skiego Kocioa i caego spoecze stwa, ale równie dla wszystkich aktywnych uczestników ycia spoecznego i religijnego w Polsce, w tym szczególnie dla wadz kocielnych rónego szczebla oraz caego duchowie stwa. Dla modych badaczy i studentów socjologii, recenzowana ksika, tak zreszt jak kada inna monografia profesora Maria skiego o charakterze empirycznym, stanowi moe przykad profesjonalnego i rzetelnego warsztatu badawczego, jakim powinna si cechowa publikacja socjologiczna oparta na wynikach bada ilociowych.
Co wane i godne poddania pod rozwag wspóczesnym badaczom religii i re-ligijnoci, swoj ksik „Katolicyzm polski. Cigo i zmiana. Studium socjo-logiczne" profesor Maria ski poniekd wyznacza pole do dalszych eksploracji na paszczy nie religijnoci Polaków. Jak bowiem sam zauwaa, w odniesieniu do przyszoci polskiego katolicyzmu otwiera si szeroki horyzont pyta i poszuki-wa badawczych (s. 385). S one o tyle zoone, e „dzisiaj socjologowie nie pytaj ju o to, czy religia przetrwa czy zniknie ze sceny spoecznej, zwaszcza z ycia publicznego. Problemem jest jedynie tempo procesów sekularyzacji i desekularyzacji oraz to, jakie formy religijnoci indywidualnej bd dominowa w przyszoci. Scenariusze rozwoju i regresu mog si ksztatowa rozmaicie w poszczególnych krajach" (s. 388). To, które z nich znajd zastosowanie w Polsce, niewtpliwie stanowi bdzie interesujcy przedmiot analiz przyszych projektów badawczych z zakresu socjologii religii.
Rafa Boguszewski Szkoa Gówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Fundacja Centrum Badania Opinii Spoecznej
Magorzata Sodowa-Hepa, Rozwój zintegrowany. Warunki, wymiary,
wy-zwania, Warszawa: Cedewu 2013, ss. 241.
Ksika zawiera 241 stron podzielonych na pi rozdziaów oraz zako czenia, zawierajcego wnioski wypywajce z przeprowadzonej analizy i postulaty doty-czce przezwyciania dotychczasowych barier, zarówno w sferze badawczej, jak i aplikacyjnej.
Rozdzia pierwszy ma charakter teoretyczny, wprowadzajcy. Na tle refleksji dotyczcej rónego rodzaju kategorii, rozwój w kontekcie takich poj, jak:
wzrost, postp i modernizacja, zaprezentowany zosta jako alternatywny para-dygmat trwaego zrównowaonego rozwoju oraz trudnoci i moliwoci jego
za-domowienia si w ekonomii.
Kolejny rozdzia pracy jest swego rodzaju pomostem midzy warstw teoretyczn a problemami praktycznymi i prób odpowiedzi na pytanie: kiedy rozwój jest lub moe by zintegrowany?
W rozdziale trzecim ujte zostay dwa zasadnicze wymiary zintegrowanego rozwoju: czasowy i terytorialny, a w ich obrbie midzy innymi: rola podoa historycznego w procesie wyjaniania tera niejszoci i przewidywania przyszoci oraz nowego spojrzenia na powizania funkcjonalne. W tym kontekcie zaprezentowane te zostay ponadregionalne i subregionalne kontrasty, przykady wewntrzregionalnego dualizmu rozwojowego oraz wielowymiarowo peryferii, traktowane jako czne konsekwencje uwarunkowa rónej natury.
Rozdzia czwarty zawiera charakterystyk funkcjonujcego obecnie w Polsce systemu zarzdzania rozwojem, jego podstaw prawnych, podmiotów, instrumen-tów i zasad. W rozdziale tym zostay wyeksponowane moliwoci wykorzystania nowych instrumentów i spojrzenia przez ich pryzmat zarówno na uwarunkowania historyczno-kulturowe, jak i terytorialne, w szczególnoci o charakterze subregio-nalnym i ponadregiosubregio-nalnym. Wyartykuowana te zostaa potrzeba zintegrowa-nego finansowania, traktowazintegrowa-nego jako niezbdny element systemu naczy
po-czonych, weryfikator jego sprawnoci i efektywnoci, warunek konieczny
sku-tecznego planowania i zarzdzania strategicznego, mylenia zadaniowego, a w konsekwencji deklarowanego i podanego zintegrowanego zarzdzania rozwo-jem.
W ostatnim rozdziale pracy zostay zaprezentowane wyzwania zarówno na paszczy nie badawczej, jak i aplikacyjnej, zwizane przede wszystkim z prze-chodzeniem do cywilizacji informacyjnej w nowych realiach globalnych i euro-pejskich, przy coraz wyra niej odczuwanych problemach depopulacyjnych. Ich syntetycznym wyrazem s nowe moliwoci glokalizacji, bazujcej na innowa-cyjnej specjalizacji.
Recenzowana publikacja zawiera wnikliw analiz zintegrowanego rozwoju przez pryzmat wyzwa stojcych przed Polsk i jej regionami. Analiza ta zostaa przeprowadzona na paszczy nie poznawczej i aplikacyjnej, ze szczególnym uwzgldnieniem aspektów praktycznych. Tre jest zbiena z tytuem, tok wodu synergicznie przenika elementy mechanizmu rozwojowego: warunki, wy-miary, wyzwania. Na uwag zasuguje optymalny zakres szczegóowoci ujcia w/w elementów, który, z jednej strony, w sposób holistyczny je analizuje, z dru-giej za precyzyjnie nakrela czci wspólne tych wymiarów, ich dynamik oraz
sprzenia zwrotne. Pozwala spojrze z rónych perspektyw na warunki, wymiary i wyzwania zintegrowanego rozwoju. Tre pracy koncentruje si na komparacji teorii i praktyki w zakresie zintegrowanego rozwoju, skali problemów i ich zró-nicowa , moliwoci jego stymulowania w procesach globalizacyjnych, glokali-zacyjnych i regionalistycznych. Publikacja wychodzi naprzeciw zapotrzebowaniu praktycznemu w procesach rozwojowych poprzez upowszechnienie podejcia zintegrowanego.
Zadeklarowanym (i w peni zrealizowanym) celem pracy „jest konfrontacja in-spiracji teoretycznych oraz realnych problemów i skali ich zrónicowania z mo-liwociami stymulowania zintegrowanego rozwoju Polski” (s. 20). W publikacji poddano weryfikacji dwie gówne hipotezy badawcze: pierwsza zakadaa, e „skuteczne stymulowanie rozwoju, za porednictwem instytucji i instrumentów ekonomicznych i pozaekonomicznych, jest moliwe tylko wtedy, gdy waciwie rozumie si jego istot” (s. 21). Druga za stanowia, e „niezbdne jest syste-mowe, interdyscyplinarne ujmowanie rozwoju oraz uwzgldnianie warunków i zasad […] adu zintegrowanego, efektywnoci spoeczno-ekonomicznej, wzajem-nych korzyci wspódziaajcych ze sob ukadów” (s. 21). Zgodnie z tytuem monografii, przez pryzmat weryfikacji postawionych hipotez badawczych, doko-nano rzetelnej analizy zintegrowanego rozwoju poprzez trzy jego skadowe wa-runki, wymiary i wyzwania, a take ich inferencji sensu largo.
Warto równie podkreli innowacyjno dokonanych analiz, które zostay osadzone w szerokim kontekcie wspóczesnych problemów ekonomicznych. Skupia si ona na takich elementach jak:
1. Zanegowanie koncepcji dominacji jednego nurtu w teoriach ekonomicz-nych na rzecz heterodoksyjnego ujcia teorii i modeli ekonomiczekonomicz-nych, zwaszcza w zakresie zrównowaonego rozwoju. Ujcie takie daje moliwo rozszerzenia pola badawczego i precyzyjniejszej identyfikacji zwizków pomidzy gospo-dark, rodowiskiem i spoecze stwem.
2. Rozszerzenie paradygmatu zrównowaonego rozwoju dziki szerszej inter-pretacji okrelonych kategorii ekonomicznych. W publikacji zwrócono uwag na takie aksjomaty zrównowaonego rozwoju jak: postp, instytucje spoeczne, spój-no terytorialna, równowaga, efektywspój-no adaptacyjna.
3. Zaproponowanie koncepcji rozwoju zintegrowanego w oparciu o ad ekonomiczny, spoeczny i rodowiskowy. W publikacji dowodzi si, e jedn z najwaniejszych determinant zintegrowanego rozwoju jest oparcie mechanizmu rozwojowego na policentrycznych sieciach koordynacji dziaa , bazujcych bar-dziej na ekonomii sieci ni na ekonomii skali.
4. Dokonanie podziau procesu zintegrowanego rozwoju na dwie sfery: za-sady dziaania (kooperacja, komunikacja, komputeryzacja, komplementarno, kompatybilno, koordynacja, kompetencje, koncentracja i koegzystencja kontra-stów) oraz zasady stanowice rezultat dziaa (konwergencja i konkurencyjno).
5. Stworzenie autorskiej koncepcji strategicznego modelu rozwoju Polski. Ini-cjatywa ta bazuje na wspórzdnym podejciu do innowacyjnoci, efektywnoci i jakoci ycia mieszka ców Polski. Narzdziami wdraajcymi autorsk koncep-cj strategicznego modelu rozwoju Polski wskazano: inteligentn specjalizakoncep-cj regionów, rozwój lokalny kierowany przez miejscow spoeczno, zintegrowane inwestycje terytorialne, regionalne kontrakty, partnerstwo publiczno-prywatne oraz budetowanie zadaniowe, wieloletnie planowanie finansowe i inwestycyjne.
Recenzowana monografia jest dzieem spójnym. Poszczególne rozdziay s wzgldem siebie komplementarne i nawzajem sobie potrzebne. Ponadto, w spo-rym zamcie pojciowym dzisiejszego wiata, wana jest potrzeba powrotu do wyjaniania elementarnych poj ekonomicznych. T luk recenzowana mono-grafia skutecznie wypenia. Na szczególne podkrelenie zasuguje sposób wyja-niania poszczególnych poj i zwizków pojciowych. Mona nawet stwierdzi, e troska o czytelno i jasno poj wprowadza publikacj w ton niemal ency-klopedyczny (np. s. 40 i nast.). Nie burzy to jednak struktury caoci, gdy ksika osadzona jest na osi analizy, oceny i predykcji tematycznie spójnych za-gadnie .
Niewtpliwym atutem pracy jest jej staranna redakcja oraz jzykowa popraw-no przekazu treci, precyzja i zwizo jzyka. Publikacja napisana jest jzy-kiem naukowym, a jednoczenie nie jest wyalienowana od metafor oraz trafnie dobranych cytatów, co uatwia zrozumienie omawianych zagadnie , pozytywnie wpywa na pynno czytania, a jednoczenie zachca do lektury. Publikacja daje dobre wiadectwo erudycji, zdolnoci i wiedzy ekonomicznej.
Dokumentacja ródowa jest wzorcowa. W ksice wykorzystane zostay zarówno najnowsze wyniki bada zawarte w literaturze przedmiotu, jak i aktualne materiay statystyczne, akty normatywne oraz dokumenty strategiczne. Naley podkreli niezwykle bogat literatur przedmiotu wykorzystan w pracy (prawie siedemset pozycji). Stanowi ona cenne kompendium ródowe dla badaczy zintegrowanego rozwoju.
Recenzowana publikacja stanowi cenny materia naukowy i dydaktyczny. Wskazuje ona bowiem zasadnicz rol, jak odgrywa rozwój zintegrowany w utrzymaniu homeostazy, nie tylko ekonomicznej, lecz równie kulturowej i spo-ecznej wspóczesnych pa stw. Omawian publikacj cechuje szeroka problema-tyka podejmowana w kadym z rozdziaów, bogactwo materiau empirycznego
oraz walor zaprezentowanej refleksji ekonomicznej. Wikszo rozdziaów i pod-rozdziaów recenzowanej publikacji poprzedzona jest cytatami – mottami, umo-liwiajcymi czytelnikowi szybk orientacj w ich treci. Wszystkie czci publi-kacji wpisuj si w realizacj jej myli przewodniej, problematyka rozwoju zintegrowanego stanowi wyzwanie o charakterze interdyscyplinarnym, wycho-dzce poza sfer zarzdzania, wyznacza reguy mylenia o procesach moderniza-cji, spójnoci spoeczno-ekonomicznej i terytorialnej. Korzystanie z takiej per-spektywy badawczej pozwala czytelnikowi dokonywa ogldów, a nastpnie eks-plikacji zjawisk dotyczcych rozwoju zintegrowanego.
Recenzowana monografia jest jedn z najwaniejszych publikacji naukowych na polskim rynku wydawniczym o tematyce zrównowaonego rozwoju. Szcze-gólnie cenn jej cech jest autorski, twórczy i oryginalny koncept modernizowa-nia rzeczywistoci na bazie analiz, ocen i predykcji trendów rozwojowych.
Dr Lech Jaczuk Instytut Nauk Politycznych i Spraw Midzynarodowych KUL
