Mevr. B. Westendorp-Osieck: Overzichtstentoonstelling in het museum "Het Prinsenhof" Delft, 15 april - 15 juni 1950

catalogus

o.

B 248g

Catalogus Mevr. B. We s ten cl

r p. 0 s i eek.

Overzichts-tentoonstel I ing in het Museum " Het Prinsenhof"

te

Delft. Delft, D.U.M.

1950.

12 pp. tekst

8 pp. afb. 24

MEVR. B. WESTENDORP-OSIECK

Overzichtstentoonstelling

in het museum

"HET PRINSENHOF"

DELFT

DELFTSCHE UITGEVERS MAATSCHAPPIJ

•

i

.lli~ll

l

lll lll~

0701

5

47

1

De gekleurde plaat op de omslag, afkomstig uit de album "Japan" van de serie "De Wereld in Beeld" is met grote bereidwilligheid afgestaan door N.V. Zeepfabrieken "Het Anker" v.h, Gebr. Dobbelman, Nijmegen.

INLEIDING.

Nog altijd is Nederland een land van schilders - maar ook van schilderessen. Steeds weer nieuwe kunstenaars komen op de voorgrond, telkens weer breken nieuwe opvattingen zieh baan. Het beeld van de hedendaagse schilderkunst is daardoor wel zeer veelzijdig geworden!

Temidden van de talrijke kunstenaars met hun onderling zo tegenstrijdige opvattingen, gevolg van onbevredigdheid met het bestaande en het zoeken naar nieuwe mogelijkheden, werkt te Amsterdam een groep schilderessen die trouw zijn gehleven aan hun eens gekozen ideaal en die dit met groot talent en voortreffelijk vakmanschap gestalte hebben weten te geven. Albert Plasschaert heeft, nu reeds vele jaren geleden, deze kunstenaressen de "Amsterdamse Joffers" genoemd en deze naam hebben zij tot heden toe behouden.

Het mag in de geschiedenis der beeldende kunsten zeker als een uiterst zeldzaam verschijnsel aangemerkt worden dat de band die voor ruim veertig jaar door deze schilderessen op de Amsterdamse academie gesloten werd, nog steeds even hecht is en dat zeven van hen in goede gezondheid en met onver-flauwde werkkracht het penseel nog immer hanteren. Met uit-zondering van Nelly Bodenheim, die in hoofdzaak illustratief· deeoratief werk maakt, houden de Amsterdamse J offers de traditie hoog van het Amsterdamse impressionisme.

Zij scheppen dus in volle vrijheid en vertolken, ieder naar eigen aard, de emoties die het aanschouwen der verschijningen uit de natuur bij hen opwekken. Het intellectuele en cerebrale element dat naast grote esthetische kwaliteiten in menig heden-daags kunstwerk treft, is hen vreemd. De neiging tot deformatie

der natuurlijke vormen of tot abstraheren, waardoor tenslotte voorstellingsloze kunst kan ontstaan, moet men bij deze kun-stenaressen evenmin zoeken; daarvoor zijn zij te spontaan en genieten zij te veel van elk schilderachtig detail in hun om-geving.

Zonder aan het genie en de capaciteiten der baanbrekers cn vernieuwers der moderne schilderkunst te kort te doen, kan men toch zeggen dat het in deze tijd van onrust en verwarring weldadig is te constateren dat een groep vrouwen der oudere generatie trouw is gebleven aan de typisch schilderachtige tra-ditie met zijn voorliefde voor licht en kleur, voor het spontaan weergeven van de eigen, zeer persoonlijke visie.

Het Amsterdamse impressionisme, dat naar vorm en inhoud verschilt van de eerste impressionistische opvattingen der Haagse school, is voor deze kunstenaressen een levend begrip gebleven.

De kring der Amsterdamse Joffers bestaat uit Maria E. van Regteren Altena, Jo Bauer-Stumpff, Nelly Bodenheim, Lizzy Ansingh, Coba Ritsema, Coba Surie en Betsie Westendorp-Osieck. Ans van den Berg is helaas overleden. Met uitzondering van deze laatste hebben deze schilderessen het voorrecht gehad ongeveer tegelijkertijd op de Academie te Amsterdam leiding bij hun studies te ontvangen der professoren Dake, van der Waay en August Allebé.Een grote en degelijke vakkennis van het metier was hiervan het gevolg. Johanna Elisabeth Osieck, de latere mevrouw Westendorp, is de jongste harer kunstzus-teren en waarschijnlijk ook de meest veelzijdige.

Geboren op 29 December 1880 te Amsterdam, wordt Betsie Osieck in 1898 leerlinge van Lizzy Ansingh en daarna van de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam. Op het einde van haar studietijd, toen Anton der Kinderen directeur was, had zij gedurende twee jaren een loge aldaar. In 1917 treedt zij in het huwelijk met Mr H. K. Westendorp, de be-kende bankier en kunstkenner, mede-oprichter van het mu-seum voor Aziatische kunst te Amsterdam.

Met haar echtgenoot maakt mevrouw Westendorp vele reizen en bezoekt in 1930 o.a. Indonesië, China, Japan, Cambodja en Ceylon. Talrijk zijn de gevoelige schetsen die mevrouw Westen. dorp meebrengt van haar vele reizen die volgens haar eigen woorden immers slechts waarde voor haar hebben in zoverre deze de gelegenheid schenken tot het vastleggen van steeds weer nieuwe indrukken. De veelzijdigheid in de keuze harer onderwerpen is door deze reizen dan ook sterk gestimuleerd. Door haar huwelijk zag mevrouw Westendorp zich geplaatst midden in het woelige gezelschapsleven van haar vaderstad en kwam zij met de meest uiteenlopende persoonlijkheden in con-tact. Van velen hunner legde zij het beeld in levendige, vlot gekomponeerde en juist doorvoelde portretten vast. Hierdoor is deze zijde van het oeuvre van mevrouw Westendorp ten nauwste verbonden met de kultuur van een bepaalde phase van het Amsterdamse leven vóór 1940.

Dit oeuvre getuigt van een ononderbroken werkkracht, een onuitputtelijke vitaliteit en een onverflauwde belangstelling voor het leven in al zijn schakeringen. Personen gekleed in de kostuums onzer voorouders, danseressen en toneelspelers in hun kleedkamers, acteurs van het Japanse volkstoneel, kameel-drijvers, worden in talloze schetsen met dezelfde onfeilbare zekerheid in hun karakteristieke verschijning vastgelegd, hetzij in pastel, tekening of aquarel. Naast deze notities uit het leven staan de schilderijen, voor het merendeel groot van formaat, royaal van kompositie, breed geschilderd, niettegenstaande de soms gloeiend-felle kleuren steeds fijn van koloriet.

Ook deze schilderijen zijn de spontane weergave van de na-tuur. Zij zijn niet zorgvuldig uit kleinere schetsen samengesteld en opgebouwd maar voortgevloeid uit de directe aanschouwing, vlot geschilderd, fraai van factuur. De wereld is immers vol schoonheid: de bloemen, het landschap, de voorwerpen die zich argeloos tot een stilleven laten schikken, steeds weer is er iets nieuws dat de blik gevangen houdt en de geest boeit. Ook in de schilderijen treft de variatie der onderwerpen: bloemen,

stillevens met sinaasappels of andere vruchten, een keuken-tafeltje met flesjes en een keteltje, maar ook landschappen en stadsgezichten in Amsterdam: Heiwerken in de sneeuw, het van Heutz monument bij dooi en het eeuwig-boeiende 'ou d. Amsterdam. In 1923 verscheen bij de firma Bernard Hout-hakker een serie etsen naar Amsterdamse tuinhuizen, onbe-kende bron van schoonheid achter de vermaarde patriciërs-huizen aan de grachten. Voorts verscheen in 1930 bij Martinus Nijhoff een serie van tien etsen naar oud-Hollandse gevelste-nen, waaruit blijkt hoezeer ook de etskunst door deze kunste-nares wordt beheerst.

Tenslotte de reeks belangrijke portretten die treffen door de levendigheid der voorstelling maar ook door het psychologisch inzicht dat er uit spreekt.

Heel het uitgebreide oeuvre laat zich, in tegenstelling met dat van zovele andere artiesten, niet indelen in bepaalde pe-rioden met een verschillend gericht schoonheidsideaal. Me-vrouw Westendorp is aan het impressionisme trouw gebleven en slechts, gelijk bij een begaafde kunstenares verwacht mag worden, rijper en krachtiger geworden. Met vlugge, lenige tO,els

pakt zij de karakteristieke verschijning; de beweging boeit haar en verleent levendigheid aan haar portretten (No. 17). Maar ook de verfijnde stofuitdrukking is aan haar toever-trouwd (No. 28).

Vergelijking met impressionistisch werk uit een vroegere periode, zoals bijvoorbeeld dat van haar kunstzuster Suze Robertson, toont aanstonds aan dat het koloriet van mevrouw Westendorp lichter is. Hierdoor doet zij zich kennen all! een kind van de 20ste eeuw. Volgens haar eigen woorden is een der winsten van onze tijd dat de kleuren helderder werden, wat hehalve in de schilderkunst ook in het moderne interieur tot uiting komt. Op de blanke muren der moderne woningen doen de schilderijen onzer vroege impressionisten vaak wat groezelig aan. Inplaats van de vaak felle kleuren en scherpe contrasten die menig hedendaags kunstenaar lief zijn, prefereert mevrouw

I

No .4. De nieuwedag Cat,No.44

1

I

1

Westendorp echter fijn overwogen tegenstellingen in de kleur. Wel kan ook haar een warm groen of diep rood bekoren even-als een vlammend geel, maar dit wordt dan toch steeds opge-nomen in het gehele concert van begeleidende kleuren zodat een harmonisch geheel ontstaat, dat zich door een zekere hel-derheid toch bij het meer moderne kleurgevoel aanaltrit.

Mevrouw Westendorp is een schilderes in de ware zin des woords: kleur en licht zijn de esthetische middelen waarmee zij met grote virtuositeit en goede smaak de schoonheid der visuele verschijning in beeld brengt.

Volgens de mening van mevrouw Westendorp is de taak van de kunstenaar om vreugde te brengen en te getuigen van de schoonheid der wereld, waarop men nooit uitgekeken behoeft te zijn.

Wij leven in een tijd waarin de meeste kunstenaars een ge-heel andere opvatting huldigen, waardoor de kunst dan ook vaak niets meer met schoonheid te maken heeft. Het doet daar-om weldadig aan in mevrouw Westendorp een schilderes aan te treffen die een meer harmonisch ideaal trouw bleef en de schoonheid met groot talent en liefde is blijven dienen.

Elisabeth H. Korevaar-Hesseling.

Mevrouw B. Westendorp-Osieck is stemhebbend lid van de schilders-verenigingen Arti et Amicitiae en S. Lucas en lid van Pulchri Studio. Haar werk werd onderscheiden door de Wil· link-van Collenprijs in 1913, de S. Lucasprijs in 1930, de gouden medaille van H.M. de Koningin (Arti 1936) en oe gouden medaille op de wereldtentoonstelling te Parijs in 1938. In 1941 vond, naar aanleiding van haar zestigste verjaardag, een grote tentoonstelling van haar werk plaats in de zalen van het Stede-lijk Museum te Amsterdam. Schilderijen van mevrouw Westen-dorp-Osleek bevinden zich o.a, in de Stedelijke Musea te Am-sterdam, 's-Gravenhage en Rotterdam en het Museé du Jeu de Paume te Parijs.

INZENDERS

Departement van Kunsten en Wetenschappen, 's-Gravenhage.

Stedelijk Museum, Amsterdam.

Gemeente Museum, 's-Gravenhage.

Stedelijk Museum Van Ahhe, Eindhoven.

W.

J.

J.

Fred. C. Doodenheefver, Amsterdam.

L. P. van Gelderen, Enschede.

J.

C. van Rijn, Utrecht.

A. B. de Vries, 's Gravenhage.

W. van Vliet, Amsterdam.

Mej. A. C. Schippers, Amsterdam.

Mevr. C. Schröder-Van Oordt, Amsterdam.

CATALOGUS.

Schilderijen

1. De weegschalen (afb. 8). 2. Broden.

3. Stilleven met zilver.

4. Portretschets van Mevr. B. Bouten-Klinkhamer.

5. Brug in aanbouw. 6. Lepels (afb. 1). 7. Visstilleven (afb. 7). 8. Heiwerk in de sneeuw. 9. Bloemen. 10. Grysanthen en geranium. H. Werfje achter het Amstelhótel. 12. Stilleven met zwarte kom. 13. Portret van Baronesse T. van A. 14. Achterbuurt.

IS. Sinaasappelen. 16. Huizen in aanbouw.

17. Portretschets van de Heer H. W. 18. Pioenrozen (afb. 3).

19. Stilleven met blauw geblokte doek (afb. 6). 20. De vetplant.

21. Portret van Mej. C. D.(afb. 2). 22. Stilleven met zilveren schaal. 23. Dode vogeltjes.

24. Het model.

25. Stilleven met apothekerspotten. 26. Portret van de Heer Alfred Schröder. 27. Het witte potje.

28. Stilleven met brood.

29. Het hoedje.

30. Doopkapel in de Oude Kerk te Amsterdam. 31. De Japanse.

Pastels.

33. Portret van Mej.

R.

34. Naaktfiguur. 35. Het model.

36. Portret van Mej. C.

R.

37. Het costuum onzer voorouders J.

38. Het costuum onzer voorouders 11. 39. Het costuum onzer voorouders 111. 40. Het costuum onzer voorouders IV. 41. Het costuum onzer voorouders V.

42. Slapende.

Aquarellen.

44. De nieuwe dag (afb. 4). 45. Herfstbouquet,

46. Landschap (plan Zuid). 47. Stilleven.

48. Koerierster. 49. Flesjes.

50. Apothekerspotten. SI. Chinees graffiguurtje. 52. Zeilhootje in de haven. 53. Huizen in de sneeuw. 54. Oude gevel. 55. Sneeuwstorm. 56. Winter. 57. Schaatsenrijders.

58. Doopkapelin de Oude Kerk te Amsterdam.

59. Graffiguren. 60. Champignons.

61. Achter het restaurant. 62. Jong meisje.

63. Bakenessertoren te Haarlem.

65. Zittend meisje. 66. De krabbelbaan. 67. Haan en kippen. 68. Tempeltrap (B ali ) . 69. Lansdrager van de sultan. 70. Vrouwen in Japan. 71. Poppentheater (Osaka}. 72. Straatjein Kyêto. 73. Tjandi Prambanan. 74. Javaanse maskerdans.

75. Interieur oude moskee Caïro. 76. Winkeltje in Assuan.

77. Graf van een kalief (Caïro). 78. Straatje in oud-Caïro. 79. Oosters winkeltje. 80. Paardenhandelaren. 81. Langs de Nijl. 82. Kamelenmarkt in Daran. 83. Javanen. 84. Torïi in Japan. 85. Priester. 86. Het venster.

87. Kamelenmarkt in de Soedan (afb. 5). 88. Danser bij de No-spelen.

89. Graven in de woestijn. 90. Tempellingang (Bali). 91. Moskee Ebin Qualaûm. 92. Danser (Bali).

93. Moskeedeur.

94. Graf van een kalief (in de dode stad bij Caïro). 95. Tegen het licht.

96. Japanse acteur. 97. Straatje in Bandoeng. 98. De rode lap.

"

- -~--- -

- -

- -

--Tekeningen.

100. Relief aan een der tempels van Anghor. 101. Meisje in ouderwets jurkje.

102. Portret van Dr

J.

J

.

104. Bij kaarslicht.

105. Orgel in de Oude Kerk te Amsterdam. 106. Het model.

107. Portret van Mej. Agnita Gijswijt. 108. Kloostergang.

109. Dr F. Schmidt Degener (uit de serie "Bekende Stadgenoten"). IlO. Chr. P. van Eeghen (uit de serie "Bekende Stadgenoten"). lIl. Mr. Dr P. G. van Tienhoven (uit de serie "Bekende

Stadgenoten") • Etsen.

1I2. Tuinhuizen (uitgave Houthakker, Amsterdam). 113. Tuinhuizen (uitgave Houthakker, Amsterdam). 1I4. Tuinhuizen (uitgave Houthakker, Amsterdam). lIS. Gevelstenen (Uitgave M. Nijhoff, 's-Gravenhage).