"Lenin i romantyka rewolucyjna w
sztuce" : sprawozdanie z sesji
naukowej.
Biuletyn Polonistyczny 13/38, 11-14
go t r a c ą p r z e j r z y s t o ś ć , zm ie n ia ją c s i ę w m isty czn ą re w e la c ję ; ś w ia t c a ły i w ydarzenia codzienne s t a j ą s i ę znakami ta je m n i czych praw d, k tó r e odkrywać tr z e b a w ysiłk iem w łasnego ducha.
R e f e r a t d r Heleny K a p e ł u ś /IB L , Warszawa/ p t . "Pa mięć o k o n f e d e r a c ji b a r s k i e j w f o lk l o r z e polskim " - poświęcony b y ł omówieniu przechow anych w f o lk l o r z e p i e ś n i z o k resu k o n fe d e r a c j i ja k o p rz y k ła d u mechanizmu u tr w a la n ia s i ę wydarzeń h i s to ry cz n y c h w p am ięci lu d o w ej. W t r a d y c j i ludow ej k o n fe d e ra c je c ie s z y ły s i ę z łą sław ą i w ią z a ły ze wspomnieniami gwałtów i g ra b ie ż y dokonywanych p rz e z s z la c h e c k ie o d d z ia ły . Dokumentów f o lk lo ry s ty c z n y c h d o ty c zący ch ru ch u b a rs k ie g o zachowało się ma ł o . Dwie znane nam p i e ś n i - o Gogolewskim i o Drewiezu - po chodzące z jednego n ieznanego wzoru - i l u s t r u j ą w łaściw ą p i e ś n i ludow ej trw a ło ś ć s z k i e l e t u tre śc io w e g o i form alnego przy wy- m ienności ta k ic h elem entów , ja k nazw iska osób,nazw y, d a ty . Obie p i e ś r i u łożone z o s ta ły w środow isku ch u d o p ac h o lsk o -d ro b n o szla- checkim i kolportow ane b y ły p rz e z dziadów wędrownych.
R e fe r a t mgr L i d i i L i g ę z y /IB L , Kraków/ p t . "P ogłosy k o n f e d e r a c ji b a r s k i e j na ziem i k ra k o w sk ie j" - dokonał p r z e g lą du pomników, leg en d i przekazów zw iązanych z k o n fe d e ra c ją i j e j walkami w Krakowskiem. O b fito ś ć ty c h zabytków j e s t św ia dectwem żyw otności t r a d y c j i b a r s k i e j w p am ięci lu d o w ej/czy r a c z e j - p am ięci p o to c z n e j/ . R e f e r a t a n a liz o w a ł te ż elem enty l u dowe "K onfederatów b a r s k ic h " M ickiew icza, będących - o b lic z o nym na f ra n c u s k ie g o c z y te ln ik a - popularnym wykładem p o ls k o ś c i .
Mgr Zbigniew J a r o s iń s k i
„ L E N I N l R O M A N T Y K A R E W O L U C Y J N A W S Z T U C E ”
S p ra w o z d a n ie z sesji n a u k o w ej
W d n ia c h 15-16 maja 1970 r . odbyła s i ę w W arszawie, zorga nizowana p rz e z I n s t y t u t S z tu k i i I n s t y t u t Badań L ite r a c k ic h PAN| s e s ja naukowa p t . "L enin i rom antyka re o lu c y jn a w s z tu c e " .
S e s ję otw o rzyły wspomnienia p r o f . Jad w ig i S i e k i e r s k i e j o p ierw szy ch l a t a c h po R ew olucji P aźd ziern ik o w ej w
Związku R adzieckim . R e fe re n tk a p rz e d s ta w iła a tm o s fe rę p o l i t y czną i umysłową tam tego c z a su , n a s t r o j e m łodzieży r a d z ie c k ie j, główne p o s ta c ie ż y c ia p o lity c z n e g o i k u ltu r a ln e g o , poszukiw a n ia nowej s z t u k i d la nowego, s o c ja l is ty c z n e g o s p o łe c z e ń stw a o raz p rz e k a z a ła swoje w rażen ia ze s p o tk a n ia z Leninem.
R e f e ra t p r o f . d r M a rii J a n i o n /IB L , W arszawa/ p t . "Romantyczna w iz ja r e w o lu c ji" omówił c z te r y w iz je r e w o lu c ji w l i t e r a t u r z e p o ls k ie g o romantyzmu: zaw arty w "Zamku kaniowskim " i "N ie -B o sk ie j Komedii" o b raz in f e r n a r e w o lu c ji - k o n cep c ję r e w o lu c ji jak o zemsty lu d u i s a ta n ic z n e g o , n is z c z y c ie l s k ie g o s z a łu ; rew olucyjny p rofetyzm M ickiew icza - w iz ję w ie lk ie j prze miany i a p o lo g ię rew o lu cy jn eg o czynu, k tó r y prow ad zi do p rz y s z ł e j pow szechnej w o ln o ści ludów; m isty c z n ą k o n c e p c ję Słowac k ie g o , w k t ó r e j rew o lu c ja j e s t etapem w pocho dzie ducha p rz e z d z i e j e , a t o t a l n a zag ład a po czątk iem nowego o d ro d z e n ia ; o ra z , stw orzo ną p rz e z p o e z ję krajo w ą /B e rw iń s k i, Ehrenberg/,Dem bow s k ie g o i TDP, w iz ję r e w o lu c ji obyw ającą s i ę b ez m is ty k i iz n a j- d u ją c ą u z a s a d n ie n ie d la r e w o lu c ji w praw ie lu d u do w o ln o ś c i.
R e f e r a t p r o f . d ra J u liu s z a S t a r z y ń s k i e g o / I S , W arszawa/ p t . "N iek tó re problem y p l a s t y k i m onum entalnej w l a ta c h 1917- 1967" p rz e d s ta w ił p ro c e s p rzem ian i d e i p l a s t y k i mo n u m en taln ej w s z tu c e e u r o p e js k ie j o s ta tn ie g o p ó łw ie c z a . A utor s c h a ra k te ry z o w a ł n o w ato rsk ie p rąd y w s z tu c e r a d z i e c k i e j l a t d w ud ziestych - głów nie k on struktyw izm - jak o poszukiw anie foim a rty s ty c z n y c h , k tó ry c h podstaw ą ma być id e o lo g ia re w o lu c y jn a . D zied zictw o konstruktyw izm u p r z e j ą ł Bauhaus,w k tó re g o p r o g r a mie nowe pięk n o łą c z y ło s i ę z u ży tk o w o ścią . Po d r u g ie j w o jn ie św iatow ej widoczne s i ę s t a j ą w s z tu c e d ą ż e n ia do u tr w a le n ia nowego sp o łeczn eg o ła d u , a fu n k c je rew o lu cy jn e u l e g a j ą p rz y tłu m ie n iu ; w c h w ili o becnej te n d e n c je k o n s tru k ty w is ty c z n e zde r z a j ą s i ę z te n d en c ja m i buntow niczym i, w ypowiadającym i s i ę p rz e z formy e k s p r e s jo n is ty c z n e .
R e fe ra t p r o f . d ra J e rz e g o T o e p l i t z a /I»S, War szaw a/ p t . "Romantyka rew o lu cy jn a na e k r a n ie " pośw ięcony b y ł film ow i rad zieck ie m u l a t 1925- 1930, k tó r y - p r z y ję ty e n t u z ja s ty c z n ie p rz e z e u ro p e jsk ą widownię - dokonał p rz e w ro tu w j ę zyku s z t u k i film o w e j. A n a liz u ją c p o ety k ę " P a ź d z ie rn ik a " E i s e n s te i n a , k t ó r e j podstaw ą s t a j e s i ę rew olucyjny p a to s i r o mantyczny em ocjonalizm , r e f e r a t p o d k r e ś la ł , że bohaterem r a
d z ie c k ie g o film u ty c h l a t j e s t p le b e js k a i p r o le t a r ia c k a masa og lądana z p e r s p e k t y w y w sp ó łu c z e s tn ik a j e j d z ia ła ń . W wypowie d z ia c h te o re ty c z n y c h E is e n s te in a powraca w ie lo k ro tn ie te z a , iż forma a r ty s ty c z n a w iąże s i ę ś c i ś l e z id e o lo g ią ; stw orzony prze zeń ję z y k film u j e s t p róbą zastoso w ania ty c h r e g u ł m y śle n ia, k tó r e wypracował m a te ria liz m h is to r y c z n y .
R e f e r a t p r o f . d ra S te fa n a Ż ó ł k i e w s k i e g o /IB L , W arszawa/ p t . ’’R ew olucja a k u lt u r a l i t e r a c k a o k resu 1918-1939" d o ty c z y ł problem u r e w o lu c ji k u l t u r a l n e j , ro zum ianej jako i n t e g r a ln a część r e w o lu c ji p r o l e t a r i a c k i e j . A utor sch arak tery zo w ał p ro c e s k s z ta łto w a n ia s i ę k u ltu r y masowej w P o lsc e w la ta c h mię dzywojennych o ra z to w arzyszący j e j awans k u ltu r y " n i s k i e j " . W wyniku ty c h procesów p o w staje model l i t e r a t u r y u p o lity c z n io n e j, w k t ó r e j p is a r z zw iązany j e s t ze zorganizowanym ruchem s p o łe c z nym, o d b io rca dokonuje wyborów c z y te ln ic z y c h w z e s p o le ,a d z ie ło samo w łączone z o s ta je w system d z i a ła ń p o lity c z n y c h .
R e fe r a t d ra S ta n is ła w a M a r c z a k a - O b o r s k i e - g o / I S , W arszawa/ p t . " T e a tr rom antyczny, rew olucyjny i po l i t y c z n y " , wychodząc od p r o p o z y c ji, aby te rm in u " t e a t r rew olu cy jn y " używać na o zn ac ze n ie zjaw isk t e a tr a l n y c h zw iązanych z Rew olucją P aźd ziernik o w ą i re w o lu c ją n iem ieck ą, omówił najważ n ie js z e k ie ru n k i poszukiw ań a r ty s ty c z n y c h teg o t e a t r u w la ta c h dw ud ziestych w Związku R adzieckim / t e a t r y Tairowa i M eyerhol- d a , ek sp ery m en taln e s tu d ia t e a t r a l n e w różnych m ia sta c h ZSRR/, Niemczech / t e a t r P i s c a t o r a / i P o ls c e /S cena i L u tn ia R obotni cza A .S o k o lic z , Scena R ob o tn icza w Łodzi W.Wandurskiego, d z ia ła ln o ś ć L . S c h i l l e r a / . A utor w skazał rów nież na re n e sa n s tr a d y c j i rom antycznej w t e a t r z e rew olucyjnym Związku R ad zieck iego i P o ls k i.
R e f e r a t p r o f . d ra Henryka M a r k i e w i c z a /U J,K ra ków/ p t . " I n s p i r a c j e le n in o w sk ie w b ad an iach lite ra c k ic h " p rz e d s ta w ił zn aczen ie pism Lenina d la u k s z ta łto w a n ia się m arksistow s k i e j m e to d o lo g ii badań l i t e r a c k i c h . K o n cen tru jąc uwagę na problem ach klasow ego ch ara k u eru l i t e r a t u r y , w ie lk ic h twórców przeżyw ający ch c e n tr a ln e k o n f li k ty sw o jej ep o k i i dwu nurtów w k u lt u r z e , a u to r u k a z a ł h i s t o r i ę i n t e r p r e t a c j i , ja k ie uzyska
ła leninow ska /w yrażona w a r ty k u ła c h o T o ł s t o j u / te z a o związ ku l i t e r a t u r y z życiem społecznym .
I n s t y t u t S z tu k i zorganizow ał d la uczestn ik ó w s e s j i dwa po kazy film ow e, na k tó ry c h p rze d sta w io n e z o s ta ły : " P a ź d z ie rn ik " S e rg iu s z a E is e n s te in a i "K rajo b raz po b itw ie " A n d rzeja Wajdy. Obszerne spraw ozdanie z s e s j i ukaże s i ę w "P am iętn ik u L i te ra c k im " . Mgr Zbigniew J a r o s i ń s k i ..L I T E R A T U R A ! R E W O L U C JA . Z P R O B L E M A T Y K I Z W IĄ Z K Ó W L IT E R A C K IC H P O L S K O -R O S Y J S K I C H I P O L S K O -R A D Z IE C K IC H W W IE K U X X ” S p ra w o z d a n ie l sesji n a u k o w ej
W d n ia c h 25-26 maja I n s t y t u t Badań L ite r a c k ic h PAN zorga nizow ał w Warszawie s e s j ę naukową na te m at: " L i t e r a t u r a i rewo l u c j a . Z p ro b le m aty k i związków l i t e r a c k i c h p o ls k o - r o s y js k ic h i p o ls k o - r a d z ie c k ic h w w ieku XX". W s e s j i w z ię ła u d z i a ł d e le g a c j a slaw istó w r a d z ie c k ic h z I n s t y t u t u Słowiąnoznawstwa AN ZSRR, I n s t y t u t u L i te r a t u r y Światow ej im. M.Gorkiego w Moskwie, In s t y t u t u L i t e r a t u r y AN USER w K ijow ie o raz p r z e d s ta w ic ie le k a t e d r ru sy c y sty c z p y c h w P o ls c e .
R e f e r a t p r o f . d r M arii J a n i o n /IB L , W arszawa/ p t . "Romantyzm i re w o lu c ja " o k r e ś l i ł m ie js c e p ro b le m a ty k i rew olu c j i w o b rę b ie św iato p o g ląd u p o ls k ie g o romantyzmu. W ielka Rewo lu c ja F ran cu sk a, ru c h ja k o b iń s k i, epoka napoleońska m ają decy d u ją cy wpływ na u k s z ta łto w a n ie rom antycznej w i z j i ś w ia ta , s ą początk iem zarówno c e z a ria n iz m u , ja k i k o n c e p c ji h i s t o r i i jako d z i a ła n i a mas, tra d y c jo n a liz m u i h i s t o r i o z o f i i ro m an ty czn ej, rom? ycznego ro zu m ien ia trag iz m u .
R e f e r a t mgr I z a b e l i S z u b e r t /IB L ,W arszaw a/ p t . "To pos re w o lu c ji w l i t e r a t u r z e p o ls k i e j " ś l e d z i ł n aro d zin y i h i s t o r i ę t o p i k i re w o lu c y jn e j w l i t e r a t u r z e p o l s k i e j XIX i XX wie k u . Zrodzony w l i t e r a t u r z e o kresu i n s u r e k c j i k o ściu szk o w sk iej topos królów -tyranów p rzeciw staw io ny ch ludowi o ra z rom antyczne top osy p ro m e te jsk ie g o r e w o lu c jo n is ty , s p is k u rew o lu c jo n istó w i krw i p o w ta rz a ją s i ę w l i t e r a t u r z e epok p ó ź n ie js z y c h , w p i e ś n i re w o lu c y jn e j i sam orodnej p o e z ji r o b o tn i c z e j , s t a j ą c s i ę l i t e ra c k im i symbolami rew o lu c y jn e j p ro b le m a ty k i.
