DAGMARA NOWACKA*
ODMIANA ZAIMKÓW OSOBOWYCH
W JZYKU UTWORU IWANA WITOSZY SKIEGO
KOZAK I OCHOTNYK
Zaimki stanowi! integralny skNadnik systemu j"zykowego. W porównaniu z innymi cz"#ciami mowy jest ich wprawdzie stosunkowo niewiele, jednak cz"stotliwo#$ ich wyst"powania we wszystkich przejawach funkcjonowania j"zyka (ogólnonarodowy j"zyk literacki, odmiany terytorialne – dialekty, gwary) jest znacznie wi"ksza.
W zestawieniu z j"zykiem literackim dialekty wykazuj! zwykle wi"ksze zró%nicowanie w zakresie wyst"powania wariantów j"zykowych, czyli elemen-tów, które traktuje si" identycznie pod wzgl"dem funkcjonalnym, chocia% ró%ni!cych si" formalnie. Nale%y do nich zaliczy$ funkcjonuj!ce obocznie formy z cechami: dialektu wyj#ciowego, innych dialektów, j"zyka literackiego oraz j"zyków s!siednich.
W niniejszym szkicu pragn" zaj!$ si" funkcjonowaniem wybranych kategorii zaimka w j"zyku utworu scenicznego Iwana Witoszy&skiego Kozak i ochotnyk z 1849 roku, pochodz!cego z zachodniej cz"#ci ziem ukrai&skich znajduj!cych si" wówczas w granicach administracyjnych Austro-W"gier.
Jednym z gNównych czynników wielkiej popularno#ci i rozkwitu teatru galicyjskiego w poNowie XIX wieku byN mi"dzy innymi wNa#ciwy dobór re-pertuaru, przeznaczony dla odbiorcy „masowego”, a wi"c reprezentantów ró%-nych #rodowisk ukrai&skich (urz"dnicy pa&stwowi, miejscowa inteligencja, du-chowie&stwo, mieszczanie, chNopi). Wodewile, operetki i komedie autorstwa miejscowych literatów, a tak%e przeróbki utworów pisarzy europejskich napisane byNy lokaln! gwar!, czyli j"zykiem potocznym, u%ywanym przez galicyjsk!
DR DAGMARA NOWACKA– adiunkt Katedry J"zyków SNowia&skich w Instytucie Filologii
spoNeczno#$ ukrai&sk!, co wzmagaNo poczucie patriotyzmu u ludno#ci pozosta-j!cej pod obcym panowaniem.
Zamieszczony w almanachu Lirwak z-nad Sanu1, razem z innymi pozycjami,
wodewil Kozak i ochotnyk wN!cza si" w %ycie literackie Rusinów oraz w rozwój ukrai&skiego j"zyka literackiego, co w obliczu trwaj!cej „wojny o alfabet”2, czyli
o ksztaNt i wybór dalszej drogi rozwoju tego% j"zyka literackiego sprawia, %e promowanie przez Witoszy&skiego j"zyka potocznego, opartego na alfabecie cyrylickim, jest zdecydowanym zaprzeczeniem pogl!du o niezdolno#ci j"zyka lu-dowego do tworzenia literatury.
Za przedmiot analizy w zakresie morfologii obraNam odmian" zaimków oso-bowych oraz zaimka zwrotnego, której dokonam na podstawie j"zyka postaci utworu Iwana Witoszy&skiego Kozak i ochotnyk, wywodz!cych si" z ró%nych #rodowisk spoNecznych; s! w#ród nich pro#ci chNopi (Pazia, Hania), wojskowy (Se& ieskiw), nauczyciel i diak (Mykyta Bukwarewycz) oraz kozak-Ukrainiec (Iwan Sawczyn). Z tego te% utworu pochodzi$ b"d! wszystkie cytowane przy-kNady wraz z podanym numerem sceny.
1. ZAIMKI OSOBOWE 1. I 2. OSOBY ORAZ ZAIMEK ZWROTNY
Zaimek osobowy 1. osoby l. poj. wyst"puje tu wyN!cznie w formie , typowej dla wspóNczesnego ukrai&skiego j"zyka literackiego oraz wszystkich jego gwar. CerkiewnosNowia&ska posta$ tego zaimka *!", której w analizowanym tek#cie nie zanotowano, pojawia si" sporadycznie w j"zyku niektórych utworów pierwszej poNowy XIX wieku w celach stylizacyjnych3.
'()*+ ,-./0-1*, -23 4536 73 830936 :+2;0(5, 5;,-5 9+ 8/<-5, 2=.;0 0 7<(./ 9+ >7-02=. (?)
1 W pierwszym z almanachów duchowie&stwa galicyjskiego zamieszczano utwory literackie,
szkice popularnonaukowe oraz publicystyczne. Inny zbiorek, Peremyszlanyn, to kalendarz wycho-dz!cy od 1850 do 1861 roku. Tekst analizowanego utworu pochodzi ze zbioru -!" #$!%.
&''()*+ "%) *''")!) ,-, *./0..$, red. @. A323B;03:, A+<+*3C2D 2001, s. 133-165.
2 Wi"cej na temat zobacz: I. H u k, Z problematyki ksztaEtowania si1 pi2miennictwa
ukrai3-skiego w Galicji w pierwszej poEowie XIX wieku: wojna o alfabet, „Warszawskie Zeszyty
Ukrainoznawcze”, 2001, nr 11-12, s. 404-414.
3 PrasNowia&ski zaimek osobowy *!" bez jeru ko&cowego (*!) pojawia si" w postaci obocznej
do ogólnoruskiej formy w wypowiedziach urz"dników wiejskich, diaków, bohaterów utworów z pierwszej poNowy XIX wieku, w celu nadania ich j"zykowi zamierzonej postaci stylistycznej. Porównaj np.: wypowiedzi woEnego Teterwakowskiego, postaci z utworu NataEka PoEtawka Iwana Kotlarewskiego oraz diaka Chomy z Prostaka Wasyla Gogola.
# ,9-=, F; ); 7/75- 9+*-, ,9-=, F; *;0247 2=83, G+ 0(9 0 0(69( ,)39/0. [...] (VI)
# – H3537- '/50-<+03:, 845 ( .-5-24< >+); >+2-. (VII) Zaimek osobowy 2. osoby l. poj. ma posta$ $%.
I >23.3 9+ $%, J<-.<36 K+9=, 0G+ 0(8 8-09- 9+ B30.3 5;,-5 );<(253 – [...] (?)
[...] &% ,<;.3C *+9( />2/)/ /*;02+9/. (?) &% >4 *323C; 7; 9+ ./2- *;4 A-,4! (IV)
W dopeNniaczu l. poj. zaimka osobowego 1. i 2. osoby oraz zaimka zwrotnego pojawiNy si" formy charakterystyczne zarówno dla j"zyka staroruskiego4, jak i dla
wspóNczesnego j"zyka ukrai&skiego, a mianowicie '()(, $(+(, ,(+(. [...] L+ B2-: *;4 );2/.5; – ;7 2(BC+ B;>2/J-6 '()(. (VI) M3 B<3>7/B32; 8; $(+(, :3 74 23J; 9-B-2;? (?)
[...]
N(0:39/ A-,=2D5/ N; ,(+( 7/230 .3*. (???)
Celownik charakteryzuje si" wyst"powaniem w paradygmacie zaimka 1. i 2. os. l. poj. oraz zaimka zwrotnego równolegNej z form! ortotoniczn! ('()-, $.+-, ,.+-) enklityki ('%, $%, ,%). Obydwie postaci form wyst"puj!ce w j"zyku eksplorowanego utworu s! kontynuantami form prasNowia&skich *m+n4, *teb4, *seb4 oraz *mi, *ti, *si i zachowaNy si" na znacznej cz"#ci obszaru j"zykowego SNowia&szczyzny do czasów wspóNczesnych5. Obecna w j"zyku utworu Kozak
i ochotnyk forma ortotoniczna stanowi norm" we wspóNczesnym ukrai&skim
j"zyku literackim, a enklityka zachowaNa si" w cz"#ci obszaru j"zykowego SNo-wia&szczyzny Wschodniej w niektórych gwarach ukrai&skich narzecza poNudnio-wo-zachodniego6.
Na uwag" zasNuguje równie% znana ju% w XIV wieku i u%ywana w pi#-miennictwie ukrai&skim do wieku XVII forma ')-7, która w niezmienionej
4 H. O ; 0 7 ; . < = J , P . @ ; 2 ; J , K . C - * ( 6 2 + 9 5 ; , ? . K 2 3 9 D 5 ;, -*./)5!
6(.) %7!*+/7 (/), Q3R0 1980, s. 159.
5 Z. S t i e b e r, Zarys gramatyki porównawczej j1zyków sEowia3skich, Warszawa 1989, s. 139. 6 Tam%e.
morfologicznie postaci funkcjonuje w niektórych wspóNczesnych gwarach ukrai&-skich narzecza póNnocnego8.
S-5 0(8:+B3>4 ( 9+,-:-B-6 *;R6 5<->-03T(, ;7 2(BC+ >5-G3 '()-, F; 73 ,- :+2;0(5? (VII) [...] >7-<- *-<5+7-95- @-<0-<- P2+939- >-*- '% ; 7(* <;,5-,;0-2-. (VII) ? 4 J2;B+T *;2;836 K7;R7 B<3 ')- 2=.-, @G+ 9+ B(68/ 9- 0(69/, '; 7-* *;4 ,)/.-. (?U) [...] H;4 *32+9D5-, 4 *-= $.+- F;>D >5-,-73. (VII) A-,4 0368+, J;83 – J;83 – >5<36*;>D 7/7, F; .3* $% RR , 8-2+5- B;5-,-0. (IV) S+B+< 9-)-8/= ,.+- – *-= 02=.2+99;); B<+8>7-02473. (?) [...] I 73 2=.3C ,% A-,D5/, V *+9+ :393C ()<-C5/. [...] (?U)
W bierniku l. poj. formy zaimków osobowych oraz zaimka zwrotnego wy-st"puj! zarówno w postaci peNnej '()(, $(+(, ,(+(, jak i enklitycznej ' , $ , , . Formy enklityczne, znacznie starsze od form ortotonicznych, zachowaNy si" w niektórych dialektach zachodnioukrai&skich jako kontynuanty pierwotnych form *m1, *t1, *s19. Ich brak w siedemnastowiecznych zabytkach
PoNtaw-szczyzny, a intensywne wyst"powanie w zabytkach halickich10 #wiadczy$ mo%e
o wpNywie odpowiednich form polskich mi1, ci1, si111.
Dawne formy biernika l. poj. nie zachowaNy si" we wszystkich gwarach ukrai&skich. ZostaNy one zast!pione przez formy dopeNniacza l. poj. '()(, $(+(, ,(+(12, których obecno#$ zanotowano ju% w czternastowiecznych zabytkach pi#-miennictwa13.
8 ' + 0 , + 9 5 ;, 87!*+ "0'./0/6$, Q3R0 1980, s. 119. 9 S t i e b e r, dz. cyt., s. 138.
10 P. H - C 7 - . + 6, 9'$ (/:/0/65! )*) 6// &/0.;)!) XVII *.., w:
#''"!+/-!""!<$!*+ 6//), Q3R0 1960, s. 192 – cyt. za: M. i e s i ó w, Zaimki w ukrai3skim j1zyku
lite-rackim XVII i pocz=tku XVIII w., „Annales Universitatis Mariae Curie-SkNodowska” 27(1972), nr 6,
Sectio F, s. 93.
11 Tam%e.
12 S t i e b e r, dz. cyt., s. 138.
Forma biernika zaimka zwrotnego przeszNa interesuj!c! drog" ewolucji: od funkcjonowania jako samodzielna cz"#$ mowy, do nieruchomego sufiksu przy czasownikach. Jedynie cz"#$ gwar narzecza poNudniowo-zachodniego dopuszcza jego niezale%no#$ i swobod" pozycji14.
W-8-6, F; J;:, A-,4 B<3<+52- '()( 2=.373 ( B; >*+<73. (?) [...] @7(52- – )-, >23.3 ' >B<-08( B;T(2;0-73 J;7(2-, 9+ G-2;0-0.3* ;);2373 0/>. [...] (???) [...] >5-G3 *+9( 0B+<+8, F; , 7;);, F; 70;4 *32- ,-.373* $(+( B;8/*-1. (?) H-1C 8/G+ C/*936 0/>, G+ $ T(2;0-73 );8(. (???) [...] P6 *;230 4 , , ;6 B<;>0 4 , , [...] (VII)
W analizowanym utworze form narz"dnika l. poj. od zaimka nie zano-towano, a drug! osob" reprezentuje tylko jedna forma – $.+./.
P 7-5, ,2+ , $.+./ 9+ ./8+ [...]. (VI)
Nieobecne w eksplorowanym tek#cie formy ').0, $.+.0, ,.+.0, b"d!ce kontynuantami prasNowia&skich form *m+no², *toboj², *soboj², s! obecne niemal%e we wszystkich j"zykach i dialektach sNowia&skich 15, w tym i w j"zyku
ukrai&skim oraz jego odmiankach terytorialnych16. Formy z zako&czeniem -./
(a tak%e -.') wyst"puj! w gwarach ukrai&skich narzecza poNudniowo-za-chodniego jako warianty do formy z fleksj! -.017.
Skromny materiaN egzemplifikacyjny uzupeNniaj! cz"#ciej pojawiaj!ce si" w tek#cie utworu analogicznie rozwijaj!ce si" formy rzeczowników rodzaju %e&skiego I deklinacji z ko&cówkami -./ / -.0: 1-)2./, '-3.0, .4.$.0.
L; ( F;G, *;G+ J;:+ *+9+ 0-C;0 B-9;9D5; 1-)2./ /,<(73? (VI) O-89;= '-3.0. (VIII)
V .4.$.0, B;>2/J-6. (???)
Miejscownik l. poj. ma identyczne formy jak celownik, czyli '()-, $.+-, ,.+-, z t! jednak%e ró%nic!, %e ju% od czasów j"zykowej wspólnoty prasNowia&skiej ten
14 X. ' / 2 - J ; 0 > D 5 3 6, 87!*+ (/, w: t e n % e, >)?! <@ <’$.) ./(A, t. II, Q3R0 1977, s. 309; O ; 0 7 ; . < = J (i inni), dz. cyt., s. 160. 15 S t i e b e r, dz. cyt., s. 140. 16 Zob.: ' + 0 , + 9 5 ;, dz. cyt., s. 120. 17 O ; 0 7 ; . < = J (i inni), dz. cyt., s. 160.
przypadek nie wyst"puje pod postaci! enklityki18. Wprawdzie w j"zyku sztuki nie
odnaleziono odpowiedniego materiaNu egzemplifikacyjnego, jednak normatyw-no#$ wyst"powania wNa#ciwych form potwierdzaj! dziewi"tnastowieczne grama-tyki galicyjskie19 oraz wspóNczesne opracowania dialektów j"zyka ukrai&skiego20.
Formy zaimka 1. i 2. osoby liczby mnogiej s! identyczne ze staroruskimi i jednocze#nie ukrai&skimi, stanowi!cymi kontynuanty form prasNowia&skich. Oto przykNady: w mianowniku: '%, /%; w dopeNniaczu: )*,, /*,; w celowniku: )*'; w bierniku: )*,, /*,; w narz"dniku: )*'%; w miejscowniku: )*,.
[...] 5% 5;,-53 F->7230(R, >23 )*, 8(0:-7- ,- G374 2=.247. (?) [...] 5;,-53 )*' </>39-* 9+ :/G;>7;<;99(. (???)
Zebrany materiaN egzemplifikacyjny z utworu Kozak i ochotnyk Iwana Wito-szy&skiego pozwala nam na prezentacj" nast"puj!cego paradygmatu21:
M. 4 73 --- *3 03 D. *+9+ 7+.+ >+.+ 9-> 0-> C. *+9(/*3 7;.(/73 >;.( 9-* 0-* B. *+9+/*4 7+.+/74 >+.+ 9-> 0-> N. *9;=/-;0 7;.;=/-;0 >;.;=/-;0 9-*3 0-*3 Msc.*+9( 7;.( >;.( 9-> 0->
2. ZAIMEK OSOBOWY 3. OSOBY
Nie mniej zNo%ony i równie ciekawy obraz tworzy odmiana w liczbie po-jedynczej zaimka 3. osoby, ró%ni!cego si" ze wzgl"dów funkcjonalnych od wy%ej omówionych zaimków. Przypisywana im wspóNcze#nie funkcja deiktyczna ma swoje EródNo w pierwotnym wskazuj!cym przeznaczeniu tych zaimków (.)", .)*, .).). Rol" zaimków osobowych 3. osoby liczby pojedynczej te cz"#ci mowy zacz"Ny peNni$ jeszcze w czasie trwania sNowia&skiej wspólnoty j"zykowej22, a na
18 S t i e b e r, dz. cyt., s. 140.
19 W. W i t k o w s k i, Gramatyki galicyjskie (Uwagi o ksztaEtowaniu si1 norm
gramatycz-nych zachodnioukrai3skiego j1zyka literackiego w XIX w.), „Slavia Orientalis” 41(1992), nr 2, s. 105-106.
20 Wspomnie$ nale%y cytowane ju% w tym artykule prace Bewzenki oraz YyNki.
21 Formy 2. osoby liczby mnogiej, które nie pojawiNy si" w tek#cie utworu, uzupeNniono na
podstawie analogicznego rozwoju zaimka osobowego 1. os. l. mn.
gruncie ukrai&skim po przej#ciu pewnych transformacji fonetycznych uksztaN-towaNy si" odpowiednie formy rodzajowe: /-), /.)*, /.).23.
Mianownik 3. osoby l. poj. rodzaju m"skiego i %e&skiego (form r. nijakiego w tek#cie nie zanotowano) reprezentuj! nast"puj!ce przykNady: /-), .)*.
O istnieniu zaimka rodzaju m"skiego ze wstawnym /- #wiadcz! pisemne zabytki pocz!wszy od XV w. W niezmienionej formie przetrwaN on do czasów wspóNczesnych, gdzie obowi!zuje w ukrai&skim j"zyku literackim i niektórych gwarach ukrai&skich24. Natomiast pozbawione labialnego nagNosu formy rodzaju
%e&skiego, obecne w j"zyku utworu Witoszy&skiego, byNy w powszechnym u%y-ciu w gwarach Galicji, co potwierdzaj! liczne gramatyki galicyjskie z XIX wieku25.
[...] - 9-0(7 .30 /-) 0-7-)- [...] (VI)
K+>+ 0(870;<+9+ 0(59; 0(8 5;*;<3, 8+ .)* >B-73 ,0352-. (?)
DopeNniacz l. poj. 3 osoby reprezentowany jest równolegle przez formy ortotoniczne oraz enklityki, odpowiednio dla rodzaju m"skiego (67., 7.) i dla rodzaju %e&skiego (88, 8).
Wywodz!ca si" z j"zyka staroruskiego forma rodzaju m"skiego z pocz!t-kowym 6- [9(] jest wNa#ciwa dla gwar ukrai&skich, zarówno tych dziewi"tna-stowiecznych gwar Rusinów galicyjskich26, jak i gwar dwudziestowiecznych27.
Nowsza forma r. %e&skiego 88 (68 Z 88) wespóN z innymi wariantami wyst"puje w gwarach narzeczy poNudniowych, a tak%e speNnia rol" normy literackiej28.
Po-jawiaj!ca si" enklityka 8 posiada znamiona zjawiska gwarowego o ograniczonej do cz"#ci gwar narzecza poNudniowo-zachodniego sferze funkcjonowania29.
[...] N; >-*;R >*+<73 67. 9+,-./8/. (VI) [ ,9-=, F; 7. 7/75- 9+*-, [...] (VI) [...] 05-G/>4, 0B+<+8 88 0(<9(>7D 037<(./=. (?) [...] L+ 0;,D*+ 8 G-89- >32-, [...] (IV)
23 Tam%e. 24 Tam%e, s. 156. 25 Zob.: W i t k o w s k i, dz. cyt., s. 103-108. 26 Tam%e. 27 ' + 0 , + 9 5 ;, dz. cyt., s. 119-121. 28 Tam%e. 29 \. O 3 2 5 ;, B)*) "0'./0/67 %7!*+/7 (/), Q3R0 1966, s. 185.
Jedyn! form! celownika, zanotowan! w j"zyku dziewi"tnastowiecznego utworu dramatycznego dla rodzaju m"skiego, jest enklityka ':, typowa dla gwar narzecza poNudniowo-zachodniego30, a rodzaj %e&ski reprezentuje forma 89, która
po przej#ciu pewnych zmian fonetycznych we wczesnej fazie rozwoju (9(% – 9(9 – 9-9), funkcjonuje w cz"#ci gwar ukrai&skich oraz w j"zyku literackim31.
S-5, 7; 0(9 ./0, 4 ': B;845/0-0, [...] (VII)
S3 .; ,8-1>4 ,-./0, F; 9(* 89 05-G/>4, 0B+<+8 RR 0(<9(>7D 037<(./=. (?) W bierniku rodzaju %e&skiego zanotowano paraleln! z dopeNniaczem form" 88. Du%ym zró%nicowaniem formalnym odznacza si" natomiast biernik rodzaju m"skiego, gdzie obok wspomnianych ju% form dopeNniacza 67., 7. zanotowano formy ortotoniczne z pocz!tkowym )-: )(7., );.7..
Wszystkie zanotowane formy biernika zaimków rodzajowych znane s! j"-zykowi ukrai&skiemu z racji funkcjonowania w jego strukturach w ró%nych przedziaNach czasowych. Najstarsza, bo pojawiaj!ca si" od XII wieku w pi#-miennictwie staroruskim i do dzi# funkcjonuj!ca, jest forma 67., która wespóN z pozostaNymi formami ortotonicznymi )(7., );.7. i enklityk! 7. wyst"puje w gwarach ukrai&skich narzecza poNudniowo-zachodniego32. Ponadto zakres
funkcjonowania niektórych z nich (88, );.7.) zostaN poszerzony o sfer" j"zyka literackiego. A-,4 0368+, J;83 – J;83 – >5<36*;>D 7/7, F; .3* 73 88 , 8-2+5- B;5-,-0. (IV) A;RJ-0 *3236, 23C323>4 7/)3, H32DC36 9-8 );.7. 0G+ 9+ ./8+ 8</)36; [ ; 9(* *3C2= ( 9+ ,-./8/, '; 67. 2=.2= ( 2=.373 ./8/. [...] (V) [ ,- )(7. 7;.( W-9/9D; </:/. (IX)
Niestety, materiaN egzemplifikacyjny zaimków rodzajowych ko&czy si" na bierniku liczby pojedynczej, a w liczbie mnogiej odnotowano jedynie form" miejscownika )%4, która, ulegaj!c tylko nieznacznym zmianom fonetycznym,
30 O ; 0 7 ; . < = J (i inni), dz. cyt., s. 162; ' + 0 , + 9 5 ;, dz. cyt., s. 121; O 3 2 5 ;, dz. cyt.,
s. 85.
31 O ; 0 7 ; . < = J (i inni), dz. cyt., s. 162.
funkcjonuje we wspóNczesnym ukrai&skim j"zyku literackim oraz w jego odmian-kach terytorialnych.
Ze wzgl"du na braki w materiale egzemplifikacyjnym w j"zyku boha-terów analizowanego utworu Iwana Witoszy&skiego paradygmat zaimków rodzajowych obojga liczb b"dzie niepeNny:
M. 0(9 ;9- --- D. 1);, ); RR, R --- C. */ R6 --- B. 1);, );, 9+);, 9D;); RR --- N. --- --- --- Msc. ---- --- 93J
J"zyk utworu Kozak i ochotnyk autorstwa Iwana Witoszy&skiego, lokalizuj!cy miejsce akcji na podstawie konkretnych cech j"zykowych gdzie# na pograniczu Nadsania i Naddniestrza, wykazuje du%! wariantywno#$ elementów j"zykowych w zakresie fonetyki, morfologii, skNadni i leksyki. Zaimki osobowe, integralny skNadnik systemu morfologicznego, b"d!ce przedmiotem analizy w niniejszym artykule, stanowi! niew!tpliwie niezaprzeczalny czynnik dyferencjacji obrazu j"-zykowego Rusinów, mieszka&ców Galicji Wschodniej. Zarówno odmiana zaimka 1. i 2. osoby, zaimka zwrotnego, jak i odr"bnie traktowana odmiana zaimka 3. osoby, pomimo braków w materiale egzemplifikacyjnym, zarysowaNy nam ciekawy i zNo%ony paradygmat j"zyka wsi galicyjskiej poNowy XIX wieku. Po-dobnie jak w przypadku innych kategorii gramatycznych w tek#cie sztuki Iwana Witoszy&skiego obok form znanych innym gwarom ukrai&skim oraz stano-wi!cych norm" dla wspóNczesnego ukrai&skiego j"zyka literackiego, np.: 1. os. l. poj. $, ('!', ('!; 2. os. l. poj. .), .'?', ./?; zaimek zwrotny *'?', */?; 3. os. l. poj. !, !+/6/ (r. m"ski), 77, 7C (r. %e&ski), pojawiaj! si" formy znane tylko na obszarze funkcjonowania narzecza poNudniowo-zachodniego, np.: enkli-tyki w 1. os. l. poj. (), ($, 2. os. l. poj. .) (./?), .$, 3. os. l. poj. 6/, (% (r. m"ski), 7 (r. %e&ski).
BIBLIOGRAFIA
H u k I., Z problematyki ksztaNtowania si" pi#miennictwa ukrai&skiego w Galicji w pierw-szej poNowie XIX wieku: wojna o alfabet, „Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze” 2001, nr 11-12, s. 404-414.
i e s i ó w M., Zaimki w ukrai&skim j"zyku literackim XVII i pocz!tku XVIII w., „Annales Universitatis Mariae Curie-SkNodowska”, 27(1972), nr 6, Sectio F, s. 91-106.
S t i e b e r Z., Zarys gramatyki porównawczej j"zyków sNowia&skich, Warszawa 1989. W i t k o w s k i W., Gramatyki galicyjskie (Uwagi o ksztaNtowaniu si" norm
grama-tycznych zachodnioukrai&skiego j"zyka literackiego w XIX w.), „Slavia Orientalis” 41(1992), nr 2, s. 103-108.
' + 0 , + 9 5 ; C., ]5<-R9>D5- 8(-2+57;2;)(4, Q3R0 1980.
' / 2 - J ; 0 > D 5 3 6 X., ]5<-R9>D5- *;0-, w: t e n % e, @3.<-9( B<-T( 0 B’473 7;*-J, t. II, Q3R0 1977.
@ ( 7 ; C 3 9 > D 5 3 6 ?., Q;,-5 ( ;J;7935, w: X(<0-5 ,-9-8 K49/. A+<+*3>D5( 8</53 >+<+8393 U?U >7;2(774, red. @. A323B;03:, A+<+*3C2D 2001, s. 133-165.
O 3 2 5 ; \., L-<3>3 , 8(-2+57;2;)(R /5<-R9>D5;R *;03, Q3R0 1966.
O ; 0 7 ; . < = J H., @ ; 2 ; J P . , C - * ( 6 2 + 9 5 ; K . , K 2 3 9 D 5 ; ?., ?>7;<3:9- )<-*-735- /5<-R9>D5;R *;03, Q3R0 1980.
@?NH?L^@ILL[ PKP'P@_U VI`HaLL_Q?@ ] HP@? S@Pb] ?@ILI @?SPc_LKdQPWP DEFGD - E,EHBID
b + , = * + A<+8*+7;* -9-2(,/ / >7-77( 1 B-<-83)*- ;>;.;03J ,-6*+9935(0 / *;0( 8<-*--73:9;); 70;</ ?0-9- @(7;C39>D5;); „Q;,-5 ( ;J;7935” 1849 <;5/. L- ;>9;0( 03.<--9;); , 7+5>7/ TD;); 0;8+0(2= *-7+<(-2/ -07;<5- >7-77( B<+8>7-032- <(,9( 0-<(-973 ,-6*+9935;03J e;<*: ;<e;7;9(:93J (73B;03J 824 (9C3J 8(-2+57(0 7- >/:->9;R /5<-R9>D5;R 2(7+<-7/<9;R *;03), 45( e/95T(;9/=7D B-<-2+2D9; (, +952(735-*3 (73B;03*3 824 B(08+99;-,-J(89;); 8(-2+57/).
S#owa kluczowe: zaimek, paradygmat, forma ortotoniczna, enklityka, narzecze poNudniowo-zachodnie.
<=0>./- ,=./*: ,-6*+9935, B-<-83)*-, ;<e;7;9(:9- e;<*-, +952(7353, B(08+99;-,-J(8936 8(-2+57.
