Recenzja rozprawy doktorskiej mgra inż. arch. Mahmouda Alshiyyaba pt. Dom jednorodzinny na wsi jordańskiej : charakterystyka rozwoju form i funkcji wewnątrz budynku

(1)

dr hab. inż. arch. Grzegorz N aw rot Katedra Projektowania Architektonicznego

W yd zia ł Architektury Politechniki Śląskiej w G liw icach

Recenzja pracy doktorskiej Pana mgr. inż. arch. Mahmouda Alshiyyaba

pt. Dom jednorodzinny na m i jordańskiej. Charakterystyka rozwoju fo rm i funkcji

wewnątrz hudynkuK

Praca w ykonan a pod kierunkiem Pana prof. P W S T dr. hab. inż. arch. Roberta Asta.

Podstawa opracowania: zlecenie Pana dziekana W y d zia łu A rchitek tu ry Po litechn ik i Śląskiej i um ow a nr R A r - 0 /2 /2 0 16/2017 zje d n o s tk ą przeprow adzającą przew ód: W y d zia łe m A rc h ite k tu ry P o litechn ik i Śląskiej. C harakterystyka form alna.

O p in ię w ykonan o na podstawie m ateriału otrzym anego

w

dniu 5 .0 7 .2 0 1 7 :

• Praca doktorska w fo m iie Jednego tom u druku zw artego, zaw ierająca 115 stron, 94 rysunków (b ąd ź ry c in ), 95 po zycji bib lio g rafic zn ych , sygnowana: G liw ic e 2 0 1 6

• A neks (A pendyks I, II , I I I ) sygnow any n a zw iskiem M ah m o u d A l Shiyyab, w form ie Jednego tom u druku zw artego, zaw ierający 124 strony tekstu i liczne, nieponum erow ane ryciny. N o s i adnotację:

Apendyksy te nie są częścią pracy doktorskiej,

bez sygnow'ania datą.

O cena merjToryczna

D o k to ra n t podejm uje ciekaw y problem następstw przekształcania się w si jo rd ań skiej w . Jak pisze - m ia s te c zk o ... U ży w a ją c określeń

wieś

lub

wsie,

w rzeczyw istości opisuje kształtujące się

nie-miasto:

sw oisty kształt am orficznej zabudow y, która przestając być w sią - m iastem się nie staje...

M iasto , w ieś i dom - to pojęcia w spółcześnie trudne do d efin iow ania. Italo C a lv in o pisał, że

...nie należy

mylić miasta ze słowami, które je opisują.

M ia s to i wieś — rozu m iane są in dyw id ualnie, nie tylko ze w zględu na w ielko ść czy usytuow anie w odrębnych kręgach kulturow>'ch. M iasta - podobnie Jak dom y, o których pisał B ill Bryson

...nie mają prawie żadnych uniwersalnych cech charakteiystycznych: mogą przybierać

właściwie dowolny kształt, być zbudowane prawie z każdego materiału i mieć dowolną wielkość^.

Powstaje analogiczny problem zdefiniow 'ania w si, które ro zb udow ując się, zatra ciły p ie rw o tn y charakter g dy przestały być m iejscem zam ieszkania ludzi trudniących się ro lnictw em i pasterstw em - stając się a m o rfic zn y m i

nie-miastami,

nie tylko pod w zględem ukształtow ania przestrzennego. A m o rfia dotyczy ró w n ie ż charakteru zabudow y, ilości zam ieszkujących ludzi, zan ikania p ierw otnych celów , ku którym pow stały. G lo b a lizm spraw ił, że odnosi się to różnorodnych ku ltu r i m iejsc w śwdecie - p rzy zachow aniu Jednakże znaczących odm ienności.

R ozproszenie to stan, z Jakim m am y dziś do czynienia. M a ono Jednak ró żnorakie postacie. Ekstensyw ne - c zyli ro zpelzanie się na zewmątrz, w yrażon e anglosaską interpretacją

sprawi

oraz odm ienne, które recenzent określiłb y Jako swoiste

rozpelzanie wsobne.

T o drugie, nienazw ane a w skazane w P racy - sprow adza się do chaotycznego dogęszczenia terenów' w ew 'nątrz m iast i w si. Istotne dla tego zja w is k a Jest zabudo w yw anie dotychczasow ych terenów , o przeznaczeniu ro lniczym i hod ow lanym , usytuow anych pom iędzy, zrealizow 'anym i w cześniej. Jednorodzinnym i budynkam i m ieszkaln ym i.

Problem atyka

nie-wsi

i

nie-miast,

chociaż bezpośrednio nie diagnozow ana i nie nazw ana p rze z doktoranta - m a znaczący w y ra z w Pracy. Pisząc o sześciu m iejscow ościach w okręgu B ani O baid, to Jest Husun, Sareeh, A id o o n , Shatana, N a ia m e , K itte n - tradycyjnie n azyw a

„wsiamC'

org anizm y

nie-miast,

których wspólna populacja zb liży ła się do 2 0 0 0 0 0 m ieszkańców i przez m ieszkańców są uw'ażane raczej za miasta. R ów nocześnie stosuje pojęcie

urbanistyka

chociaż, aby być konsekw entnym , p ow inie n pisać o

ruralistyce...

Gliwice, 5.08.2017

' Zapis graficzny nazwiska doktoranta na stronie głównej pracy doktorskiej jest odmienny od wskazanego w apcndyksie. - Bryson Bill, W domu. Krótka historia rzeczy codziennego użytku. Zysk i S-ka, 2013.

D ziekanat W ydziału A rchitektury Wp4yneło dnia & o S M L . ? A

(2)

Sprawi-\o

pow staw anie am orficznych, jedno rodnych funkcjonalnie zespołów m ieszkan iow ych. S ła w o m ir G z e ll w y ró żn ia w sześciu punktach przyczyn y zaistniałej sytuacji: brak plano w ania regionalnego, brak projektow ania urbanistycznego, strofow anie, specjalizacja i standaryzacja bud ynków , pro jektó w , produktów budow lanych i tak zw anych produktów bankow ych, znacząca rola samochodu oraz ro zw ó j technologii kom puterow ych^. M a ją one charakter uniw ersalny i odniesienie ró w n ież do tem atyki tejże Pracy. Szkoda, źe D o kto ra n t tego nie uw zględn ił, próbując sam odzielnie określić, co ju ż zostało określone. W a rto podążyć śladam i czyichś m y ś li...

Powstające am orficzne

zespoły,

są pozbaw ione sprecyzow anych m iejsc centralnych i granic. W przypadku przytoczonych w Pracy przyk ładó w - ró w n ie ż zasad profesjonalnego kształtow ania, tak architektonicznych ja k i technologicznych.

T ra d y c y jn y dom jordańskiej w si, przechodząc zatem swoistą m etam orfozę u żytko w ą, znalazł się w

nie-mieście

a dotychczasowo utrzym ane w zorce je g o kształtow ania form alnego, p rzy równocześnie nieum iejętnym zastosowaniu technologii i nieadekw atnych m ateriałów budow lanych - zm ienify jego charakter.

K o le jn y m problem em jest technologia w znoszenia współczesnych budynków m ieszkaln ych w tym że kontekście. B łę d y konstrukcyjne, stosowanie nieadekw atnych m ate riałów uznaw anych za budow lane oraz nie poparta w iedzą bądź dośw iadczeniem intuicyjność zam iast projektow ania - stanow ią k o le jn y problem . O b ie k ty usytuow ane w e w si, ja k nazyw a trzydziestotysięczne A ssarih D o ktorant - stanow i próbę badawczą. A u to r, w zaangażow any sposób, z dużą w ra żliw o ś c ią em ocjonalną odnosi się do badanej m aterii, stanow iącej, ja k pisze, m iejsce je g o d zieciń s tw a...

D o kto ra n t analizuje problem dom u w iejskieg o, rozw ażanego w kateg orii kultu row ej oraz architektonicznej (ukształtow ania form alnego i konstrukcyjnego). W opinii recenzenta, korzystne było by jednoznaczne w ydzielen ie tychże dw óch kategorii. W ska zan ie relacji, decydujących o w spółbudow aniu

domu

w edług nich ro zw ażanego - m ogło by być ciekaw ym dośw iadczeniem b a d a w c zy m ... Jest jeszcze uw aga zasadnicza: dom jest czym ś w ięcej n iż budynkiem m ieszkalnym "'. D oktorant nie pow ołu jąc się na badania socjologiczne, etnograficzne - nie sięgając do m yśli filo zo fic zn e j, pisze zatem nie o dom u a k o lo k w ia ln ie - o budynku m ieszkaln ym ... Zam iennie u żyw a nazw

dom wiejski

i

dom rodzinny

(na przykład s. 12). M o ż e najlepszym było by sfon n ułow anie

rodzinny dom wiejski...

i jednoznaczne określenie, na podstaw ie badań, tych cech, które uznaje za charakterystyczne, dla tego rodzinnego

domu wiejskiego wJordaniil

Pisząc o tradycyjnych formach ukształtow ania zabudow y, w yszczególnia trzy typ y przekształcania architektury współczesnej w si Jordanii:

organiczny, liniowy i projektowany

(s. 12.), w yjaśniając, że jedyn ie ten trzeci - podlega św iadom ym działaniom p rojektow ym . Recenzent sądzi, że korzystniej b yło by przyjąć kategoryzację w skazującą na projektow ane i nieprojektow ane działania, a następnie w ich ram ach w y d zie lić kolejne, dotyczące na przykład: zakresu, m iejsca oraz rezultatów będących w y n ik ie m sposobu kształtow ania. W p odrozdziale 2.6. (System atyka badań) A u to r stw ierdza -

Badania naukowe: zastosowanie naukowych

metod w rozwiązywaniu problemów i znalezienie użytecznych rozwiązań [L5-L23].

N ie precyzuje jed n a k ani tychże

metod

w

rozwiązywaniu problemów

bądź dla

znalezienie użynecznych rozwiązań.

W odsyłaczu w skazuje natom iast n iezrozum iale i

ex cathedra

oczyw iste w artości, pisząc że:

każdy badacz powinien

wykazać szczerość, uczciwość, wytrwałość, cierpliwość, obiektywizm badawczy. Wartości te stanowią

fundament rzetelności naukowej w opisie i analizie badanego zjawiska...

(s. 11). Z n a la zło się tu rów nież k ilk a innych dyskusyjnych fragm entów , na przykład:

Dom wiejski i jego tożsamość, jako przedmiot pracy,

składają się z kilku aspektó^f.

Jako rodzaj badań \vyszczególniono kategorie: terenow e i

opisowe

(zam iast, ja k sądzi recenzent - literaturo w ych). A u to r, ko le jn y raz, nie pow ołu je się przy ty m na przestudiow any

m ateriał ź ró d ło w y ... a szkoda.

D o kto ra n t k w a lifik u je kształtow anie architektury jordańskiej ze w zględ u na d w a etapy powstawania:

tradycyjną

(od początku er>' islam u do 1950) oraz

współczesną

(od 1950 do c h w ili obecnej), (s. 13). T ą drugą - n a kolejn e trzy etapy:

pierwszy

(1 9 5 0 - 1 9 7 5 ),

drugi

(1 9 7 5 - 2 0 0 0 ),

trzeci

(2 0 0 0 - c h w ili obecnej). Pom ijając ju ż niejednoznaczność takiej k w a lifik a c ji (w ątp liw o ść p rzyd ziału roku 1975 i 2 0 0 0 ) - nie uzasadnia je j

kr>deriów.

^ Gzell Sławomir, Wykłady o współczesnej urbanistyce, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszaw'skiej, 2015, s. 34. ' Dotyczy to również innych języków: na przykład ang. home vs house, itp.

^ Dom ani tożsamość - nie mogą składać się z aspektów. Mogą natomiast podlegać kryteriom badań. Niezrozumiałe jest również łączenie tych dwóch pojęć w jednym zdaniu, sugerujące zastosowanie wobec nich jednakowych kryteriów badań.

(3)

w p odrozdziale

Źródła, informacje, dane i zagadnienia związane z dysertacją

s. 1 3 )-D o k to r a n t bardzo ogólnie w yszczególnia rodzaje źród eł (cyt.:

książki, czasopisma, broszury autorów zarówno arabskich jak

i zagranicznych)

- nie tylko nie precyzując tych k lu czo w o istotnych dla badań, ale ró w n ież nie podając ja k ic h k o lw ie k innych tytu łów .

R ecenzent nie doszukał się w dysertacji pytań, w y n ik ó w a także liczb y osób badanych w ram ach, w skazanej przed D oktoranta, ankietyzacji m ieszkań ców - (cyt.:

Zbadanie opinii mieszkańców za pomocą

przygotowanej ankiety. Ankietowani wybrani w drodze losowania.',

s. 13.). N ie sprecyzowano ró w n ież rodzaju grupy badanych, reprezentatyw ności badań, nie w skazano regionu, z którego pochodzą a n k ie to w a n i...

D o k to ra n t w y k a za ł liczną b ib lio g ra fię (9 5 p o zycji) oraz ogólnie w yszczegó lnił „żród la danych” , bez w skazania autorów i nazw p ub likacji (s. 3 ). Szkoda, że zabrakło w tekście Pracy znaczących odniesień do literatury w zakresie w ą tk ó w teoretycznych oraz jednoznacznego w skazania kluczo w ych m ate riałów źró d ło w ych, uznanych za w ażne w tej dziedzinie.

Język przekazu.

Przekaz P racy to tekst i ryciny. Praca napisana specyficznym ję z y k ie m spraw ia, że w m iarę czytania swoiście przysw aja się gram atycznie styl D oktoranta, w różnych fragm entach autorsko konsekw'entny znaczeniow o, w sw oim w y ra zie . W ystępują liczne sform ułow ania k o lo k w ia ln e bądź, ja k d om n iem yw a recenzent, „ k a lk i” ję z y k a angielskiego lub arabskiego, co w przypadku niektórych fragm entów tekstu - m oże w pro w adzać w błąd ® . Zastosowano niejednokrotnie własne nazewaiictwo, w m iejsce pow szechnie używ anego w literaturze naukow ej, nie precyzując co ono oznacza’ . Recenzent zauw aża sfo rm u łow an ia oczywiste® a także ję z y k o w e niezręczności, co szczególnie w przypadku ty tu łó w bądź podtytułów - je s t niejednoznaczne znaczeniow o’ . Przedstawiono liczne ry c in y (rysunki, zdjęcia), tak w części zasadniczej ja k w A neksie A u to r niezrozu m iale nazyw a foto grafie ilustracjam i, odróżniając je w ten sposób od r>'sunków - przecież ró w n ie ż ilustracji. Jednolity profesjonalny charakter graficzny, skala oraz adekw atny, do form atu stron, fon n at rysunków i zdjęć - pop raw iłby n ie w ą tp liw ie przekaz i estetykę całości Pracy.

T ytuł

T y tu ł Pracy jedno zn acznie sytuuje ó w

jednorodzinny dom na wsijordańskiej.

A ja k ju ż recenzent w spom niał - tenże dom , w ybudow any niegdyś ja k o w ie js k i bądź skonstruow any obecnie ja k o współczesna je g o rep lika - zn alazł się w now>'ch realiach przestrzennych, które często ow ą w sią nie są. K o rzystne było by odniesienie się do tego w tytule, ja k ró w n ież doprecyzow anie czasu i m iejsca badanych o b iek tó w . Jest to istotne, ze w zględu na zaw ężenie przez D oktoranta pola badań do współczesności, w ybranego regionu i w obec braku jedno znacznego stw ierdzenia, że zabudo w a jednorodzinn a w o w ym regionie je s t na tyle charakterystyczna,

by m ogła być uw ażana za m odelow ą dla całej Jordanii. Struktura Pracy.

A u to r niezro zu m iale stw ierdza, ze Praca została podzielona na trzy części. Pierw'sza to badanie domu w iejskieg o. D ru g i i trzeci są om ów io ne w A pendiksie nr II i nr I (s. 8), przy czym u zupełnia, że ....

Apendiksy

nie są częścią dysertacji.

Praca D oktorska składa się zatem z następujących ro zd zia łó w głów nych:

Wprowadzenie,

w którym w yszczególniono (1 )

Program badań

i (2 )

Wstęp

oraz siedm iu, zatytułow anych: (1 )

Jordania współczesna,

(2 )

Architektura jordańska",

(3 )

Jordańska współczesna architektura wiejska,

(4 )

Analiza zmian i rozwoju

domu wiejskiego

(5 )

Analiza elementów domu, (6) Wnioski,

(7 )

Rekomendacje i proponowane rozwiązania

do rozwoju centrum wiosek i małych miasteczek - na przykładzie wioski Assarih.

^ Na przykład bezreflekcyjnie dosłowne tłumaczenie na język polski określenia public houses { w znaczeniu budynki

użyteczności publicznej) jako domy publiczne., s. 104; także: ...w ynik aktywności architektonicznej i budowlanej na

omawianych obszarach różni się zasadniczo pom iędzy nim i...; s. 9.

’ Na przykład; nie kontynuowany objaśnieniem wątek;...r/omy mają bardzo niski poziom architektoniczny i konstrukcyjny,

a dzielnice znajdują się w pełnym urbanistycznym, środowiskowym i kulturowym chaosie', s. 9.;

zwrot podwojona architektura- zamiast, jak domniemywa recenzent, dwoistości w architekturze... ;s. 33. ® Na przykład: ....G abaryty sąsiadujących ze sobą domów są różne — małe, średnie i duże', s. 75.

’ Na przykład podtytuł: Schody od strony architektonicznej - dotyczący stosov\ania bądź niestosovsania schodów w budynku; s. 72; poziom architektoniczny - odnoszący się do poziomu rozwoju architektury; s. 9; itp..

Wskazane było by ujednolicenie przekazu estetycznego i skali rysunków. " Dla tego rozdziału, omyłkowo kolejny numer wyrażono cyfrą rzymską.

(4)

w przyjętej zasadzie, nazw y glówmych rozdziałów ' stanowią zasadniczy elem ent k la s y fik a c ji problem u. Ich kolejność, porządkująca treść - kształtuje strukturę. N ieko rzystn e Jest przyjęcie niehierarchicznego oznaczenia num erow ego. Jednakowego dla ty tu łó w rozdziałów' głów nych i pod rozdziałów '^.

R o z d z ia ły g łó w n e . N a ze w n ic fiv o i c h ro n o lo g ia .

-

Wprowadzenie -

N ieoznaczone num erem

Wprowadzenie

to (1 )

Program badań

i (2 )

Wstęp.

N adanie num erów podrozdziałom , w nienum erow anym rozd ziale głów nem u - nie przyc zyn ia się do czytelności Pracy.

- W yszczegó lnione, w' kontekście tego samego poziom u k lasyfikacyjnego , tytu ły ro zd zia łó w (2 )

Architektura

jordańska

oraz (3 )

Jordańska współczesna architektura wiejska —

nie są w łaściw e:

jordańska współczesna

architektura

zaw iera się bow iem w

architekturze jordańskiej-,

-

ty tu ł (4 )

Analiza zmian i rozwoju domu wiejskiego -

nie Jest najkorzystniejszy:

rozwó]

Jest bow'iem

zmianą

i ujęty W' tytule nie pow inien stanowić elem entu ró w n ow ażnego bądź altem aty\vnego do niej; przyjęte nazw y podtytułów'

Wybrane próbki

(2 ) oraz

Pierwszy teren

(2 .1 ),

Drugi teren

(2 .2 ),

Trzeci teren

(2 .3 ) - są nieadekw atne dla dziedzin y architektury i k o lo k w ia ln e.

- tytu ł (5 )

Analiza elementów domu -

D o kto ra n t niezrozu m iałe u nika w nazew'nictwie ty tu łó w p od rozdziałów , w y d a w a ło by się oczyw'istego i czytelnego, podziału na badania:

usytuowania budynku, ]Qgo ukształtowania

przestrzennego

(rzu tó w , przekrojów , fo rm y całości, itp.) oraz kom pleksow o ro zw ażanej

konstrukcji.

W yszczegó lnia natomiast kolejno podtytuły:

Elementy wewnętrznej przestrzeni, Negatywne czynniki

związane z zagospodarowaniem przestrzeni. Schody od strony architektonicznej'^. Zewnętrzny kształt domu,

Wady konstrukcyjne.

-

ty tu ł (6 )

Wnioski,

aczko lw iek odpow iadający treści rozd ziału. Jest zbyt lapidarny i odbiega od charakteru pozostałych;

- tytu ł (7 )

Rekomendacje i proponowane rozwiązania do rozwoju centrum wiosek i małych miasteczek - na

przykładzie wioski Assarih

- Jest nieadekw atny do treści: rekom endacja to b o w ie m ...

pozytywna opinia

wydana o kimś (czymś)

a rekom endow anie to ...

przedstcrwianie kogoś (czegoś) bądź wystawianie komuś

(czemuś) opinii'''-,

rozdział odnosi się, przedstaw ioną treścią, do sugerowanych działań kierunkow ych - i ty tu ł p ow in ie n to w yrażać. D op recyzo w anie w tytule pola badań ograniczonego do

„wioskN

Assarih, nie u w zględn iając innych

„wioseP’ -

stanow i, w spom niany Już, dysonans wobec głów'nego tytu hi Pracy. U w a g i szczegółow e do treści ro zd z ia łó w

-

Wprowadzenie

W p ierw szym odnośniku

Wprowadzenia

A u to r, nie podając źródła, pisząc, źe

...wyznacznikami cywilizacji

są: zorganizowane życie miejskie, monumentalne obiekty sakralne, pismo, rozwinięty handel i określona

struktura/organizacja teiytoriiim zamieszkanego przez daną społeczność...-

przejaw'ia uproszczenia logiczne, zauw ażane ró w n ież w niektórych innych częściaclr Pracy. C zy ż

zorganizowane życie miejskie

i

monumentalne obiekty sakralne -

w obecnych czasach (A u to r odnosi się do trzeciego kw'artału X X w ie k u ) - m ogą być uw ażane, bez zastosowanego kom entarza, za g łó w n y w yzn aczn ik ro zw o ju cy w iliza c ji a o poziom ie tego ro zw oju nie św iadczą, m ięd zy inn ym i, pom inięte tu: u żytkow ane technologie w w ielu dziedzinach i p ozio m ro zw o ju nauki?

Pierw sze zdanie rozdziału 2.1

{Dom na wsi jordańskiej - przemiany formy i funkcji)

to:

... jordański dom

wiejski rozprzestrzenia się obecnie we wszystkich wioskach i małych miasteczkach Jordanii

(cyt. s. 9). P o m ijając Już tautologiczne sform ułow anie

„małe miasteczko",

oraz gram atykę cytow anego zdania - A u to r dokonuje tu kolejnego znacznego uproszczenia. Przede w szystkim nie precyzuje, ani w tym że ro zdziale ani w następnych. Jakie charakterystyczne cechy

domów wybudowanych w Jordanii

zadecydow ały' o posłużeniu się przez niego nazw ą

jordański dom wiejski.

B rak Jest tego w p rzyjętych założeniach oraz w sprecyzow anych w nioskach. N a le ż a ło by zatem sform ułow ać ow e cechy, bądź posługiw ać się nazw ą

domy

wiejskie

w

Jordanii.

Na przykład; Rozdział 3, zatytułowany Jordańska współczesna architektura wiejska i podtytuł w tymże rozdziale, również o numerze 3, nazwany Organiczny ksztalr, korzystniejsze było by przyjęcie dla podrozdziału numeru 3.3.

Tytuł oryginalny; recenzent nie rozumie dlaczego akurat schody zostały uprzywiłejowane odrębnym podrozdziałem. '■* Słownik języka polskiego PWN.

(5)

T o nie je d y n y m ankam ent. W następnych zdaniach D o kto ra nt ponosi konsekw encje poprzednich sfon n ulo w ań pisząc:

Jordania ma dwanaście województw. Każde z tych województw składa się z głównego

miasta, grupy wiejskich miasteczek a także wiosek, gdzie dom stanowi główny ełement kształtowania dziełnic

oraz obrazu architektonicznego i urbanistycznego

(cyt. s. 9 ). R ecenzent zadaje zatem pytanie: w obec braku określenia cech charakterystycznych, któ ry ż to

dom jordański wiejski rozprzestrzenia się obecnie we

wszystkich wioskach i miasteczkach!

Z ja k ie g o regionu, w si c zy m iasteczka? Jakie są je g o cechy? B rakuje ró w n ie ż objaśnienia do autorsko oksym oronicznego określenia

wiejskie miasteczko...

Z kolejnych ro zd zia łó w m ożna się co praw da dom yśleć treści ow ego sfonnulow ania, ale nie zostało ono nigdzie zdefinio w ane. Istnieją literaturow e opracow ania naukow e odnoszące się do tego problem u - po cóż zatem nazyw ać, co zostało nazwane? A u to r m a oczyw iście praw o stosować w łasną nom enklaturę naukow ą - pow in ien jed n a k jednozn acznie defin iow ać je j treść. S fon nu łow an ie ...

dom stanowi główny ełement

kształtowania dziełnic oraz krajobrazu architektonicznego i urbanistycznego

(cyt. s. 9 ) - m a ró w n ież charakter tautołogiczny. Recenzent nie zna d zielnic pozaprzem ysłow ych, w których g łó w n y m i elem entam i kształtującym i nie są bud ynki m ieszkalne. D o ty c zy to naw et centrum N o w e g o J o rk u ...

K o lejn e zdanie - ...

poza domem tradycyjnym, dom wiejski powstawał w trzech etapach...{cyt.

s. 9) - niezręcznie sugeruje, że

dom wiejski

nie jest

domem tradycyjnym.

W prz>'padkach pom ijających usytuow anie geograficzne - nazw a

dom wiejski,

odniesiona do kryterium kultu row ego , je s t często kw intesencją dom u tradycyjnego i w skazuje na niepraw dziw ość tego sform ułow ania. F akt, że współcześnie bud ow any, stanow i rep likę bądź przebudow ę poprzedniego - je s t tego dow odem . N ie zm ien ią tego w illo w e założenia rezydencyjne budow ane na w si, które przecież trad ycyjn ym i dom am i w ie js k im i nie są. Podobnie ja k współczesne „dom y w ie js k ie ” , powstające w centrach jo rdańskich m iast (o czym pisze sam A u to r; s. 9) - n ie są, w edług przyjętego przez niego toku m yślenia, dom am i m iejskim i.

Zacytow ane tu zdania są dość charakterystyczne a tendencje do uproszczeń i braku odniesień do n azew nictw a stosowanego w literaturze naukow ej - sym ptom atyczne ró w n ie ż dla im iych fragm entów Pracy.

- R o zd zia ł 1:

Jordania współczesna

W e w pro w ad zeniu do podrozdziału 4 (ro zd zia ł 1.) A u to r, rozw ażając rolę środow iska w pow staw aniu architektury, stw ierdza, że:

środowisko jest w tej rozprawie traktowane jak temiin o bardzo szerokim

znaczeniu .Obejmuje przestrzeń, klimat i ziemię (siei) oraz wszelkie zjawiska oddziałujące na żyKie.

Środowisko podzielono na naturalne oraz cywilizacyjne. Naturalne środowisko, wraz z człowiekiem, jego

historią i doświadczeniem tworzą harmonijną architekturę.... (cyt.

s. 20). O ile pierw 'szy fragm ent, poza nieadekw atną tu nazw ą

,ziemia”,

stanowiąc znaczne uproszczenie, jest oczyw isty - to uproszczone sform ułow anie w drugim - jest ju ż zb yt daleko idącą interpretacją; c zło w ie k nie zaw sze tw o rzy hann on ijn ą architekturę, a pow iązanie tw orzen ia harm onijnej architektury z historią - nie po prostu p ra w d ziw e .

R ecenzent doceniając n ie zw y k łe obszerne fragm enty dysertacji, dotyczące szeroko rozum ianego ew entualnego kontekstu, dla pow staw ania współczesnej architektury w Jordanii, uw aża je d n a k , że załączone inform acje z różnych dziedzin nie zaw sze są adekw atne, w przypadku badania pro blem ó w dom ó w w iejskich. D o ty c zy to, przede w szystkim , szczegółow ych danych w rozd ziale 4 , (s. 20 -2 9 ), nie m ających dla badanego problem u znaczenia bądź m ające znaczenie m arginalne. N a przykład: dane dotyczące handlu, rozw oju przem ysłu w ydobyw czeg o, ruchu turystycznego, ilości dentystów czy aku szerek... D o d a tk o w o , wj^stępują tu niekonsekw encje'^ a D oktorant nie ustrzegł się em ocjonalnych w skazań, o charakterze poradn ikow ym i stylu publicystycznym , nie zw iązanych z tem atem dysertacji (s. 22.)'®.

- R o zd zia ł 2:

Architektura jordańska

D oktora nt dokonując k w a lifik a c ji, charakteryzuje w cześniej w yszczególnione g rupy - stosując jed na kże n azw y, do których trudno się nie odnieść. Pow o łu jąc się na R oberta H e w - w niosku je, że

...wedługjego

kwałifikacji można podziełić zmiany architektoniczne przez jakie przechodziło miasto arabskie łub

muzułmańskie.

Recenzent uw aża, że użycie n a zw y arabski ja k o antonim u m uzułm ański jest, w kontekście badanego problem u - nieprecyzyjne. Przedislam ski etap ro zw o ju - j e s t tu, przyn ajm niej częściow o, ró w n ież arabskim .

Na s. 22, Autor pisze o niemożliwości oparcia rozwoju państwa na surowcach naturalnych - ze względu na ich deficyt ( w tym węgla kamiennego), na s. 24 - o wydobyciu w Jordanii miedzi, cyny. rudy żelazka, wapnia oraz o trzecim miejscu w świecie w eksporcie węgla...

(6)

R ó w n ie ż chronologiczny po dział architektury jord ańskiej na:

starą, tradycyjną i współczesną -

jest nieadekw atny. A rchitektura

współczesna -

m oże być bo w iem

tradycyjna

bądź

nietradycyjna.

O kreślenie

stara -

jest k o lo k w ia ln e i n ie zw y k le nieprecyzyjne znaczeniow o. D o kolejnego nieadekw atnego znaczeniow o podziału, na architekturę jordańską

tradycyjną

(od początku islamu do 1 9 5 0 ) i

współczesną

(od 1950) - m ożna odnieść podobne uw agi. R ecenzent rozum ie, że 1950 je s t ro kiem pow stania K rólestw a ale D y p lo m a n t nie w yjaśnia jednoznacznie dlaczego stanow i to cezurę dla architektury. W św ietle tego, w yn ika bo w iem , że przed 1950 nie pow staw ała architektura współczesna a po 1950 - tradycyjna (s. 3 0 ) - z czym trudno się zgodzić.

Podsum ow ująca opisowo charakterystyka architektury w poszczególnych krajach na B lis k im W sch odzie - j e s t uproszczona (s. 3 0 -3 1 ). O dnosi się w dużej m ierze do czyn n ikó w ekonom icznych i histoi7 cznych - z pom inięciem odrębnych cech form alnych bądź funkcjonalnych. D oktorant u żyw a n a zw y

styłe

w architekturze -

w odniesieniu do lokalnych kierun kó w (s. 3 1 ). Jest ró w n ież niekonsekw entny - skoro opisując Sudan w zm iankuje o w p ływ ach , ja k nazyw a,

architektury faraotrskiej

- dlaczegóż odnosząc się do Ira k u - p om ija, na przykład, architekturę M e ro e , K rólestw a Kusz?

Pisząc ... że

na przestrzeni wieków zmieniały się styłe współczesnej architektury arabskiej

(s. 3 0 ), D oktorant zaprzecza dokonanej uprzednio, przez siebie, klasyfikacji: skoro architektura współczesna, ja k napisał, to okres od roku 1950 - to ja k że m og ły się zm ieniać je j style, na przestrzeni w ieków ?

W dalszej części, w spom inając opracow anie O N Z o regionalnym stylu architektury jo rd a ń s k ie j, stwierdza: .

..architektura Jordanii trra jednolity wygląd, co odróżniają od pozostałych krajów tego regionu...

(s. 3 2 ) - k o lejn y ra z sugerując recenzentow i bezskuteczną próbę odnalezienia cech

owego jednolitego wyglądu,

jednozn acznie sprecyzow anych w tekście dysertacji.

K o lejn e tego typu sform ułow anie p ojaw ia się na s. 3 3 , gdzie A u to r pisząc o architekturze Jordanii, nie precyzując co m a na m yśli - stwierdza: ...

w ostatnim kwartale ubiegłego wieku pojawiły się błędy

i niedociągnięcia

w

urbanistyce i architekturze, ale niestety żadna cywilizacja się ich nie ustrzegła...

W e w cześniejszym odsyłaczu, przedstaw ia natom iast, z zaskoczenia i lakonicznie, Franka L lo y d a W rig h ta - info n nując recenzenta o dacie je g o urodzin i śm ierci a także, że był

architektem, jednym z najważniejszych

projektantów XXwieku...

(s. 3 1 ).

K w a lifik a c ja współczesnej architektury jo rdańskiej, w yszczególniająca architekturę:

publiczna, komercyjną,

religijną, mieszkaniową

(s. 3 4 ) - sugeruje, że architektura kom ercyjna nie jest publiczną,. A u to r pisząc, że

obiekty użyteczności publicznej są własnością parrstwową łub sektora prywatnego oraz bardzo często

stanowią własność wspólną...

i, że

obiekty odznaczają się szczególną monumentalną architektura

o charakterystycznej tożsamości i dokładności wykończenia

- nie precyzuje co m a na m yśli. M o żn a dom niem yw ać, że chodzi tu o obiekty użyteczności pub licznej, m ające charakter b u d o w li m onum entalnych, c zyli m uzea, sale koncertow e, stadiony, b udynki rządow e, itp.

O bjaśniając pojęcie

architektwy komercyjnej

w yraża pogląd , że je j obiekty

stanowią przykłady deformacji

architektonicznej -

nie w yjaśniając co przez to ro zu m ie ...

O dnosząc się do opisu architektury m ieszkan iow ej, stw ierdza, że

stanowi ona obraz tożsamości danego

narodu...

dodając następnie, że

w przypadku Jordanii stanowi absolutną większość zbudowanych obiektów.

0 ile pierw sze - je s t uproszczeniem , z któi7 m m ożna p olem izow ać, to drugie - jest oczyw istością. W każdym kraju b o w iem , architektura m ieszkaniow a stanow i, ja k pisze D o ktora nt,

absolutną większość zbudowanych

obiektów.,

(s. 35).

R ecenzent u w aża, że w tej części Pracy w skazane było b y odniesienie się do źród eł literaturow ych 1 zapoznanie się ze w zorcam i dla tego typu opracow ań, przykładow o - artykułu W o jc ie c h a K osińskiego,

The

idea of the city and beauty

E tyka urbanistyczna została ujęta tam syntetycznie, na styku teorii z em pirią a zakres terytorialny badań rozciąga się do B liskiego W schodu i E giptu poprzez Eu ropę, po U S A . Zakres czasow y obejm uje zaś okres od zarania budow y miast do p rzełom u X I X i X X w ieku.

- R o zd zia ł 3;

Jordańska współczesna architektura wiejska

C ie k a w ie opracow any ro zd ział, z cie k a w y m i acz zb yt m a ły m i ilustracjam i i nie najlepiej sform ułow an ym i, ze w zg lęd u na treść, nazw am i pod tytułów . D la , w spom nianego ju ż niedobrego, podtytułu

Zmiany i rozwój

wiosek jordańskich

są to:

Społeczeństwo, Centrum miasta Assarih, Zmiany budowlane. Urbanistyka.

(7)

R ażą niektóre sform ułow ania dotyczące nieprofesjonalnego n azew nictw a. D o kto ra n t pisząc o

zwykłym

żelbecie (bez użycia żeliwa)

(cyt. s.37) - zapom ina, że elem entem żelbetu nie Jest ż e liw o a stal - i żelbet bez stali -J e s t po prostu betonem a

aluminium

( ze s. 3 9 ) Jest ró w n ież m etalem . W ystępują nieadekw atne nazw y. K o le jn y raz, po jaw ia

urbanistyka,

w odniesieniu do w io ski (s .3 9 )... oraz k o lo k w ia ln e

...zalewanie stropu

betonem,

zam iast układanie betonu na m okro. (s. 3 7 ). Pisząc o arabskich m iastach. D o k to ra n t nie precyzuje okresu historycznego ich pow stania, określając Je

staiymi

zam iast

dawnymi ...

(cyt. s. 4 4 ). Podtytuł

Organiczny kształt

(s. 5 0 ), ilustrow any interesującą r>'ciną 18 - nie zaw iera d oprecyzow ania źród łow ego tej nazw y. A szkoda, zinterpretow anie jej na przykład teorią H u g o H iirin ga, ro zw ażania m i o m ieście R icharda S enneta'*czy teoretyków arabskich — m ogło by być interesujące.

K o lejn e niezręczności Językow e, w ynikając e ze swoistej „ k a lk i” w tłum aczeniu - m ogą w ypaczać zrozum ienie treści: w Języku polskim parter Jest p rzyziem iem a I piętro znajduje się nad nim . A u to r naz>'w'a parter I piętrem - co. Jak d om n iem yw a recenzent, w y n ik a z nazewmicUya w 'Języku francuskim , (s. 4 7 ). N a rysunkach, przedstaw iających schem aty budynków' p rzy głów'nej u licy (n ie nazw anego m iasta), w legendzie um ieszczono:

sklepy handlowe (?), warsztaty rzemieślnicze, lokum (?), biura.

W części analitycznej, wśród rysunków , zdjęć dom ó w w Jordanii - poJaw'ia się n iew ytłu m aczaln ie Jedna iy'cina m iasta Nesrate w M a ro k o ...(s . 4 6 ).

- R o zd zia ł 4:

Analizy zmian i rozwoju domu wiejskiego

N ie przyjęto Jednolitego w zo ru system atyzującego analizo w an ie w szystkich zespołów' m ieszkalnych. Część rycin Jest zdecydow anie za duża. N a ryc. 2 8 -3 1 , pod w y ró żn ik ie m 4 i 3 - zam ieszczono ten sam rysunek. R ażą sfom iułow 'ania kolokw 'iaIne i w yb iórczo w'ystępujące, obok siebie, n azew nictw o polskie i angielskie^®.

- R o zd zia ł 5:

Analiza elementów domu

F on n a przekazu badań - w'e fragm entach, zbyt uproszczona. N a przykład. D o k to ra n t stw ierdza:

...pokój

sypialny posiada dużą powierzchnię, jednak uwzględniając liczbę osób, które go uży-wały przestrzeń tego

pokoju była mała

(cyt. s. 68). Po m ijając form ę przekazu gram atycznego. D o kto ra nt w p ra w d zie określił pół strony w cześniej w y m ia ry p oko ju, nie sprecyzow ał Jednakże ile osób. Jak pisze -

go używa.

Podobnie Jest w przypadku kuchni, toalety — a przede w szystkich - całego domu.

W podrozdziale

Pokój (rodzinny)

(s. 6 9 ) - w pierw szy m zdaniu. A u to r pisze.. vf

domu jordańskim nie ma

pokoju dziennego... yestyedyme

gościnny, u ży w a n y tylko w obecności gościa. Z a chw'ilę uzupełnia:

...domy

budowane są bez uprzedniego projektu, a wszyscy koncentrują się na podstawowych elementach domu (pokój

gościnny, pokoje sypialne, kuchnia, i toaleta).,

nie w yjaśniając Jednoznacznie gdzie spotykają się dom ow nicy.

W pięcioliniJkow'yin pod rozdziale zatytu ło w anym

Problemy związane ze zdrowiem i fizjologicznym

wypoczynkiem

(s. 7 2 ), D okto ran t stw ierdza,

żt...wszystkie te problemy mają duży związek z temperaturą

i stopniem wilgotności w domu przez okres całego roku...

d o d a ją c :

... są to główne problemy w architekturze

mieszkaniowej Jordanii, które będą omówione i innej pracy.

T e n fragm ent - recenzent pozostaw ia bez kom entarza.

Profesjonalny charakter graficzny, skala oraz adekw atny form at rysunków' i zdjęć - p o p ra w iłb y n ie w ą tp liw ie przekaz ró w n ież tego rozdziału. R ecenzent zw raca uw agę na zb yt duże rysunki rzu tó w i przekroju k la tk i schodowej, które pokazują elem enty oczyw'iste a nieprofesjonalne wy'miarow'anie nie pozw ala określić rzeczyw istej szerokości i długości każdego z biegów schodowych (s. 74, s. 7 5 ). N a rycinach 4 3 -4 7 (ponow nie zastosowano w ybiórczo w ystępujące, obok siebie, n azew nictw o polskie i an gielskie), brakuje także zdecydow anego podsum ow ania opisow ego przeprow adzonej analizy. W ystępu je nieadekw atne nazew'nictwo i niepraw idłow ości Językow ego przekazu.

Harmonia

Jest m ylona z

harmonijnością

(s. 7 7 ).

Główne wejście funkcjonuje

w

harmonii z budynkiem i nie jest związane w odpowiedni sposób

z wewnętrznymi elementami domostwa...

(s. 7 6 ).

W przestrzeni elewacji dostrzega się brak ich specyficznego

obrazu lub charakteru.

(pierw'sze zdanie podrozdziału

Elewacje',

s. 77). K w a lifik a c ja u znaniow a czyni w rażenie kolok w ia lne: na ilustracjach 2 0 1 -2 0 5 (s. 7 7 ), A u to r k w a lifik u je elew acje Jako

brzydkie,

nie precyzując co, w dziedzin ie architektury, ow o słow o oznacza.

18 Ciaio i kamień - dotyczy co prawda cywilizacji Zachodu, jednak odniesienia mogh' by być interesujące... 19 S. 64. cyt.: Dom zbudowany został w postaci szeregu sklepów (5 sklepów o powierzchni 1 0 pokoi, do wynajęcia) 20 Na przykład; s. 66.

(8)

Zdecydow anie najsłabszą częścią Pracy są rysunki przedstaw iające elem enty konstrukcyjne dom ów m ieszkalnych. C iekaw e badania, ujęte w podrozdziale dotyczącym w ad konstrukcyjnych w budynkach m ieszkalnych, zostały zilustrow ane m ałoprofesjonalnym i, w przekazie, rycinam i. P o ja w ia ją się rów n ież nieprecyzyjne bądź oczyw iste stw ierdzenia:

...Budowa żelbetowego dachu na słabych ścianach nie jest

prawidłowa konstrukcyjnie

(podpis pod ryciną, s. 7 9 .).

Początek zmiany budownictwa przez zamianę

glinianego dachu na zwykły betonowy

(podpis pod ryciną 56, 5 7 .). N ie sprecyzowano opisem , na rysunkach, ow e

słabe ściany.

R ecenzent nie ro zu m ie ró w n ie ż użycia w profesjonalnym tekście sfo rm uło w an ia

zwykły

beton

(s. 79, s. 80 ) ja k ró w n ież

zwykła glina.

A także poradnikow e - kolok w ia ln ego :

Dach musi stać na

żelbetowych ścianach łub na słupach konstrukcyjnych

(s. 80, ryc. 6 1 .).

Przykłady prawidłowego i nieprawidłowego wzmocnienia dachu siatką zbrojeniową

(cyt.: ry c .71 -73; s. 8 3 ), przedstaw ia znacznie uogólnienie problem u, które nie zaw sze m oże być uznane za p raw idłow e. N ie określono ró w n ież czy przedstaw iają one p rzyk ład y obiektów , w któiy'ch p rzew id ziano w ykon an ie dachu

od

nowa,

czy siatka zbro jeniow a m a być użyta do istniejącej p łyty betonow ej.

R yc. 70, podpisano:

Metoda wzmocnienia dachu betonowego prętami zbrojenia

w

tym etapie (cyt. s. 82)...

R ycina przedstaw ia płytę żelbeto w ą, ze zbro jeniem dolnym , ułożoną na dw óch ścianach. Z podpisu m ożna dom niem yw ać, że jest to stan zastany. D oktora n t je s t zatem niekonsekw entny. Jeżeli stanem zastanym jest płyta betonowa położona na ścianach, to „ w zm o cnien ie” je j prętam i zbro jeniow ym i jest m oże nie niem ożliw e - ale niesensowne ekonom icznie. W y m a g a ło b y bow iem rozkucia istniejącej płyty betonow ej co zakończyło by się je j całko w itym zniszczeniem . Jeżeli rysunek przew iduje położenie now ej p łyty żelbeto w ej - pow inien uw zględnić to w n azw ie a także - zaw ierać info rm acje o je j utw ierdzeniu do w ień có w , o samych wieńcach (których tu nie m a) a także izolacjach. W ień ce pokazano natom iast na ryc. 74 -7 6 ; w przyp ad ku c - uznanym przez D oktoranta za praw idło w y - nie uw zględniono jed n a k utw ierdzenia do nich p ły ty stropow ej. Podobne m ankam enty m ożna odnieść do pozostałych rysunków w tym rozdziale.

N a ryc. 7 9 -8 4 - zatytuło w anej

Błędy konstrukcyjne powstające podczas montażu slupów na stopach,

dobrze b y ło by nazw ać ow'e błędy, opisując co p raw id łow e a co n iep raw idło w e i podobnie ja k ly c . 2 2 4 -2 2 6 - w skazane było by podsum ować to lokaln ym wmioskiem.

W podsum ow aniu ro zdziału A u to r, prezentując m ateriał foto graficzn y, pisze:

...Istnieje wielka różnica

pomiędzy tradycyjnym domem na wsi i

w

mieście Jordanii. Dostrzegamy także źródłową różnicę pomiędzy

nim i arabskim domem

u'

mieście

(cyt. s. 9 8 ). K onkretne porówmanie, m oże w form ie tabelarycznej przedstaw iające te różnice w sposób uporządkow any - było by n ie w ą tp liw ie korzystne.

- R o z d z ia ł 6:

Wnioski

Styl gram atyczny sform ułow ań nie ułatw ia przekazu m yśli. P o jaw iają się niejednoznaczne sform ułow ania. N a przykład, wśród

Powodów wynikłych problemów

(s. 100), obok braku

architektonicznej,

w ym ieniono

powszechny brak wiedzy cywilizacyjnej...

T ab e la 3 (s. 100), zatytuło w ana

Porównanie cech jordańskiego

domu wiejskiego tradycyjnego i współczesnego,

która pow inna być je d n ą z kluczow'ą w' dysertacji - ma n ie zw y k le skrom ny charakter. Jako kategorie k w a lifik a c ji, w yszczególniono w niej:

rodzaj domu, główny

budulec, materiał elewacji, metodę budowy, cechy architektoniczne.

W ed ług w skazań D o ktoranta, dom

tradycyjny

od

współczesnego

odróżniają:

glina

vs

cement (główny budulec), glina

vs

beton {materiał

elewacji), słała

vs

zmienna {metoda budowy), organiczne

vs

chaotyczne {cechy architektoniczne).

Kategoria

główny budulec —

je s t zbyt lakoniczna a w w y n ik u k la s y fik a c ji nie uw zględniono w szystkich istotnych m ateriałów , na przykład drewna. W obec dokonanych analiz, dotyczących popełnianych błędów konstrukcyjnych, jed n o z k ry terió w pow inno odnosić się do rodzaju m ateriału a także rodzaju i elem entów ustroju konstrukcyjnego. W yszczegó lniona w ram ach kiT te riu m

metoda budowy -

kategoria

zmienna

- jest niejednoznaczna i nieadekw atna do treści. O graniczenie

cech architektonicznych

do

organicznych

i

chaotycznych

— jest zdecydow anie zb y t skrom ne. N ie odniesiono się do układu przestrzennego, funkcjonalnego, pom inięto elem enty w ystroju plastycznego^*. Poza tym , ja k w spom niał ju ż recenzent - nie określono interpretacji źród łow ej o w ej

organiczności.

-

R o zd zia ł 7:

Rekomendacje i proponowane roz^viązania do rozwoju centrum wiosek i małych miasteczek —

na przykładzie wioski Assarih

A u to r proponuje działania, będące rezultatem w n io skó w z przeprow adzonych badań, m ające doprow adzić do sanacji i re w ita liza c ji istniejącej struktury Assarih. D o tyczą one k ilk u dziedzin, w tym architektury

Chociażb}' elementów mozaikovv}'ch, wspomnianych przez Doktoranta.

(9)

i urbanistyki. Zastosow anie nieadekw atnego nazew nictw a nie w p ły w a p ozytyw n ie na jakość p rzekazyw anych m y ś li...’ ’ . W e fragm entach, tekst niepotrzebnie uzyskuje form ę swoistego m anifestu... N ie ze w szystkim i p ropozycjam i m ożna się zgodzić. D oktorant, pisząc k o lo k w ia ln ie

...nic nie da

zastosowanie jednej, wybranej teorii urbanistycznej

it'

tym przypadku, ponieważ teren jest gęsto zaludniony

i nie stanowi pustyni, gdzie wszystko można budować od podstaw...{cyt

s.103), zapom ina, że każda teoria urbanistyczna czy architektoniczna - je s t je d y n ie inspirującą podstawą do ro zw iązan ia konkretnego zadania p rojektow ego - a istota p rojektow ania polega na in dyw id u alnym zastosowaniu m etod tw órczych , w zastanym kontekście przestrzennym .

Sugerow anie aby

Projekt rozwoju mieszkaniowego

(tak nazyw a A u to r działania sanacyjne określone w pod rozdziale pod tym tytu łem ; s. 103) określał jednozn acznie m odel m ieszkań i do m ó w - jest idealistyczny a konsekw encje dla estetyki miast, w obec p rzew id yw anych oszczędności, m ogących go przew artościow ać - są nieprzew idyw alne. R ecenzent na co dzień obserw uje typow e osiedla, pow stałe w Polsce w trzecim kw artale X X w ie k u ... Sugeruje D o k to ra n to w i w yobrażenie sobie trzydziestotysięcznego osiedla, powstałego w w y n ik u zastosowania oszczędnych dom ów typow ych. M o ż e lepszym działaniem b y ły b y opracow ania konkursow e, przy odpow iednio determ inujących założeniach brzegowych.

Idealistyczne je s t rów nież stw ierdzenie, że ...

wybór odpowiedniego modelu dla centrum powinien odbywać

się przy współudziale mieszkańców, a w przypadku niezgody łub niezdecydowania większości, wybór odbywa

się przez głosowanie...

(cyt. s. 103). Po pierw sze, w' przypadku niezgody, ja k pisze A u to r, to ow'a większość przegłosuje swój w ybór. Po drugie - i to nie tylko w'obec wniosków' w'ynikających z przedstaw ionych przez A utora badań - glosow anie p rzez m ieszkań ców nad klu c zo w y m i ro zw iązan iam i dotyczącym i architektury - j e s t n ie zro zu m ia le ... O d p ro p o zycji i oceny tego typu działań - są profesjonaliści.

O pró cz w skazań działań realnych, prostych i praktycznych. A u to r przedstaw ia, zdaniem recenzenta — k lu c zo w y problem do rozw'iązania: sam ookreślenie przez m ieszkańców w ie js k ie g o bądź m iejskiego charakteru swojego m iejsca zam ieszkiw ania. Pozostaw ia go je d n a k , ja k o je d y n y - bez ko m e n tarza... R ecenzent zgadza się, z w agą problem u zm iany św iadom ości m ieszkańców A ssarih, które w ciągu ostatnich 150 lat zw iększyło sw'oją liczebność od k ilk u osób do 30 000 m ieszkańców - i pozostało nadal, w ich przekonaniu, w ioską. U w a ż a to za najistotniejsze.

W niosek końcowy

P o m im o w niesionych uw'ag i liczn ych zastrzeżeń, recenzent uw aża, że Praca doktorska Pana m gr. inż. arch. M ahm o ud a A łsh iyyab a jest w arto ściow ą i ocenia j ą pozytyw'nie. K oncepcja zbudow an ia w'zorców dla w spółczesnego w iejskiego domu m ieszkalnego Jordanii, odnoszących się do tradycji - w y n ik a z szeroko analizow'anego kontekstu. Podstawą są przeprow'adzone badania dotyczące istniejących i nieistniejących ju ż obiektów .

R ecenzent stw ierdza, że Praca stanow i or>'ginalne ro zw iązanie problem u naukow ego, na tle współczesnych tendencji i ro zw iązań dostępnych w literaturze europejskiej. A u to r w )'k a za ł um iejętność sam odzielnego prow adzenia badań, służących pracy naukow ej. Z w ra ca uw agę na istotne aspekty zagadnienia, proponując kierunkow e ro zw iązania praktyczne. Po w yższa ocena stwarza podstaw'ę do stw ierdzenia, że dysertacja naukow'a, której autorem jest m gr inż. arch. M ah m o u d A lshiyyab spełnia w aru nki określone w art. 13 U s ta w y z dnia 14.0 3 .2 0 0 3 o stopniach n aukow ych i tytule nau k ow ym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (D z .U . N r 65, poz. 5 9 5 , z późn. zm .). W n o s i zatem o dopuszczenie Pana m gr. inż. arch. M ah m o u d a A łsh iyyab a do dalszych etapów przew odu doktorskiego.

Grzegorz Nawrot

IP

t n

“ Na przykład tej/^ m ia st ekspertyza, optyczne zamiast wizuałne... (s. 102.), itp. 9