Od 5 grudnia 2010 r. do 6 lutego 2011 r. publiczność zwiedzająca Zamek Królew-ski w Warszawie miała unikalną okazję obejrzenia z bliska wielu arcydzieł sztuki rysunkowej prezentowanych na wysta-wie Mistrzowysta-wie rysunku. Dzieła z kolek-cji Barbary Piaseckiej-Johnson. Była to ekspozycja blisko 100 rysunków twórców europejskich z okresu od XV do XX w. Główną część zbioru stanowiły prace
dawnych mistrzów: włoskich i francu-skich, ale także niemieckich, flamandz-kich i holendersflamandz-kich. Dopełnieniem ich było kilka rycin, a wśród nich zasługu-jący na szczególną uwagę, niezwykle rzadki, miedzioryt z warsztatu Andrei Mantegni (1431–1506), Zstąpienie Chry-stusa do otchłani, z ok. 1470 r. Do naj-cenniejszych dzieł w kolekcji należy za-liczyć Studium draperii postaci stojącej WYSTAWA MISTRZOWIE RYSUNKU. DZIEŁA
Z KOLEKCJI BARBARY PIASECKIEJ-JOHNSON
KATARZYNA JURSZ-SALVADORI
zwróconej w prawo Leonarda da Vinci (1452–1519), Studium siedzącego star-ca Sandra Botticellego (1444/45–1510) z 1490–1500 r. czy kompozycję Giovan-niego Battisty Tiepola (1696–1770) Mat-ka BosMat-ka z Dzieciątkiem uMat-kazująca się św. Katarzynie i św. Hieronimowi oraz dzieło Jacopa Palmy Młodszego (1548– –1628) Święty Franciszek podtrzymywa-ny przez trzy anioły.
Zamek Królewski w Warszawie już po raz drugi miał zaszczyt gościć zbiory pol-skiej kolekcjonerki i historyk sztuki. Eks-pozycja została otwarta 4 grudnia 2010 r., w dniu imienin kolekcjonerki, równo 20 lat po pamiętnej wystawie Opus Sacrum, na której po raz pierwszy pokazywane były publicznie znakomite dzieła sztuki ze zbiorów Barbary Piaseckiej-Johnson i jej zmarłego męża Stewarda Johnsona. W 1990 r. prezentowano w Zamku głów-nie dzieła malarstwa i rzeźby.
Tworząc swą kolekcję rysunków daw-nych mistrzów, której początki sięgają lat 80. XX w., Barbara Piasecka-Johnson ukierunkowana była przede wszystkim na ikonografię religijną, dopiero w na-stępnej kolejności o nabyciu danej pra-cy do zbiorów depra-cydowały nazwisko twórcy i dobra proweniencja. Dzięki licznym zakupom powstał zbiór bardzo zróżnicowany, zarówno ze względu na tematykę rysunków, jak i techniki wyko-nania. Zasadniczą jego część stanowią rysunki o treści sakralnej: sceny ze Sta-rego i Nowego Testamentu oraz postaci świętych. Szczególne miejsce w kolekcji zajmują wizerunki św. Franciszka z Asy-żu, miasta, w którym kolekcjonerka za-mieszkała w ostatnich latach. Postać jej ulubionego świętego ukazana została aż na siedmiu prezentowanych na wystawie rysunkach. Często pojawia się również wizerunek św. Antoniego Padewskiego. 2. Barbara Piasecka-Johnson i Justyna Guze podczas zwiedzania wystawy. Fot. Andrzej Ring
W kolekcji Barbary Piaseckiej-Johnson obecne są także nieliczne przedstawie-nia świeckie: pejzaż, akt czy portret, np. Pejzaż z drzewami i wędrowca-mi Abrahama Bloemaerta (1564–1651) z ok. 1650 r., Akt siedzącej kobiety Jeana--Baptiste’a Van Loo (1684–1745) według François Bouchera czy Portret Witolda Małcużyńskiego – dzieło Zdzisława Czer-mańskiego (1896?–1970).
Obok monochromatycznych szkiców i rysunków studyjnych na wystawie pre-zentowane były również kompozycje rysunkowe stanowiące ostateczny efekt artystycznej kreacji, a także wielobarw- ne gwasze na pergaminie, które zaliczyć trzeba do gatunku malarstwa, np. Po-kłon Trzech Króli Giovanniego Battisty Castella (1545–1639) z ok. 1600 r. czy Adoracja Dzieciątka Jezus z aniołkami trzymającymi narzędzia Męki Pańskiej, przypisywana temu samemu artyście.
Warto przypomnieć jeszcze dwa gwa-sze, kompozycje angielskiego malarza Josepha Goupy (1689–1769), przedsta-wiające sceny z Dziejów Apostolskich: Ofiara w Lystrze oraz Św. Paweł wygła-szający kazanie do areopagitów, będą-ce pomniejszonymi kopiami kartonów Rafaela do arrasów przeznaczonych do Kaplicy Sykstyńskiej.
Rysunek pełni zazwyczaj rolę pod-rzędną w stosunku do innych technik artystycznych, jako że stanowi etap przy-gotowawczy w procesie tworzenia. Bę-dąc jednak pierwszym, spontanicznym zapisem idei artysty, najlepiej odzwier-ciedla jego zamysł twórczy. Rysunki wy-konywano przeważnie na nietrwałym podłożu papierowym przy użyciu: srebr-nego sztyftu, kredki, ołówka, węgla lub pióra czy pędzla oraz tuszu lub akwareli. Do rangi przedmiotu kolekcjonerstwa awansowały dopiero w XVI w. Wiele wybitnych zbiorów rysunku powsta-ło dzięki działalności kolekcjonerskiej 3. Leonardo da Vinci, Studium draperii postaci
stojącej zwróconej w prawo, Barbara Piasecka Johnson Collection Foundation. Fot. Andrzej Ring
4. Giovanni Battista Tiepolo, Matka Boska z Dzieciątkiem ukazująca się św. Katarzynie i św. Hieronimowi, Barbara Piasecka Johnson Collection Foundation. Fot. Andrzej Ring
KATARZYNA JURSZ-SALVADORI
rodów panujących i arystokratycznych. Od wielu lat ta forma sztuki cieszy się coraz większym zainteresowaniem zbieraczy.
Mimo że wiele muzeów ma w swoich zbiorach kolekcje rysunków, publicz-ność muzealna nieczęsto może je oglą-dać. Ze względu na wrażliwość na świat-ło przeważnie papierowego podświat-łoża nie są prezentowane na ekspozycjach sta-łych, lecz przechowywane w tekach, ga-binetach rycin i rysunków, udostępniane wąskiemu gronu specjalistów do celów studyjnych. Na wystawach pokazywane są rzadko i przez krótki okres.
Niektóre z przedstawianych na wysta-wie rysunków były już wcześniej poka-zywane w Zamku Królewskim w War-szawie na wystawie Opus Sacrum, więk-szość jednak została zaprezentowana po raz pierwszy.
Kuratorem wystawy była Katarzyna Jursz-Salvadori, komisarzem organizacyj-nym Anna Małecka, a projekt plastyczny
opracowała Agnieszka Putowska-Toma-szewska.
Wystawie towarzyszył katalog opraco-wany przez Justynę Guze przy współpra-cy Macieja Monkiewicza, Ewy Milicer i An-drzeja Dzięciołowskiego. Jego autorom udało się uściślić atrybucje lub na nowo dokonać atrybucji niektórych, wcześniej anonimowych rysunków. Na przykład sce-na ukazująca, jak uważano, Króla witają-cego świętego franciszkańskiego okazała się dziełem Augustina Brauna (ok. 1570– –1639?), przedstawiającym rzadką Scenę z historii św. Anno (?), anonimowe do-tąd Zwiastowanie z 1601 r. zyskało auto-ra w osobie Georga Behama (Pehama) (ok. 1560–1604), zaś rysunek przedstawia-jący Atlasa podtrzymującego kulę ziemską, z Orfeuszem i satyrem, wiązany z François Perrierem (1590–1650), francuskim artystą czynnym w Rzymie w 1. poł. XVII w., uzna-no za pracę Johanna Christopha Storera (1611–1671), Szwajcara czynnego w pół-nocnych Włoszech. Zdobyliśmy też pew-ność co do osoby Fra Semplice da Verona (ok. 1589–1654) jako autora wizerunku Franciszkanina w ekstazie.
Wystawie towarzyszył cykl czterech wykładów poświęconych tematyce ry-sunku i kolekcji, wygłoszonych przez zaproszonych gości: prof. Teresę Grzyb-kowską, dr Jolantę Talbierską, Justynę Guze i Macieja Monkiewicza, oraz cykl pięciu niedzielnych spotkań wokół wy-stawy, prowadzonych przez pracowni-ków Działu Oświatowego Zamku Kró-lewskiego w Warszawie. Zorganizowane zostały również warsztaty plastyczne dla dzieci i młodzieży oraz dorosłych, przy-gotowane przez Pracownię Działań Mu-zealnych.
Wystawa cieszyła się dużym zaintere-sowaniem publiczności.
5. Sandro Botticelli, Studium siedzącego starca: św. Józef (?), 1490–1500, Barbara Piasecka John-son Collection Foundation. Fot. Andrzej Ring
