194 Recenzje
W Y W IA D R E T Y K A Z M A R Y N A R Z A M I
W związku z w yżej wymienionym artykułem o mapach nawigacyjnych Bał tyku warto wspomnieć o uwagach prof. J. Staszewskiego na temat średniowiecz nej kartografii nawigacyjnej Bałtyku, która nie stosowała zdjęć kompasowych, oraz o technice nawigacji marynarzy bałtyckich do połowy X V I w. Nie zwracali oni bynajmniej uwagi na mapy morskie i na właściwe użyoie kompasu. Pisze 0 tym Retyk, który na polecenie Kopernika nawiązał w Gdańsku kontakty z tu tejszym i marynarzami, pływającym i m. in. do A n g lii i Portugalii: „Chwalą się oni, że mają sztukę żeglarską w głowie. Jak długo sprawa idzie dobrze, to im się udaje, ale, niestety, nieraz im sztuka z głow y w ylatuje tak, że w biedzie nie mogą jej odnaleźć, a w tedy osiadają na mieliźnie z ludźmi i ładunkiem“ 3.
Stosunki te uległy zasadniczej zmianie w I I połowie X V I w.; np. już W illiam Gilbert w Colecestrenis de magnete magrietisque corporibus [...] z 1600 r. wym ienia m.in. „kompas gdański“ jako osobny rodzaj „używany na całym Morzu Bałtyckim 1 w prowincjach Holandii“ .
Prof. Staszewski, zajmując się dawną żeglugą z Gdańska do Anglii, podaje ponadto, że na szlaku tym pływały „maszty jodłowe” i angielska nazwa jodły — spruce pochodzi od polskiego określenia „z Prus” . W istocie jednak jest to niepo rozumienie. Drewno masztowe z polskich Prus, używane w dawnym zachodnio europejskim budownictwie okrętowym — był to świerk (Picea excelsa), a nie jodła (Albies alba), której granica północna nie sięga równoleżnika 52°. Wiarogod- ność wymienionego wywodu etymologicznego podważył już E. Słuszkiewicz w arty kule Czy ang. spruce „rodzaj jodły“ pochodzi z poi. „z Prus'"! *.
Z. Br.
S Y L W E T K I B L IS K IE Z N A U K I, TE C H N IK I, PR Z E M Y SŁU
N a łamach „Przeglądu Technicznego“ kontynuowany jest cykl artykułów Sta nisława Szenica Sylwetki bliskie t. Początkowo wydawało się, że cykl ten obejmie jedynie życiorysy wybitnych inżynierów polskich. Kolejne artykuły wskazują jed nak, że autor postanowił opisywać również życie i działalność ludzi nauki, prze mysłu oraz rzemiosła, przy czym nie tylko Polaków, lecz także obcokrajowców, którzy zasłużyli się dla naszego kraju.
W okresie od marca do czerwca 1964 r. ukazały się artykuły o Franciszku i M i chale Mezerach (nr 9), Janie Dekanie i Stanisławie Solskim (nr 10), Stanisławie Grzepskim (nr li), Filipie Girardzie (nr 12), Tytusie Burattinim (nr 13), Edwardzie Habichu (nr 15), Wincentym Choroszewskim (nr 16), Aleksandrze Chodkiewiczu (nr 17), Tomaszu Dangelu (nr 18), Władysławie Folkierskim (nr 19), Kajetanie Garbińskim (nr 20), Franciszku Armińskim (nr 21), Gugenmuśach (nr 22) oraz Ste fanie Drzewieckim (nr 25).
P rzy okazji informacji o powyższym cyklu warto podać, że w nrze 2/1964 „Przeglądu Spawalnictwa“ Ryszard Brzozowski przypomniał życiorys prof. Ste fana Bryły, w yliczając m. in. najważniejsze prace badawcze i konstruktorskie * Por.: Chorografia Jerzego Joachima Retyka. Przełożył i wstępem opatrzył J. Staszewski. „Zeszyty Geograficzne W SP w Gdańsku“ , t. 3, 1961.
* „Język Polski“ , nr 4/1954, ss. 309— 311. Por. przeciwne zdanie: B. W o j c i e c h o w s k i , Język angielski świadkiem polskości Gdańska. „Problem y“ , nr 2/1953, s. 137; było to powtórzenie wyw odów M. Aurousseau z „The Geographical Journal“ z 1952 r.
uczonego. Natomiast „Gospodarka Wodna“ (nr 1/1964) zamieściła relację z uro czystego posiedzenia poświęconego pamięci prof. Karola Pomianowskiego w pięt nastą rocznicę jego śmierci. Posiedzenie odbyło się 5 V I I 1963 na Politechnice Warszawskiej. W tym samym numerze czasopisma znajdujemy Wspomnienie o prof. K arolu Pomianowskim, napisane przez prof. Wacława Balcerskiego.
J. J.
CZTE R D ZIE S TY R O C Z N IK „PR Z E G LĄ D U ELEK TR O TE C H N IC ZN E G O “ „Przegląd Elektrotechniczny“ należy do grupy najstarszych z istniejących obecnie czasopism technicznych w Polsce. Pierw szy jego numer ukazał się 25 V 1919. Uwzględniając przerwę wojenną, rok 1964 był czterdziestym w historii tego miesięcznika.
Powyższy jubileusz został uczczony specjalnym numerem okolicznościowym (6/1964), w którym znalazły się trzy artykuły dość szczegółowo obrazujące historię czasopisma. Są to: mgra inż. Henryka Zdziecha Jubileusz „Przeglądu E lektrotech nicznego“ — X V I Walny Zjazd Delegatów SEP; mgra inż. Władysława Pawłowskiego Czterdziestolecie „Przeglądu Elektrotechnicznego“ ', m gr Aldony Kim ontt Autorzy i tematyka w czterdziestu rocznikach „Przeglądu Elektrotechnicznego“.
J. J.
O P R Z E W O D N IK U D L A G ISERO W PO STU L A T A C H
(
Setna rocznica wydania książki Aleksandra Miecznikowskiego Przewodnik dla giserów stała się okazją dla przypomnienia treści oraz dokonania oceny tej pracy. W artykule Pierwszy polski podręcznik odlewnictwa „Przewodnik dla giserów“ inż. Aleksandra Miecznikowskiego (Warszawa 1864) dr inż. Jerzy Piaskowski om ówił pokrótce poszczególne rozdziały książki, a następnie przedstawił jej wartość, jako publikacji ujmującej wszechstronnie problemy ówczesnego odlewnictwa. Dr Pias kowski stwierdził, że książka odznacza się przejrzystością i jasnością wykładu oraz zawiera w iele informacji technicznych potrzebnych odlewnikowi II połowy X I X w. Na podkreślenie zasługuje konsekwentne stosowanie przez Miecznikowskiego pol skiego słownictwa technicznego, co niewątpliwie nastręczyło mu w iele trudności, . gdyż korzystał ze źródeł zagranicznych. Forma i treść Przewodnika świadczą nie tylko o fachowości Miecznikowskiego, lecz także o jego zdolnościach pisarskich i popularyzatorskich Omawiany artykuł ukazał się w nrze 5/1964 „Przeglądu Odlewnictwa“ .
J. J. Aleksander Miecznikowski — inżynier, wynalazca i autor literatury technicz nej oraz jego dzieło — to tytuł zamieszczonego w 'n rz e 14/1964 „Przeglądu Mecha nicznego“ artykułu Czesława Borskiego. Artykuł stanowił odbicie tematyki kon ferencji poświęconej Miecznikowskiemu i jego działalności, zorganizowanej przez Zarząd Krakowskiego Oddziału Stowarzyszenia Technicznego Odlewników P o l
1 W następnym numerze „Kw artalnika“ ukaże się obszerny, ilustrowany arty kuł J. Piaskowskiego W setną rocznicę wydania pierwszego polskiego podręcznika odlewnictwa (przypis red.).
