DoNieSieNie
Serwis Informacyjny UZALEŻNIENIA nr 1 (93) 2021
46
W 2020 roku rozpoczęto w Europie szkolenia w zakresie najnowszych zdobyczy naukowych
w obszarze profilaktyki w ramach projektu pt. „Budowanie skutecznej profilaktyki uzależnień
w Europie w oparciu o analizę systemów profilaktycznych i szeroko zakrojone szkolenia zawodowe
– ASAP-Training”, kierowanego do europejskich specjalistów. Program szkoleniowy, nazywany
w skrócie ASAP, bazuje na Europejskim Programie Szkoleń Profilaktycznych (EUPC).
EUROPEJSKIE SZKOLENIA DLA OSÓB
ZAJMUJĄCYCH SIĘ PROFILAKTYKĄ –
MIĘDZYNARODOWY PROJEKT ASAP
artur Malczewski
centrum informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii
Szkolenie ASAP jest adresowane to specjalistów ds. profilaktyki uzależnień od narkotyków (drug
preven-tion professionals – DPP). Zostało one podzielone na
dwa poziomy: podstawowy i zaawansowany. Poziom podstawowy jest realizowany w ramach sesji stacjonar-nych, a realizacja poziomu zaawansowanego odbywa się online. Celem głównym projektu ASAP1 jest
po-prawa jakości profilaktyki uzależnień w obszarach planowania, realizacji i skuteczności w celu promocji zdrowia i dobrostanu grup szczególnie zagrożonych w populacji Unii Europejskiej. Projekt ASAP ma na celu promocję systemowego i kompleksowego podejścia do profilaktyki uzależnień poprzez identyfikację klu-czowych interesariuszy oraz przeprowadzenie analizy systemów profilaktycznych funkcjonujących w krajach członkowskich UE. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziała-nia Narkomanii koordynuje pakiet trzeci2, w ramach
którego została przeprowadzona analiza systemów profilaktycznych. Wyniki mapowania kluczowych podmiotów zajmujących się profilaktyką zostały przed-stawiona na stronie internetowej stworzonej w ramach projektu przez KBPN: https://preventionasap.pl. Na stronie znajduje się mapa Europy, na której umieszczono opis różnych instytucji zajmujących się profilaktyką w blisko 20 krajach.
Głównym celem projektu jest podniesienie kompetencji i umiejętności personelu zajmującego się profilakty-ką w zakresie standardów jakości profilaktyki jako dziedziny nauki poprzez opracowanie i wdrożenie dwuetapowego procesu szkolenia. W pierwszym kroku odbyło się szkolenie trenerów (master trenerów) od-powiedzialnych za realizację kaskadowego szkolenia
specjalistów ds. profilaktyki uzależnień od narkotyków w zakresie tych samych treści na poziomie krajowym. W Polsce szkolenie trenerów udało się ukończyć trzem osobom, które obecnie realizują szkolnie online. Na obydwu etapach szkolenia odbywały się zajęcia stacjo-narnie i zdalnie. W celu wsparcia szkolenia zdalnego opracowano zintegrowaną platformę obejmującą śro-dowisko nauki online oraz Wirtualną Społeczność Praktyków (VCP), która będzie stanowić dodatkowe narzędzie służące wymianie dobrych praktyk. W ra-mach projektu odbyła się adaptacja standardów jakości w różnych systemach krajowych według istniejących wytycznych (Poradnik EDPQS #43) w celu
dostosowa-nia standardów jakości w profilaktyce uzależnień od narkotyków do systemów krajowych na obszarze UE oraz przetłumaczenie narzędzi projektu na poszcze-gólne języki unijne. Ponadto projekt ASAP przewiduje wprowadzenia mechanizmów utrwalających działania projektowe poprzez utworzenie sieci interesariuszy (przy wsparciu VCP) w obszarach profilaktyki uzależnień od narkotyków oraz identyfikację innych mechanizmów promujących trwałość projektu.
Szkolenia dotyczące profilaktyki
Projekt ASAP opiera się na dwóch filarach: pierw-szy to analiza krajowych systemów profilaktycznych w Europie, natomiast drugi to profesjonalizacja kadr profilaktycznych.
Pierwszy filar jest koordynowany przez Centrum Infor-macji KBPN. W obszarze drugiego filaru opracowano dwa główne programy szkoleniowe kierowane do master
DoNieSieNie
47
Serwis Informacyjny UZALEŻNIENIA nr 1 (93) 2021
trenerów (MT) i specjalistów ds. profilaktyki uzależ-nień od narkotyków (DPP). Obie grupy to kluczowi interesariusze w krajowych systemach profilaktycznych z uwagi na ich istotną rolę w tworzeniu rozwiązań strategicznych oraz rozdzielaniu zasobów w obszarze profilaktyki. Z tego względu oraz na podstawie decyzji podjętej w poprzednim projekcie europejskim UPC-A-DAPT, obie te grupy tworzą wspólną grupę: decydenci, opiniodawcy i twórcy strategii (ang. Decision, Opinion,
Policymakers, DOP). Specjaliści DOP pracują na każdym
szczeblu podejmowania decyzji: krajowym, regional-nym i lokalregional-nym. Master trenerzy w porównaniu do specjalistów DPP mają za zadanie przekazywać wiedzę i umiejętności, czego nie wymaga się od specjalistów DPP. Oba programy szkoleniowe w ramach projektu ASAP bazują na szkoleniach opracowanych w ramach projektu UPC-ADAPT, sfinansowanego w 2017 roku przez Komisję Europejską, a konkretnie przez Dyrekcję Generalną ds. Migracji i Spraw Wewnętrznych (ang.
Directorate-General for Migration and Home Affairs).
Projekt ASAP a UPC-ADAPT
Głównym celem projektu UPC-ADAPT było opracowa-nie Europejskiego Programu Szkoleń Profilaktycznych (ang. European Prevention Curriculum, EUPC) opierając się na Uniwersalnym Programie Szkoleń Profilaktycz-nych (ang. Universal Prevention Curriculum, UPC), który został stworzony przez organizację Applied Prevention Science International ze środków De-partamentu Stanu USA przeznaczonych w ramach planu Colombo na tzw. Drug Advisory Programme. Głównym celem Europejskiego Programu Szkoleń Profilaktycznych jest redukcja problemów zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych związanych z używaniem substancji psychoaktywnych poprzez budowanie mię-dzynarodowych systemów profilaktycznych i szkolenia w zakresie najskuteczniejszych interwencji i strategii opartych na dowodach naukowych, profesjonalizację specjalistów ds. profilaktyki oraz rozbudowę kadr w obszarze profilaktyki w Europie. EUPC polega na praktycznym wdrożeniu w państwach europejskich kluczowych zadań określonych w Międzynarodowych Standardach w Profilaktyce Używania Narkotyków, opracowanych przez Biuro ds. Narkotyków i Prze-stępczości Narodów Zjednoczonych (UNODC) oraz w Europejskich Standardach Jakości w Profilaktyce
Uzależnień od Narkotyków (EDPQS), opracowanych przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkoty-ków i Narkomanii (EMCDDA) oraz Partnerstwo dla Standardów w Profilaktyce (ang. Prevention Standards
Partnership). Głównym przedmiotem działań jest
zapobieganie problemom związanym z używaniem substancji psychoaktywnych, choć treść tego progra-mu może również dotyczyć każdego typu zachowań ryzykownych (np. hazard, uzależnienie od gier itp.). Na podstawie podręcznika EUPC opracowano trzy wersje szkolenia: szkolenie dla specjalistów DOP (decydenci, opiniodawcy i twórcy strategii), szkolenie na poziomie akademickim i szkolenie zdalne. W porównaniu do szkolenia dla specjalistów DOP w ramach Europej-skiego Programu Szkoleń Profilaktycznych (EUPC), Program Szkolenia w Projekcie ASAP charakteryzuje się odmiennym sposobem realizacji. O ile pierwsze szkolenie realizowane jest w pięciodniowej formule stacjonarnej, o tyle oba szkolenia w ramach projektu ASAP realizowane są w systemie hybrydowym, tj. w formule stacjonarnej i zdalnej. Ponadto w każdym programie szkolenia (MT i DPP) do wersji dla specjali-stów DOP w ramach EUPC dodano treści interesujące konkretną grupę docelową. Program szkolenia ASAP jest zgodny z podstawowymi standardami i narzędziami UE stosowanymi w obszarze Kształcenia i Szkolenia Zawodowego (ang. Vocational Education and Training, VET)4.
Polskie działania w projekcie ASAP
Szkolenie ASAP w naszym kraju jest realizowane przez Centrum Informacji KBPN. W pierwszym kursie uczestniczyło 20 osób reprezentujących różne instytu-cje. Na początku grudnia 2020 roku przeprowadzono dwudniowe szkolenie online. Druga część kursu online odbyła się w lutym 2021 roku. Od grudnia realizowany jest również e-learning. Szkolenie na platformie zawie-ra pzawie-race do samodzielnego wykonania, prezentacje interaktywne oraz pakiet materiałów do każdego z czterech modułów szkolenia ASAP. Ponadto w ra-mach każdego zagadnienia tematycznego prowadzone jest webinarium z aktywnym uczestnictwem osób biorących udział w szkoleniu. W ramach szkolenia ASAP poruszana jest tematyka, która nieczęsto jest przedmiotem szkoleń z zakresu profilaktyki w Polsce, jak profilaktyka środowiskowa (ang. enviromental
pre-DoNieSieNie
Serwis Informacyjny UZALEŻNIENIA nr 1 (93) 2021
48
vention) czy profilaktyka w miejscu pracy. Uczestnicy
szkolenia otrzymają narzędzia, np. do oceny kampanii profilaktycznych w ramach prowadzonych ćwiczeń. Planuje się uzupełnienie szkolenia online szkoleniem stacjonarnym w maju 2021 roku. Zależy to jednak od sytuacji epidemicznej w kraju. W Polsce, jak również we Włoszech i Grecji, z powodu pandemii COVID-19 całość szkolenia odbyła się online, co z drugiej strony pozwala na dostosowanie kursu ASAP do nowej sytuacji, gdzie coraz więcej szkoleń jest realizowanych z wyko-rzystaniem systemów teleinformatycznych. Ponadto Centrum Informacji KBPN planuje zorganizowanie we współpracy z EMCDDA szkolenia dla master trenerów z Europy w ramach REITOX Academy EMCDDA, co pozwoli osobom będącym master trenerami zosta-nie trenerami europejskimi po ukończeniu szkolenia i zdaniu egzaminu końcowego. Szkolenie dla trenerów europejskich było planowe w 2020 roku, ale z powodu pandemii COVID-19 zostało przesunięte na rok 2021. Warto podkreślić, że szkolenia EUPC zostały zapisane w nowej strategii narkotykowej Unii Europejskiej, przyjętej pod koniec 2020 roku w trakcie niemieckiej prezydencji w UE. Dlatego też działania realizowane przez KBPN pozwolą na przygotowanie systemu euro-pejskich szkoleń, które nie tylko podniosą kompetencje osób zajmujących się profilaktyką w Polsce, ale będą również realizacją unijnych priorytetów.
Szkolenia ASAP oparte na EUPC adresowane są w naszym kraju przede wszystkim do przedstawicieli jednostek samorządowych, którzy są specjalistami DOP. W ten sposób staramy się wpłynąć na ośrod-ki decyzyjne, które posiadają środośrod-ki finansowe na wspieranie skutecznych i sprawdzonych programów profilaktycznych. Podejmowane są również przez KBPN kroki, aby promować projekt ASAP oraz polski wkład w jego realizację na arenie międzynarodowej. Oprócz wspomnianej w artykule strony internetowej (https://preventionasap.pl), 6 marca 2020 roku odbyło się spotkanie dodatkowe w Wiedniu w ramach 63. sesji Komisji Środków Odurzających ONZ (CND), zorganizowane wspólnie przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN), organizację A.Li.Sa./ASL2 (Włochy), Komisję Europejską oraz UNODC Prevention, Treatment and Rehabilitation Section. W ramach tego wydarzenia prezentacje do-tyczące projektu ASAP oraz skutecznej profilaktyki wygłosili przedstawiciele instytucji organizujących side
event. Spotkanie pn. „Stworzyć profilaktykę bardziej
skuteczną w Europie? Analiza systemu i szkolenia. Czy możemy to zrobić razem?” poprowadziła ambasador Dominika Krois (Stała Przedstawiciel RP przy Biurze Narodów Zjednoczonych i Organizacji Międzynarodo-wych w Wiedniu), która obecnie przewodniczy CND. W ramach tego wydarzenia trzy osoby uczestniczące w projekcie ASAP wygłosiły prezentacje dla ponad 40 osób z całego świata5. Od 2008 roku polskie instytucje
różnego szczebla (Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej oraz Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) uczestniczyły w kilku projektach mię-dzynarodowych, dzięki którym udało się opracować obecny kurs szkoleniowy ASAP.
Przypisy
1 Jedenaście instytucji partnerskich z dziewięciu krajów
członkow-skich UE pod przewodnictwem A.Li.SA-Azienda Ligure Sanitaria (Włochy), ASL 2-Azienda Sanitaria Locale Savonese and SI4Life (Włochy); VAD Verenigingvoor Alcohol enandereDrugproble-menvzw (Belgia); NBDP-National Bureau for Drug Prevention – Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (Polska); ELTE –EötvösLoránd University (Węgry); UMHRI - University Mental Health Research Institute and Hellenic Mediterranean University (Grecja); TAI - National Institute for Health Development (Esto-nia); ERF - Zagreb University (Chorwacja); UTRIP - Institute for Research and Development(Słowenia) oraz siedem wspierających instytucji (UNODC - United Nations Office for Drugs and Crime; EMCDDA - European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction; EUSPR - European Society for Prevention Research; NTAKD - Drug, tobacco and alcohol control department (Li-twa); Sectoral Policy Department Ministry of the Interior (Ło-twa); HoGent University (Belgia) and ATS Milan –Agenzia Tutela Salute (Włochy). Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej z programu sprawiedliwość. Strona projektu: http:// asap-training.eu
2 W ramach pierwszego komponentu pakietu trzeciego zebrane
zostały informacje o kluczowych instytucjach zajmujących się profilaktyką. Krajowe Biuro rozesłało kwestionariusze do 10 kra- jów uczestniczących w projekcie oraz do wszystkich Reitox Fo-cal Pointów (Krajowych Punktów Monitorujących) w UE, które w kolejnym kroku wysłały ankiety do kluczowych instytucji zaj-mujących się profilaktyką w poszczególnych krajach. W efekcie podjętych działań otrzymano ponad 100 kwestionariuszy z 20 krajów UE. W efekcie opracowano raport główny zawierający 20 raportów krajowych, w których szczegółowo opisano ponad 100 instytucji zajmujących się profilaktyką w UE.
3 Poradnik EDPQS #4, jak również cały pakiet materiałów
dotyczą-cych Europejskich Standardów Jakości w Profilaktyce Uzależnień znajduje się na stronie CINN KBPN pod linkiem: http://www.cinn. gov.pl/portal?id=15&res_id=1418110
4 Europejski System Transferu Osiągnięć w Kształceniu
i Szkole-niu Zawodowym (ang. European Credit System for Vocational
Education and Training), często określany jako ECVET, stanowi
zaplecze merytoryczne służące do transferu, uznawania i zbierania punktów za wyniki szkolenia celem zdobycia odpowiednich kwa-lifikacji. W oparciu o Rekomendację Parlamentu Europejskiego [2009], ECVET bazuje na opisie kwalifikacji w „Wynikach Działu Szkolenia”. Opisanie inicjatyw szkoleniowych poprzez „Wyniki Szkolenia” umożliwia w ramach ECVET opracowanie wspólnej terminologii stosowanej przez różne podmioty w obszarze Kształ-cenia i Szkolenia Zawodowego (VET), a także pozwala na transfer kwalifikacji, uznawanie kompetencji i mobilność profesjonalistów.
5 Więcej informacji o wydarzeniu znajduje się na stronie CINN
