• Nie Znaleziono Wyników

Die Jünger Jesu in Mt 9,35-11,1

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Die Jünger Jesu in Mt 9,35-11,1"

Copied!
19
0
0

Pełen tekst

(1)

Roman Bartnicki

Die Jünger Jesu in Mt 9,35-11,1

Collectanea Theologica 58/Fasciculus specialis, 39-56

(2)

R O M A N BARTNICKI, W A R S Z A W A

DIE JÜNGER JESU IN Mt 9,35 — 11,1

G ew öhnlich w ird d er T ex t M t 9,35 — 11,1 als e in in sich g e­ sch lo ssen es G anzes b e tra c h te t u n d am h ä u fig ste n „A u ssen d ung s­ re d e " g e n a n n t1. In W irk lic h k e it b e g in n t die e ig e n tlic h e R ede m it M t 10,5b, ab er die V e rse 9,35 — 10,5a sind als e in e E inleitun g anzu­ sehen . Die lite ra risc h e A n a ly se v o n M t 9,35 — 11,1 kom m t zu dem Ergebnis, dass M atth äu s (genauer: der R ed ak tor v o n Mt) die Rede red ig iert h at, g e stü tz t auf M aterial, d as e r aus v e rsc h ied e n e n Q u e lle n schöpfte, d ie w ied eru m v e rsc h ie d e n e n K o n te x te n e n t­ stam m en. Er sy ste m a tisie rte das M aterial e n tsp re ch e n d , ste llte e s zusam m en, ü b e ra rb e ite te und e rg ä n z te e s bisw eilen. Da e rg ib t sich d ie F rage, w elch e A bsicht d ie red a k tio n e lle A rb eit v erfolgte, und ob m an d e re n G ru n d id ee w ie d e r freileg en kann.

Schon d e r A ufbau der R ede w eist d arau f hin, dass im Z entrum des In te re sse s beim R ed ak to r d ie J ü n g e r stand en . In d e r E inleitung

1 M t 9,35 —· 11,1 w ird a ls e in in sic h g e s c h lo s s e n e s G a n z es in v ie le n K om ­ m en ta ren b etra ch tet. So: Th. Z a h n , D a s E v a n g e li u m d e s M a t t h ä u s , L eip zig4 1922, 388— 417; J S c h m i d , D a s E v a n g e li u m n a c h M a t t h ä u s , R eg en sb u r g 4 1959, 174— 187; J. S c h n i e w i n d , D a s E v a n g e li u m n a c h M a t t h ä u s , G ö ttin g e n 11 1964, 124— 138; E. L o h m e y e r , — W. S c h m a u c h , D a s E v a n g e li u m d e s M a t t h ä u s , G ö ttin g e n 4 1967, 18l f .; E. K l o s t e r m a n n , D a s M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , T ü b in­ g e n 4 1971, 81— 93; J. R a d e r m a k e r s , A u lil d e l ' é v a n g i l e s e l o n s a in t M a t t h i e u . 1. T e x t e , 2. L e c tu r e c o n tin u e , B r u x e lle s2 1974, 133— 147; J. H o m e r s k i , E w a n ­ ge lia w e d ł u g ś w . M a te u s z a , P o zn a ń 1979, 183— 195; W . G r u n d m a n n , Das

E v a n g e li u m n a c h M a t t h ä u s , B erlin 5 1981, 284— 303. In m a n c h e n K om m en taren w ird

Mt 9,35 — 10,42 a ls A u sse n d u n g sr e d e b etr a ch tet: M. J. L a g r a n g e , E v a n g i le

s e l o n Sa in t M a t t h i e u , P a ris2 1923, 191— 216; A. S c h l a t t e r , E r l ä u te r u n g e n zu m N e u e n T e s ta m e n t . Erster Band: D i e E v a n g e li e n u n d d ie A p o s t e l g e s c h i c h t e , S tu tt­ g a r t4 1928, 150— 171; P. G a e c h t e r , D a s M a t t h ä u s E v a n g e li u m , In n sb ru ck 1964, 313— 354; L. S a b o u r i n, II V a n g e l o di M a t t e o . T e o l o g i a e e s e g e s i , Bd. 2, R om a2 1978, 580— 611. A b er e s g ib t au ch d ie an d eren G lied e ru n g en , z.B. R. H. G u n d r y , M a t t h e w . A C o m m e n t a r y o n H is L it e r a r y an d T h e o lo g i c a l A r t , M ic h ig a n 1982

sp rich t in der E in leitu n g ü b er ,,th e d isc o u r se on p e r se c u tio n in th e p r e a ch in g of th e k in g d o m (10:1— 42)", dan n t e ilt d ie s e s M a teria l in: 9,35— 38; 10,1— 4; 10,5— 15; 10,16— 42; 11,1 (S. 180— 203). Für J. G n i 1 к a, D a s M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , I. T eil, F reib urg 1986, 358— 404 ist M t 10,5— 42 „die R ed e zur A u ssen d u n g " . D a ss M t 9,35 — 11,1 a ls e in g e s c h lo s s e n e s G a n zes b e tr a ch te t w e rd en s o ll, sp re c h e n b e ­ so n d e rs d ie ä h n lic h e n F o rm u lieru n g en in 9,35 u n d 11,1, d ie e in e In k lu s io n b ild en und e in e k o n ze n tr isc h e Struktur, d ie in M t 9,35— 11,1 zu fin d e n ist. V g l. J. R a ­ d e r m a k e r s , La M is s io n , e n g a g e m e n t ra dical. U n e l e c t u r e d e M t 10, NR Th 93 (1971) 1075 f.; d e r s., A u iil, a.a.O., 136 f. U b er d en U m fan g u n d Struktur der z w e ite n R ede im M a tth ä u s e v a n g e liu m s ie h e fern er: R. B a r t n i c k i , U c z e ń J e ­

z u sa j a k o g ło s i c i e ] e w a n g e l i i . T r a d y c j a i r e d a k c j a M t 9,35 — 11,1, W a r sz a w a

(3)

w ird zu n äch st J e su s gezeigt, d er sein e J ü n g e r d a ra u f aufm erksam m acht, d ass d ie E rnte g ro ss ist (9,37). Je su s ru ft sein e J ü n g e r zu sich, ü b e rträ g t ih n en die V o llm ach ten (10,1) und se n d et sie m it b estim m ten G eb o ten aus (10,5). Der Begriff „ Jü n g e r" w ird d an n in d e r M itte d e r R ede g e b ra u c h t (10,24— 25) u n d e rs c h e in t w ied er g e ­ gen Ende der R ede (10,42). Der A bschluss d e r Rede: „Als J e su s die U n terw eisu n g d e r zw ölf J ü n g e r b e e n d e t h a tte " (11,1) w eist d arauf hin, dass sich die g esam te R ede auf die J ü n g e r bezieht.

Es zeigt sich also, d a ss die g esam te Rede v o n dem Begriff

m a thetes — „ Jü n g e r" d u rch zog en ist. W eil ab e r die h e u tig e n Exe-

g eten d iesen Begriff im E vangelium des M a tth ä u s v e rsc h ied e n auffassen, e rh e b t sich die F rage, in w e lc h er B edeu tun g e r bei M t 9,35 — 11,1 g e b ra u c h t w ird, w er also der A d re ssa t d er R ede ist (f.). Die F eststellu n g , d ass d ie J ü n g e r „zu den v e rlo re n e n Schafen des H auses Is ra e l” (10,6) g e san d t w erden, w irft d ie F ra g e n ach dem Bereich ih re r T ätig k e it auf (II.). Die R ede e n th ä lt eine R eihe v o n F o rd e ru n g e n an die J ü n g e r — ein e S y n th e se u nd S y stem atisieru n g d ieser F o rd e ru n g e n soll die A ufgaben und c h a ra k te ristisc h e n E igen­ tü m lich k eiten d e r J ü n g e r J e s u aufzeigen (III.). Die A n tw o rten auf d iese F rag en sollen d ie A bsicht des R ed ak to rs vo n M t 9 ,3 5 — 11,1 aufhellen.

I. A dressaten der Rede

1. P r o b l e m s t e l l u n g

M atth äu s g e b ra u c h t d e n Begriff m athetai n ich t n u r am h äufig­ sten u n te r den S y n o p tik e rn (73 — 46 — 37/28), so n d e rn m an k a n n sogar aufzeigen, dass e r d e n A u sd ru ck „die Zw ölf" v e rm e id e t und s ta tt d e sse n d ie B ezeichnung „die zw ölf J ü n g e r" v e rw e n d e t (10,1; 11,1; 20,17; 26,20; 18,16) oder „die zwölf A p o stel" (10,2; ab e r in 10,5: „die Zwölf"). D iese T endenz des M a tth ä u s zeigt sich bei d er G e­ g en ü b e rstellu n g felg e n d er T exte: M t 10,1 (vgl. M k 6,7); M t 10,2 (vgl. M k 3,16); M t 11,1; 20,17 (vgl. M k 10,32); M t 28,16. In M t find et sich au ch die B ezeichnung „seine Jü n g e r" o d er „ Jü n g er" an solchen Stellen, wo M k in d en P a ra lle le n ü b er „die Zw ölf" spricht: M t 13,10 (vgl. M k 4,10); M t 18,1 (vgl. M k 9,35); vgl. au ch M k 11,1. M it A u s­ nahm e v on A pg 14,21 fin det sich im g esam ten N T d as Z eitw ort

m a th e te u e in n u r in E ig en tex ten des M atth äu s (Mt 13,52; 27,57; 28,19).

Es e rh e b t sich die F rag e, w en M atth äu s im Sinn h atte, als er ü b e r die J ü n g e r schrieb. U n ter den E xeg eten zeich n en sich m in d e­ ste n s zw ei T en d en zen ab. Die e in e n sp re c h e n v o n d e r „ T ran sp a­ ren z " d iese s Begriffes bei Mt. Ih re r A n sich t n ach verw isch t M a tth ä u s den U n tersch ied zw ischen d en J ü n g e rn vor d er A u fer­ ste h u n g J e s u und d en Jü n g e rn n a c h d e r A u fe rste h u n g u nd färb t die S itu atio n d e r K irche auf das Bild vom Leben d e r J ü n g e r zur

(4)

Z eit d e s ird isch en W irk e n s J e s u ab. Die V e rtre te r d ieser R ichtung sagen, dass M atth äu s die Zeit d e r K irche m it d e r Z eit des ird ischen Je su s g leichsetzt, und d aru m ist für ihn je d e r ein Jü n g e r, d er von J e s u s b e ru fen w u rd e 2. A n d e re ste h e n auf dem S tand punk t, d ass d e r Begriff „ Jü n g er" sich ein zig auf je n e J ü n g e r vo r d e r A ufersteh u n g J e s u beziehe, die also w ie d e r ird isch e Je su s selb st u n w ie d e rh o lb ar d er V erg a n g en h e it a n g e h ö re n 3. A n d ere w iederu m v e rsu c h e n diese b eid en sich g e g e n ü b e rste h e n d e n M einu n g en m itein a n d e r zu v e r­ binden, indem sie feststellen , dass M atth äu s die n a c h ö ste rlic h e Si­ tu a tio n d e r G em einde auf die h isto risch en J ü n g e r J e s u ü b ertrag e, o hne deshalb d en Jü n g e rk re is J e s u aus se in e r ird isch e n Lebenszeit völlig u n b erü ck sich tig t zu lasse n 4, oder ab e r sie v e rtre te n die A n­ sicht, dass h ier e in e rs e tis die Erzählung von d e r G em einde aus den Z eiten des M atth äu s vo rlieg e, w ä h re n d a n d e re rse its d iese ä tio lo ­ gische Erzählung auf d ie G esch ichte J e s u ü b e rtra g e n sei, m it der B egründung, dass so b e re its J e su s selb er g e le h rt h a b e 5.

Da M atth äu s d en „ Jü n g e rn " in d e r R ede 9,35 — 11,1 b e so n d ere A u fm erk sam keit w id m et (siehe 9,37; 10,1.2.5; 11,1), e rh e b t sich die Frage, ob diese R ede an die „Zwölf" g e ric h te t ist, od er an ein en b re ite re n Jü n g e rk re is. W . G. Thom pson ste llt fest, dass M atth äu s m it d e r A dressieru n g d er R ede an die „zwölf J ü n g e r" d e u tlic h die E in sch ränk u ng b e to n t (10,1; 11,1; „A postel" — 10,2; „diese Zwölf"

2 S ie h e G. B o r n k a m m , E n d erw ariu n g un d K i r c h e im M a t t h ä u s e v a n g e ­ liu m , in: G. B o r n k a m m — G. B a r t h — H. J. H e l d , U b e r l i e l e r u n g un d A u s l e g u n g im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , N e u k ir c h e n 7 1975, 40; d e r s., D er A u l e r ­ s t a n d e n e u n d d e r I r d is ch e, M t 28, 1620, in: e bd., 301; W . D. D a v i e s , The S e t t i n g o i t h e S e r m o n o n t h e M o u n t, C am b rid ge 1964, 94; W . P e s c h , M a t t h ä u s d e r S e e ls o r g e r . D a s n e u e V e r s t ä n d n i s d e r E v a n g e li e n d a r g e s t e l l t a m B e is p ie l v o n M a t t h ä u s 18, S tu ttg a rt 1966, 16.19.54 f. 74; R. H u m m e l , D ie A u s e i n a n d e r s e t z u n g z w i s c h e n K ir c h e u n d J u d e n t u m im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , M ü n ch en 2 1966, 154; D. R. A . H a r e , T h e T h e m e o i J e w i s h P e r s e c u ti o n o t C h r i s t ia n s in t h e G o s p e l a c c o r d in g to St. M a t t h e w , C a m b rid g e 1967, 81 f.; U. L u z, D i e J ü n g e r im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , Z N W 62 (1971) 141— 171; H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e ­

b u n d u n d K i r c h e C h r isti. S t u d i e n z u r Form- und T r a d i t i o n s g e s c h i c h l e d e s „ E v a n ­ g e liu m s " n a c h M a t t h ä u s , M ü n ster 1974, 146— 158; J. Z u m s t e i n , La c o n d i ti o n du c r o y a n t d a n s l 'é v a n g i l e s e l o n M a t t h i e u , F reib urg 1977, 430— 432; S B r o w n , T h e M i s s io n t o Is r a e l in M a t t h e w ' s C e n t r a l S e c t i o n (M i 9:35— 11:1), Z N W 69

(1978) 74 f. U n a b h ä n g ig v o n der F rage n a ch dem J ü n g er k r e is ste llt k ü rzlich R. K ü h s c h e l m , J ü n g e r v e r i o l g u n g u n d G e s c h i c k J e su . Ein e e x e g e t i s c h - b i b e l ­

t h e o l o g i s c h e U n te r s u c h u n g d e r s y n o p t i s c h e n V e r i o l g u n g s a n k ü n d i g u n g e n M k 13,

9— 13 pa r un d M t 23,29— 36 par, K lo stern e u b u rg 1983, 272 f. le s t: ,,Mt w en d et das In te r e s s e ganz se in e r G eg e n w a rt zu. S ic ist für ihn k o n tin u ie r te «Zeit Jesu», w e lc h e d ie «E rfüllung» der V e r h e is su n g sz o it Isra els b ed eu tet."

3 V or a llem G. S t r e c k e r , D e r W e g d e r G e r e c h t i g k e i t . U n te r s u c h u n g e n zu r T h e o l o g i e d e s M a tth ä u s , G ö ttin g en 1962, 194; R. W a l k e r , D ie H e i l s ­ g e s c h i c h t e im e r s t e n E v a n g e li u m , G ö ttin g en 1967, 114— 118; S. v a n T i l b o r g , T h e J e w i s h L e a d e r s in M a t t h e w , L eid en 1972, 111 ff. 170; M. S h e r i d e n, D is­ c i p l e s a n d D i s c i p le s h ip in M a t t h e w a n d Luke, BTB 3 (1973) 233— 255. 4 V g l. S. S c h u l z , D i e S t u n d e d e r B o ts c h a it, H am b urg 1967, 217. 5 V g l. W . M a r X s e n, D e r E v a n g e li s t M a r k u s . S t u d i e n zu r R e d a k t i o n s ­ g e s c h i c h t e d e s E v a n g e li u m s , G ö ttin g en 1956, 94.

(5)

— in 10,5)6. G. S tre c k e r m eint, die T atsach e, d a s s M atth äu s w ie d e r­ h o lt die Begriffe m athetai u n d d o d e k a m itein a n d e r v e rb in d e t (10,1;

11,1; 26,29), sp rech e dafür, d ass e r u n te r dem Begriff „ J ü n g e r” einzig die G ruppe d e r „Zw ölf” v e rs te h t7. D agegen ist H. F ran k e- m ölle d e r A nsicht, die a u sta u sc h b a re V erw e n d u n g d e r Begriffe

d odeka , apostoloi, m athetai in d e r Rede 9 ,3 3 —-11,1 w eise d arau f

hin, d ass es M a tth ä u s h ie r n ic h t um das K ollegium d e r Zwölf gehe, so n d ern um die J ü n g e r im allgem einen, zu d e n e n a u ch die „Zw ölf” bzw. d ie „A p o stel” gehö ren . S einer M einu n g n a c h ist d e r Begriff „ J ü n g e r” in M t n ich t für die Zwölf re se rv ie rt, sondern, w o die R ede v o n Jü n g e rn ist, d o rt g e h ö rt zu ihrem K reis au ch das K ollegium d e r Zw ölf8.

2. A r g u m e n t e f ü r e i n e n e u e I n t e r p r e t a t i o n

H. F ran k em ö lle ist der M einung, d ass e s in M t 10 dem R ed akto r ü b e rh a u p t n ich t um e in e retro sp e k tiv e , h isto risie re n d e D arstellun g d e r B elehrung d er Zw ölf ging, so n d e rn um d ie B edeutung u n d den Sinn der M ission zur Zeit d e r A b fassu n g d es E vangelium s. A uf e in e solche E instellu n g d es M a tth ä u s w eist die A u ssag e in M t 10,24— 25 hin, die d en C h a ra k te r e in e s allg em ein en G ru n d satzes aufw eist, aber d u rch red a k tio n e lle n , ch risto lo g isch en K o n tex t (10,25b) an Be­ d e u tu n g fü r die mathetai, also für d ie G em einde gew in nt. Ä hn lich v e rh ä lt e s sich in M t 10,40— 42, w o die J ü n g e r ü b e r die „P ro ph e­ te n ” und „G erech ten " (geb räu ch lich e Begriffe d e s AT) g e ste llt w e r­ den; u n te r dem Begriff d e r J ü n g e r v e rb irg t sich h ier die gesam te (christliche) G em einde zu Z eiten des M a tth ä u s9.

6 W G. T h o m p s o n , M a t t h e w ' s A d v i c e t o a D i v i d e d C o m m u n i t y . M t 17,22— 18,35, R om e 1970, 72. M. T г a u t m a n n, Z e i c h e n h a l t e H a n d l u n g e n J e su. Ein B e itr a g zu r F rage n a c h d e m g e s c h i c h t l i c h e n J e s u s , W ü rzb u rg 1980 b e w e is t

zu erst, d a ss d ie V e r s e M t 10,5b— 6 der A u sse n d u n g sr e d e der L o g ien q u e lle e n t­ sta m m en (S. 202— 208) und fo lg e r t daraus, d a ss d ie Q -A u s se n d u n g s re d e „mit g r o s s e r W a h r s c h e in lic h k e it an den Z w ö lfe r k re is a d r e ssie r t’' w ar (S. 208— 218, hier 218). Es g e h t ihr ab er n ich t darum , an w en d ie A u s se n d u n g sr e d e im M a tth ä u s­ e v a n g e liu m a d ressiert ist.

7 G. S t r e c k e r , a.a.O., 191— 193. E b en so R. P esch , L e v i - M a t t h ä u s ( M c 2,14; M t 9,9; 10,3). Ein B e it r a g zu r L ö s u n g e in e s a l te n P r o b l e m s , Z N W 59 (1968)

50— 53.

8 H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d , a.a.O., 147. M a rk u s g eb ra u ch t d ie B e­ z eich n u n g „Jünger" im H in b lick auf d ie Z w ölf, o h n e d a b ei ih re Id en titä t zu u n ter ­ str eic h e n (vgl. M k 2,15— 16.23; 3,9.13— 14; 4,10.34). N u r in M k 6,30 w ird der A u sd ru ck „A p o stel" g eb r a u ch t. L uk as id e n tifiz ie r t k o n se q u en t d ie „Z w ölf" m it d en „ A p o steln " , aber er u n te r sc h e id e t v o n ih n en d en w e ite r e n K reis der J ü n g er (Lk 6,13.17; 19,37; A p g 6,1.7 u.a.m .). V g l. K. H. R e n g s t o r f , d o d e k a , T h W N T 2, 325; d e r s., m a t h ê i ê s , T h W N T 4, 545.

9 H F r a n k e m ö l l e , ebd., 147 f. A u c h a n d er e A u to r e n g e b e n zu, d a ss d ie R ed e a n lä s s lic h der A u sse n d u n g der J ü n g er d en R ah m en der W ir k sa m k e it J e s u in G a lilä a ü b er sc h r e ite t un d e in e e k k le s ia le A u s s a g e e n th ä lt. S ie h e G. B a r t h , D a s G e s e t z e s v e r s t ä n d n i s d e s E v a n g e l i s t e n M a t t h ä u s , in: G. B o r n

(6)

-H. F ran k em ö lle ste llt fest, d ass d er Begriff m a th e te s in M t nicht im m er e in e n solchen tra n sp a re n te n , ek k lesio lo g isch en C h a ra k te r aufw eist, aber eben im red a k tio n e lle n M aterial und in d e n R eden ist die A k tu alisieru n g im H inblick auf die B edürfnisse d er G em einde b eso n d ers sichtbar. Das b e stä tig t das K apitel 18, d e sse n e rs te r Teil (18,1 14) das gleiche T hem a w ie 10,42 aufw eist. In b eid e n F ällen

g eh t es um m ik io i (die K leinen), oder paidia (die Kinder) in der G em einde. Dam it sind je n e gem eint, die auch so nst als mathetai J e s u au ftreten , also als Jü n g e r d er ch ristlich en G em einde (vgl. M t

18,1.3.4) 1 0 . Ä hn lich sind au ch a n d e re R eden (die B ergp red igt: 5 7;

G leichnisse: 13) im E inklang m it dem lite ra risc h e n K onzept des

M a tth ä u s an die se in e rze itig e n J ü n g e r J e su g erich tet, w ä h re n d sie in W irk lich k eit die G em einde d es M atth äu s g eg en Ende des e rs te n Ja h rh u n d e rts vo r A ugen haben. A uch in M t 8,19 20.21 22.23—27

bezeich n en m a th e te s und m athetai im w e ite ren Sinne M itg lied er der G em einde, die b e re it sin d zur N ach folg e Jesu . Sie h a b e n typ olo - gische B edeutung für die G em einde d er G la u b e n d en 11.

W a s für M atth äu s „Jü n g er-Je su -se in " b ed eu tet, d a s zeigt am b esten die P erik o p e v on d en „w ah ren V e rw a n d ten Je su " (Mt 12,46— 50; vgl. M k 3,31—35). In d er R edaktion des M ark us b lick te (Jesus) auf diese, „die im K reis um ihn h eru m sassen , und sagte: Das h ier sind m eine M utter und m eine B rüder" (Mk 3,34). N ach M atth äu s „ streck te (Jesus) d ie H and g eg en sein e J ü n g e r aus und sagte: Das hier sind m eine M u tte r und m eine B rüder" (Mt 12,49). M it d ieser A ussage ist die fo lg en d e e n g v erk n ü p ft: „Denn w e r d en W illen m eines him m lischen V a te rs erfü llt, der ist für m ich B ruder und S chw ester und M u tte r" (Mt 12,50). D iese A ussage bezieh t sich n ich t auf d ie zufällig v ersa m m e lte V olksm enge (wie bei Mk), au ch nich t auf d e n K reis d e r Zwölf oder auf d e n b re ite re n J ü n g e rk re is (der 72 bei Lk 19,1), v ielm eh r auf alle, die d en W illen des V a te rs erfü d en . Sie sind die J ü n g e r Jesu . Zw ei D inge c h a ra k te risie re n sie: E iner­ seits b e d e u te t J e s u J ü n g e r zu sein eb en so v iel w ie sein B ruder, seine S chw ester oder M u tter zu sein. Der J ü n g e r ist also e n g m it der Person J e s u v erb u n d en . Auf d e r a n d e re n Seite b e d e u te t J e s u J ü n g e r k ä m m — G. B a r t h — H. J. H e l d , a.a.O., 93; G. B o r n k a m m , E n d e r ­

w a r tu n g , a.a.O., 16; R. В u 1 1 m a n n, D i e G e s c h i c h t e d e r s y n o p t i s c h e n T ra d iti o n ,

G ö ttin g en 3 1957, 155 f.; W . G r u n d m a n n, a.a.O., 284; E. K l o s t e r m a n n ,

a.a.O., 84 f.; B. R i g a u x, T é m o i g n a g e d e l ' é v a n g i l e d e M a t t h i e u . P o u r un e h i s t o i r e d e J é s u s II, B ruges 1967, 205 f„· A. S c h l a t t e r , D e r E v a n g e li s t M a t ­ th ä u s. S e in e S p r a ch e, sein Ziel, s e i n e S e l b s t ä n d i g k e i t . Ein K o m m e n t a r z u m e r s t e n E v a n g e li u m , S tu ttg a rt8 1963, 118.

10 H. F r a n k e m ö l l e , ebd., 148 f. D a ss e s in M t 18 um P ro b le m e der G em ein d e g eh t, nim m t an W T r i l l i n g , Das w a h r e Israel. S t u d ie n zu r T h e o l o ­

g i e d e s M a t t h ä u s - E v a n g e li u m s , L eip zig 8 1975, 106— 123. 187 ff.; d e r s., H a u s ­ o r d n u n g G o t t e s . Eine A u s l e g u n g v o n M a t t h ä u s 18, D ü sse ld o r f 1960, 78— 87 (S. 85:

„Jünger ist in d ie se m E v a n g e liu m d ie D e fin itio n d es C h riste n sc h lech th in " ). 11 H. F r a n k e m ö l l e , e bd., 149.

(7)

zu sein, d e n W ille n d e s V a te rs zu erfü llen. Beide K om ponenten sind w ichtig. Ob jem an d J e s u J ü n g e r ist, d a rü b e r e n tsc h e id e t sein persö n lich es V e rh ä ltn is zu Je su s, w elch es sich in d er Erfüllung des W illens G ottes ausd rü ck t.

Zum V e rstä n d n is, w elch e B edeutung bei M a tth ä u s d e r „ Jü n ­ g e r" hat, ist auch d er T ex t M t 28,19 w ichtig: „D arum g e h t zu allen V ölkern, und m ach t alle M en sch en z u 'm e in e n J ü n g e rn ; tau ft sie auf den N am en d es V a te rs und des S ohnes un d d es H eiligen G ei­ stes". Der A u sd ru ck panta ta e th n e ist zu v e rs te h e n im Licht d e r a ltte stam e n tlic h e n H eilsv erh eissu n g en , die d u rch A braham s N a c h ­ kom m en auf alle V ö lk er a u sg e ric h te t w a re n (s. G en 12,3; 18,18; 22,18; die LXX e n th ä lt in zw ei S ch lu sstex ten d a s panta ta ethne; d iese Linie w u rd e fo rtg e se tzt d u rch die P ro p h eten , P salm en und W eish eitsb ü ch er). Die E rlösung v e rw irk lic h t sich d u rch d ie Ein­ g lied eru n g in den K reis d er Jü n g e r, w as d u rch die T aufe geschieht. Der T ext M t 28,19 h a t schon e in d eu tlich ch ristlich es Echo, aber m an darf ihn n ich t so v e rs te h e n als w ä re e r g leic h b ed e u te n d mit dem P o stulat an alle, in die K irche als in e in e In stitu tio n ein zu ­ tre te n 12.

Z u rü ck k eh ren d zur R ede M t 9 ,3 5 —-11,1 ist festzustellen, dass u n m itte lb ar v o r d e r A u ssen d u n g zw ölf J ü n g e r (10,1), zwölf A postel (10,2), die Zwölf (10,5) e rw ä h n t w erd en, u n d auf d iese r G rundlage kö n n te m an die M ein u ng v e rtre te n , dass d iese Rede an e in e a u s e r­ w äh lte G ruppe v o n V erk ü n d ig e rn g e ric h te t w u rd e un d nicht an alle J ü n g e r Jesu. In d er A u se in an d e rsetz u n g um e in e e v e n tu e lle A us­ sage d ieser A rt m uss m an aber au ch b ed en ken, d ass a u sse r den schon auf g ezeigten S tellen no ch die V erse 9,37 u nd 10,24 sow ie 10,42 zu b e a ch te n sind, wo die R ede n u r v o n „ Jü n g e rn " ist. Die gesam te R ede ist an „ Jü n g er" g erich tet: Sie sind e rw ä h n t in der Einleitung zur R ede (9,37), in ih re r M itte (10,24) und an ihrem Schluss (10,42), also an Stellen, die im A ufbau der R ede eine w ichtig e Rolle spielen. In 10,1.2 u n d 5 sp rich t M a tth ä u s vo n den Zwölf desw egen, w eil e r h ier an die h isto risc h e A u ssen d ung d e r A postel zur Zeit J e s u anknüpft, u n d e r fügt h ier ih re N am en ein; a b er schon ein w en ig w e ite r im F rag m en t ü b e r die V erfolg ungen (10,16— 23) sp richt e r ü b e r die Leiden, die n ach sein em Tode üb er die J ü n g e r h e re in b re c h e n w erd en . V on 10.24 an sind die Sätze v o r­ nehm lich u n p ersö n lich form uliert, und auf d ie se W e ise e rw e ite rt sich d e r K reis d er A d ressaten . Die G eg e n ü b e rste llu n g v o n M t 12, 46— 50 und 28,19 zeigt, d ass „ Jü n g er" für M a tth ä u s all jen e sind, „die den W illen d es V a te rs erfü llen " (12,50) als G etaufte aus allen V ö lk ern (28,19). M an k a n n also v o n e in e r „ T ran sp a ren z ” des Be­ griffes „ J ü n g e r” im E vangelium des M a tth ä u s sp rechen; den n du rch die h isto risch en J ü n g e r J e s u h in d u rc h w e rd e n die J ü n g e r sp ä te re r

(8)

Z eiten sichtbar. Das a b er w ird e rs t n ach e in e r g e n a u e re n Be­ tra c h tu n g und U n te rsu c h u n g d e r T ex te deutlich.

Die hier e rö rte rte n A rg u m en te u n te rm a u e rn die A nnahm e, dass die B ezeichnung „ Jü n g er" in M t 9 ,3 5 — 11,1 sich auf alle C hristen bezieht. D iese R ede ist an jed e n J ü n g e r J e su g erich tet, also an alle C hristen.

II. Der Bereich der Tätigkeit der Jünger

1. K r i t i k d e r b i s h e r i g e n I n t e r p r e t a t i o n e n W e n n die A d re ssa te n d er R ede M t 9,3 5 —■ 11,1 alle J ü n g e r Jesu, also alle C h risten sind, w ie sind dan n die W o rte d e r A u ssen dung in M t 10,5b—6 zu v e rste h en , die den B ereich der W irk sa m k e it der J ü n g e r nur auf Israel zu b esch rä n k e n scheinen? D iese A ussage sch eint doch im G egensatz zu ste h e n zu dem sog. M issio n sau ftrag in Mt 28,18—20, w o Je su s d e n elf J ü n g e rn g eb ietet, dass sie alle V ölker leh re n sollen. In d e r G eschich te der E xegese w u rd e auf v ersch ied en e W e ise v e rsu c h t, die in diesem Z usam m enhan g auf­ ta u c h e n d e F rag e zu lösen, ob b eid e M ission saufträge v on Je su s selber a u sg esp ro ch en w u rd e n 13. W en n w ir dieses P roblem b eiseite lassen, so sto ssen w ir doch n o ch auf die Frage, w ie d en n M atth äu s selber d iese A u fträg e v e rs ta n d e n hat.

G em äss e in e r In te rp re ta tio n sp iegelt M atth äu s ein fa ch d ie zwei v e rsc h ied e n e n M issio n srich tu n g en w ider, die in se in e r G em einde A n h än g er fan d e n 14. In diesem Fall w ü rd e M atth äu s zw ei spezifische A n sichten ü b e r die M ission, die sich b eid e auf die A u to ritä t Je su selb er stützen, w ied erg eb en , o hne zu en tsch eid en , w elch e v o n b ei­ den als v erp flich ten d für die G em einde a n zu seh en ist. W . T rilling m eint, dass ein e solche Lösung für die S p ann ung zw isch en M t 10,5b—6 und 28,19 u n w a h rsch e in lic h ist15.

Ein zw eiter V ersuch, d ie S pan nu n g zw ischen d iesen b eid en T exten aufzulösen, lieg t in d er M einung vor, dass sie u rsp rü n g lic h und b ew u sst v o n M a tth ä u s b eab sich tig t sei, w obei d a ra n festg e h al­ ten w ird, d ass d er G egensatz zw ischen d e n b e id e n T e x ten nur sch einbar b estehe. Das w u rd e auf v e rsc h ied e n e A rt zu deu ten versucht.

13 D ie s e A n sich t referiert H. F r a n k e m ö l l e , Zur T h e o l o g i s d e r M i s s io n

im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m , in: M i s s io n im N e u e n T e s ta m e n t , hg. K. К e r t о 1 g e,

F reib urg 1982, 100— 103.

14 V g l. E. K ä s e m a n n , D ie A n f ä n g e c h r i s t l ic h e r T h e o lo g i e , ZThK 57 (1960) 167. Ä h n lic h m ein t G. F r i e d r i c h , D ie f o r m a l e S tr u k t u r v o n M t 28,18— 20, ZThK 80 (1983) 177: „D ie e in e n s e tz e n sic h für e in e str en g ju d en ch ristlich e G em ein d e ein , d ie an d eren p ro p a g ie r e n den U n iv e r sa lis m u s d es E v a n g eliu m s. M a tth ä u s v ersu ch t, b e id e R ic h tu n g en zusam m en zu h alten" .

(9)

Es w urd e v o rg esch lag en , die T ex te M t 10,5b—6 u n d 15,24 als A u sd ru ck d er p riv ile g ie rte n P osition Isra e ls in d e r H eilsgesch ichte zu v e rste h en , w as an je n e s K onzept e rin n e rn w ürde, das d urch P a u ­ lus in Röm 1,16 fo rm u liert w urde: z u erst d ie J u d e n u n d d ann die G riec h e n 16. Diese In te rp re ta tio n stö sst a b er auf d ie S chw ierigkeit, dass M a tth ä u s g e ra d e jen e n T ex t bei M arkus ausschloss, d e r ein e strik te P arallele zu dem Satz bei P aulu s d arstellt. In M k w eist Je su s die Bitte d er S y ro p h ö n izierin m it d en W o rte n ab: „Lass z u erst die K inder sa tt w erd en " (Mk 7,27a), w obei „K inder" h ier die Ju d e n b ed eu ten . A uch M a tth ä u s gibt die W o rte w ieder, die Je su s bei d ie­ ser G eleg en h eit a u sg esp ro c h en hat, ab er in seinem E vangelium d rü ­ ck en sie die A ussch liesslich k eit sein er S endung für Isra e l aus: „Ich bin n u r zu d en v e rlo re n e n Schafen des Elauses Isra e l g e s a n d t” (Mt 15,24). D iese A ussage ist e in e stre n g e P a rallele zu M t 10,6 und sch ein t die D eutung auszu sch liessen , dass m an sich in d er M ission z u erst an Isra e l w en d en m üsse. D iese M öglichkeit sch liesst g le ic h e r­ w eise das W o rt mallon in M t 10,6 aus. H. F ran k em ö lle w eist d arau f hin, dass dieses h ier n ich t im v erg le ic h e n d e n Sinn g e b ra u c h t ist („eher", „besser"), so n d ern e n tg e g e n setz e n d en C h a ra k te r h a t („eher" im Sinne vo n „ d a g eg e n ” ; vgl. M t 10,28; 25,9; 27,24), d e r d u rch die P artik el de n och v e rs tä rk t w ird 17.

Es w u rd e au ch v ersu ch t, ein e P a rallele zw ischen d e n zwei S tad ien d e r C h risto log ie h e rau szu fin d en (irdischer Je su s — e r ­ h ö h ter H err) und d en zw ei S tad ien d er S en du ng (vo rö sterlich e S en d u n g J e s u und der zwölf J ü n g e r an Isra e l — n a c h ö ste rlic h e Sendung der elf J ü n g e r an alle V ö lk er)18. R. H um m el m eint, dass M a tth ä u s zw ischen dem ganz u n d gar d em ü tig en K önig Isra e ls und dem A u fe rsta n d en e n u n tersc h eid e t, dem die H e rrsc h a ft ü b e r H im ­ m el und Erde e rte ilt w o rd en ist, d er sein e J ü n g e r zu d en H eiden e n ts e n d e t und zum G erich t w ied erk o m m en w ird 19.

16 E ine so lc h e In terp reta tio n erw ä h n en : W . T r i l l i n g , ebd., 102 und S. B r o w n , T h e T w o - i o l d R e p r e s e n t a t i o n o t t h e M i s s io n in M a t t h e w ' s G o s p el, StT h 31 (1977) 22 (aber sie leh n e n sie ab). Zu ihren A n h ä n g er n g eh ö rt J P. M e i e r , L a w a n d H i s t o r y in M a t t h e w ' s G o s p e l. A R e d a c t i o n a l S t u d y o l Mt 5:17— 43, R om e 1976, 27— 30, der sch reib t: „Mt q u ite c o n s c io u s ly ord ers an « eco n o m y » of sa lv a tio n : to th e J e w s first, and th en to th e G en tiles" (S. 27), und au ch L. S a b o u r i n, a.a.O., 590 f.

17 H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d , a.a.O., 129 A nm . 232; d e r s., E v a n ­

g e li s t u n d G e m e i n d e . Eine m e t h o d e n k r i t i s c h e B e s in n u n g (mit B e is p ie l e n aus d e m M a t t h ä u s e v a n g s l i u m ) , Bib 60 (1979) 172 f. 18 H. К a s t i n g, D i e A n f ä n g e d e r u r c h r is tlic h e n M is s io n . Eine h i s t o r is c h e U n te r s u c h u n g , M ü n ch en 1969, 111 f. 19 R. H u m m e l , a.a.O., 141; A . V ö g 1 1 e, D a s c h r i s t o l o g i s c h e u n d e k k le - s i o l o g i s c h e A n l i e g e n v o n M t 28,18— 20, in: S tu d ia E v a n g e lic a , Bd. 2, hg. F. L. C r o s s , B erlin 1964, 287 f.; d e r s., W a s O s t e r n b e d e u t e t . M e d i t a t i o n zu M a t t h ä u s 28,16— 20, F reib u rg 1976, 56 m ach t darauf au fm erk sam , d a ss das b e ­

fe h le n d e p o r e u t h e n t e s in M t 28,19 im W id ersp ru ch steh t zu dem, w a s der ir­ d is c h e J e su s sa g t: p o r e u e s t h e und p o r e u o m e n o i (10,6.7) a n lä s s lic h der A u sse n d u n g

(10)

Eine solche D eutung v e rla n g t die Loslösung d iese r b eid en A ussagen aus ihrem g e g e n w ä rtig e n K on tex t bei M atthäu s, w as a b e r u n zulässig ist, w en n w ir e in e A n tw o rt auf die F ra g e suchen, w ie M atth äu s selb er sie v e rs ta n d e n hat. W en n w ir den T ex t M t 9 ,35 — 11,1 als e in e E inheit b e tra ch te n , d an n k ö n n e n w ir nich t annehm en, d a ss M a tth ä u s d ie A u ssag e in M t 10,5b— 6 ein zig auf die v o rö ste rlich e S itu atio n bezieht. Dem w id e rsp ric h t die V o rh e r­ sage Jesu , d ass die J ü n g e r v o r K önige und S ta tth a lte r g e ste llt w ü r­ den (Mt 10,18), w as a b e r e rs t n ach der A u fersteh u n g sta ttfin d e n so llte 20. Es ist a u sserd em seh r zw eifelhaft, ob M a tth ä u s d en g e ä n ­ d e rte n W irk u n g sb e re ic h d e r M ission in 28,19 als E rgebnis des v e r ­ ä n d e rte n christo lo g isch en S tatu s v o n Je su s ansieht, w eil M t 28,16— 20 k e in e B eschreibung e in e r ty p isc h e n C h risto p h an ie ist (Jesus w eder ersch ein t, noch en tz ieh t sich, die J ü n g e r zeigen w eder F reu d e noch F urcht; e s w ird ein fach b esch rieb en ; ,,als sie Je su s sahen, fielen sie vor ihm nied er. Einige ab e r h a tte n Z w eifel"21). Es ist a u ch n ich t leicht, in d ieser Szene d as K onzept e in e r E rhöhung J e s u zu e n td e c k e n (einige K om m entato ren seh en im K onzept der E rhöhung J e s u bei M a tth ä u s e in e A n sp ielu ng auf die E rhöhung des M en sch en so h n es in Dn 7,13— 14, ab e r die B eziehung zum D anieltex t ist eb en falls p ro b lem atisch )22.

In A n b e tra c h t dessen, d ass die S pan n u n g zw ischen M t 10,5b—6 un d 28,19 nich t ü b erzeu g en d e rk lä rt w erd en k a n n w e d e r d u rch die Einfügung zw eier nicht m itein a n d e r ü b erein stim m en d er T rad itio n en ins Evangelium n och eb en so w en ig d u rch e in e th eo lo g isch e Tendenz des M atth äus, m eint S. Brown, d ass e s n u r ein e E rk läru n g sm ö g lich ­ k e it gibt: Die ein e A nsicht ü b e r die M ission en tsta m m t d er T rad i­ tion, die zw eite stellt d en G esich tsp u n k t des R ed akto rs des E v an ge­ lium s dar. Da e r m it O. M ichel23 den letz te n A uftrag J e s u als Schlüssel zum V e rstä n d n is des g esam ten Buches an sieht, v e rtritt e r die M einung, dass M t 28,19 v o n M atth äu s stam m e, w ä h re n d M t 10,5b—6 d er T raditio n en tn o m m en sei24. N ach A nsicht v o n S. Brown w ar M atth äu s sta rk der Id ee e in e r u n iv ersa le n M ission v erb u n d en . Die V e ra n tw o rtu n g Israels für d ie K reuzigung J e s u ist in d er Passion des M atth äu s offensichtlich, und d aru m h in d erte n ich ts d aran , dass die M ission g e g en ü b er den H eid en u n m itte lb ar n ach d er A ufer-zur M is sio n in Israel, dem e n tsp rich t m ë a p e l t h ë t e im M issio n sa u ftr a g an die H eid e n (10,5b). Ä h n lich : G. S c h n e i d e r , Der M i s s i o n s a u l t r a g J e s u in d er

D a r s t e l l u n g d e r E v a n g e lie n , in: M i s s io n im N e u e n T e s ta m e n t , a.a.O., 86.

20 S. В r o w n, T w o - io l d , a.a.O., 23.

21 V g l. G. B o r n k a m m , D er A u t e r s t a n d e n e , a.a.O., 290. W ie v e r s c h ie d e n ­ a rtig d ie A n sic h te n b e z ü g lic h d e s C h arak ters d es T e x te s Mt 28,16— 20 sind , z eig t d ie G eg e n ü b e rstellu n g , d ie W . G r u n d m a n n v o r g en o m m e n hat, a.a.O., 574.

22 V g l. A. V ö g 1 1 e, D a s c h r i s t o l o g is c h e , a.a.O., 266— 294.

23 O. M i c h e l , D er A b s c h l u s s d e s M a t t h ä u s e v a n g e l i u m s , EvTh 10 (1950— 1951) 21.

(11)

steh u n g J e s u begann. In se in e r G em einde stiess e r jed o c h auf den p artik u la ristisc h en T rend, d en e r n ich t ein fa ch ig n o rie re n ko nn te. A usdruck dafür, d ass M a tth ä u s diese A nsicht e rn s t nahm , ist die „ ju d a isie re n d e " T end en z ein ig er se in e r re d a k tio n e lle r V e rä n d e ru n ­ gen. M atth äu s m ild erte das p a rtik u la ristisc h e K onzept n ich t d urch ein e zeitliche B egrenzung, so n d e rn d u rch die E infügung e in e s ohne B edingungen e rte ilte n A u ftrag es J e s u in den g e g e n w ä rtig e n K on­ text. Der T ext M t 9 ,3 5 — 11,1 setzt implicite die ak tu e ll b e ste h e n d e M ission u n te r d e n H eid en v o rau s, und auf d iese W e ise b e re ite t M a tth ä u s auf die k ü n ftig e A u fhebung d iese r E in sch rän k u n g v o r25. Zw eifellos nim m t d e r T ex t M t 28,19 e in e n seh r w ichtig en Platz im M a tth ä u se v a n g e liu m ein, ab e r es ist schw ierig, die T hese von S. Brown anzunehm en, dass e r v o n M atth äu s se lb e r stam m e. Eher m uss m an annehm en, dass der g esam te A b sch n itt M t 28,16— 20 eine Reihe v o n re d a k tio n e lle n E lem enten en th ält, a b er gleichzeitig auf die v o rsy n o p tisc h e T ra d itio n z u rü c k fü h rt26. M it e in e r re d a k tio n e lle n Ü b erarb eitu n g m uss m an schon d eshalb rech n en , w eil d er A b sch nitt am Schluss des E vangelium s e in g e fü g t w urde, und w eil in ihm ein e R eihe m atth ä isch e r Ideen, W ö rte r u n d A u sd rü ck e e n th a lte n sind; aber a n d e re rse its nim m t m an an, dass M a tth ä u s sich auf e in e Ü b e r­ lieferu n g v o n d iese r E rsch ein u n g J e s u v o r d en Jü n g e rn stü tz te 27. G. S tre c k e r m eint, d ass d ie W o rte poreuesthai, oun, m a th eteu ein in 28,19a auf M a tth ä u s hin w eisen , w ä h re n d 28,19b aus d er vor- m atth ä isch e n T au ftrad itio n stam m e; e r gibt ab e r au ch zu, d ass die U n tersch eid u n g d er re d a k tio n e lle n E lem ente v on jen en, die aus der T raditio n stam m en, sch w er ist28.

2. D e r V o r s c h l a g e i n e r n e u e n L ö s u n g

Um den S ta n d p u n k t des M a tth ä u s im H inblick auf die M ission zu v e rste h e n , m uss m an sich d a rü b e r k la r w erden, w ie dieses P ro ­ blem im allgem ein en in je n e n Z eiten a n g e se h e n w urde. Im M arkus- evang eliu m , d as in m itten v o n C h risten e n tsta n d e n ist, die vom H eidentum b e k e h rt w aren , ist d ie M ission u n te r d en H eid en etw a s ganz S e lb stv erstän d lich es. F. H ah n ste llt fest, dass d er gesam te S ch lu ssab sch n itt des e rs te n T eiles d ieses E vangelium s (also 1,14 — 8,26) ganz im Z eichen d e r V e rw e rfu n g d e r offiziellen V e rtre te r des Ju d e n tu m s ste h t sow ie d er H in w en d u n g zu d en H eiden; das w urde in p ro g ram m atisch er W e ise a u sg ed rü c k t in M k 7,24— 3029. Ebenso

25 Ebd., 32.

20 V g l. G. K i l p a t r i c k , T h e O r ig i n s о! t h e G o s p e l a c c o r d in g to St. M a t t h e w , O xford 1946, 43 f.; G. B a r t h , a.a.O., 123; G S t r e c k e r , a.a.O., 208.

27 Vg l G. B a r t h , ebd., 123 A nm . 1. 28 G. S t r e c k e r , a.a.O., 208 f.

29 F. H a h n , D a s V e r s t ä n d n i s d e r M i s s io n im N e u e n T e s ta m e n t , N e u k ir ­ c h e n 1963, 97.

(12)

gibt e s k ein e P roblem e m it der M ission u n te r den H eid en in d en T exten, die d er Q u elle Q zu gezählt w erd en , w ie die P erik o p e vom H au ptm an n aus K afarnaum b ezeu gt (Mt 8,5— 13; Lk 7,1— 10), oder das G leichnis vom k ö n ig lich en G astm ahl (Mt 22,1— 10; Lk 14,15— 24)30. S chliesslich gab es a u ch M ission im B ereich d e s Ju d e n tu m s (vgl. M t 23,15)31. A n g esichts d e sse n e rh e b t sich die F rag e, w arum die M ission für M atth äu s e in Pro b lem d a rste llte .

U n ter den S y n o p tik e rn h a t M atth äu s am a lle rs tä rk s te n die W irk sa m k e it J e s u u n te r d e n H eid en ak zen tu iert. Schon in d e r K ind­ h eitsg e sc h ich te kom m t d e r U n iv ersalism u s zu W o rt (Mt 2,1-—12). Zu Beginn des B erichtes ü b e r die W irk sa m k e it J e s u in M t 4,15— 16 w u rd e das Z itat J e s 8,23 — 9,1 eingefüg t, d a s u.a. v om „h eidnischen G aliläa" spricht, d as bei d e r A n k u nft J e su „ein g ro sses Licht" sah. In 4,23 d u rch w a n d ert J e su s „ g a n z-G a lilä a ”, in 4,24 h e isst es; „sein Ruf v e rb re ite te sich in ganz S y rie n ”. M t 4,25 sagt, d ass Je su s M en ­ sch en m en g en folg ten „aus G aliläa, d e r D ekapolis, aus J e ru s a le m und J u d ä a u n d aus dem G ebiet je n s e its des Jo rd a n s" . In 8,5—-13 w ird d er Sohn des H au p tm an n es g eheilt. In 12,18— 21 w u rde d ie P ro ­ phezeiun g J e s 42,1—4 ein g efü gt, die v o n d e r V erk ü n d ig u n g des R echtes an die H eid en spricht. In 21,43 h a b e n w ir d ie A nsag e, dass d as R eich G ottes dem a u se rw ä h lte n V olk w eggenom m en u nd ein em an d e re n V olk g eg eb en w ird, „das die e rw a rte te n F rü c h te b rin g t", und äh n lich la u te t das G leichnis v o n d en zum G astm ahl G elad en en in 22,1— 10. M t 24,14 sag t die V e rk ü n d ig u n g des E vangelium s an alle V ö lk er auf d e r ganzen Erde an. Der M ission sauftrag in M t 28,19 w ird zu d en w ich tig sten S tellen des E vangelium s gezählt. W eg en d ieser und a n d e re r T ex te k a n n m an die F e stste llu n g treffen, dass für M t die M ission u n te r d en H eid en ein e offensichtliche T atsach e ist32.

Auf d er a n d e re n Seite gibt e s in d iesem E vangelium auch A u ssagen aus e in e r p a rtik u la ristisc h e n G ru n d h altu n g h e ra u s, die d av o n sp rechen, dass Je su s nu r zu Isra e l g e san d t w o rd e n sei. Das

80 V g l. D. L ü h r m a n n , D ie R e d a k t i o n d e r L o g ie n q u e l l e , N e u k ir c h e n 1969, 87; P. D. M e y e r , T h e G e n t i l e M i s s io n in Q, JBL 89 (1970) 405— 417; H. F r a n ­ k e m ö l l e , J a h w e b u n d , a.a.O., 108.

81 U n ter den E x e g e te n h errsch t d ie Ü b er ze u g u n g vor, d a ss d as J u d en tu m k e in e o r g a n isier te M is sio n k a n n te. V g l. J. J e r e m i a s , J e su V e r h e i s s u n g lür

d i e V ö l k e r , S tu ttg a rt2 1959, 14; S. S c h u l z , О ·— D i e S p r u c h q u e l l e d e r E v a n g e ­ l is te n , Z ürich 1972, 412. F. H a h n , a.a.O., 15— 18 b eto n t m it N a ch d ru ck , d a ss

m a n u n te r sc h e id e n m ü sse z w is c h e n „ M issio n im e n g e r e n S in n e ” u n d „ r elig iö s er Propaganda" , o d er der „ G ew in n u n g v o n P r o s e ly te n ”. Im sp ä teren J u d en tu m w ar n a tü rlich d ie G ew in n u n g v o n P r o s e ly te n b ek an n t

32 V g l. R. W a l k e r , a.a.O., 75; W. T r i l l i n g , Israel, a.a.O., 138 (b e­ sch rä n k t je d o c h le d ig lic h auf d ie S e n d u n g der J ü n g er zu d en H eid e n ); F. H a h n ,

a.a.O., 103— 111; H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d , a.a.O., 108— 111; d e r s., Zur T h e o lo g i e , a.a.O., 110 f.

(13)

sind v o r allem d ie T e x te M t 1,21 und 15,2433, in sb e so n d e re aber letz te rer: „Ich bin n u r zu d e n v e rlo re n e n Schafen des H au ses Israel g e s a n d t”. N ach R. W a lk e r ist die E rfüllung d e r B itte je n e r F ra u e in e A usnahm e, die led ig lich die A u ssch liesslich k eit d e r S end un g an Israel b e s tä tig t34. Ü b er die S en du n g d er J ü n g e r au ssch liesslich an Israel sch ein en die T e x te M t 10,5b—6.23 zu sp rechen.

Der T ex t M t 10,23 ist jed o c h problem atisch. Es w ird b e h a u p te t, dass d e r A usd ru ck „S tädte Isra e ls" im K o n tex t v o n M t 10,5b—6 d en M issio n sb ereich auf die S tä d te Israels v e re n g t35. A ber schon G. D. K ilpatrick m einte, d ass d ie „S tädte Isra e ls" v o n M t 10,23 im Lichte solch er T ex te w ie A pg 8,1— 4; 9,1— 2; 11,19— 21 v e rs ta n d e n w e rd e n sollten, die d av o n sp rechen, dass P au lu s se in e r G ew o hn heit nach , in je d e r S tad t z u erst die jü d isc h e S y n ag o g e b esu ch te. A us d iesem G rund m ein te er, d ass „S täd te Isra e ls" solche S tä d te bezeichn en , in d e n e n jü d isch e G em einden w o h n te n 36. Im E vangelium von M a tth ä u s w ird im m er m ehr die A b leh n un g J e su v o n d e n J u d e n u nd die T eilung in e in w a h re s und falsch es Isra e l sichtb ar. G. H. Giblin m eint, dass in d iesem E vangelium d as falsche Isra e l ty p o lo g isch v e rs ta n d e n w ird, obw ohl e s k o n k ret, im „gesch ich tlich en Sinne" g efasst w ird. In M t 10,23 ist e s n o ch n ich t ganz k lar, in w elchem S inne d e r Begriff „ Israel" g e b ra u c h t w urde, obw ohl d ie G e g e n ü b e r­ ste llu n g v o n zw ei M en sch en g ru p p en in d er R ede v on M t 9,35— 11,1 (vgl. M t 10,11— 13 m it 10,14— 15 und 10,11— 15 m it 10,16—23) su g g e­ rie rt, d ass „Israel" in M t 10,23b d iese b ezeichn et, zu d e n e n J e su s

33 D ie s e T e x te a n a ly sie r t u n ter d iese m G e sic h tsp u n k t R. H u m m e l , a.a.O., 136— 139. W e ite r e T e x te m it p a rtik u la r is tis ch er E in s te llu n g s te llt S. B r o w n ,

T h e T w o - f o ld , a.a.O., 25— 27 vor. U n ter ih n en u n ter sc h e id e t er s o lc h e , d ie a u s der

T ra d itio n d e s M a tth ä u s k om m en v o n jen en , d ie durch M a tth ä u s r e d a k tio n e ll v e rä n d e rt w u rd en , w o b e i er aber zu gib t, d a ss m an n ich t m it S ich erh eit sa g e n k ö n n e , w e lc h e T e x te zu w e lc h e r G ruppe g eh ö ren , v g l. S. 27.

34 R. W a l k e r , a.a.O., 60 Anm . 65.

35 V g l. J. D u p o n t , „ V o u s n 'a u r ez p a s a c h e v é l e s v i l l e s d'Israël a v a n t

q u e l e Fils d e l 'h o m m e n e v ie n n e " (M at. X 23), N o v T 2 (1958) 238 f.; W . G r u n d -

m a n n , a.a.Q,^ 294 W. G. K ü m m e l , V e r h e i s s u n g u n d Erfüllu ng. U n te r s u c h u n ­

g e n zu r e s c h a t o l o g i s c h e n V e r k ü n d i g u n g Jesu , Z ürich3 1956, 56 f. b e h a u p te te, J e s u s

h a b e v e rk ü n d et, d ie P a ru sie k om m e, e h e d ie J ü n g er m it ihrer A rb eit in Israel fe r tig w erd en . H. S c h ü r m a n n , Zur T r a d itio n s - u n d R e d a k t i o n s g e s c h i c h t e v o n

M t 10,23, in: T r a d i t i o n s g e s c h i c h t l i c h e U n te r s u c h u n g e n zu d e n s y n o p t i s c h e n E v a n ­ g e lie n , D ü sse ld o r f 1968, 153 f. A nm . 17 ist der M ein u n g , d a ss sich M t 10,23 pri­

m är auf d ie V e r fo lg u n g e n in der E nd zeit b e z o g e n hat. Im h e u tig e n K o n tex t, b e ­ so n d e rs in Z u sa m m en h a n g m it M t 10,5b— 6 s o ll der V e rs in dem S in n e v e rs ta n d e n w erd en , d a ss er ü b er d ie v o r ö s te r lic h e A u sse n d u n g der Z w ö lf in P a lä stin a sp rich t, d ie dam it e in e n P ro to ty p der sp ä teren M is sio n sa r b e ite n b ild et. M. T r a u t m a n n , a.a.O., 220 s te llt fest, d a ss M t 10,5b— 6 dad urch in b e so n d e re r N ä h e zu M t 10,23 steh t, „d a ss in b e id e n L o g ien d ie B esc h rä n k u n g der M issio n auf I s ra e l m it dem G ed a n k en der a k u ten N a h er w a r tu n g v e r b u n d en ist".

(14)

selb st gekom m en ist, u n d die die allg em eine K irchenm ission v e rtre te n 37.

O hne Zw eifel gibt e s also zw ei T endenzen in d e r D arstellu n g der W irk sam k eit J e su im M atth äu sev an g eliu m : u n iv ersa listisc h e u n d p a rtik u la ristisc h e. G ru n d sätzlich b e sch rä n k te J e su s sein e ö ffen t­ liche T ätig k eit auf das Land und V olk Israel, w en n e r au ch ein ig e A usnahm en m achte, d ie das an k ü n d ig ten , w as n ach A u fer­ steh u n g kom m en sollte. N ach sein em Tod u nd sein er A uferstehu ng hob Je su s diese E in sch rän k u n g auf. A nalog dazu h e b t sein G ebot, alle V ö lk er zu Jü n g e rn zu m ach en und sie zu taufen, m itte lb ar die V o rsch rift d er B eschneidung auf u n d befreit v o n d e r T reue dem m osaisch en G esetz38.

F. H ah n m achte d arau f aufm erksam , dass in M t 10 b e so n d ers d u rch die Einfügung d es A b sc h n itte s 10,17— 39 die h isto risc h e Si­ tu a tio n auf die M ission d er J ü n g e r n ach d er A u fe rste h u n g a u s ­ stra h lt („die h isto risch e S itu atio n tra n s p a re n t g em acht ist"), und alle g ro ssen R eden des M atth äu s u n m itte lb ar d ie G em einde b e ­ treffen39. A uch in den Jü n g e rn des h isto risch en Je su s w ird die K ir­ che aus d e n Z eiten des M atth äu s sic h tb a r40. Im g e sam ten E v an g e­ lium m uss m an g e n a u esten s u n tersc h eid e n zw ischen d en zw ei „H o­ rizonten", zw ischen d e r v e rg a n g e n e n Zeit des ird isch en J e su s und der g e g e n w ä rtig e n Rolle des M en sch en so h n es in d er K irche. Die B edeutung e in e r jed e n P erik o p e o d er au ch e in e s V erses k a n n sich v e rsc h ieb e n v o n d e r e in e n Ebene auf die an d ere. D as K ap itel 10 beg in n t m it der V o rstellu n g e in e r k o n k re te n h isto risch en Situation: Je su s sen d et zur Zeit sein es ird isch en Lebens J ü n g e r auf M ission in n erh alb e in e s b e g re n z te n B ereiches (nur zu d e n „v e rlo re n e n S c h a ­ fen des H au ses Israel"). Der w e ite re Teil d er Rede ü b e rsc h re ite t aber d iesen H orizont und sp rich t v o n e in e r w e ite re n M issio n stä tig ­ keit, die c h a ra k te ristisc h für die n a c h ö ste rlic h e Z eit ist, die bis zur W ie d e rk u n ft J e s u d a u e rt (siehe z.B. 10,18.22— 23)41.

Das Logion M t 10,5b-—6 stam m t aus d er p a lä stin isc h e n T rad i­ tion und g eh t auf den h isto risc h e n Je su s zurück. Sein „Sitz im Le-37 C. H. G i b l i n , T h e o lo g i c a l P e r s p e c t i v e a n d M a t t h e w 10:23b, T hSt 29 (1968) 654— 659. 38 V g l. J. P. M e i e r , a.a.O., 30. 30 F. H a h n , a.a.O., 108. V g l a u ch R. L a u f e n , D i e D o p p e l ü b e r l i e l e r u n g e n d e r L o g ie n q u e l l e u n d d e s M a r k u s e v a n g e l i u m s , B onn 1980, 236 f. 40 U. L u z, a.a.O., 165 sa g t, „d a ss e s d ie J ü n g er d es h is to r is c h e n J e s u s sind , a n d e n e n d a s W e s e n der K irch e a u ch se in e r Z eit sich tb ar wird".

11 J. P. M e i e r , a.a.O.. 30 A nm . 13 sa g t, dass n ich t nur d ie G efah r b e ste h t, d ie s e b e id en H o riz o n te zu ü b e r se h e n , so n d e rn auch d ie G efahr, d en H o rizo n t des g e g e n w ä r tig e n Z u sta n d es der K irch e so seh r zu b e to n e n , d a ss d a b ei der H o rizo n t der V e r g a n g e n h e it v e r g e s s e n w ird . D as trifft n a ch se in e r M ein u n g zu in d en A rtik eln : H. F r a n k e m ö l l e , A m t s k r i t i k im M a t t h ä u s e v a n g e l i u m ? , Bib 54 (1973) 254— 257.261 (äh n lich w ie in se in e m g a n z e n Buch: J a h w e b u n d , a.a.O.) un d in P. M i n e a r , T h e D i s c i p le s a n d t h e C r o w d s in t h e G o s p e l o i M a t t h e w , AThR S u p p lem en ta ry S e r ie s 3 (1974) 28— 44.

(15)

b en " ist die A u ssen d u n g d e r J ü n g e r auf M ission, die n u r Israel betreffen sollte. A us d er T atsache, dass Je su s seine T ätig k eit zur Zeit seines ird isch en Lebens g ru n d sätzlich auf Isra e l b e sch rän k te, k an n m an die F o lg eru n g ziehen, dass d iese r E inschränku n g au ch äh n lich e B egrenzungen in d e r W irk sam k eit der J ü n g e r e n tsp rach en . Das sp rich t für die H isto rizität d er A ussage M t 10,5b—6, also dafür, dass sie aus dem M und J e su selb er stam m t42.

M atth äu s gab die W o rte J e s u w ieder, a b er im R ahm en e in e r Rede, die e r selb st zusam m enstellte. In die v o n ihm re d ig ie rte Rede, die an die K irche sein er Zeit g e ric h te t ist, flocht e r W o rte J e s u ein, die d iese r an die J ü n g e r g e ric h te t h atte, die sich auf M ission b e g a ­ ben. Schliesslich b etreffen die W o rte, die d e r ird isch e Je su s an die J ü n g e r g e ric h te t h a tte , e b e n so die sp ä te ren J ü n g e r au s d e r Zeit des M atthäus. Es ist m öglich, d a ss M atth äu s d u rch die B etonung der S endung J e su g e g e n ü b er Isra e l auf ap o lo g etisch e W eise die mes- sian isch e W ü rd e J e s u u n te rstre ic h e n w o llte43. M a tth ä u s ric h te t die gesam te R ede an die K irche sein er Zeit, v o r allem an die J ü n g e r J e s u sein er e ig e n e n Zeit. Ih n en ü b e rliefe rt e r die W o rte d e s h isto ­ risch en Jesu s, die an d ie J ü n g e r des ird isch e n Je su s g e ric h te t w a ­ ren, die sich auf M ission beg ab en . J e n e M ission h a t als M u ster zu g e lte n für die sp ä te re n Jü n g e r, w en n au ch M atth äu s u nd seine A d re ssa te n sich d a rü b e r im k la re n sind, d ass die E insch ränk un g „ g eht n ich t zu den H eid en ", für sie n ich t m ehr v e rb in d lic h ist.

Z u sam m enfassend ist als e rs te s zu u n terstre ic h e n , dass M t 10,5b—6 als Logion aus d er p a lä stin isc h e n T rad itio n a n zu erk en n en ist. Es ü b e rliefe rt u ns e in e A u ssage Jesu , g e ric h te t an die Jü n g e r, die zur Zeit sein es E rd en leb en s auf M ission gesch ick t w erden. M a tth ä u s fü g te d ieses Logion in sein e R ede ein, in d e r e r alle J ü n ­ g e r J e su v or A u g en h a t, auch je n e aus d e r Z eit n a c h d e r A u fer­ stehung. Die h isto risc h e Sendung d e r J ü n g e r Jesu , die auf M ission

42 D as ga n ze L o g io n M't 10,5b— 6 d e k la rier en a ls e c h te s J e su s w o r t z.B.: G. B o r n k a m m , C h r i s t u s u n d d i e W e l t in d e r u r c h r i s t l ic h e n B o ts c h a ft, in: d e r s., D a s E n de d e s G e s e t z e s . P a u lu s s tu d ie n . G e s a m m e l t e A u f s ä t z e I, M ü n ch en 1953, 159; J. J e r e m i a s , a.a.O., 16 f. 61 f.; W. G. K ü m m e l , a.a.O., 78; M. M e i n e r t z, Zum U r s p r u n g d e r H e i d e n m is s i o n , Bib 40 (1959) 762 f.

M. T r a u t m a n n, a.a.O., 220— 225 s te llt fe st, d a ss a lle s dafür sp rich t, d a ss M t 10,6 auf J e su s v o n N a z a r e th se lb s t zu rü ck g eh t. D a g e g e n w ar R. B u l t m a n n ,

a.a.O., 167 der A n sich t, d a ss der g a n z e Sp ruch M t 10,5— 6 ,,in den M is s io n s d e b a t­

te n der p a lä stin is c h e n G em ein d e., e n tsta n d e n " ist.

43 W . T r i l l i n g , Israel, a.a.O., 105 s a g t im H in b lick auf M t 15,24, d a ss J e s u s an Isra e l g e sa n d t w ar, das ihn v e r w o r fe n hat, u n d d a ss dan n d ie h e id n i­ s c h e n V ö lk e r den P la tz Isra e ls e in g en o m m en h ä tten . A b er au ch u m g ek eh rt: D am it d ie S ch u ld Isra els e.in d eu tig fe s t g e s t e llt w e rd e n k o n n te, m u s ste J e su s nur an Is r a e l g e sa n d t sein . M a tth ä u s b eh a n d e lt das A T ern sth a ft, u n d der M e s sia s ist darum für ihn der M e s sia s v o n Israel. D as ist k e in A u sd ru ck ju d en ch ristlich e r T e n d en zen , so n d ern e in e th e o lo g is c h e N o tw e n d ig k e it. M it d ie se r In terp reta tio n stim m en ü b erein : R. W a l k e r , a.a.O., 60 f.; H. F r a n k e m ö l l e , J a h w e b u n d ,

(16)

n a c h Isra e l g esch ick t w erden , h a t als V orbild zu g e lte n au ch für die Jü n g e r, für die jen e E in schrän ku n g schon n ich t m ehr v e rb in d lic h ist. D arauf v e rw e ist der u n iv e rsa le C h a ra k te r des g e sam ten E van­ gelium s.

III. Postulate an die Jünger

Die ,,T ran sp aren z" des Begriffes , J ü n g e r " bei M a tth ä u s sp richt dafür, d ass M atth äu s bei d e r B eschreibung d e r h isto risc h e n A u sse n ­ dung der J ü n g e r J e s u alle C h riste n v o r A ugen h a tte , die zu a n d e re n M enschen g e san d t sind. Es g e h ö rt zum W e se n des Jü n g e rs, d ass e r zu a n d e re n g esan d t ist. Der A u sd ru ck „geht" m uss h ie r au ch nich t b ed eu ten , sich an e in e n a n d e re n O rt zu begeben, so n d e rn k a n n der A uftrag sein, M en schen zu suchen m it dem Ziel, sich ih n en zu n ähern. Darum schein t je n e In te rp re ta tio n die ric h tig e re zu sein, n ach der die R ede M t 9,35 — 11,1 an alle J ü n g e r g e ric h te t ist, die ein en bestim m ten A uftrag in d e r W elt zu erfü llen haben, und nich t n u r an jene, die sich in die M ission begeben, w ie es M. V idai w o llte 44.

Die H au p taufg ab e des J ü n g e rs ist die V erkü n digu n g, d ass das H im m elreich n a h e ist (10,7). Auf diese W eise w ird d er J ü n g e r Je su ähnlich, d e r in d e r E inleitung zur Rede v o r allem als L ehrer und V e rk ü n d e r d es E vangelium s v o rg e ste llt w urd e und e rs t an zw eiter Stelle als W u n d e rtä te r (9,35). Ebenso m uss d er J ü n g e r J e su v o r allem V e rk ü n d e r des n a h e n d en K önigreiches sein. Das w ar der g ru n d leg en d e In h alt des E vangelium s Jesu , und dasselb e h a t sein J ü n g e r zu verk ü n d en . Der A u ftrag d es Jü n g e rs ist z u n äch st die V e r­ kün digu n g des E vangelium s und e rs t d an ach die T ätigk eit. D arum k a n n m an die B ehaup tun g aufstellen, dass in M t 9 ,3 5 — 11,1 d e r J ü n g e r J e s u als V erk ü n d e r des E vangelium s d a rg e ste llt wird.

<4 In der D iss er ta tio n der L a tera n im iv ersitä t: „La figu ra é tic o -r c lig io s a d el m isio n e ro c ristia n o en la In str u c ció n m isio n e ra de Mt 9,35— 11,1". D ie A rb eit w u rd e n ich t v o lls tä n d ig g ed ru ck t, aber ein b e a c h tlic h e r T eil w u rd e a ls „Ex­ cerp ta " un d in der Form v o n A r tik e ln v erö ffe n tlic h t: M. V i d a i , La a c t i v i i a d

m is io n e r a dg Jesu s, v is ia a la lu z d e l s u m a r io d e Mt. 9,35, P e n te c o s te s 5 (1967)

151— 172; d e r s., La o r a c iô n al „ S i n o r d e la m ie s" a n t e la e s c a s s z de lo s ,.o b r e-

r o s". E s tu d io e x e g é t i c o - t e o l ô g i c o d e M t 9,36— 33, in: P a s t o r a l d e la V o c a c i ô n ,

M adrid 1968, 15—37; d o r s . , El c o m p o r t a m i e n t o d e l a p o s t o ł d u r a n t e la m is ió n

s e gun la s c o n s ig n a s d e M t. 10,3b— 16, M adrid 1963 (E xcerpta, SS. 63); d e r s., A -o o sto la d o y p s r s e c u c i ó n . Un t e m a de p a r é n e s i s c r is tia n a a o l i c a d o al a p o s t o ł (Mt. 19,17— 33), P e n te c o s te s 6 (1963) 309— 341; d e r s., S e g u i n ii e n t o d e C r i s t o y e v a n g e l i z a c i ô n . V a r i a c iô n s o b r e un t e m a d e m o r a l n e o l s s t a m e n t a r i a (Mt. 19,34— 39), S a lm a n tic o n sis 18 (1971) 239—-312; d o r s . , La „ r e c o m p e n s a " с о т о m o t i v a c i ô n del c o m p o r t a m i e n t o m o r a l cr is tia n o . E s tu d io e x e g é t i c o - t e o l ô g i c o de Mit. 19,40— 42, S a lm a n tic o n sis 19 (1972) 261— 278. M. V id a l b e tr a ch te t d ie R ed e

Mt 9,35— 11,1 a ls M is sio n sin str u k tio n un d su ch t n ach den E ig en tü m lic h k e ite n , die d en c h r is tlic h e n M issio n a r ch a r a k te risier e n so llen .

(17)

W o d u rch soll sich d er J ü n g e r J e s u als V e rk ü n d e r des E vange­ lium s ch a ra k te risie re n ? Die P a rallele zw ischen J ü n g e r und Je su s w eist in die R ichtung, dass e r Je su s äh n lich w e rd e n muss, d e r sein M odell sein soll. Die Rede e n th ä lt ab er noch k o n k re te re R ichtlinien.

G leich nach d er B erufung zur V erk ü n d ig u n g des K önigreiches w urde das vom R ed ak tor e in g e fü h rte P o stu lat d e r U n eig en n ü tzig k eit des Jü n g e rs an g efü g t sow ie d ie aus d e r T rad itio n stam m ende Be­ rufung zur A rm ut (10,8c— 10). M a tth ä u s m uss d e r E rw artu n g v ö l­ lig er H in g ab e an d ie Sache d e s E vangelium s e in e g rosse B edeutung beigem essen haben, w en n e r die v o n d er T rad itio n ü b e rliefe rte F o r­ d e ru n g nach A rm ut n ic h t n u r an d en A nfang d e r R ede stellt, so n ­ d ern sie au ch noch d u rch das P o stu la t d e r U neig en n ü tzig k eit e in ­ leitet, das so zu sagen e in e n K om m entar zu d en W o rte n d er T ra d i­ tion d arstellt.

M atth äu s fügte fern e r e in e aus d e r T rad itio n stam m end e Be­ leh ru n g üb er das V e rh a lte n g e g e n ü b er je n e n ein, d e n en die J ü n g e r das E vangelium v e rk ü n d e n (10,11— 15). A n d iese r S telle b e to n t e r die F orderung, dass m an w ü rd ig e Leute au sw ä h le n solle, um bei ihnen Schutz zu suchen. U n ter w ü rd ig en L euten sind h ier v o r allem jen e zu v e rste h en , die das W o rt d e r J ü n g e r h ö re n u nd das von ihnen v e rk ü n d e te E vangelium an nehm en. M a tth ä u s u n te rstre ic h t, dass jen e e in e stre n g e Strafe treffen w ird, die d ie B otschaft d er J ü n g e r abw eisen. A uch in d iesen V e rsen b e tra c h te t M atth äu s die J ü n g e r vor allem als V e rk ü n d e r d e s Evangelium s. D ank ihrem D ienst e rla n g e n die H ö rer des E vangelium s d a s V erdien st, d a ss sie als w ü rdig a n g e se h e n w erd en , die G abe des F ried ens zu e rla n g en . F ür die A b leh n u ng d e r B otschaft d e r Jü n g e r d ro h t ih n en S trafe am T ag des G erichtes. D ieser A b sch n itt w eist also auf die W ic h tig k e it d er v o n den Jü n g e rn v e rk ü n d e te n B otschaft h in u nd dam it g leich zeitig auf die B edeutung ih re r g ru n d le g e n d en F u n k ­ tion. Vom V e rh a lte n g e g e n ü b er d er v o n ih n en v e rk ü n d e te n Bot­ sch aft h ä n g t d as k ü n ftig e S chicksal d e r H ö rer ab.

Der J ü n g e r J e s u m uss d am it rech n en , dass ihn V erfo lgu ng en treffen. Die S itu atio n d e r J ü n g e r ist äh n lich w ie das S chicksal von S chafen in m itten v o n W ölfen (10,16). Sie w e rd e n v erfo lg t v o n seiten d e r jü d isc h e n u n d h eid n isch en B ehörden (10,17— 18), d u rch e n g ste A n g eh ö rig e d er e ig e n e n Fam ilien (10,21), v on d e r öffentlichen M einung — „von a lle n " v erd am m t (10,22). U n te r so lchen U m stän­ d e n soll d e r Jü n g e r J e s u sich d u rch K lugheit auszeich nen , d u rch B esonnen h eit also u nd U nschuld, e r soll frei v o n allem Bösen sein (10,16). Er soll a u ch m utig sein und sich n ich t im v o ra u s Sorgen m achen, w ie er sich im M om ent d er G efahr zu v e rh a lte n h abe (10,19— 20). Er soll sta n d h a ft sein u n d n ich t in n erlic h zusam m en­ b re c h e n (10,22). Sein T ro st soll die E rin n eru n g an die v o rh e rg e sa g te W ie d e rk u n ft des M en sch en so h n es sein (10,23).

Cytaty

Powiązane dokumenty

Die Bedeutung der Kaufkraft und ihrer Veränderung für die Gestaltung des Wirtschaftsablaufs ist in den letzten Jahren in steigendem Maße·umstritten. Auf der einen Seite wird die

faffenbe Material, baS in faft romanhafter SBeife bargelegt Wirb, Bietet eine gunbquelle für ben biblifcjen Unterridjt unb ift audj gur @elbftbelel)rung eine

Die angelegten Elektroden werden durch aufgelegte Sandsäcke festgehalten, was verschiedene Vorteile bietet. Erstens wird der K on takt der Elektroden trotz der

Die H elden sind durchw egs M atrosen; es sind Spiegelungen ihres Lebens gegeben: die klare O rdnung des Schiffes, der verlorene K am erad, ein A ugenblick seltsam

Die ausschreibenden Geschäftsinhaber werden gebeten, den Stellungsuchenden die Papiere nach erfolgterW ahl auf jeden Fall wieder zurückzusenden, unter U mständen ohne Angabe

Jubel über Lampe, den Hasen, in allen Gauen Deutschlands; — Louis T ailleur, wirst die Flinte in den Graben, nimmt sein Kreuz n icht mehr auf sich nnd wird Colporteur. Mittwoch den

Bóg jest dyskretny i nie narzuca się ze swoją miłością pozostawiając człowieko­ wi jedynie znaki, które szanują jego wolność.. Ojciec jest bezradny, pozwala

Autora interesuje przede wszystkim pluriformizm wewnątrz Kościoła, jaki przejawia się w różnorodności uczniów, świadków oraz ministrów, a więc w rozmaitości