z, „Zostanie po nich nik6y s´lad...”. Polskie groby na cmentarzach w Laxton
Hall, Pitsford Hall, Fawley Court i Henley-on-Thames, Kraków 2007, s. 95-96; „Duszpasterz Polski Zagranic Ia” 18(1967), nr 3, s. 330; 19(1968), nr 4, s. 242; zob. APA, W. O k o n´ s k i,
Drogi Przyjacielu, [List okólny], 21 marca 1968, [mps].
46M a r a m a r o s, M6odziezIowy Klub, s. 15; OPar 5 XI 1967. 47M a r a m a r o s, M6odziezIowy Klub, s. 15.
48 K. R a j e w s k a, MKM, WPOK 1971, nr 3, s. 5, 6; 1973, nr 12, s. 14; A. S t o-l i n´ s k a, M6odziezIowy Ko-lub Mio-lo-lenium, w: Informator Wspóo-lnoty Poo-lskiej, s. 21.
ks. Okon´skiego. Zwano je „wyjazdami do rotyszy” – od miejsca spotkan´, którym byG hotel rotyszy blisko Crawley50.
Jedn Ia z najwazTniejszych form duszpasterstwa mGodziezTowego na Ealingu byGy formacyjne wyjazdy wakacyjne. W latach 1967-1970 czGonkowie MKM uczestniczyli w europejskich kursach Loreto, organizowanych przez biskupa Szczepana WesoGego. Za dojazd autokarami mGodziezTy z Anglii (ws´ród której najwieIcej byGo osób z Ealingu) odpowiedzialny byG ks. WGodzimierz Okon´ski (przez mGodziezT nazywany „Oko”). Po kursie w 1970 roku, który odbyG sieI w Castillion della Plana w Hiszpanii, okazaGo sieI, zTe ze wzgleIdu na zbyt duzT Ia ilos´c´ zgGoszen´ konieczne jest ograniczenie liczby uczestników z Anglii. W drodze powrotnej, w sanktuarium maryjnym na wzgórzu Montserrat nieda-leko Barcelony, ks. Okon´ski i ks. GrzymaGa razem z przedstawicielami mGo-dziezTy z Ealingu podjeIli decyzjeI o odG Iaczeniu sieI od kursów Loreto i zorga-nizowaniu w 1971 roku osobnego wyjazdu tylko dla Polaków z Anglii. MiaG on G Iaczyc´ w sobie formacjeI wewneItrzn Ia „ideow Ia” z odpoczynkiem i turysty-k Ia. W ten sposób narodziGa sieI tradycja „przygód ideowych Montserrat”51.
Na „Montserrat” '71 (od 23 lipca do 27 sierpnia) do Hiszpanii i Maroka pojechaGy pieIc´dziesi Iat trzy osoby i pieIciu opiekunów, w tym trzech kapGanów: ks. WGodzimierz Okon´ski, ks. Kazimierz GrzymaGa i ks. Andrzej GGazTews-ki52. Kilka miesieIcy wczes´niej komitet mGodziezTowy wysGaG ankiety do cheIt-nych, na podstawie których sformuGowaG program wykGadów w oparciu o za-proponowane przez uczestników tematy z dziedziny religii, psychologii i socjologii. CzeIs´c´ wykGadów przygotowaGa i wygGaszaGa mGodziezT. Now Ia form Ia zaproponowan Ia przez ks. Okon´skiego byGo prowadzenie przez uczest-ników codziennych dyskusji a o dowolnej porze dnia i „tak dGugo, jak to byGo potrzebne”53. Akcent poGozTono takzTe na wzajemn Ia pomoc, wspóGodpo-wiedzialnos´c´ i wspóGudziaG w zajeIciach. W lis´cie do prymasa Stefana Wy-szyn´skiego, relacjonuj Iacym przebieg wyprawy, przedstawiciel mGodziezTy napisaG: „Sami nie wiedzielis´my dokGadnie jak to okres´lic´. Kursem to na pewno nie byGo. Okres´lilis´my to raczej jako przygoda ideowa lub przygoda szukania Pana Boga. GGównym celem byGo nauczyc´ sieI wspóGzTyc´ z innymi, poszerzyc´ s´wiatopogl Iad, pogGeIbic´ wiareI. Dla nas Montserrat nie byG czyms´, co sieI staGo, ale jest czyms´, co sieI dalej dzieje. Wielu z nas wróciGo z nowym
50WPOK 1977/78, nr 23, s. 12. 51WPOK 1976, nr 19, s. 8.
52„Duszpasterz Polski Zagranic Ia” 22(1971), nr 6, s. 624.
53 Z. S z y d G o, Montserrat '71, [List do kard. Stefana Wyszyn´skiego], WPOK 1971, nr 4, s. 9.
podejs´ciem do zTycia, z jakims´ nowym zapaGem. Duch tej przygody dalej istnieje i beIdzie istniaG. Dla nas wszystkich Montserrat byG wielkim prze-zTyciem [...] UwazTamy, zTe mimo wszelkich niepowodzen´ akcja byGa pieIkna i wspaniaGa [...] ByGo to wielkie zwycieIstwo dobra nad zGem”54.
Po kolejnym „Montserracie” zorganizowanym w 1972 roku we Francji i we WGoszech, letnie „przygody ideowe”, które zaczeIGy gromadzic´ coraz wieIcej mGodziezTy (nie tylko z Anglii, ale takzTe z Kanady, z Polski i ze Stanów Zjednoczonych), przeniosGy sieI na teren Polski. Geneza wyjazdów do kraju sieIga roku 1970, gdy grupa mGodziezTy z Ealingu przyjechaGa na zapro-szenie kardynaGa Wyszyn´skiego do Warszawy, aby speIdzic´ z nim WigilieI55. Wyjazd do Polski na BozTe Narodzenie (poG Iaczony z kolacj Ia wigilijn Ia u Pry-masa, wizyt Ia na Jasnej Górze i wypraw Ia na narty do Zakopanego) ks. Okon´-ski zorganizowaG równiezT w roku 1970, 1971 i 197356.
54TamzTe, s. 9, 10. Wyjazdy montserrackie miaGy na celu, m.in., ksztaGtowac´ w mGodziezTy model „nowego czGowieka”, który po powrocie z wakacji beIdzie umiaG wprowadzac´ w zTycie zdobyte tres´ci. Mys´l teI oddawaGo zdanie wypowiedziane przez uczestnika „Montserratu” Zbi-gniewa SzydGo na jednym z wyjazdów w latach siedemdziesi Iatych, spopularyzowane w kolej-nych latach: „Montserrat nie kon´czy sieI na Kanale La Manche”, zob. APE, Msza Montserratu, Balsamao, 29 lipca 1986 [tas´ma magnetofonowa].
55S. Wyszyn´ski, [Przemówienie do mGodziezTy z Anglii], 24 grudnia 1971, WPOK 1972, nr 6, s. 4. Uczestnicy wypraw „Montserrat” przytaczaj Ia sGowa prymasa Stefana Wyszyn´skiego, który nalegaG na ks. WGodzimierza Okon´skiego, aby ten przywiózG do Polski mGodziezT z Anglii: „Jez´dzisz z mGodziezT Ia emigracyjn Ia do rózTnych europejskich sanktuariów, a pomijasz CzeIsto-choweI, która jest duchow Ia stolic Ia Polski. Nie urw Ia ci tam gGowy. Nie bój sieI. Prymas Polski ci to poreIcza”. W relacji Marii Okon´skiej, idea przyjazdów do kraju zrodziGa sieI w sanktua-rium na Jasnej Górze, które w towarzystwie matki i siostry odwiedzaG ks. WGodzimierz, zob.
Sukces Montserratów, „Gazeta Niedzielna” 1 V 1977, s. 5; O k o n´ s k a, Mój jedyny brat, s. 6; R. M a G o l e p s z y, Filmy ksie+dza Okon´skiego z wypraw Montserratu na DVD. Wspomnienia zatrzymane „ósemk +a”, „Dziennik Polski” 25 IX 2007, s. 8.
56 Archiwum Prymasa Stefana Wyszyn´skiego w Warszawie; S. Wyszyn´ski, [List do mGodziezTy z Ealingu], 12 listopada 1971, [sygn. N.3635/71/P], Ks. Prymas – do m6odziezIy
z Anglii, „Gazeta Niedzielna” 3 III 1974, s. 5; zob. Z. S z y d G o, Wigilia w Polsce, WPOK 1972, nr 6, s. 5-7; Archiwum Zgromadzenia KsieIzTy Marianów w Fawley Court [dalej cyt.: AFC], S. W y s z y n´ s k i, Do m6odziezIy polskiej z Anglii. Tekst autoryzowany, 24 grudnia 1973, Teczka: Polska Misja Katolicka. W przemówieniu do mGodziezTy przed wieczerz Ia wigi-lijn Ia 24 grudnia 1971 kardynaG Stefan Wyszyn´ski powiedziaG m.in.: „Nieraz leIkamy sieI o Was, Najmilsi. LeIkamy sieI zwGaszcza o to, abys´cie nie utracili zwi Iazku z narodem Polskim, z jego przeszGos´ci Ia, dziejami, kultur Ia, mow Ia, z caG Ia jego duchowos´ci Ia, tak specjaln Ia i odmienn Ia od duchowos´ci innych narodów. Otwieram dla Was caGe moje serce. Nie jestem w stanie wszyst-kiego wypowiedziec´. MozTe trzeba do Was mówic´ trocheI innym jeIzykiem, bo ksztaGtujecie sieI i formujecie w innym s´rodowisku duchowym, rózTnym psychicznie od naszego – ale, na szczeIs´-cie, znaj Iacym te same elementy chrzes´cijan´skie, które i nam s Ia drogie i cenne. DzieIkujeI Wam, zTes´cie przyjeIli zaproszenie Prymasa Polski. Damy Wam to dzis´, co sieI w Polsce daje na
W dniach od 25 lipca do 28 sierpnia 1973 odbyG sieI pierwszy „Montser-rat” w Polsce pod hasGem: „Szlakiem Kopernika”57. WzieIGo w nim udziaG siedemdziesi Iat dziewieIc´ osób, w tym trzydzies´ci szes´c´ z Ealingu. Wyprawa ta staGa sieI swego rodzaju wzorcem dla wszystkich kolejnych „przygód ideo-wych”. Przygotowane referaty dotyczyGy, m.in., nasteIpuj Iacych zagadnien´: „Chrystus w dziejach s´wiata i ludzkos´ci”, „Sztuka i architektura w Polsce”, „Czy religia jest potrzebna wspóGczesnemu czGowiekowi?”, „Matka Najs´wieIt-sza w religijnos´ci polskiej”, „Czy ludzie boj Ia sieI prawdy?”, „Nowoczesne pogl Iady na s´wiat”, „Kopernik a humanista i czGowiek wiary”. WykGady pro-wadzili wyznaczeni uczestnicy, a takzTe: ks. WGodzimierz Okon´ski, Szymon Kobylin´ski, Maria Okon´ska, Wiktor Zin i in.58 Na trasie wyprawy znalazGy sieI miasta: ParadyzT, Szczecin, KoGobrzeg, Koszalin, Puck, Gdan´sk, Malbork, Warszawa, Kraków, Zakopane, CzeIstochowa, Torun´, Frombork, S´wieIta Lipka, Olsztyn i Poznan´. Uczestnicy nocowali w seminariach duchownych, w do-mach zakonnych i rekolekcyjnych. Jednym z najwazTniejszych momentów wyprawy byG udziaG grupy z Anglii w uroczystos´ci WniebowzieIcia Najs´wieIt-szej Marii Panny na Jasnej Górze w dniu 15 sierpnia, a takzTe wizyta u Pry-masa i spotkanie w Krakowie z kardynaGem Karolem WojtyG Ia. StaGym punk-tem dnia byGa msza s´w. (czeIsto polowa) i modlitwa rózTan´cowa59. Kolejne cztery wyprawy ideowe odbyGy sieI pod hasGami: „Szlakami polskiej przyrody” („Montserrat” '74), „Szlakiem Piastów” („Montserrat” '75), „Szlakiem WisGy” („Montserrat” '76)60 i „Szlakiem Maryi” („Montserrat” '77)61.
Zdaniem ks. WGodzimierza Okon´skiego, ukazywanie mGodziezTy kraju oj-czystego wyG Iacznie „poprzez akademie” byGo niewystarczaj Iace. UwazTaG on, zTe autentyczn Ia kultureI polsk Ia mozTna poznac´ wyG Iacznie dzieIki osobistemu zetknieIciu sieI z ni Ia w czasie wyjazdu do kraju. Propagowana przez ks. Okon´-skiego forma pytan´ i dyskusji w pracy z mGodziezT Ia miaGa sGuzTyc´ eliminacji „baroku religijnego”, „nastawionego na konkret, maGo uczuciowego, bardzo rozumowego, technicznego i uznaj Iacego przede wszystkim dowody”62.
We-WigilieI [...] Ale przede wszystkim damy Wam serce!”, Wyszyn´ski, [Przemówienie do mGo-dziezTy z Anglii], s. 5.
57Rok 1973 obchodzony byG w Polsce jako „Rok MikoGaja Kopernika”. 58BP 22 VII 1973.
59S. B e r e z a, Montserrat'1973, WPOK 1973, nr 12, s. 11-13. 60W wyprawie tej wzieIGo udziaG 98 osób, Sukces Montserratów, s. 5. 61TamzTe.
62 AFC, ProtokóG ze Zjazdu Rektorów Misji i Kierowników Duszpasterstwa Emigracji Polskiej [10-12 grudnia 1969], [mps], Teczka: Sprawy kos´cielne – Kard. W. Rubin, s. 9.
dGug organizatora „Montserratów”, organizacje mGodziezTowe, których metody pracy opieraGy sieI na wzorcach sprzed roku 1939, przezTywaGy kryzys wGas´nie z powodu przestarzaGych metod. Maj Iac na wzgleIdzie sytuacjeI ws´ród starszego pokolenia emigrantów, porózTnionego przez pogl Iady polityczne i podziaGy par-tyjne, uwazTaG on takzTe, zTe w rozmowach z mGodziezT Ia na temat Polski i jej historii nalezTy unikac´ rozgrywek politycznych i partyjnych63. Idea duszpa-sterskich wyjazdów z mGodziezT Ia do Polski byGa równiezT jednym z postulatów przedstawionych przez ks. WGadysGawa Honkisza, proboszcza parafii na Ealin-gu, w opracowaniu z 1972 roku dotycz Iacym duszpasterstwa Polaków w Wiel-kiej Brytanii64.
Wyjazdy mGodziezTy do Polski w ramach „Montserratów” spotykaGy sieI równiezT ze sprzeciwem a tak ze strony duchowien´stwa, jak i ludzi s´wieckich. KrytykowaGa je zwGaszcza starsza emigracja. UwazTano, zTe wyjazdy do kraju uwierzytelniaj Ia komunistyczny rz Iad i popularyzuj Ia przes´wiadczenie, zTe inten-cje rz Iadz Iacych nie s Ia zGe, skoro pozwalaj Ia oni na takie wyjazdy65. W tej sytuacji duzTe znaczenie miaGo poparcie prymasa Stefana Wyszyn´skiego, który zacheIcaG mGodziezT i duszpasterzy z Ealingu do odwiedzin Polski. TakzTe
63TamzTe. Niepokój i krytykeI czeIs´ci duchowien´stwa w Polskiej Misji Katolickiej budziG swoisty „indywidualizm” duszpasterstwa mGodziezTowego na Ealingu, które nie uwzgleIdniaGo tradycyjnych form pracy z mGodziezT Ia, propagowanych przez CentraleI Duszpasterstwa Emigracji w Rzymie. WGadze zakonne, z kolei, obawiaGy sieI pogorszenia kontaktów z PMK w wypadku odejs´cia z urzeIdu prymasa Stefana Wyszyn´skiego, popieraj Iacego dziaGalnos´c´ marianów, zob. P. M i r o s, Pos6ugiwanie zbawienia po Soborze na Emigracji, WPWB 6(1972), nr 3, s. 7.
64„Wydaje sieI, zTe przyszedG czas – pisaG ks. WGadysGaw Honkisz – by dac´ im [mGodziezTy a przyp. aut.] spokojn Ia szanseI poznania Kraju Ojczystego i spotkania sieI z tym, co najlepsze w kulturze i tradycji polskiej, ze zwróceniem szczególnie uwagi na sytuacjeI polityczn Ia w Kraju. Trzeba im dac´ szanseI odrózTnic´ naród polski walcz Iacy o swoj Ia wolnos´c´ z caG Ia swoj Ia histori Ia i tradycj Ia od systemu rz Iadz Iacego. JuzT wiele czasu mineIGo i musz Ia sobie us´wiadomic´, zTe Polska lezTy nad WisG Ia i jes´li maj Ia cos´ z polskos´ci zachowac´, to musz Ia sieI z t Ia rzeczywist Ia Polsk Ia spotkac´. Sprawa jest kontrowersyjna, gGównie ws´ród starszego pokolenia. Trzeba j Ia spokojnie przedyskutowac´ i podj Iac´ akcjeI, bo inaczej utracimy mGodziezT nasz Ia nie tylko dla polskos´ci, ale i dla wiary”, APA, W. H o n k i s z, Duszpasterstwo Polaków w Wielkiej Brytanii, Londyn 1972, [mps], s. 15.
65 Przeciwnikiem wyjazdów do Polski byG, m.in., gen. WGadysGaw Anders, który peGniG funkcjeI Przewodnicz Iacego Rady Naczelnej Polskiej Macierzy Szkolnej. Ich organizatorów usuwano z polskich stowarzyszen´, z pracy w polskich szkoGach, odbierano im harcerskie stop-nie, zob. A. R o m e j k o, Duszpasterstwo polonijne w Wielkiej Brytanii, Torun´ 2002, s. 228. Wyjazdy na „Montserrat” krytykowaG, m.in., proboszcz parafii s´w. Andrzeja Boboli w Londy-nie, ks. Kazimierz SoGowiej, który zajmowaG bezkompromisowe stanowisko w stosunku do wGadz PRL. PopieraG on natomiast wyjazdy mGodziezTy na kursy Loreto, Z. S i e m a s z k o,
Dzieje Parafii s´w. Andrzeja Boboli w Londynie, w: Kos´ció6 s´w. Andrzeja Boboli w Londynie.
w roku 1981, gdy ze wzgleIdu na sytuacjeI w kraju celowos´c´ wyjazdu budziGa w Iatpliwos´ci, obawiano sieI, zTe stuosobowa grupa gos´ci z Zachodu beIdzie w czasach kryzysu zbyt duzTym cieIzTarem dla gospodarzy66. Po s´mierci ks. WGodzimierza Okon´skiego w 1986 roku, organizacjeI „Montserratów” prze-jeIli ks. Kazimierz GrzymaGa i ks. Andrzej Janicki67. HistorieI „przygód ideo-wych” zakon´czyG dwudziesty pi Iaty, jubileuszowy „Montserrat” 9468.
MGodziezTowy Klub „Millenium” przestaG istniec´ w 1993 roku. Próby ozTywienia dziaGalnos´ci Klubu ponawiane od 1990 roku przez prezesa MKM, Krzysztofa G Iasiorka, a w latach 1992-1993 przez ks. WGadysGawa DudeI, nie przyniosGy wieIkszych rezultatów, choc´ zachowano niektóre tradycje MKM, np. spotkania dyskusyjne w domach prywatnych i koleIdowanie w okresie BozTego Narodzenia69.
Na pocz Iatku lat dziewieIc´dziesi Iatych na terenie parafii zaczeIGy sieI wyodreIb-niac´ dwie grupy mGodziezTowe: osoby, które przyjechaGy z Polski, z dos´wiad-czeniem krajowych formacji duszpasterskich (Ruch S´wiatGo-ZT ycie, Odnowa w Duchu S´wieItym, Neokatechumenat itp.), oraz mGodziezT urodzona w Wiel-kiej Brytanii, niejednokrotnie sGabo mówi Iaca po polsku i w duzTej czeIs´ci zasymilowana ze s´rodowiskiem angielskim70. O ile starsza mGodziezT (zaró-wno miejscowa, jak i przyjezdna) wspóGpracowaGa ze sob Ia w ramach parafial-nych grup duszpasterskich, o tyle mGodziezT w wieku gimnazjalnym (14-17 lat) po przyst Iapieniu do sakramentu bierzmowania i po ukon´czeniu polskiej szko-Gy przestawaGa uczestniczyc´ w zTyciu parafii. W tej sytuacji pod koniec roku 1995 ws´ród rodziców i nauczycieli powstaGa mys´l o utworzeniu klubu dla nastolatków, który w jakims´ stopniu kontynuowaGby tradycje MGodziezTowego
66 W odpowiedzi na w Iatpliwos´ci organizatorów kardynaG Stefan Wyszyn´ski napisaG: „Nawet jak Matka jest chora, trzeba j Ia odwiedzac´. PrzyjezTdzTajcie”, cyt. za: K. S o b i
e-n i e w s k a, Moe-ntserrat'81, WPOK 1982, e-nr 2, s. 11.
67 BP 5 I 1986; Archiwum Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii, Kalendarzyk
Imprez 1989, [sygn. 258/F I 2/89]; BP 19 IV 1992.
68 „Montserrat” nie odbyG sieI tylko w 1982 roku, w czasie stanu wojennego. Do dwudziestu trzech wypraw doliczono dwa wyjazdy zimowe do Polski: w roku 1971 i 1973; APA, A. J a n i c k i, K. G r z y m a G a, Komunikat nr 1, 29 I 1994, [mps], s. 1. W dniu 12 wrzes´nia 2009 roku w kos´ciele na Ealingu zostaGa odprawiona msza s´w. z pos´wieIceniem tablicy upamieItniaj Iacej zTycie i dziaGalnos´c´ ks. WGodzimierza Okon´skiego.
69 Zob. K. G Ia s i o r e k, 25 lat pracy m6odziezIowej, WPOK 1990, nr 2, s. 21-23; „Millenium News” 1991, nr 2, s. 3; APE, ProtokóG z Walnego Zebrania POK na Ealingu w dniu 6 czerwca 1993 r., Teczka: Walne Zebrania Parafii 1989-2001, s. 2.
70PrzykGadowo, wznowiony po latach biuletyn MGodziezTowego Klubu „Millenium” (pod nazw Ia „Millenium News”) wydawany byG w jeIz. angielskim.
Klubu „Millenium”71. Opiekunem „Klubu 2000” zostaG ks. Bogdan Zielin´ski, prezesem – Ryszard Maryniak. Gdy w 1997 roku opiekeI nad urodzon Ia i wy-chowan Ia w Anglii mGodsz Ia mGodziezT Ia przej IaG ks. StanisGaw Drozdowski, klub (od 1998 roku pod nazw Ia MGodziezTowy Klub „Ananas”) rozpocz IaG regularn Ia dziaGalnos´c´, koncentruj Iac sieI gGównie na przygotowaniu cotygodniowej nie-dzielnej mszy s´w. i na organizacji zTycia towarzysko-kulturalnego72.
Zainicjowane przez ks. WGadysGawa DudeI w 1992 roku cotygodniowe spotkania formacyjne dla starszej mGodziezTy, tzw. spotkania Grupy S´rodowej, gromadziGy okoGo trzydzies´ci osób, gGównie z Polski. MiesieIczny program spotkan´ przewidywaG wspóln Ia EucharystieI w pierwsz Ia s´rodeI miesi Iaca, liturgieI SGowa, spotkanie dyskusyjne, konferencjeI, a takzTe a w ostatni Ia s´rodeI miesi Iaca a spotkanie modlitewne „w duchu Taize”73. GrupeI prowadzili kolejno: ks. WGadysGaw Duda (1992-1993), ks. Maciej Zahara (1993-1994), ks. Bogdan Zielin´ski (1994-1997) i ks. Andrzej Gowkielewicz (1997-2002)74.
W listopadzie 1988 roku, z inicjatywy Andrzeja Jonschera, Marii Bawo-rowskiej i Barbary Bienias przy Parafii NMP Matki Kos´cioGa rozpocz IaG dzia-Galnos´c´ Kr Iag Wiedzy Religijnej. W spotkaniu z parafianami w dniu 13 listo-pada, na którym zainaugurowano dziaGalnos´c´ KreIgu, wzi IaG równiezT udziaG kardynaG Henryk Gulbinowicz. We wsteIpnym przemówieniu Barbara Bienias (która w 1989 roku zostaGa opiekunem KreIgu) nakres´liGa gGówny cel dziaGal-nos´ci grupy: teologiczna formacja intelektualna poprzez organizowanie wy-kGadów, prelekcji i dyskusji dla parafian75. ByGa to pierwsza inicjatywa na terenie parafii organizowania spotkan´ o charakterze otwartym. GromadziGy one zwykle od czterdziestu do szes´c´dziesieIciu osób. OdbywaGy sieI w niedzie-leI, w nieregularnych odsteIpach czasu (dwa-trzy razy w miesi Iacu, raz na dwa miesi Iace itp.). Z wykGadami zapraszani byli kapGani pracuj Iacy w parafii,
71APA, M. Maryniak i in., [List okólny do rodziców], 19 listopada 1995, [mps]. 72 Klub istniaG do kon´ca roku 2004, Ealingowskie „Ananasy”, w: Polska Katolicka
Wspólnota, s. 84-85; APA, S. D r o z d o w s k i, Jezus zIyje! Po godzinach (after hours), 19 paz´dziernika 1997, [List okólny do mGodziezTy], [mps].
73Program spotkan´ Grupy S´rodowej na wrzesien´ 1998 roku przewidywaG: liturgieI SGowa nt. „SGuchac´ Boga”, konferencjeI pt. „PGciowos´c´ ludzka darem Boga”, EucharystieI, warsztaty „Sztuka komunikacji” i modlitweI w duchu Taize, APA, Spotkania grupy s´rodowej, [wrzesien´ 1998], [druk ulotny].
74Zob. Wspólnoty dzia6aj +ace, s. 8.
75 Archiwum Prywatne Barbary Bienias, Kr +ag Wiedzy Religijnej w Parafii Ealing, opr. B. Bienias, [Dokumentacja dziaGalnos´ci]; zob. B. B i e n i a s, Kr +ag Wiedzy Religijnej, w:
przedstawiciele grup i organizacji parafialnych, a takzTe prelegenci z za-granicy. Tematyka spotkan´ byGa zrózTnicowana i bardzo obszerna. Poruszano na nich zagadnienia nauki spoGecznej Kos´cioGa, ekumenizmu, sytuacji spoGecz-no-politycznej w kraju. Przedstawiano sprawozdania ze zjazdów katolickich, relacje z pielgrzymek i z pracy misyjnej. WygGaszane byGy takzTe prelekcje z dziedziny duchowos´ci i historii Kos´cioGa oraz nauk spoGecznych76. WykGa-dom towarzyszyGy recytacje, wysteIpy artystyczne, projekcje filmów i przez´-roczy, a takzTe wspólna modlitwa. W pierwsz Ia niedzieleI po uroczystos´ci Zmartwychwstania Pan´skiego Kr Iag Wiedzy Religijnej przygotowywaG dorocz-ne obchody s´wieIta MiGosierdzia BozTego, a kult miGosierdzia staG sieI jednym z czeIs´ciej omawianych zagadnien´ na organizowanych spotkaniach. Z inicja-tywy KreIgu przygotowany równiezT zostaG spektakl w rezTyserii Barbary Bie-nias pt. „Spotkanie z Prymasem Tysi Iaclecia” (w stulecie urodzin kardynaGa Stefana Wyszyn´skiego), zaprezentowany w parafii 10 czerwca 2001 roku i wystawiony w Teatrze Polskiego Os´rodka SpoGeczno-Kulturalnego (POSK) w Londynie w dniu 20 paz´dziernika 2001 roku77.
W praceI przy parafii od pocz Iatku jej istnienia angazTowali sieI czGonkowie organizacji spoGecznych dziaGaj Iacych na terenie Polskiego Os´rodka
Katolickie-76W latach 1989-1991 zakres tematów obejmowaG m.in.: „PrzyszGos´c´ Emigracji” (Jerzy Wojciechowski), „Ojciec Józef JarzeIbowski – Marianin, Patriota i Wychowawca MGodziezTy” (biskup Zbigniew Kraszewski, ks. Andrzej Janicki, ks. Jan Bukowicz), „Nowoczesne s´rodki przekazu” (prof. Andrzej Ruszkowski), „Chrystus Król – Nauczyciel czGowieka” (Aniela Stepan), „Szanse i zagrozTenia reformy w Polsce” (ks. StanisGaw Wielgus), „Nowe perspektywy dla Kos´cioGa w Polsce” (Andrzej Potocki), „Ruchy Odnowy w Kos´ciele” (ks. MirosGaw Nowosielski), „Czy kobieta i meIzTczyzna s Ia naprawdeI równi? W oparciu o List Apostolski Jana PawGa II «O godnos´ci kobiety»” (ks. Józef Gula), „Taizé. MGodziezT i Ekumenizm” (Antoni Pos´pieszalski), „O islamie, Chrystusie, Matce BozTej w Koranie oraz s´w. Franciszku pierwszym ekumenis´cie s´wiata” (Irena Komarnicka), „Historia kultu miGosierdzia BozTego i s. Faustyna Kowalska” (ks. Jan Przybysz), „MGode pokolenie po ostatnich zmianach w Polsce” (biskup Adam Dyczkowski), „Centrum dialogu i modlitwy w Os´wieIcimiu” (ks. Jan Mola), „Módlcie sieI sercem” (ks. George Tüttö), „Chrzes´cijan´skie zasady w zTyciu publicznym” (prof. Alicja Grzes´kowiak), „Geneza Powstania Warszawskiego w s´wietle nieznanych dokumentów” (Emilia Borecka), „Dr Wanda BGen´ska. Matka treIdowatych” (dr Wanda BGen´ska), „Gwiazdy, planety i Trzej MeIdrcy” (dr WGodzimierz Mier-JeIdrzejowicz), „ks. Janusz St. Pasierb” (Maria Wilczek),
Kr +ag Wiedzy Religijnej w Parafii Ealing; Kr +ag Wiedzy Religijnej, WPOK 1990, nr 2, s. 6-7; zob. BP 5 III 1995.
77 T. U j a z d o w s k a, Misterium o Prymasie, „Tydzien´ Polski” 3 XI 2001, s. 15; D. M y t k o, Cz6owiek niezwyklej miary. Rozmowa z pani +a Barbar +a Bienias, kierowniczk +a Kre+gu Wiedzy Religijnej na Ealingu i autork +a scenariusza «Spotkanie z Prymasem Tysi +aclecia», „Gazeta Niedzielna” 16 XII 2001, s. 5; zob. Kr +ag Wiedzy Religijnej w Parafii Ealing.
go: harcerze z DruzTyny „Czarna Dwójka” i harcerki z DruzTyny „Pilica” oraz czGonkowie Stowarzyszenia Polskich Kombatantów (SPK) KoGo nr 4 Ealing.
W skGad Szczepu MeIskiego „Mokotów” na Ealingu, beId Iacego czeIs´ci Ia londyn´skiego hufca „Warszawa”, wchodz Ia: Gromada Zuchów „WszeIdobyl-scy”, 2. Warszawska DruzTyna Harcerzy „Czarna Dwójka” im. Stefana Batore-go i DruzTyna WeIdrowników. DruzTyna na Ealingu jest najstarsz Ia druzTyn Ia polskich harcerzy w Anglii. „Czarna Dwójka” wyGoniGa sieI w 1947 roku ze zreorganizowanej przez Zbigniewa Sawickiego 2. DruzTyny Harcerskiej „Dwój-ka”, któr Ia utworzono w Szkocji w 1942 roku, po ewakuacji z Francji 1. Dru-zTyny Harcerskiej im. gen. Józefa SuGkowskiego. DruzTyna Harcerek „Pilica” im. Marii Wocalewskiej i Gromada Zuchów „Krasnoludki” wraz z Gromad Ia Skrzatów „Srebrne Syrenki” i DruzTyn Ia WeIdrowniczek tworz Ia Szczep ZT en´ski „Mazowiecki”, który jest czeIs´ci Ia londyn´skiego hufca „BaGtyk”. Grupa zuchów „Krasnoludki” powstaGa na Ealingu w roku 1959, rok póz´niej starsze harcerki utworzyGy druzTyneI „Pilica”. OpiekeI nad harcerkami objeIGa Celina Juhre78.
Do roku 2008 cotygodniowe spotkania harcerzy i zuchów odbywaGy sieI kolejno w domu parafialnym, w polskiej szkole, w sali przy kos´ciele s´w. Ma-teusza i w budynku Polskiego Os´rodka Katolickiego. Oprócz regularnej for-macji harcerskiej prowadzonej na zbiórkach, obozach, wycieczkach i biwa-kach, czGonkowie „Czarnej Dwójki” i „Pilicy” brali czynny udziaG w zTyciu parafialnym. Do tradycyjnych zajeIc´ harcerzy i harcerek nalezTaGy: udziaG w li-turgii wieIkszych uroczystos´ci i obchodów narodowych, porz Iadkowanie gro-bów przed Dniem Zadusznym, budowa szopki bozTonarodzeniowej w kos´ciele, koleIdowanie, pomoc przy podawaniu posiGków w czasie parafialnych spotkan´ (zwGaszcza podczas Wigilii dla samotnych), wypiek i sprzedazT pierników kaziukowych, wyrób i sprzedazT baranków i palm wielkanocnych oraz peGnie-nie warty przy Grobie Pan´skim w Wielki Pi Iatek i w Wielk Ia SoboteI79. Zu-chy braGy udziaG w nabozTen´stwach dla dzieci, przygotowywaGy takzTe insceni-zacje JaseGek80.
Na Ealingu dziaGaGo takzTe Stowarzyszenie Polskich Kombatantów (SPK). Impulsem do utworzenia lokalnego KoGa nr 4 staG sieI fakt, izT w tej czeIs´ci
78S. S c i c i n´ s k i, Szczep Mokotów, w: Polska Katolicka Wspólnota, s. 80; M. Z a-j Ia c z k o w s k a, Szczep Mazowiecki, w: tamzTe, s. 81; J u h r e, Aqualate Family, s. 156. 79E. T y b u l e w i c z, DruzIyna Harcerek „Pilica” im. Hm. Rzecz. Marii
Wocalew-skiej, w: Informator Wspólnoty Polskiej, s. 32; M. Z a j Ia c z k o w s k a, Gromada Skrzatów
p „Srebrne Syrenki”, Gromada Zuchów – „Krasnoludki”, DruzIyna We+drowniczek, w: tamzTe, s. 32-33.
Londynu (jak uwazTali dziaGacze Stowarzyszenia) nie istniaGa zTadna inna orga-nizacja spoGeczna o charakterze „niepodlegGos´ciowym”, która dbaGaby o za-chowywanie tradycji narodowych, kulturalnych, spoGecznych i przekazywaGa je mGodemu pokoleniu w taki sposób, „aby dawac´ s´wiadectwo prawdzie”81. WedGug Statutu Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, uchwalonym w 1947 roku na II Zjez´dzie Delegatów KóG SPK w Wielkiej Brytanii, podstawow Ia jednostk Ia organizacyjn Ia SPK byGo koGo grupuj Iace czGonków z danego tere-nu82. ZakGadano je w miejscach osiedlania sieI zToGnierzy i ich rodzin po zamknieIciu obozów demobilizacyjnych. KoGo SPK Ealing powstaGo w dniu 18 paz´dziernika 1969 roku, z inicjatywy kilkunastu czGonków SPK w Lon-dynie, którzy mieszkali w zachodniej czeIs´ci miasta: Franciszka Bucz-ka, Józefa ChomiuBucz-ka, Jerzego GGowackiego, Jana Kazimierskiego, Piotra Kus´nierza, Napoleona Liberysa, Aleksandra Muraszko, Józefa NarozTan´skiego, Stefana Michno i Mariana Skoczka83. Pierwszym prezesem KoGa zostaG ppGk Franciszek Buczek, w 1974 roku funkcjeI teI przej IaG ppGk Marian Skoczek. Do struktury organizacyjnej KoGa nalezTaG Zarz Iad, Komisja Rewizyjna, Sekcja opieki i Sekcja imprez. Obowi Iazki kapelana KoGa nr 4 Ealing peGnili kolejno: ks. Józef KoGodziejczyk, ks. PaweG Jasin´ski, ks. Grzegorz Matus i ks. Ta-deusz Wyszomierski84.
Zadaniem KoGa Stowarzyszenia Polskich Kombatantów miaGo byc´ pieleIgno-wanie polskiej tradycji wojskowej, wzajemna pomoc kolezTen´ska, praca spo-Geczno-niepodlegGos´ciowa i sGuzTba ojczyz´nie poprzez „dziaGalnos´c´ ideow Ia”85. Realizacji tych celów sGuzTyGy: akcja odczytowa na terenie parafii, nawi I azywa-nie kontaktów z polskimi organizacjami na Ealingu, wspieraazywa-nie mGodych talentów, dziaGalnos´c´ dobroczynna i organizowanie obchodów rocznic narodo-wych: 11 listopada, 15 sierpnia, 3 maja i in.86 KoGo SPK Ealing wspieraGo finansowo organizacje spoGeczne: Polsk Ia SzkoGeI Przedmiotów Ojczystych im. Tadeusza Kos´ciuszki na Ealingu87, Harcerstwo, Macierz Szkoln Ia, Zrzeszenie Studentów Polskich, Zwi Iazek Inwalidów Wojennych Polskich SiG Zbrojnych,
81M. S k o c z e k, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów na Ealingu. Ko6o Nr 4, w:
Polska Katolicka Wspólnota, s. 104. 82TamzTe, s. 103.
83Kronika XXV-lecie SPK Ko6o Nr 4 Ealing, opr. M. Skoczek, Londyn 1994, s. 8. 84S k o c z e k, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, s. 103, 104.
85Stowarzyszenie Polskich Kombatantów – Ko6o Ealing, w: Informator Wspólnoty Polskiej, s. 23.
86TamzTe, s. 23; Kronika XXV-lecie, s. 9.
87W lipcu 1973 roku KoGo ufundowaGo tzw. Puchar Przechodni dla ucznia z klas gimnaz-jalnych za najlepsz Ia znajomos´c´ historii polskiej. Puchar wreIczaG czGonek Zarz Iadu KoGa na zakon´czenie roku szkolnego, S k o c z e k, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, s. 104.
Instytut im. gen. WGadysGawa Sikorskiego i Instytut im. Józefa PiGsudskiego, a takzTe polskie kluby sportowe: „Silesia” i „Scorpion”. PogGeIbieniu wieIzi kolezTen´skich sGuzTyGy coroczne „s´wieIcone” i „opGatki”, czeIsto z udziaGem zespoGów artystycznych i solistów, a takzTe tradycyjne bale sylwestrowe orga-nizowane w Ealing Town Hall88. Jednym z wazTnych elementów „pracy nie-podlegGos´ciowej” KoGa SPK na Ealingu byGo organizowanie w parafii corocz-nych uroczystos´ci patriotyczcorocz-nych, poG Iaczonych ze msz Ia s´w.89
Parafia NMP Matki Kos´cioGa na Ealingu jest obecnie jedn Ia z najwieIkszych pod wzgleIdem liczebnym parafii polonijnych w Europie. W niedzielnych mszach s´w. uczestniczy ogóGem okoGo 4, 5 tys. osób, podczas gdy w parafii zarejestrowanych jest okoGo 6,5 tysi Iaca wiernych90. Na jej specyfikeI wpGywa takzTe fakt, izT tworz Iacy j Ia rodacy wywodz Ia sieI z kilku fal uchodz´stwa pol-skiego: pocz Iawszy od emigracji z czasów II wojny s´wiatowej, a skon´czywszy na najnowszej i najliczebniejszej emigracji pounijnej. Wobec przemian politycznych, spoGecznych, religijnych i kulturowych w kraju i poza jego granicami pod koniec XX i na pocz Iatku XXI wieku, zmianie ulegGy równiezT charakter struktur parafialnych i rola, jak Ia odgrywaG Kos´cióG w zTyciu tych, którzy albo urodzili sieI na Wyspach i zawdzieIczaj Ia polskie korzenie swoim rodzicom czy dziadkom albo przybyli do Anglii w ostatnich latach. Wydaje sieI tezT, zTe rola polskiej parafii jako os´rodka podtrzymuj Iacego polskos´c´ i wychowuj Iacego do postaw patriotycznych (speGniana od ponad stu lat) takzTe znacznie osGabGa, jes´li nie caGkowicie zanikGa. Co za tym idzie – zmieniG sieI równiezT styl i wymogi pracy duszpasterskiej. Ciekawym przyczynkiem do ni-niejszego artykuGu staGaby sieI z pewnos´ci Ia analiza niektórych zagadnien´ duszpasterskich w parafii na Ealingu wGas´nie z perspektywy przeobrazTen´ ostatnich lat, np. analiza procentowego udziaGu w zTyciu parafii rodaków przybywaj Iacych do Londynu czy ukazanie najpopularniejszych form zaangazTowania w duszpasterstwie.
88Stowarzyszenie Polskich Kombatantów – Ko6o Ealing, s. 24.
89 Podczas uroczystos´ci prezentowano sztandar KoGa, pos´wieIcony 5 czerwca 1988 roku przez ks. PawGa Jasin´skiego; S k o c z e k, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, s. 104; zob. K. J a n o t a - B z o w s k a, Zakon´czenie „sezonu op6atkowego”. SPK na Ealingu, „Dziennik Polski” 16 II 1995, s. 5.
90W 2010 roku w parafii na Ealingu sakrament chrztu udzielony zostaG 290 dzieciom, do przyjeIcia I Komunii przygotowywaGo sieI 124 dzieci, a sakrament bierzmowania otrzymaGo 115 osób. W kursie przedmaGzTen´skim (trzy razy w roku) uczestniczyGo ogóGem 270 par, do s´lubu przygotowanych zostaGo 140 par, z których 20 zawarGo sakrament w kos´ciele na Ealingu, odprawiono 40 mszy pogrzebowych. Dla porównania a w 1983 roku w ksieIgach parafialnych odnotowano 42 chrzty, 17 s´lubów, 42 pogrzeby, a 26 dzieci przyst IapiGo do I Komunii s´w. APE, Statystyka 1983 [druk ulotny]; APE, Statystyka 2010 [druk ulotny].
THE BLESSED VIRGIN MARY THE MOTHER
OF THE CHURCH PARISH IN EALING, LONDON, IN 1950-2000 (PART II)
S u m m a r y
At the Polish Roman Catholic Community, during the fifty years of its existence, altogether more than forty parish groups (liturgical, prayer, charity, cultural, social, sports) and public (veterans’, schooling, educational) organizations worked. The range of their activities and the kind of effect they had on the parish life was diverse and it depended on the character and vitality of the given group.
Among the groups with a prayer-formative character two had most members – both were numbered among the movements of the post-Council revival in the Church: Revival in the Holy Spirit (established in the 1970s) and the Light-Life Movement (1985). Groups especially involved in organizing liturgical celebrations and feasts, celebrating national anniversaries, jubilees, social meetings and charity action in the parish included: Sodality of Our Lady (1952), Common Aid Section (1980), “Millenium” Youth Club (1965), Circle of Religious Knowledge (1988), Polish Veterans Association – Circle nr 4 Ealing (1947) and Scouting (1947).
The Blessed Virgin Mary the Mother of the Church Parish is now the greatest European parish in the Polish community abroad as far as the number of the faithful is concerned. Its special character is undoubtedly influenced by the fact that Poles constituting it come from a few different waves of Polish emigration. It is worth noting that in the face of the changes that took place at the end of the 20th and the beginning of the 21st centuries the character of parish structures was changed, and so was the role of the Church in the life of Poles born in Great Britain or ones who have come there in recent years. Also the role of the Polish parish as the center sustaining the Polish national identity and promoting patriotic attitudes, as well as – which follows from this – the style and requirements of pastoral work have changed. Certainly analysis of some Ealing parish pastoral issues made just from the point of view of the transformations that occurred in recent years deserves a separate study.
Translated by Tadeusz Kar6owicz Key words: Polish Roman Catholic Community in Ealing, London; parish groups’
work.
SKowa kluczowe: Polski Os´rodek Katolicki na Ealingu w Londynie, dziaGalnos´c´ grup
