Roman Bartnicki
Die Jünger Jesu in Mt 9,35-11,1
Collectanea Theologica 58/Fasciculus specialis, 39-56R O M A N BARTNICKI, W A R S Z A W A
DIE JÜNGER JESU IN Mt 9,35 — 11,1
G ew öhnlich w ird d er T ex t M t 9,35 — 11,1 als e in in sich g e sch lo ssen es G anzes b e tra c h te t u n d am h ä u fig ste n „A u ssen d ung s re d e " g e n a n n t1. In W irk lic h k e it b e g in n t die e ig e n tlic h e R ede m it M t 10,5b, ab er die V e rse 9,35 — 10,5a sind als e in e E inleitun g anzu sehen . Die lite ra risc h e A n a ly se v o n M t 9,35 — 11,1 kom m t zu dem Ergebnis, dass M atth äu s (genauer: der R ed ak tor v o n Mt) die Rede red ig iert h at, g e stü tz t auf M aterial, d as e r aus v e rsc h ied e n e n Q u e lle n schöpfte, d ie w ied eru m v e rsc h ie d e n e n K o n te x te n e n t stam m en. Er sy ste m a tisie rte das M aterial e n tsp re ch e n d , ste llte e s zusam m en, ü b e ra rb e ite te und e rg ä n z te e s bisw eilen. Da e rg ib t sich d ie F rage, w elch e A bsicht d ie red a k tio n e lle A rb eit v erfolgte, und ob m an d e re n G ru n d id ee w ie d e r freileg en kann.
Schon d e r A ufbau der R ede w eist d arau f hin, dass im Z entrum des In te re sse s beim R ed ak to r d ie J ü n g e r stand en . In d e r E inleitung
1 M t 9,35 —· 11,1 w ird a ls e in in sic h g e s c h lo s s e n e s G a n z es in v ie le n K om m en ta ren b etra ch tet. So: Th. Z a h n , D a s E v a n g e li u m d e s M a t t h ä u s , L eip zig4 1922, 388— 417; J S c h m i d , D a s E v a n g e li u m n a c h M a t t h ä u s , R eg en sb u r g 4 1959, 174— 187; J. S c h n i e w i n d , D a s E v a n g e li u m n a c h M a t t h ä u s , G ö ttin g e n 11 1964, 124— 138; E. L o h m e y e r , — W. S c h m a u c h , D a s E v a n g e li u m d e s M a t t h ä u s , G ö ttin g e n 4 1967, 18l f .; E. K l o s t e r m a n n , D a s M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , T ü b in g e n 4 1971, 81— 93; J. R a d e r m a k e r s , A u lil d e l ' é v a n g i l e s e l o n s a in t M a t t h i e u . 1. T e x t e , 2. L e c tu r e c o n tin u e , B r u x e lle s2 1974, 133— 147; J. H o m e r s k i , E w a n ge lia w e d ł u g ś w . M a te u s z a , P o zn a ń 1979, 183— 195; W . G r u n d m a n n , Das
E v a n g e li u m n a c h M a t t h ä u s , B erlin 5 1981, 284— 303. In m a n c h e n K om m en taren w ird
Mt 9,35 — 10,42 a ls A u sse n d u n g sr e d e b etr a ch tet: M. J. L a g r a n g e , E v a n g i le
s e l o n Sa in t M a t t h i e u , P a ris2 1923, 191— 216; A. S c h l a t t e r , E r l ä u te r u n g e n zu m N e u e n T e s ta m e n t . Erster Band: D i e E v a n g e li e n u n d d ie A p o s t e l g e s c h i c h t e , S tu tt g a r t4 1928, 150— 171; P. G a e c h t e r , D a s M a t t h ä u s E v a n g e li u m , In n sb ru ck 1964, 313— 354; L. S a b o u r i n, II V a n g e l o di M a t t e o . T e o l o g i a e e s e g e s i , Bd. 2, R om a2 1978, 580— 611. A b er e s g ib t au ch d ie an d eren G lied e ru n g en , z.B. R. H. G u n d r y , M a t t h e w . A C o m m e n t a r y o n H is L it e r a r y an d T h e o lo g i c a l A r t , M ic h ig a n 1982
sp rich t in der E in leitu n g ü b er ,,th e d isc o u r se on p e r se c u tio n in th e p r e a ch in g of th e k in g d o m (10:1— 42)", dan n t e ilt d ie s e s M a teria l in: 9,35— 38; 10,1— 4; 10,5— 15; 10,16— 42; 11,1 (S. 180— 203). Für J. G n i 1 к a, D a s M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , I. T eil, F reib urg 1986, 358— 404 ist M t 10,5— 42 „die R ed e zur A u ssen d u n g " . D a ss M t 9,35 — 11,1 a ls e in g e s c h lo s s e n e s G a n zes b e tr a ch te t w e rd en s o ll, sp re c h e n b e so n d e rs d ie ä h n lic h e n F o rm u lieru n g en in 9,35 u n d 11,1, d ie e in e In k lu s io n b ild en und e in e k o n ze n tr isc h e Struktur, d ie in M t 9,35— 11,1 zu fin d e n ist. V g l. J. R a d e r m a k e r s , La M is s io n , e n g a g e m e n t ra dical. U n e l e c t u r e d e M t 10, NR Th 93 (1971) 1075 f.; d e r s., A u iil, a.a.O., 136 f. U b er d en U m fan g u n d Struktur der z w e ite n R ede im M a tth ä u s e v a n g e liu m s ie h e fern er: R. B a r t n i c k i , U c z e ń J e
z u sa j a k o g ło s i c i e ] e w a n g e l i i . T r a d y c j a i r e d a k c j a M t 9,35 — 11,1, W a r sz a w a
w ird zu n äch st J e su s gezeigt, d er sein e J ü n g e r d a ra u f aufm erksam m acht, d ass d ie E rnte g ro ss ist (9,37). Je su s ru ft sein e J ü n g e r zu sich, ü b e rträ g t ih n en die V o llm ach ten (10,1) und se n d et sie m it b estim m ten G eb o ten aus (10,5). Der Begriff „ Jü n g e r" w ird d an n in d e r M itte d e r R ede g e b ra u c h t (10,24— 25) u n d e rs c h e in t w ied er g e gen Ende der R ede (10,42). Der A bschluss d e r Rede: „Als J e su s die U n terw eisu n g d e r zw ölf J ü n g e r b e e n d e t h a tte " (11,1) w eist d arauf hin, dass sich die g esam te R ede auf die J ü n g e r bezieht.
Es zeigt sich also, d a ss die g esam te Rede v o n dem Begriff
m a thetes — „ Jü n g e r" d u rch zog en ist. W eil ab e r die h e u tig e n Exe-
g eten d iesen Begriff im E vangelium des M a tth ä u s v e rsc h ied e n auffassen, e rh e b t sich die F rage, in w e lc h er B edeu tun g e r bei M t 9,35 — 11,1 g e b ra u c h t w ird, w er also der A d re ssa t d er R ede ist (f.). Die F eststellu n g , d ass d ie J ü n g e r „zu den v e rlo re n e n Schafen des H auses Is ra e l” (10,6) g e san d t w erden, w irft d ie F ra g e n ach dem Bereich ih re r T ätig k e it auf (II.). Die R ede e n th ä lt eine R eihe v o n F o rd e ru n g e n an die J ü n g e r — ein e S y n th e se u nd S y stem atisieru n g d ieser F o rd e ru n g e n soll die A ufgaben und c h a ra k te ristisc h e n E igen tü m lich k eiten d e r J ü n g e r J e s u aufzeigen (III.). Die A n tw o rten auf d iese F rag en sollen d ie A bsicht des R ed ak to rs vo n M t 9 ,3 5 — 11,1 aufhellen.
I. A dressaten der Rede
1. P r o b l e m s t e l l u n g
M atth äu s g e b ra u c h t d e n Begriff m athetai n ich t n u r am h äufig sten u n te r den S y n o p tik e rn (73 — 46 — 37/28), so n d e rn m an k a n n sogar aufzeigen, dass e r d e n A u sd ru ck „die Zw ölf" v e rm e id e t und s ta tt d e sse n d ie B ezeichnung „die zw ölf J ü n g e r" v e rw e n d e t (10,1; 11,1; 20,17; 26,20; 18,16) oder „die zwölf A p o stel" (10,2; ab e r in 10,5: „die Zwölf"). D iese T endenz des M a tth ä u s zeigt sich bei d er G e g en ü b e rstellu n g felg e n d er T exte: M t 10,1 (vgl. M k 6,7); M t 10,2 (vgl. M k 3,16); M t 11,1; 20,17 (vgl. M k 10,32); M t 28,16. In M t find et sich au ch die B ezeichnung „seine Jü n g e r" o d er „ Jü n g er" an solchen Stellen, wo M k in d en P a ra lle le n ü b er „die Zw ölf" spricht: M t 13,10 (vgl. M k 4,10); M t 18,1 (vgl. M k 9,35); vgl. au ch M k 11,1. M it A u s nahm e v on A pg 14,21 fin det sich im g esam ten N T d as Z eitw ort
m a th e te u e in n u r in E ig en tex ten des M atth äu s (Mt 13,52; 27,57; 28,19).
Es e rh e b t sich die F rag e, w en M atth äu s im Sinn h atte, als er ü b e r die J ü n g e r schrieb. U n ter den E xeg eten zeich n en sich m in d e ste n s zw ei T en d en zen ab. Die e in e n sp re c h e n v o n d e r „ T ran sp a ren z " d iese s Begriffes bei Mt. Ih re r A n sich t n ach verw isch t M a tth ä u s den U n tersch ied zw ischen d en J ü n g e rn vor d er A u fer ste h u n g J e s u und d en Jü n g e rn n a c h d e r A u fe rste h u n g u nd färb t die S itu atio n d e r K irche auf das Bild vom Leben d e r J ü n g e r zur
Z eit d e s ird isch en W irk e n s J e s u ab. Die V e rtre te r d ieser R ichtung sagen, dass M atth äu s die Zeit d e r K irche m it d e r Z eit des ird ischen Je su s g leichsetzt, und d aru m ist für ihn je d e r ein Jü n g e r, d er von J e s u s b e ru fen w u rd e 2. A n d e re ste h e n auf dem S tand punk t, d ass d e r Begriff „ Jü n g er" sich ein zig auf je n e J ü n g e r vo r d e r A ufersteh u n g J e s u beziehe, die also w ie d e r ird isch e Je su s selb st u n w ie d e rh o lb ar d er V erg a n g en h e it a n g e h ö re n 3. A n d ere w iederu m v e rsu c h e n diese b eid en sich g e g e n ü b e rste h e n d e n M einu n g en m itein a n d e r zu v e r binden, indem sie feststellen , dass M atth äu s die n a c h ö ste rlic h e Si tu a tio n d e r G em einde auf die h isto risch en J ü n g e r J e s u ü b ertrag e, o hne deshalb d en Jü n g e rk re is J e s u aus se in e r ird isch e n Lebenszeit völlig u n b erü ck sich tig t zu lasse n 4, oder ab e r sie v e rtre te n die A n sicht, dass h ier e in e rs e tis die Erzählung von d e r G em einde aus den Z eiten des M atth äu s vo rlieg e, w ä h re n d a n d e re rse its d iese ä tio lo gische Erzählung auf d ie G esch ichte J e s u ü b e rtra g e n sei, m it der B egründung, dass so b e re its J e su s selb er g e le h rt h a b e 5.
Da M atth äu s d en „ Jü n g e rn " in d e r R ede 9,35 — 11,1 b e so n d ere A u fm erk sam keit w id m et (siehe 9,37; 10,1.2.5; 11,1), e rh e b t sich die Frage, ob diese R ede an die „Zwölf" g e ric h te t ist, od er an ein en b re ite re n Jü n g e rk re is. W . G. Thom pson ste llt fest, dass M atth äu s m it d e r A dressieru n g d er R ede an die „zwölf J ü n g e r" d e u tlic h die E in sch ränk u ng b e to n t (10,1; 11,1; „A postel" — 10,2; „diese Zwölf"
2 S ie h e G. B o r n k a m m , E n d erw ariu n g un d K i r c h e im M a t t h ä u s e v a n g e liu m , in: G. B o r n k a m m — G. B a r t h — H. J. H e l d , U b e r l i e l e r u n g un d A u s l e g u n g im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , N e u k ir c h e n 7 1975, 40; d e r s., D er A u l e r s t a n d e n e u n d d e r I r d is ch e, M t 28, 16— 20, in: e bd., 301; W . D. D a v i e s , The S e t t i n g o i t h e S e r m o n o n t h e M o u n t, C am b rid ge 1964, 94; W . P e s c h , M a t t h ä u s d e r S e e ls o r g e r . D a s n e u e V e r s t ä n d n i s d e r E v a n g e li e n d a r g e s t e l l t a m B e is p ie l v o n M a t t h ä u s 18, S tu ttg a rt 1966, 16.19.54 f. 74; R. H u m m e l , D ie A u s e i n a n d e r s e t z u n g z w i s c h e n K ir c h e u n d J u d e n t u m im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , M ü n ch en 2 1966, 154; D. R. A . H a r e , T h e T h e m e o i J e w i s h P e r s e c u ti o n o t C h r i s t ia n s in t h e G o s p e l a c c o r d in g to St. M a t t h e w , C a m b rid g e 1967, 81 f.; U. L u z, D i e J ü n g e r im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , Z N W 62 (1971) 141— 171; H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e
b u n d u n d K i r c h e C h r isti. S t u d i e n z u r Form- und T r a d i t i o n s g e s c h i c h l e d e s „ E v a n g e liu m s " n a c h M a t t h ä u s , M ü n ster 1974, 146— 158; J. Z u m s t e i n , La c o n d i ti o n du c r o y a n t d a n s l 'é v a n g i l e s e l o n M a t t h i e u , F reib urg 1977, 430— 432; S B r o w n , T h e M i s s io n t o Is r a e l in M a t t h e w ' s C e n t r a l S e c t i o n (M i 9:35— 11:1), Z N W 69
(1978) 74 f. U n a b h ä n g ig v o n der F rage n a ch dem J ü n g er k r e is ste llt k ü rzlich R. K ü h s c h e l m , J ü n g e r v e r i o l g u n g u n d G e s c h i c k J e su . Ein e e x e g e t i s c h - b i b e l
t h e o l o g i s c h e U n te r s u c h u n g d e r s y n o p t i s c h e n V e r i o l g u n g s a n k ü n d i g u n g e n M k 13,
9— 13 pa r un d M t 23,29— 36 par, K lo stern e u b u rg 1983, 272 f. le s t: ,,Mt w en d et das In te r e s s e ganz se in e r G eg e n w a rt zu. S ic ist für ihn k o n tin u ie r te «Zeit Jesu», w e lc h e d ie «E rfüllung» der V e r h e is su n g sz o it Isra els b ed eu tet."
3 V or a llem G. S t r e c k e r , D e r W e g d e r G e r e c h t i g k e i t . U n te r s u c h u n g e n zu r T h e o l o g i e d e s M a tth ä u s , G ö ttin g en 1962, 194; R. W a l k e r , D ie H e i l s g e s c h i c h t e im e r s t e n E v a n g e li u m , G ö ttin g en 1967, 114— 118; S. v a n T i l b o r g , T h e J e w i s h L e a d e r s in M a t t h e w , L eid en 1972, 111 ff. 170; M. S h e r i d e n, D is c i p l e s a n d D i s c i p le s h ip in M a t t h e w a n d Luke, BTB 3 (1973) 233— 255. 4 V g l. S. S c h u l z , D i e S t u n d e d e r B o ts c h a it, H am b urg 1967, 217. 5 V g l. W . M a r X s e n, D e r E v a n g e li s t M a r k u s . S t u d i e n zu r R e d a k t i o n s g e s c h i c h t e d e s E v a n g e li u m s , G ö ttin g en 1956, 94.
— in 10,5)6. G. S tre c k e r m eint, die T atsach e, d a s s M atth äu s w ie d e r h o lt die Begriffe m athetai u n d d o d e k a m itein a n d e r v e rb in d e t (10,1;
11,1; 26,29), sp rech e dafür, d ass e r u n te r dem Begriff „ J ü n g e r” einzig die G ruppe d e r „Zw ölf” v e rs te h t7. D agegen ist H. F ran k e- m ölle d e r A nsicht, die a u sta u sc h b a re V erw e n d u n g d e r Begriffe
d odeka , apostoloi, m athetai in d e r Rede 9 ,3 3 —-11,1 w eise d arau f
hin, d ass es M a tth ä u s h ie r n ic h t um das K ollegium d e r Zwölf gehe, so n d ern um die J ü n g e r im allgem einen, zu d e n e n a u ch die „Zw ölf” bzw. d ie „A p o stel” gehö ren . S einer M einu n g n a c h ist d e r Begriff „ J ü n g e r” in M t n ich t für die Zwölf re se rv ie rt, sondern, w o die R ede v o n Jü n g e rn ist, d o rt g e h ö rt zu ihrem K reis au ch das K ollegium d e r Zw ölf8.
2. A r g u m e n t e f ü r e i n e n e u e I n t e r p r e t a t i o n
H. F ran k em ö lle ist der M einung, d ass e s in M t 10 dem R ed akto r ü b e rh a u p t n ich t um e in e retro sp e k tiv e , h isto risie re n d e D arstellun g d e r B elehrung d er Zw ölf ging, so n d e rn um d ie B edeutung u n d den Sinn der M ission zur Zeit d e r A b fassu n g d es E vangelium s. A uf e in e solche E instellu n g d es M a tth ä u s w eist die A u ssag e in M t 10,24— 25 hin, die d en C h a ra k te r e in e s allg em ein en G ru n d satzes aufw eist, aber d u rch red a k tio n e lle n , ch risto lo g isch en K o n tex t (10,25b) an Be d e u tu n g fü r die mathetai, also für d ie G em einde gew in nt. Ä hn lich v e rh ä lt e s sich in M t 10,40— 42, w o die J ü n g e r ü b e r die „P ro ph e te n ” und „G erech ten " (geb räu ch lich e Begriffe d e s AT) g e ste llt w e r den; u n te r dem Begriff d e r J ü n g e r v e rb irg t sich h ier die gesam te (christliche) G em einde zu Z eiten des M a tth ä u s9.
6 W G. T h o m p s o n , M a t t h e w ' s A d v i c e t o a D i v i d e d C o m m u n i t y . M t 17,22— 18,35, R om e 1970, 72. M. T г a u t m a n n, Z e i c h e n h a l t e H a n d l u n g e n J e su. Ein B e itr a g zu r F rage n a c h d e m g e s c h i c h t l i c h e n J e s u s , W ü rzb u rg 1980 b e w e is t
zu erst, d a ss d ie V e r s e M t 10,5b— 6 der A u sse n d u n g sr e d e der L o g ien q u e lle e n t sta m m en (S. 202— 208) und fo lg e r t daraus, d a ss d ie Q -A u s se n d u n g s re d e „mit g r o s s e r W a h r s c h e in lic h k e it an den Z w ö lfe r k re is a d r e ssie r t’' w ar (S. 208— 218, hier 218). Es g e h t ihr ab er n ich t darum , an w en d ie A u s se n d u n g sr e d e im M a tth ä u s e v a n g e liu m a d ressiert ist.
7 G. S t r e c k e r , a.a.O., 191— 193. E b en so R. P esch , L e v i - M a t t h ä u s ( M c 2,14; M t 9,9; 10,3). Ein B e it r a g zu r L ö s u n g e in e s a l te n P r o b l e m s , Z N W 59 (1968)
50— 53.
8 H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d , a.a.O., 147. M a rk u s g eb ra u ch t d ie B e z eich n u n g „Jünger" im H in b lick auf d ie Z w ölf, o h n e d a b ei ih re Id en titä t zu u n ter str eic h e n (vgl. M k 2,15— 16.23; 3,9.13— 14; 4,10.34). N u r in M k 6,30 w ird der A u sd ru ck „A p o stel" g eb r a u ch t. L uk as id e n tifiz ie r t k o n se q u en t d ie „Z w ölf" m it d en „ A p o steln " , aber er u n te r sc h e id e t v o n ih n en d en w e ite r e n K reis der J ü n g er (Lk 6,13.17; 19,37; A p g 6,1.7 u.a.m .). V g l. K. H. R e n g s t o r f , d o d e k a , T h W N T 2, 325; d e r s., m a t h ê i ê s , T h W N T 4, 545.
9 H F r a n k e m ö l l e , ebd., 147 f. A u c h a n d er e A u to r e n g e b e n zu, d a ss d ie R ed e a n lä s s lic h der A u sse n d u n g der J ü n g er d en R ah m en der W ir k sa m k e it J e s u in G a lilä a ü b er sc h r e ite t un d e in e e k k le s ia le A u s s a g e e n th ä lt. S ie h e G. B a r t h , D a s G e s e t z e s v e r s t ä n d n i s d e s E v a n g e l i s t e n M a t t h ä u s , in: G. B o r n
-H. F ran k em ö lle ste llt fest, d ass d er Begriff m a th e te s in M t nicht im m er e in e n solchen tra n sp a re n te n , ek k lesio lo g isch en C h a ra k te r aufw eist, aber eben im red a k tio n e lle n M aterial und in d e n R eden ist die A k tu alisieru n g im H inblick auf die B edürfnisse d er G em einde b eso n d ers sichtbar. Das b e stä tig t das K apitel 18, d e sse n e rs te r Teil (18,1— 14) das gleiche T hem a w ie 10,42 aufw eist. In b eid e n F ällen
g eh t es um m ik io i (die K leinen), oder paidia (die Kinder) in der G em einde. Dam it sind je n e gem eint, die auch so nst als mathetai J e s u au ftreten , also als Jü n g e r d er ch ristlich en G em einde (vgl. M t
18,1.3.4) 1 0 . Ä hn lich sind au ch a n d e re R eden (die B ergp red igt: 5— 7;
G leichnisse: 13) im E inklang m it dem lite ra risc h e n K onzept des
M a tth ä u s an die se in e rze itig e n J ü n g e r J e su g erich tet, w ä h re n d sie in W irk lich k eit die G em einde d es M atth äu s g eg en Ende des e rs te n Ja h rh u n d e rts vo r A ugen haben. A uch in M t 8,19— 20.21— 22.23—27
bezeich n en m a th e te s und m athetai im w e ite ren Sinne M itg lied er der G em einde, die b e re it sin d zur N ach folg e Jesu . Sie h a b e n typ olo - gische B edeutung für die G em einde d er G la u b e n d en 11.
W a s für M atth äu s „Jü n g er-Je su -se in " b ed eu tet, d a s zeigt am b esten die P erik o p e v on d en „w ah ren V e rw a n d ten Je su " (Mt 12,46— 50; vgl. M k 3,31—35). In d er R edaktion des M ark us b lick te (Jesus) auf diese, „die im K reis um ihn h eru m sassen , und sagte: Das h ier sind m eine M utter und m eine B rüder" (Mk 3,34). N ach M atth äu s „ streck te (Jesus) d ie H and g eg en sein e J ü n g e r aus und sagte: Das hier sind m eine M u tte r und m eine B rüder" (Mt 12,49). M it d ieser A ussage ist die fo lg en d e e n g v erk n ü p ft: „Denn w e r d en W illen m eines him m lischen V a te rs erfü llt, der ist für m ich B ruder und S chw ester und M u tte r" (Mt 12,50). D iese A ussage bezieh t sich n ich t auf d ie zufällig v ersa m m e lte V olksm enge (wie bei Mk), au ch nich t auf d e n K reis d e r Zwölf oder auf d e n b re ite re n J ü n g e rk re is (der 72 bei Lk 19,1), v ielm eh r auf alle, die d en W illen des V a te rs erfü d en . Sie sind die J ü n g e r Jesu . Zw ei D inge c h a ra k te risie re n sie: E iner seits b e d e u te t J e s u J ü n g e r zu sein eb en so v iel w ie sein B ruder, seine S chw ester oder M u tter zu sein. Der J ü n g e r ist also e n g m it der Person J e s u v erb u n d en . Auf d e r a n d e re n Seite b e d e u te t J e s u J ü n g e r k ä m m — G. B a r t h — H. J. H e l d , a.a.O., 93; G. B o r n k a m m , E n d e r
w a r tu n g , a.a.O., 16; R. В u 1 1 m a n n, D i e G e s c h i c h t e d e r s y n o p t i s c h e n T ra d iti o n ,
G ö ttin g en 3 1957, 155 f.; W . G r u n d m a n n, a.a.O., 284; E. K l o s t e r m a n n ,
a.a.O., 84 f.; B. R i g a u x, T é m o i g n a g e d e l ' é v a n g i l e d e M a t t h i e u . P o u r un e h i s t o i r e d e J é s u s II, B ruges 1967, 205 f„· A. S c h l a t t e r , D e r E v a n g e li s t M a t th ä u s. S e in e S p r a ch e, sein Ziel, s e i n e S e l b s t ä n d i g k e i t . Ein K o m m e n t a r z u m e r s t e n E v a n g e li u m , S tu ttg a rt8 1963, 118.
10 H. F r a n k e m ö l l e , ebd., 148 f. D a ss e s in M t 18 um P ro b le m e der G em ein d e g eh t, nim m t an W T r i l l i n g , Das w a h r e Israel. S t u d ie n zu r T h e o l o
g i e d e s M a t t h ä u s - E v a n g e li u m s , L eip zig 8 1975, 106— 123. 187 ff.; d e r s., H a u s o r d n u n g G o t t e s . Eine A u s l e g u n g v o n M a t t h ä u s 18, D ü sse ld o r f 1960, 78— 87 (S. 85:
„Jünger ist in d ie se m E v a n g e liu m d ie D e fin itio n d es C h riste n sc h lech th in " ). 11 H. F r a n k e m ö l l e , e bd., 149.
zu sein, d e n W ille n d e s V a te rs zu erfü llen. Beide K om ponenten sind w ichtig. Ob jem an d J e s u J ü n g e r ist, d a rü b e r e n tsc h e id e t sein persö n lich es V e rh ä ltn is zu Je su s, w elch es sich in d er Erfüllung des W illens G ottes ausd rü ck t.
Zum V e rstä n d n is, w elch e B edeutung bei M a tth ä u s d e r „ Jü n g e r" hat, ist auch d er T ex t M t 28,19 w ichtig: „D arum g e h t zu allen V ölkern, und m ach t alle M en sch en z u 'm e in e n J ü n g e rn ; tau ft sie auf den N am en d es V a te rs und des S ohnes un d d es H eiligen G ei stes". Der A u sd ru ck panta ta e th n e ist zu v e rs te h e n im Licht d e r a ltte stam e n tlic h e n H eilsv erh eissu n g en , die d u rch A braham s N a c h kom m en auf alle V ö lk er a u sg e ric h te t w a re n (s. G en 12,3; 18,18; 22,18; die LXX e n th ä lt in zw ei S ch lu sstex ten d a s panta ta ethne; d iese Linie w u rd e fo rtg e se tzt d u rch die P ro p h eten , P salm en und W eish eitsb ü ch er). Die E rlösung v e rw irk lic h t sich d u rch d ie Ein g lied eru n g in den K reis d er Jü n g e r, w as d u rch die T aufe geschieht. Der T ext M t 28,19 h a t schon e in d eu tlich ch ristlich es Echo, aber m an darf ihn n ich t so v e rs te h e n als w ä re e r g leic h b ed e u te n d mit dem P o stulat an alle, in die K irche als in e in e In stitu tio n ein zu tre te n 12.
Z u rü ck k eh ren d zur R ede M t 9 ,3 5 —-11,1 ist festzustellen, dass u n m itte lb ar v o r d e r A u ssen d u n g zw ölf J ü n g e r (10,1), zwölf A postel (10,2), die Zwölf (10,5) e rw ä h n t w erd en, u n d auf d iese r G rundlage kö n n te m an die M ein u ng v e rtre te n , dass d iese Rede an e in e a u s e r w äh lte G ruppe v o n V erk ü n d ig e rn g e ric h te t w u rd e un d nicht an alle J ü n g e r Jesu. In d er A u se in an d e rsetz u n g um e in e e v e n tu e lle A us sage d ieser A rt m uss m an aber au ch b ed en ken, d ass a u sse r den schon auf g ezeigten S tellen no ch die V erse 9,37 u nd 10,24 sow ie 10,42 zu b e a ch te n sind, wo die R ede n u r v o n „ Jü n g e rn " ist. Die gesam te R ede ist an „ Jü n g er" g erich tet: Sie sind e rw ä h n t in der Einleitung zur R ede (9,37), in ih re r M itte (10,24) und an ihrem Schluss (10,42), also an Stellen, die im A ufbau der R ede eine w ichtig e Rolle spielen. In 10,1.2 u n d 5 sp rich t M a tth ä u s vo n den Zwölf desw egen, w eil e r h ier an die h isto risc h e A u ssen d ung d e r A postel zur Zeit J e s u anknüpft, u n d e r fügt h ier ih re N am en ein; a b er schon ein w en ig w e ite r im F rag m en t ü b e r die V erfolg ungen (10,16— 23) sp richt e r ü b e r die Leiden, die n ach sein em Tode üb er die J ü n g e r h e re in b re c h e n w erd en . V on 10.24 an sind die Sätze v o r nehm lich u n p ersö n lich form uliert, und auf d ie se W e ise e rw e ite rt sich d e r K reis d er A d ressaten . Die G eg e n ü b e rste llu n g v o n M t 12, 46— 50 und 28,19 zeigt, d ass „ Jü n g er" für M a tth ä u s all jen e sind, „die den W illen d es V a te rs erfü llen " (12,50) als G etaufte aus allen V ö lk ern (28,19). M an k a n n also v o n e in e r „ T ran sp a ren z ” des Be griffes „ J ü n g e r” im E vangelium des M a tth ä u s sp rechen; den n du rch die h isto risch en J ü n g e r J e s u h in d u rc h w e rd e n die J ü n g e r sp ä te re r
Z eiten sichtbar. Das a b er w ird e rs t n ach e in e r g e n a u e re n Be tra c h tu n g und U n te rsu c h u n g d e r T ex te deutlich.
Die hier e rö rte rte n A rg u m en te u n te rm a u e rn die A nnahm e, dass die B ezeichnung „ Jü n g er" in M t 9 ,3 5 — 11,1 sich auf alle C hristen bezieht. D iese R ede ist an jed e n J ü n g e r J e su g erich tet, also an alle C hristen.
II. Der Bereich der Tätigkeit der Jünger
1. K r i t i k d e r b i s h e r i g e n I n t e r p r e t a t i o n e n W e n n die A d re ssa te n d er R ede M t 9,3 5 —■ 11,1 alle J ü n g e r Jesu, also alle C h risten sind, w ie sind dan n die W o rte d e r A u ssen dung in M t 10,5b—6 zu v e rste h en , die den B ereich der W irk sa m k e it der J ü n g e r nur auf Israel zu b esch rä n k e n scheinen? D iese A ussage sch eint doch im G egensatz zu ste h e n zu dem sog. M issio n sau ftrag in Mt 28,18—20, w o Je su s d e n elf J ü n g e rn g eb ietet, dass sie alle V ölker leh re n sollen. In d e r G eschich te der E xegese w u rd e auf v ersch ied en e W e ise v e rsu c h t, die in diesem Z usam m enhan g auf ta u c h e n d e F rag e zu lösen, ob b eid e M ission saufträge v on Je su s selber a u sg esp ro ch en w u rd e n 13. W en n w ir dieses P roblem b eiseite lassen, so sto ssen w ir doch n o ch auf die Frage, w ie d en n M atth äu s selber d iese A u fträg e v e rs ta n d e n hat.
G em äss e in e r In te rp re ta tio n sp iegelt M atth äu s ein fa ch d ie zwei v e rsc h ied e n e n M issio n srich tu n g en w ider, die in se in e r G em einde A n h än g er fan d e n 14. In diesem Fall w ü rd e M atth äu s zw ei spezifische A n sichten ü b e r die M ission, die sich b eid e auf die A u to ritä t Je su selb er stützen, w ied erg eb en , o hne zu en tsch eid en , w elch e v o n b ei den als v erp flich ten d für die G em einde a n zu seh en ist. W . T rilling m eint, dass ein e solche Lösung für die S p ann ung zw isch en M t 10,5b—6 und 28,19 u n w a h rsch e in lic h ist15.
Ein zw eiter V ersuch, d ie S pan nu n g zw ischen d iesen b eid en T exten aufzulösen, lieg t in d er M einung vor, dass sie u rsp rü n g lic h und b ew u sst v o n M a tth ä u s b eab sich tig t sei, w obei d a ra n festg e h al ten w ird, d ass d er G egensatz zw ischen d e n b e id e n T e x ten nur sch einbar b estehe. Das w u rd e auf v e rsc h ied e n e A rt zu deu ten versucht.
13 D ie s e A n sich t referiert H. F r a n k e m ö l l e , Zur T h e o l o g i s d e r M i s s io n
im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , in: M i s s io n im N e u e n T e s ta m e n t , hg. K. К e r t о 1 g e,
F reib urg 1982, 100— 103.
14 V g l. E. K ä s e m a n n , D ie A n f ä n g e c h r i s t l ic h e r T h e o lo g i e , ZThK 57 (1960) 167. Ä h n lic h m ein t G. F r i e d r i c h , D ie f o r m a l e S tr u k t u r v o n M t 28,18— 20, ZThK 80 (1983) 177: „D ie e in e n s e tz e n sic h für e in e str en g ju d en ch ristlich e G em ein d e ein , d ie an d eren p ro p a g ie r e n den U n iv e r sa lis m u s d es E v a n g eliu m s. M a tth ä u s v ersu ch t, b e id e R ic h tu n g en zusam m en zu h alten" .
Es w urd e v o rg esch lag en , die T ex te M t 10,5b—6 u n d 15,24 als A u sd ru ck d er p riv ile g ie rte n P osition Isra e ls in d e r H eilsgesch ichte zu v e rste h en , w as an je n e s K onzept e rin n e rn w ürde, das d urch P a u lus in Röm 1,16 fo rm u liert w urde: z u erst d ie J u d e n u n d d ann die G riec h e n 16. Diese In te rp re ta tio n stö sst a b er auf d ie S chw ierigkeit, dass M a tth ä u s g e ra d e jen e n T ex t bei M arkus ausschloss, d e r ein e strik te P arallele zu dem Satz bei P aulu s d arstellt. In M k w eist Je su s die Bitte d er S y ro p h ö n izierin m it d en W o rte n ab: „Lass z u erst die K inder sa tt w erd en " (Mk 7,27a), w obei „K inder" h ier die Ju d e n b ed eu ten . A uch M a tth ä u s gibt die W o rte w ieder, die Je su s bei d ie ser G eleg en h eit a u sg esp ro c h en hat, ab er in seinem E vangelium d rü ck en sie die A ussch liesslich k eit sein er S endung für Isra e l aus: „Ich bin n u r zu d en v e rlo re n e n Schafen des Elauses Isra e l g e s a n d t” (Mt 15,24). D iese A ussage ist e in e stre n g e P a rallele zu M t 10,6 und sch ein t die D eutung auszu sch liessen , dass m an sich in d er M ission z u erst an Isra e l w en d en m üsse. D iese M öglichkeit sch liesst g le ic h e r w eise das W o rt mallon in M t 10,6 aus. H. F ran k em ö lle w eist d arau f hin, dass dieses h ier n ich t im v erg le ic h e n d e n Sinn g e b ra u c h t ist („eher", „besser"), so n d ern e n tg e g e n setz e n d en C h a ra k te r h a t („eher" im Sinne vo n „ d a g eg e n ” ; vgl. M t 10,28; 25,9; 27,24), d e r d u rch die P artik el de n och v e rs tä rk t w ird 17.
Es w u rd e au ch v ersu ch t, ein e P a rallele zw ischen d e n zwei S tad ien d e r C h risto log ie h e rau szu fin d en (irdischer Je su s — e r h ö h ter H err) und d en zw ei S tad ien d er S en du ng (vo rö sterlich e S en d u n g J e s u und der zwölf J ü n g e r an Isra e l — n a c h ö ste rlic h e Sendung der elf J ü n g e r an alle V ö lk er)18. R. H um m el m eint, dass M a tth ä u s zw ischen dem ganz u n d gar d em ü tig en K önig Isra e ls und dem A u fe rsta n d en e n u n tersc h eid e t, dem die H e rrsc h a ft ü b e r H im m el und Erde e rte ilt w o rd en ist, d er sein e J ü n g e r zu d en H eiden e n ts e n d e t und zum G erich t w ied erk o m m en w ird 19.
16 E ine so lc h e In terp reta tio n erw ä h n en : W . T r i l l i n g , ebd., 102 und S. B r o w n , T h e T w o - i o l d R e p r e s e n t a t i o n o t t h e M i s s io n in M a t t h e w ' s G o s p el, StT h 31 (1977) 22 (aber sie leh n e n sie ab). Zu ihren A n h ä n g er n g eh ö rt J P. M e i e r , L a w a n d H i s t o r y in M a t t h e w ' s G o s p e l. A R e d a c t i o n a l S t u d y o l Mt 5:17— 43, R om e 1976, 27— 30, der sch reib t: „Mt q u ite c o n s c io u s ly ord ers an « eco n o m y » of sa lv a tio n : to th e J e w s first, and th en to th e G en tiles" (S. 27), und au ch L. S a b o u r i n, a.a.O., 590 f.
17 H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d , a.a.O., 129 A nm . 232; d e r s., E v a n
g e li s t u n d G e m e i n d e . Eine m e t h o d e n k r i t i s c h e B e s in n u n g (mit B e is p ie l e n aus d e m M a t t h ä u s e v a n g s l i u m ) , Bib 60 (1979) 172 f. 18 H. К a s t i n g, D i e A n f ä n g e d e r u r c h r is tlic h e n M is s io n . Eine h i s t o r is c h e U n te r s u c h u n g , M ü n ch en 1969, 111 f. 19 R. H u m m e l , a.a.O., 141; A . V ö g 1 1 e, D a s c h r i s t o l o g i s c h e u n d e k k le - s i o l o g i s c h e A n l i e g e n v o n M t 28,18— 20, in: S tu d ia E v a n g e lic a , Bd. 2, hg. F. L. C r o s s , B erlin 1964, 287 f.; d e r s., W a s O s t e r n b e d e u t e t . M e d i t a t i o n zu M a t t h ä u s 28,16— 20, F reib u rg 1976, 56 m ach t darauf au fm erk sam , d a ss das b e
fe h le n d e p o r e u t h e n t e s in M t 28,19 im W id ersp ru ch steh t zu dem, w a s der ir d is c h e J e su s sa g t: p o r e u e s t h e und p o r e u o m e n o i (10,6.7) a n lä s s lic h der A u sse n d u n g
Eine solche D eutung v e rla n g t die Loslösung d iese r b eid en A ussagen aus ihrem g e g e n w ä rtig e n K on tex t bei M atthäu s, w as a b e r u n zulässig ist, w en n w ir e in e A n tw o rt auf die F ra g e suchen, w ie M atth äu s selb er sie v e rs ta n d e n hat. W en n w ir den T ex t M t 9 ,35 — 11,1 als e in e E inheit b e tra ch te n , d an n k ö n n e n w ir nich t annehm en, d a ss M a tth ä u s d ie A u ssag e in M t 10,5b— 6 ein zig auf die v o rö ste rlich e S itu atio n bezieht. Dem w id e rsp ric h t die V o rh e r sage Jesu , d ass die J ü n g e r v o r K önige und S ta tth a lte r g e ste llt w ü r den (Mt 10,18), w as a b e r e rs t n ach der A u fersteh u n g sta ttfin d e n so llte 20. Es ist a u sserd em seh r zw eifelhaft, ob M a tth ä u s d en g e ä n d e rte n W irk u n g sb e re ic h d e r M ission in 28,19 als E rgebnis des v e r ä n d e rte n christo lo g isch en S tatu s v o n Je su s ansieht, w eil M t 28,16— 20 k e in e B eschreibung e in e r ty p isc h e n C h risto p h an ie ist (Jesus w eder ersch ein t, noch en tz ieh t sich, die J ü n g e r zeigen w eder F reu d e noch F urcht; e s w ird ein fach b esch rieb en ; ,,als sie Je su s sahen, fielen sie vor ihm nied er. Einige ab e r h a tte n Z w eifel"21). Es ist a u ch n ich t leicht, in d ieser Szene d as K onzept e in e r E rhöhung J e s u zu e n td e c k e n (einige K om m entato ren seh en im K onzept der E rhöhung J e s u bei M a tth ä u s e in e A n sp ielu ng auf die E rhöhung des M en sch en so h n es in Dn 7,13— 14, ab e r die B eziehung zum D anieltex t ist eb en falls p ro b lem atisch )22.
In A n b e tra c h t dessen, d ass die S pan n u n g zw ischen M t 10,5b—6 un d 28,19 nich t ü b erzeu g en d e rk lä rt w erd en k a n n w e d e r d u rch die Einfügung zw eier nicht m itein a n d e r ü b erein stim m en d er T rad itio n en ins Evangelium n och eb en so w en ig d u rch e in e th eo lo g isch e Tendenz des M atth äus, m eint S. Brown, d ass e s n u r ein e E rk läru n g sm ö g lich k e it gibt: Die ein e A nsicht ü b e r die M ission en tsta m m t d er T rad i tion, die zw eite stellt d en G esich tsp u n k t des R ed akto rs des E v an ge lium s dar. Da e r m it O. M ichel23 den letz te n A uftrag J e s u als Schlüssel zum V e rstä n d n is des g esam ten Buches an sieht, v e rtritt e r die M einung, dass M t 28,19 v o n M atth äu s stam m e, w ä h re n d M t 10,5b—6 d er T raditio n en tn o m m en sei24. N ach A nsicht v o n S. Brown w ar M atth äu s sta rk der Id ee e in e r u n iv ersa le n M ission v erb u n d en . Die V e ra n tw o rtu n g Israels für d ie K reuzigung J e s u ist in d er Passion des M atth äu s offensichtlich, und d aru m h in d erte n ich ts d aran , dass die M ission g e g en ü b er den H eid en u n m itte lb ar n ach d er A ufer-zur M is sio n in Israel, dem e n tsp rich t m ë a p e l t h ë t e im M issio n sa u ftr a g an die H eid e n (10,5b). Ä h n lich : G. S c h n e i d e r , Der M i s s i o n s a u l t r a g J e s u in d er
D a r s t e l l u n g d e r E v a n g e lie n , in: M i s s io n im N e u e n T e s ta m e n t , a.a.O., 86.
20 S. В r o w n, T w o - io l d , a.a.O., 23.
21 V g l. G. B o r n k a m m , D er A u t e r s t a n d e n e , a.a.O., 290. W ie v e r s c h ie d e n a rtig d ie A n sic h te n b e z ü g lic h d e s C h arak ters d es T e x te s Mt 28,16— 20 sind , z eig t d ie G eg e n ü b e rstellu n g , d ie W . G r u n d m a n n v o r g en o m m e n hat, a.a.O., 574.
22 V g l. A. V ö g 1 1 e, D a s c h r i s t o l o g is c h e , a.a.O., 266— 294.
23 O. M i c h e l , D er A b s c h l u s s d e s M a t t h ä u s e v a n g e l i u m s , EvTh 10 (1950— 1951) 21.
steh u n g J e s u begann. In se in e r G em einde stiess e r jed o c h auf den p artik u la ristisc h en T rend, d en e r n ich t ein fa ch ig n o rie re n ko nn te. A usdruck dafür, d ass M a tth ä u s diese A nsicht e rn s t nahm , ist die „ ju d a isie re n d e " T end en z ein ig er se in e r re d a k tio n e lle r V e rä n d e ru n gen. M atth äu s m ild erte das p a rtik u la ristisc h e K onzept n ich t d urch ein e zeitliche B egrenzung, so n d e rn d u rch die E infügung e in e s ohne B edingungen e rte ilte n A u ftrag es J e s u in den g e g e n w ä rtig e n K on text. Der T ext M t 9 ,3 5 — 11,1 setzt implicite die ak tu e ll b e ste h e n d e M ission u n te r d e n H eid en v o rau s, und auf d iese W e ise b e re ite t M a tth ä u s auf die k ü n ftig e A u fhebung d iese r E in sch rän k u n g v o r25. Zw eifellos nim m t d e r T ex t M t 28,19 e in e n seh r w ichtig en Platz im M a tth ä u se v a n g e liu m ein, ab e r es ist schw ierig, die T hese von S. Brown anzunehm en, dass e r v o n M atth äu s se lb e r stam m e. Eher m uss m an annehm en, dass der g esam te A b sch n itt M t 28,16— 20 eine Reihe v o n re d a k tio n e lle n E lem enten en th ält, a b er gleichzeitig auf die v o rsy n o p tisc h e T ra d itio n z u rü c k fü h rt26. M it e in e r re d a k tio n e lle n Ü b erarb eitu n g m uss m an schon d eshalb rech n en , w eil d er A b sch nitt am Schluss des E vangelium s e in g e fü g t w urde, und w eil in ihm ein e R eihe m atth ä isch e r Ideen, W ö rte r u n d A u sd rü ck e e n th a lte n sind; aber a n d e re rse its nim m t m an an, dass M a tth ä u s sich auf e in e Ü b e r lieferu n g v o n d iese r E rsch ein u n g J e s u v o r d en Jü n g e rn stü tz te 27. G. S tre c k e r m eint, d ass d ie W o rte poreuesthai, oun, m a th eteu ein in 28,19a auf M a tth ä u s hin w eisen , w ä h re n d 28,19b aus d er vor- m atth ä isch e n T au ftrad itio n stam m e; e r gibt ab e r au ch zu, d ass die U n tersch eid u n g d er re d a k tio n e lle n E lem ente v on jen en, die aus der T raditio n stam m en, sch w er ist28.
2. D e r V o r s c h l a g e i n e r n e u e n L ö s u n g
Um den S ta n d p u n k t des M a tth ä u s im H inblick auf die M ission zu v e rste h e n , m uss m an sich d a rü b e r k la r w erden, w ie dieses P ro blem im allgem ein en in je n e n Z eiten a n g e se h e n w urde. Im M arkus- evang eliu m , d as in m itten v o n C h risten e n tsta n d e n ist, die vom H eidentum b e k e h rt w aren , ist d ie M ission u n te r d en H eid en etw a s ganz S e lb stv erstän d lich es. F. H ah n ste llt fest, dass d er gesam te S ch lu ssab sch n itt des e rs te n T eiles d ieses E vangelium s (also 1,14 — 8,26) ganz im Z eichen d e r V e rw e rfu n g d e r offiziellen V e rtre te r des Ju d e n tu m s ste h t sow ie d er H in w en d u n g zu d en H eiden; das w urde in p ro g ram m atisch er W e ise a u sg ed rü c k t in M k 7,24— 3029. Ebenso
25 Ebd., 32.
20 V g l. G. K i l p a t r i c k , T h e O r ig i n s о! t h e G o s p e l a c c o r d in g to St. M a t t h e w , O xford 1946, 43 f.; G. B a r t h , a.a.O., 123; G S t r e c k e r , a.a.O., 208.
27 Vg l G. B a r t h , ebd., 123 A nm . 1. 28 G. S t r e c k e r , a.a.O., 208 f.
29 F. H a h n , D a s V e r s t ä n d n i s d e r M i s s io n im N e u e n T e s ta m e n t , N e u k ir c h e n 1963, 97.
gibt e s k ein e P roblem e m it der M ission u n te r den H eid en in d en T exten, die d er Q u elle Q zu gezählt w erd en , w ie die P erik o p e vom H au ptm an n aus K afarnaum b ezeu gt (Mt 8,5— 13; Lk 7,1— 10), oder das G leichnis vom k ö n ig lich en G astm ahl (Mt 22,1— 10; Lk 14,15— 24)30. S chliesslich gab es a u ch M ission im B ereich d e s Ju d e n tu m s (vgl. M t 23,15)31. A n g esichts d e sse n e rh e b t sich die F rag e, w arum die M ission für M atth äu s e in Pro b lem d a rste llte .
U n ter den S y n o p tik e rn h a t M atth äu s am a lle rs tä rk s te n die W irk sa m k e it J e s u u n te r d e n H eid en ak zen tu iert. Schon in d e r K ind h eitsg e sc h ich te kom m t d e r U n iv ersalism u s zu W o rt (Mt 2,1-—12). Zu Beginn des B erichtes ü b e r die W irk sa m k e it J e s u in M t 4,15— 16 w u rd e das Z itat J e s 8,23 — 9,1 eingefüg t, d a s u.a. v om „h eidnischen G aliläa" spricht, d as bei d e r A n k u nft J e su „ein g ro sses Licht" sah. In 4,23 d u rch w a n d ert J e su s „ g a n z-G a lilä a ”, in 4,24 h e isst es; „sein Ruf v e rb re ite te sich in ganz S y rie n ”. M t 4,25 sagt, d ass Je su s M en sch en m en g en folg ten „aus G aliläa, d e r D ekapolis, aus J e ru s a le m und J u d ä a u n d aus dem G ebiet je n s e its des Jo rd a n s" . In 8,5—-13 w ird d er Sohn des H au p tm an n es g eheilt. In 12,18— 21 w u rde d ie P ro phezeiun g J e s 42,1—4 ein g efü gt, die v o n d e r V erk ü n d ig u n g des R echtes an die H eid en spricht. In 21,43 h a b e n w ir d ie A nsag e, dass d as R eich G ottes dem a u se rw ä h lte n V olk w eggenom m en u nd ein em an d e re n V olk g eg eb en w ird, „das die e rw a rte te n F rü c h te b rin g t", und äh n lich la u te t das G leichnis v o n d en zum G astm ahl G elad en en in 22,1— 10. M t 24,14 sag t die V e rk ü n d ig u n g des E vangelium s an alle V ö lk er auf d e r ganzen Erde an. Der M ission sauftrag in M t 28,19 w ird zu d en w ich tig sten S tellen des E vangelium s gezählt. W eg en d ieser und a n d e re r T ex te k a n n m an die F e stste llu n g treffen, dass für M t die M ission u n te r d en H eid en ein e offensichtliche T atsach e ist32.
Auf d er a n d e re n Seite gibt e s in d iesem E vangelium auch A u ssagen aus e in e r p a rtik u la ristisc h e n G ru n d h altu n g h e ra u s, die d av o n sp rechen, dass Je su s nu r zu Isra e l g e san d t w o rd e n sei. Das
80 V g l. D. L ü h r m a n n , D ie R e d a k t i o n d e r L o g ie n q u e l l e , N e u k ir c h e n 1969, 87; P. D. M e y e r , T h e G e n t i l e M i s s io n in Q, JBL 89 (1970) 405— 417; H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d , a.a.O., 108.
81 U n ter den E x e g e te n h errsch t d ie Ü b er ze u g u n g vor, d a ss d as J u d en tu m k e in e o r g a n isier te M is sio n k a n n te. V g l. J. J e r e m i a s , J e su V e r h e i s s u n g lür
d i e V ö l k e r , S tu ttg a rt2 1959, 14; S. S c h u l z , О ·— D i e S p r u c h q u e l l e d e r E v a n g e l is te n , Z ürich 1972, 412. F. H a h n , a.a.O., 15— 18 b eto n t m it N a ch d ru ck , d a ss
m a n u n te r sc h e id e n m ü sse z w is c h e n „ M issio n im e n g e r e n S in n e ” u n d „ r elig iö s er Propaganda" , o d er der „ G ew in n u n g v o n P r o s e ly te n ”. Im sp ä teren J u d en tu m w ar n a tü rlich d ie G ew in n u n g v o n P r o s e ly te n b ek an n t
32 V g l. R. W a l k e r , a.a.O., 75; W. T r i l l i n g , Israel, a.a.O., 138 (b e sch rä n k t je d o c h le d ig lic h auf d ie S e n d u n g der J ü n g er zu d en H eid e n ); F. H a h n ,
a.a.O., 103— 111; H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d , a.a.O., 108— 111; d e r s., Zur T h e o lo g i e , a.a.O., 110 f.
sind v o r allem d ie T e x te M t 1,21 und 15,2433, in sb e so n d e re aber letz te rer: „Ich bin n u r zu d e n v e rlo re n e n Schafen des H au ses Israel g e s a n d t”. N ach R. W a lk e r ist die E rfüllung d e r B itte je n e r F ra u e in e A usnahm e, die led ig lich die A u ssch liesslich k eit d e r S end un g an Israel b e s tä tig t34. Ü b er die S en du n g d er J ü n g e r au ssch liesslich an Israel sch ein en die T e x te M t 10,5b—6.23 zu sp rechen.
Der T ex t M t 10,23 ist jed o c h problem atisch. Es w ird b e h a u p te t, dass d e r A usd ru ck „S tädte Isra e ls" im K o n tex t v o n M t 10,5b—6 d en M issio n sb ereich auf die S tä d te Israels v e re n g t35. A ber schon G. D. K ilpatrick m einte, d ass d ie „S tädte Isra e ls" v o n M t 10,23 im Lichte solch er T ex te w ie A pg 8,1— 4; 9,1— 2; 11,19— 21 v e rs ta n d e n w e rd e n sollten, die d av o n sp rechen, dass P au lu s se in e r G ew o hn heit nach , in je d e r S tad t z u erst die jü d isc h e S y n ag o g e b esu ch te. A us d iesem G rund m ein te er, d ass „S täd te Isra e ls" solche S tä d te bezeichn en , in d e n e n jü d isch e G em einden w o h n te n 36. Im E vangelium von M a tth ä u s w ird im m er m ehr die A b leh n un g J e su v o n d e n J u d e n u nd die T eilung in e in w a h re s und falsch es Isra e l sichtb ar. G. H. Giblin m eint, dass in d iesem E vangelium d as falsche Isra e l ty p o lo g isch v e rs ta n d e n w ird, obw ohl e s k o n k ret, im „gesch ich tlich en Sinne" g efasst w ird. In M t 10,23 ist e s n o ch n ich t ganz k lar, in w elchem S inne d e r Begriff „ Israel" g e b ra u c h t w urde, obw ohl d ie G e g e n ü b e r ste llu n g v o n zw ei M en sch en g ru p p en in d er R ede v on M t 9,35— 11,1 (vgl. M t 10,11— 13 m it 10,14— 15 und 10,11— 15 m it 10,16—23) su g g e rie rt, d ass „Israel" in M t 10,23b d iese b ezeichn et, zu d e n e n J e su s
33 D ie s e T e x te a n a ly sie r t u n ter d iese m G e sic h tsp u n k t R. H u m m e l , a.a.O., 136— 139. W e ite r e T e x te m it p a rtik u la r is tis ch er E in s te llu n g s te llt S. B r o w n ,
T h e T w o - f o ld , a.a.O., 25— 27 vor. U n ter ih n en u n ter sc h e id e t er s o lc h e , d ie a u s der
T ra d itio n d e s M a tth ä u s k om m en v o n jen en , d ie durch M a tth ä u s r e d a k tio n e ll v e rä n d e rt w u rd en , w o b e i er aber zu gib t, d a ss m an n ich t m it S ich erh eit sa g e n k ö n n e , w e lc h e T e x te zu w e lc h e r G ruppe g eh ö ren , v g l. S. 27.
34 R. W a l k e r , a.a.O., 60 Anm . 65.
35 V g l. J. D u p o n t , „ V o u s n 'a u r ez p a s a c h e v é l e s v i l l e s d'Israël a v a n t
q u e l e Fils d e l 'h o m m e n e v ie n n e " (M at. X 23), N o v T 2 (1958) 238 f.; W . G r u n d -
m a n n , a.a.Q,^ 294 W. G. K ü m m e l , V e r h e i s s u n g u n d Erfüllu ng. U n te r s u c h u n
g e n zu r e s c h a t o l o g i s c h e n V e r k ü n d i g u n g Jesu , Z ürich3 1956, 56 f. b e h a u p te te, J e s u s
h a b e v e rk ü n d et, d ie P a ru sie k om m e, e h e d ie J ü n g er m it ihrer A rb eit in Israel fe r tig w erd en . H. S c h ü r m a n n , Zur T r a d itio n s - u n d R e d a k t i o n s g e s c h i c h t e v o n
M t 10,23, in: T r a d i t i o n s g e s c h i c h t l i c h e U n te r s u c h u n g e n zu d e n s y n o p t i s c h e n E v a n g e lie n , D ü sse ld o r f 1968, 153 f. A nm . 17 ist der M ein u n g , d a ss sich M t 10,23 pri
m är auf d ie V e r fo lg u n g e n in der E nd zeit b e z o g e n hat. Im h e u tig e n K o n tex t, b e so n d e rs in Z u sa m m en h a n g m it M t 10,5b— 6 s o ll der V e rs in dem S in n e v e rs ta n d e n w erd en , d a ss er ü b er d ie v o r ö s te r lic h e A u sse n d u n g der Z w ö lf in P a lä stin a sp rich t, d ie dam it e in e n P ro to ty p der sp ä teren M is sio n sa r b e ite n b ild et. M. T r a u t m a n n , a.a.O., 220 s te llt fest, d a ss M t 10,5b— 6 dad urch in b e so n d e re r N ä h e zu M t 10,23 steh t, „d a ss in b e id e n L o g ien d ie B esc h rä n k u n g der M issio n auf I s ra e l m it dem G ed a n k en der a k u ten N a h er w a r tu n g v e r b u n d en ist".
selb st gekom m en ist, u n d die die allg em eine K irchenm ission v e rtre te n 37.
O hne Zw eifel gibt e s also zw ei T endenzen in d e r D arstellu n g der W irk sam k eit J e su im M atth äu sev an g eliu m : u n iv ersa listisc h e u n d p a rtik u la ristisc h e. G ru n d sätzlich b e sch rä n k te J e su s sein e ö ffen t liche T ätig k eit auf das Land und V olk Israel, w en n e r au ch ein ig e A usnahm en m achte, d ie das an k ü n d ig ten , w as n ach A u fer steh u n g kom m en sollte. N ach sein em Tod u nd sein er A uferstehu ng hob Je su s diese E in sch rän k u n g auf. A nalog dazu h e b t sein G ebot, alle V ö lk er zu Jü n g e rn zu m ach en und sie zu taufen, m itte lb ar die V o rsch rift d er B eschneidung auf u n d befreit v o n d e r T reue dem m osaisch en G esetz38.
F. H ah n m achte d arau f aufm erksam , dass in M t 10 b e so n d ers d u rch die Einfügung d es A b sc h n itte s 10,17— 39 die h isto risc h e Si tu a tio n auf die M ission d er J ü n g e r n ach d er A u fe rste h u n g a u s stra h lt („die h isto risch e S itu atio n tra n s p a re n t g em acht ist"), und alle g ro ssen R eden des M atth äu s u n m itte lb ar d ie G em einde b e treffen39. A uch in den Jü n g e rn des h isto risch en Je su s w ird die K ir che aus d e n Z eiten des M atth äu s sic h tb a r40. Im g e sam ten E v an g e lium m uss m an g e n a u esten s u n tersc h eid e n zw ischen d en zw ei „H o rizonten", zw ischen d e r v e rg a n g e n e n Zeit des ird isch en J e su s und der g e g e n w ä rtig e n Rolle des M en sch en so h n es in d er K irche. Die B edeutung e in e r jed e n P erik o p e o d er au ch e in e s V erses k a n n sich v e rsc h ieb e n v o n d e r e in e n Ebene auf die an d ere. D as K ap itel 10 beg in n t m it der V o rstellu n g e in e r k o n k re te n h isto risch en Situation: Je su s sen d et zur Zeit sein es ird isch en Lebens J ü n g e r auf M ission in n erh alb e in e s b e g re n z te n B ereiches (nur zu d e n „v e rlo re n e n S c h a fen des H au ses Israel"). Der w e ite re Teil d er Rede ü b e rsc h re ite t aber d iesen H orizont und sp rich t v o n e in e r w e ite re n M issio n stä tig keit, die c h a ra k te ristisc h für die n a c h ö ste rlic h e Z eit ist, die bis zur W ie d e rk u n ft J e s u d a u e rt (siehe z.B. 10,18.22— 23)41.
Das Logion M t 10,5b-—6 stam m t aus d er p a lä stin isc h e n T rad i tion und g eh t auf den h isto risc h e n Je su s zurück. Sein „Sitz im Le-37 C. H. G i b l i n , T h e o lo g i c a l P e r s p e c t i v e a n d M a t t h e w 10:23b, T hSt 29 (1968) 654— 659. 38 V g l. J. P. M e i e r , a.a.O., 30. 30 F. H a h n , a.a.O., 108. V g l a u ch R. L a u f e n , D i e D o p p e l ü b e r l i e l e r u n g e n d e r L o g ie n q u e l l e u n d d e s M a r k u s e v a n g e l i u m s , B onn 1980, 236 f. 40 U. L u z, a.a.O., 165 sa g t, „d a ss e s d ie J ü n g er d es h is to r is c h e n J e s u s sind , a n d e n e n d a s W e s e n der K irch e a u ch se in e r Z eit sich tb ar wird".
11 J. P. M e i e r , a.a.O.. 30 A nm . 13 sa g t, dass n ich t nur d ie G efah r b e ste h t, d ie s e b e id en H o riz o n te zu ü b e r se h e n , so n d e rn auch d ie G efahr, d en H o rizo n t des g e g e n w ä r tig e n Z u sta n d es der K irch e so seh r zu b e to n e n , d a ss d a b ei der H o rizo n t der V e r g a n g e n h e it v e r g e s s e n w ird . D as trifft n a ch se in e r M ein u n g zu in d en A rtik eln : H. F r a n k e m ö l l e , A m t s k r i t i k im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m ? , Bib 54 (1973) 254— 257.261 (äh n lich w ie in se in e m g a n z e n Buch: J a h w e b u n d , a.a.O.) un d in P. M i n e a r , T h e D i s c i p le s a n d t h e C r o w d s in t h e G o s p e l o i M a t t h e w , AThR S u p p lem en ta ry S e r ie s 3 (1974) 28— 44.
b en " ist die A u ssen d u n g d e r J ü n g e r auf M ission, die n u r Israel betreffen sollte. A us d er T atsache, dass Je su s seine T ätig k eit zur Zeit seines ird isch en Lebens g ru n d sätzlich auf Isra e l b e sch rän k te, k an n m an die F o lg eru n g ziehen, dass d iese r E inschränku n g au ch äh n lich e B egrenzungen in d e r W irk sam k eit der J ü n g e r e n tsp rach en . Das sp rich t für die H isto rizität d er A ussage M t 10,5b—6, also dafür, dass sie aus dem M und J e su selb er stam m t42.
M atth äu s gab die W o rte J e s u w ieder, a b er im R ahm en e in e r Rede, die e r selb st zusam m enstellte. In die v o n ihm re d ig ie rte Rede, die an die K irche sein er Zeit g e ric h te t ist, flocht e r W o rte J e s u ein, die d iese r an die J ü n g e r g e ric h te t h atte, die sich auf M ission b e g a ben. Schliesslich b etreffen die W o rte, die d e r ird isch e Je su s an die J ü n g e r g e ric h te t h a tte , e b e n so die sp ä te ren J ü n g e r au s d e r Zeit des M atthäus. Es ist m öglich, d a ss M atth äu s d u rch die B etonung der S endung J e su g e g e n ü b er Isra e l auf ap o lo g etisch e W eise die mes- sian isch e W ü rd e J e s u u n te rstre ic h e n w o llte43. M a tth ä u s ric h te t die gesam te R ede an die K irche sein er Zeit, v o r allem an die J ü n g e r J e s u sein er e ig e n e n Zeit. Ih n en ü b e rliefe rt e r die W o rte d e s h isto risch en Jesu s, die an d ie J ü n g e r des ird isch e n Je su s g e ric h te t w a ren, die sich auf M ission beg ab en . J e n e M ission h a t als M u ster zu g e lte n für die sp ä te re n Jü n g e r, w en n au ch M atth äu s u nd seine A d re ssa te n sich d a rü b e r im k la re n sind, d ass die E insch ränk un g „ g eht n ich t zu den H eid en ", für sie n ich t m ehr v e rb in d lic h ist.
Z u sam m enfassend ist als e rs te s zu u n terstre ic h e n , dass M t 10,5b—6 als Logion aus d er p a lä stin isc h e n T rad itio n a n zu erk en n en ist. Es ü b e rliefe rt u ns e in e A u ssage Jesu , g e ric h te t an die Jü n g e r, die zur Zeit sein es E rd en leb en s auf M ission gesch ick t w erden. M a tth ä u s fü g te d ieses Logion in sein e R ede ein, in d e r e r alle J ü n g e r J e su v or A u g en h a t, auch je n e aus d e r Z eit n a c h d e r A u fer stehung. Die h isto risc h e Sendung d e r J ü n g e r Jesu , die auf M ission
42 D as ga n ze L o g io n M't 10,5b— 6 d e k la rier en a ls e c h te s J e su s w o r t z.B.: G. B o r n k a m m , C h r i s t u s u n d d i e W e l t in d e r u r c h r i s t l ic h e n B o ts c h a ft, in: d e r s., D a s E n de d e s G e s e t z e s . P a u lu s s tu d ie n . G e s a m m e l t e A u f s ä t z e I, M ü n ch en 1953, 159; J. J e r e m i a s , a.a.O., 16 f. 61 f.; W. G. K ü m m e l , a.a.O., 78; M. M e i n e r t z, Zum U r s p r u n g d e r H e i d e n m is s i o n , Bib 40 (1959) 762 f.
M. T r a u t m a n n, a.a.O., 220— 225 s te llt fe st, d a ss a lle s dafür sp rich t, d a ss M t 10,6 auf J e su s v o n N a z a r e th se lb s t zu rü ck g eh t. D a g e g e n w ar R. B u l t m a n n ,
a.a.O., 167 der A n sich t, d a ss der g a n z e Sp ruch M t 10,5— 6 ,,in den M is s io n s d e b a t
te n der p a lä stin is c h e n G em ein d e., e n tsta n d e n " ist.
43 W . T r i l l i n g , Israel, a.a.O., 105 s a g t im H in b lick auf M t 15,24, d a ss J e s u s an Isra e l g e sa n d t w ar, das ihn v e r w o r fe n hat, u n d d a ss dan n d ie h e id n i s c h e n V ö lk e r den P la tz Isra e ls e in g en o m m en h ä tten . A b er au ch u m g ek eh rt: D am it d ie S ch u ld Isra els e.in d eu tig fe s t g e s t e llt w e rd e n k o n n te, m u s ste J e su s nur an Is r a e l g e sa n d t sein . M a tth ä u s b eh a n d e lt das A T ern sth a ft, u n d der M e s sia s ist darum für ihn der M e s sia s v o n Israel. D as ist k e in A u sd ru ck ju d en ch ristlich e r T e n d en zen , so n d ern e in e th e o lo g is c h e N o tw e n d ig k e it. M it d ie se r In terp reta tio n stim m en ü b erein : R. W a l k e r , a.a.O., 60 f.; H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d ,
n a c h Isra e l g esch ick t w erden , h a t als V orbild zu g e lte n au ch für die Jü n g e r, für die jen e E in schrän ku n g schon n ich t m ehr v e rb in d lic h ist. D arauf v e rw e ist der u n iv e rsa le C h a ra k te r des g e sam ten E van gelium s.
III. Postulate an die Jünger
Die ,,T ran sp aren z" des Begriffes , J ü n g e r " bei M a tth ä u s sp richt dafür, d ass M atth äu s bei d e r B eschreibung d e r h isto risc h e n A u sse n dung der J ü n g e r J e s u alle C h riste n v o r A ugen h a tte , die zu a n d e re n M enschen g e san d t sind. Es g e h ö rt zum W e se n des Jü n g e rs, d ass e r zu a n d e re n g esan d t ist. Der A u sd ru ck „geht" m uss h ie r au ch nich t b ed eu ten , sich an e in e n a n d e re n O rt zu begeben, so n d e rn k a n n der A uftrag sein, M en schen zu suchen m it dem Ziel, sich ih n en zu n ähern. Darum schein t je n e In te rp re ta tio n die ric h tig e re zu sein, n ach der die R ede M t 9,35 — 11,1 an alle J ü n g e r g e ric h te t ist, die ein en bestim m ten A uftrag in d e r W elt zu erfü llen haben, und nich t n u r an jene, die sich in die M ission begeben, w ie es M. V idai w o llte 44.
Die H au p taufg ab e des J ü n g e rs ist die V erkü n digu n g, d ass das H im m elreich n a h e ist (10,7). Auf diese W eise w ird d er J ü n g e r Je su ähnlich, d e r in d e r E inleitung zur Rede v o r allem als L ehrer und V e rk ü n d e r d es E vangelium s v o rg e ste llt w urd e und e rs t an zw eiter Stelle als W u n d e rtä te r (9,35). Ebenso m uss d er J ü n g e r J e su v o r allem V e rk ü n d e r des n a h e n d en K önigreiches sein. Das w ar der g ru n d leg en d e In h alt des E vangelium s Jesu , und dasselb e h a t sein J ü n g e r zu verk ü n d en . Der A u ftrag d es Jü n g e rs ist z u n äch st die V e r kün digu n g des E vangelium s und e rs t d an ach die T ätigk eit. D arum k a n n m an die B ehaup tun g aufstellen, dass in M t 9 ,3 5 — 11,1 d e r J ü n g e r J e s u als V erk ü n d e r des E vangelium s d a rg e ste llt wird.
<4 In der D iss er ta tio n der L a tera n im iv ersitä t: „La figu ra é tic o -r c lig io s a d el m isio n e ro c ristia n o en la In str u c ció n m isio n e ra de Mt 9,35— 11,1". D ie A rb eit w u rd e n ich t v o lls tä n d ig g ed ru ck t, aber ein b e a c h tlic h e r T eil w u rd e a ls „Ex cerp ta " un d in der Form v o n A r tik e ln v erö ffe n tlic h t: M. V i d a i , La a c t i v i i a d
m is io n e r a dg Jesu s, v is ia a la lu z d e l s u m a r io d e Mt. 9,35, P e n te c o s te s 5 (1967)
151— 172; d e r s., La o r a c iô n al „ S i n o r d e la m ie s" a n t e la e s c a s s z de lo s ,.o b r e-
r o s". E s tu d io e x e g é t i c o - t e o l ô g i c o d e M t 9,36— 33, in: P a s t o r a l d e la V o c a c i ô n ,
M adrid 1968, 15—37; d o r s . , El c o m p o r t a m i e n t o d e l a p o s t o ł d u r a n t e la m is ió n
s e gun la s c o n s ig n a s d e M t. 10,3b— 16, M adrid 1963 (E xcerpta, SS. 63); d e r s., A -o o sto la d o y p s r s e c u c i ó n . Un t e m a de p a r é n e s i s c r is tia n a a o l i c a d o al a p o s t o ł (Mt. 19,17— 33), P e n te c o s te s 6 (1963) 309— 341; d e r s., S e g u i n ii e n t o d e C r i s t o y e v a n g e l i z a c i ô n . V a r i a c iô n s o b r e un t e m a d e m o r a l n e o l s s t a m e n t a r i a (Mt. 19,34— 39), S a lm a n tic o n sis 18 (1971) 239—-312; d o r s . , La „ r e c o m p e n s a " с о т о m o t i v a c i ô n del c o m p o r t a m i e n t o m o r a l cr is tia n o . E s tu d io e x e g é t i c o - t e o l ô g i c o de Mit. 19,40— 42, S a lm a n tic o n sis 19 (1972) 261— 278. M. V id a l b e tr a ch te t d ie R ed e
Mt 9,35— 11,1 a ls M is sio n sin str u k tio n un d su ch t n ach den E ig en tü m lic h k e ite n , die d en c h r is tlic h e n M issio n a r ch a r a k te risier e n so llen .
W o d u rch soll sich d er J ü n g e r J e s u als V e rk ü n d e r des E vange lium s ch a ra k te risie re n ? Die P a rallele zw ischen J ü n g e r und Je su s w eist in die R ichtung, dass e r Je su s äh n lich w e rd e n muss, d e r sein M odell sein soll. Die Rede e n th ä lt ab er noch k o n k re te re R ichtlinien.
G leich nach d er B erufung zur V erk ü n d ig u n g des K önigreiches w urde das vom R ed ak tor e in g e fü h rte P o stu lat d e r U n eig en n ü tzig k eit des Jü n g e rs an g efü g t sow ie d ie aus d e r T rad itio n stam m ende Be rufung zur A rm ut (10,8c— 10). M a tth ä u s m uss d e r E rw artu n g v ö l lig er H in g ab e an d ie Sache d e s E vangelium s e in e g rosse B edeutung beigem essen haben, w en n e r die v o n d er T rad itio n ü b e rliefe rte F o r d e ru n g nach A rm ut n ic h t n u r an d en A nfang d e r R ede stellt, so n d ern sie au ch noch d u rch das P o stu la t d e r U neig en n ü tzig k eit e in leitet, das so zu sagen e in e n K om m entar zu d en W o rte n d er T ra d i tion d arstellt.
M atth äu s fügte fern e r e in e aus d e r T rad itio n stam m end e Be leh ru n g üb er das V e rh a lte n g e g e n ü b er je n e n ein, d e n en die J ü n g e r das E vangelium v e rk ü n d e n (10,11— 15). A n d iese r S telle b e to n t e r die F orderung, dass m an w ü rd ig e Leute au sw ä h le n solle, um bei ihnen Schutz zu suchen. U n ter w ü rd ig en L euten sind h ier v o r allem jen e zu v e rste h en , die das W o rt d e r J ü n g e r h ö re n u nd das von ihnen v e rk ü n d e te E vangelium an nehm en. M a tth ä u s u n te rstre ic h t, dass jen e e in e stre n g e Strafe treffen w ird, die d ie B otschaft d er J ü n g e r abw eisen. A uch in d iesen V e rsen b e tra c h te t M atth äu s die J ü n g e r vor allem als V e rk ü n d e r d e s Evangelium s. D ank ihrem D ienst e rla n g e n die H ö rer des E vangelium s d a s V erdien st, d a ss sie als w ü rdig a n g e se h e n w erd en , die G abe des F ried ens zu e rla n g en . F ür die A b leh n u ng d e r B otschaft d e r Jü n g e r d ro h t ih n en S trafe am T ag des G erichtes. D ieser A b sch n itt w eist also auf die W ic h tig k e it d er v o n den Jü n g e rn v e rk ü n d e te n B otschaft h in u nd dam it g leich zeitig auf die B edeutung ih re r g ru n d le g e n d en F u n k tion. Vom V e rh a lte n g e g e n ü b er d er v o n ih n en v e rk ü n d e te n Bot sch aft h ä n g t d as k ü n ftig e S chicksal d e r H ö rer ab.
Der J ü n g e r J e s u m uss d am it rech n en , dass ihn V erfo lgu ng en treffen. Die S itu atio n d e r J ü n g e r ist äh n lich w ie das S chicksal von S chafen in m itten v o n W ölfen (10,16). Sie w e rd e n v erfo lg t v o n seiten d e r jü d isc h e n u n d h eid n isch en B ehörden (10,17— 18), d u rch e n g ste A n g eh ö rig e d er e ig e n e n Fam ilien (10,21), v on d e r öffentlichen M einung — „von a lle n " v erd am m t (10,22). U n te r so lchen U m stän d e n soll d e r Jü n g e r J e s u sich d u rch K lugheit auszeich nen , d u rch B esonnen h eit also u nd U nschuld, e r soll frei v o n allem Bösen sein (10,16). Er soll a u ch m utig sein und sich n ich t im v o ra u s Sorgen m achen, w ie er sich im M om ent d er G efahr zu v e rh a lte n h abe (10,19— 20). Er soll sta n d h a ft sein u n d n ich t in n erlic h zusam m en b re c h e n (10,22). Sein T ro st soll die E rin n eru n g an die v o rh e rg e sa g te W ie d e rk u n ft des M en sch en so h n es sein (10,23).