T
ajemnica dziennikarska, zdeÞ niowana w art. 15 ustawy prawo prasowe1, ma na polskich ziemiach doĞü dáugi, bo siĊgający XVIII wieku, rodowód. Co prawda nie byáa ona objĊta kodyÞ kacją, ale niemieckie i austriackie ustawodawstwa zaborcze milcząco ją uznawa-áy2. Po odzyskaniu przez PolskĊ niepodlegáoĞci w 1918 r. do tej problematyki odniosáy siĊ, siáą rzeczy, akty prawne okresu miĊdzywojennego w sposób budzący wiele kontrowersji3. W myĞl art. 92 kodeksu postĊpowania karnego z 1928 r.4 dziennikarz przesáuchiwany w charakterze Ğwiadka mógá siĊ powoáaü na tajemnicĊ dzien-nikarską, jako na jedną z tajemnic zawodowych. Sąd mógá go jednak z tej tajemnicy zwolniü.Podobna regulacja znalazáa siĊ w kodeksie po-stĊpowania karnego z 1969 r.5, a z zachowania tajemnicy zawodowej mogáy zwolniü dzienni-karza sąd lub prokurator (art. 163). Jednak do czasu uchwalenia w 1984 r. ustawy prawo pra-sowe kwestia istnienia oraz zakresu tajemnicy dziennikarskiej jako tajemnicy zawodowej bu-dziáa wątpliwoĞci i spory. Natomiast w efekcie zmian ustrojowych w Polsce po 1989 r. nabraáa teĪ zupeánie innego wymiaru. Wolna prasa, wraz z realnie istniejącymi gwarancjami tej wolno-Ğci, staáa siĊ bowiem jednym z istotnych in-strumentów ksztaátowania nowej ĞwiadomoĞci spoáecznej i politycznej w ramach tworzącego siĊ demokratycznego paĔstwa prawnego i
spo-1 Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. prawo prasowe, Dz.U. Nr 5 poz. 24 ze zm. (dalej jako pp). 2 Por. J. Sobczak, Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2008, s. 627.
3 Patrz: rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 4 listopada 1926 r. w sprawie rozpowszechniania
nieprawdziwych wiadomoĞci oraz o karach za zniewagĊ wáadz (Dz.U. z 1938 r. Nr 89 poz. 608), zaostrzające odpo-wiedzialnoĞü redaktora jako sprawcy przestĊpstwa. W myĞl tego rozporządzenia stosowane sankcje ulegaáy zaostrze-niu, jeĪeli redaktor nie ujawniá nazwiska faktycznego sprawcy, czyli autora lub informatora. Regulacja wzbudziáa stanowczy protest Ğrodowiska dziennikarskiego. PóĨniejsze akty prawne: rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospo-litej z dnia 10 maja 1927 r. o prawie prasowym (tekst jedn. Dz.U. z 1928 r. Nr 1 poz. 1 ze zm.) oraz dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 listopada 1938 r. prawo prasowe (Dz.U. Nr 89 poz. 608 ze zm.) nie zawieraáy przepisów normujących tajemnicĊ dziennikarską, chociaĪ jej respektowanie byáo praktykowane (por. H. Gajewska-Kraczkow-ska, Tajemnica zawodowa dziennikarza a art. 163 kpk, „PaĔstwo i Prawo” 1988, z. 3, s. 78).
4 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. – zgodnie z numeracją artykuáów
przy-jĊtą w tekĞcie jednolitym z 1950 r., Dz.U. Nr 40 poz. 364.
5 Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – kodeks postĊpowania karnego, Dz.U. Nr 13 poz. 96 ze zm.
Tajemnica zawodowa dziennikarza
w
Ăwietle obowiÈzujÈcego
w Polsce prawa
Cz
ÚĂÊ 1. Prawo do anonimatu
áeczeĔstwa obywatelskiego. Nie moĪe przy tym budziü wątpliwoĞci stwierdzenie, Īe „tajemnica zawodowa dziennikarza stanowi (…) istotny czynnik niezaleĪnoĞci prasy i stwarza korzyst-ne warunki dla uzyskania zaufania spo áeczne-go. Pozwala bowiem na wáasną ocenĊ róĪnych przejawów Īycia spoáecznego, bez konieczno-Ğci ujawnienia Ĩródeá informacji lub nazwiska autora materiaáu prasowego. Chroniąca dzienni-karza tajemnica zawodowa eliminuje moĪliwe wpáywy na treĞü publikacji ze strony czynników politycznych i administracyjnych, w tym takĪe policji, organizacji spoáecznych i zawodowych, róĪnych grup interesów czy poszczególnych zainteresowanych osób”. Przytoczony tu frag-ment uzasadnienia uchwaáy skáadu 7 sĊdziów Sądu NajwyĪszego z dnia 19 stycznia 1995 r.6 dobrze oddaje istotĊ omawianego zagadnienia. Dla wáaĞciwego funkcjonowania demokratycz-nego paĔstwa prawnego wykonywana przez prasĊ szczególna funkcja kontrolna w zakresie prawidáowego dziaáania jego podstawowych instytucji jest wrĊcz nieodzowna. Prasa, korzy-stając z wolnoĞci wypowiedzi i zagwarantowa-nej w art. 14 Konstytucji RP wolnoĞci Ğrodków spoáecznego przekazu7, urzeczywistnia przecieĪ prawo obywateli do ich rzetelnego informowa-nia, jawnoĞci Īycia publicznego oraz kontroli i krytyki spoáecznej8. Jest oczywiste, Īe dla sku-tecznego realizowania tych zadaĔ niezbĊdny jest dostĊp do Ĩródeá informacji, i to nie tylko tych ogólnie dostĊpnych, ale w szczególnoĞci do takich wáaĞnie, które takiego charakteru nie mają. W grĊ wchodzą tu takĪe informacje, któ-rych dysponenci z tych czy innych wzglĊdów czują siĊ zobowiązani zachowaü je w
poufno-Ğci, choüby ze strachu przed konsekwencja-mi ich ujawnienia9. „Zwáaszcza w przypadku dziennikarstwa Ğledczego Ĩródáem bezcennych informacji bywają osoby, które nie rozmawiaáy-by z dziennikarzem, gdyrozmawiaáy-by ten posáuĪyá siĊ ich nazwiskami. Jest to o tyle oczywiste, Īe czĊsto ujawnienie informatora mogáoby sprowadziü na niego liczne káopoty, z zagroĪeniem Īycia wáącznie”10. Dlatego wprowadzenie obowi ąz-ku zachowania przez dziennikarza w tajemnicy okreĞlonych ustawowo danych o informatorze stanowi dla tego ostatniego istotną gwarancjĊ ochrony jego interesów, dla prasy zaĞ stwarza moĪliwoĞü docierania do informacji, których w przeciwnym wypadku by nie uzyskaáa lub do których dotarcie byáoby niepomiernie trudniej-sze. Jak zauwaĪa Ewa NowiĔska, w odniesieniu do informatora „w grĊ mogą wchodziü róĪne-go rodzaju interesy: od ochrony wáasnej osoby przed ujawnieniem, Īe to ona wáaĞnie przeka-zaáa prasie okreĞlone wiadomoĞci, a wiĊc jest to obrona przed ostracyzmem Ğrodowiska czy negatywną reakcją innych zainteresowanych osób (np. pracodawcy), po niechĊü do ewentu-alnego kontaktu z organami wymiaru sprawie-dliwoĞci”11.
Relacje z prawami i wolno
Ğciami
konstytucyjnymi
Problem zachowania zawodowej tajemnicy dziennikarskiej nabiera szczególnego praktycz-nego znaczenia w wypadku, gdy bĊdzie chodziü o ochronĊ indywidualizujących informatora da-nych wobec organów wymiaru sprawiedliwoĞci. MoĪliwoĞü zwolnienia dziennikarza z tajemni-cy zawodowej musi tu podlegaü restrykcyjnej
6 Sygn. akt I KZP 15/94, OSN 1995, nr 1–2, poz. 1.
7 SpoĞród których prasa, wáaĞnie z uwagi na swoją szczególną rolĊ, zostaáa w art. 14 Konstytucji RP wyraĨnie
wyodrĊbniona.
8 Por. art. 1 pp.
9 Por. E. NowiĔska, WolnoĞü wypowiedzi prasowej, Warszawa 2007, s. 127.
10 A. GoszczyĔski, Po pierwsze dyskrecja, „Rzeczpospolita” z dnia 3 sierpnia 2005 r., nr 180. 11 E. NowiĔska, WolnoĞü wypowiedzi…, dz. cyt., s. 127–128.
ocenie z punktu widzenia przewidzianych przez prawo przesáanek dopuszczalnoĞci takiej sytu-acji. Kwestia jest bardzo delikatna, trzeba bo-wiem pamiĊtaü, Īe takie zwolnienie, skutkujące obowiązkiem przekazania przez dziennikarza stosownych informacji w toku postĊpowania dowodowego, stanowi swoisty przejaw kon-frontacji pomiĊdzy dobrem wymiaru spra-wiedliwoĞci a wartoĞcią, jaką jest zagwaran-towana konstytucyjnie wolnoĞü prasy bĊdąca elementarnym warunkiem prawa do informa-cji. W grĊ musi tu wchodziü równieĪ rozwa-Īenie relacji z innymi prawami i wolnoĞciami konstytucyjnymi, w szczególnoĞci z wyraĪoną w art. 49 Konstytucji RP wolnoĞcią i ochroną tajemnicy komunikowania siĊ12, w ramach któ-rego dochodzi przecieĪ wáaĞnie do przekazania dziennikarzowi informacji przez informatora. Konstytucja chroni tajemnicĊ takiej korespon-dencji przed kaĪdym, niezaleĪnie od przyjĊtej przez nią formy (sáowo, obraz, dĨwiĊk itp.) oraz sposobu przekazu (bezpoĞredniego lub za poĞrednictwem wszelkiego typu mediów), jeĪeli wiadomoĞci nią objĊte są przeznaczo-ne wyáącznie dla adresata wskazanego przez nadawcĊ13. Dla zagadnienia ochrony informa-cji objĊtych tajemnicą zawodową (nie tylko rzecz jasna dziennikarza) istotne znaczenie ma teĪ art. 47 Konstytucji RP, który gwarantuje prawo do prywatnoĞci14, oraz art. 51 Konsty-tucji RP statuujący autonomiĊ informacyjną jednostki15. Oba wskazane tu przepisy chronią
tĊ samą wartoĞü konstytucyjną, tj. sferĊ pry-watnoĞci. Autonomia informacyjna stanowi istotny element skáadowy prawa do prywatno-Ğci i oznacza prawo do samodzielnego decydo-wania o ujawnianiu innym informacji dotycz ą-cych swojej osoby oraz prawo do sprawowania kontroli nad tymi informacjami znajdującymi siĊ w posiadaniu innych podmiotów16. Jak traf-nie konstatuje Trybunaá Konstytucyjny w wy-roku z dnia 13 grudnia 2011 r.17, art. 51 Kon-stytucji RP stanowi szczególny Ğrodek ochrony tych samych wartoĞci, które są chronione za poĞrednictwem jej art. 47. PrywatnoĞü dotyczy bowiem takĪe ochrony informacji odnoszących siĊ do okreĞlonego podmiotu18. W tym samym wyroku Trybunaá Konstytucyjny podkreĞla, Īe prawo do prywatnoĞci oraz ochrona autonomii informacyjnej jednostki nie mają charakteru absolutnego i mogą podlegaü ograniczeniom. Konieczne jest jednak, aby te ograniczenia czyniáy zadoĞü wymaganiom konstytucyjnym. JuĪ z art. 51 ust. 2 Konstytucji wynika, Īe wáa-dze publiczne mogą pozyskiwaü i udostĊpniaü informacje o obywatelach „niezbĊdne w de-mokratycznym paĔstwie prawnym”. Ponadto, zgodnie z uksztaátowanym orzecznictwem Try-bunaáu, ingerencja w autonomiĊ informacyjną przez pozyskiwanie informacji o obywatelach powinna odpowiadaü warunkom okreĞlonym w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Oznacza to, Īe ograniczenia autonomii informacyjnej i pry-watnoĞci jednostek mogą nastĊpowaü przy
po-12 Zgodnie z art. 49 Konstytucji RP „Zapewnia siĊ wolnoĞü i ochronĊ tajemnicy komunikowania siĊ. Ich
ograni-czenie moĪe nastąpiü tylko w przypadkach okreĞlonych w ustawie i w sposób w niej okreĞlony”.
13 Por. P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, wyd. II
rozszerzone, Warszawa 2008, s. 117–118.
14 Zgodnie z art. 47 Konstytucji RP „KaĪdy ma prawo do ochrony prawnej Īycia prywatnego, rodzinnego, czci
i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim Īyciu osobistym”.
15 W szczególnoĞci art. 51 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, Īe „Wáadze publiczne nie mogą pozyskiwaü,
groma-dziü i udostĊpniaü innych informacji o obywatelach niĪ niezbĊdne w demokratycznym paĔstwie prawnym”.
16 Patrz wyroki Trybunaáu Konstytucyjnego z dnia 19 lutego 2002 r., sygn. akt U 3/01, OTK ZU nr 1/A/2002,
poz. 3 oraz z dnia 20 listopada 2002 r., sygn. akt K 41/02, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 83.
17 Sygn. akt K 33/08, OTK ZU nr 10/A/2011, poz. 116.
18 Por. takĪe wyrok Trybunaáu Konstytucyjnego z dnia 12 listopada 2002 r., sygn. akt SK 40/01, OTK ZU
szanowaniu zasady proporcjonalnoĞci19. Zgod-nie z art. 31 ust. 3 Konstytucji ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolnoĞci i praw są dopuszczalne, jeĪeli ustanowiono je w usta-wie oraz gdy są konieczne w demokratycznym paĔstwie dla jego bezpieczeĔstwa lub porząd-ku publicznego, bądĨ dla ochrony Ğrodowiska, zdrowia i moralnoĞci publicznej, albo wolnoĞci i praw innych osób oraz pod warunkiem, Īe nie naruszają istoty wolnoĞci i praw. KaĪde ograni-czenie praw i wolnoĞci musi byü zatem ocenia-ne pod kątem jego koniecznoĞci, czyli – innymi sáowy – czy tego samego celu nie moĪna byáo osiągnąü przy uĪyciu innych Ğrodków, mniej uciąĪliwych dla obywatela i w mniejszym stop-niu ingerujących w sferĊ jego wolnoĞci i praw20. Natomiast jeĞli chodzi o wartoĞci ze wzglĊdu na które nastĊpuje pozyskiwanie informacji o jed-nostkach, to oprócz wartoĞci wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji mogą takĪe wystą-piü dalsze, stosownie do art. 51 ust. 2 Konsty-tucji, jeĞli uzna siĊ je za niezbĊdne w demokra-tycznym paĔstwie prawnym21.
Trzeba w tym miejscu podkreĞliü, Īe war-toĞci, jakimi są tajemnica korespondencji i pry-watnoĞü, są ze sobą ĞciĞle związane. „Rozwa-Īając moĪliwe powiązania pomiĊdzy tajemnicą korespondencji a prywatnoĞcią naleĪy zwróciü uwagĊ na zakres czynnoĞci, które mogą stano-wiü naruszenie tajemnicy komunikowania siĊ. Z pewnoĞcią bĊdą to wszelkie wypadki
ujaw-nienia treĞci wiadomoĞci, a zatem naruszenia poufnoĞci”22. ZauwaĪmy przy tym, Īe tajemni-ca korespondencji zostaáa wymieniona w przy-káadowym katalogu dóbr osobistych czáowieka zawartym w art. 23 kodeksu cywilnego23 i ob-jĊta ochroną prawa cywilnego, niezaleĪnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Podzielam zdanie Dariusza Waákowskiego, który przychyla siĊ do koncepcji, „Īe wyraĨne wyodrĊbnienie tajemnicy korespondencji oraz poĞredni charakter tego dobra pozwalają na szerokie pojmowanie naruszeĔ, nieograniczo-ne jedynie do pojĊcia prywatnoĞci, aczkolwiek w ogromnej wiĊkszoĞci wypadków z tym do-brem powiązane, szczególnie przy zaáoĪeniu, iĪ kaĪde naruszenie stanowi ingerencjĊ w prywat-noĞü”24.
W Ğwietle powyĪszych rozwaĪaĔ wyraĨnie widaü, z jak wieloma aspektami jest powiązana zarówno sama kwestia zachowania tajemnicy dziennikarskiej, jak i problematyka zwalniania z niej. Przepisy prawne regulujące te zagadnie-nia muszą ową wieloaspektowoĞü uwzglĊdniaü, mając na uwadze charakter zawodu wykony-wanego przez dziennikarza oraz rolĊ peánioną przez wolną prasĊ w demokratycznym paĔstwie prawnym. Jak zauwaĪa Sąd NajwyĪszy w cy-towanej juĪ uchwale z dnia 19 stycznia 1995 r.25, „nie istnieje potrzeba szerszych rozwaĪaĔ o wysokiej spoáecznej uĪytecznoĞci zawodu dziennikarza oraz o doniosáoĞci instytucji
ta-19 Por. wyrok Trybunaáu Konstytucyjnego z dnia 20 listopada 2002 r., sygn. akt K 41/02, OTK ZU nr 6/A/2002,
poz. 83.
20 Por. wyrok Trybunaáu Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2000 r., sygn. akt P 11/98, OTK ZU nr 1/2000,
poz. 3.
21 Wyrok Trybunaáu Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2011 r. (patrz przypis nr 17).
22 D. Waákowski, Naruszenie prywatnoĞci w Internecie poprzez ingerencjĊ w tajemnicĊ korespondencji [w:] Zagadnienia prawa autorskiego, prace Instytutu Prawa WáasnoĞci Intelektualnej UJ, z. 93, s. 271.
23 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny, tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 (dalej jako kc). 24 D. Waákowski, Naruszenie prywatnoĞci…, dz. cyt., s. 273. Autor zwraca uwagĊ, Īe „zakwaliÞ kowanie
tajem-nicy korespondencji do prywatnoĞci nie wyklucza moĪliwoĞci naruszenia innych dób osobistych poprzez zamach na tajemnicĊ komunikowania siĊ. Przykáadowo – ujawnienie treĞci korespondencji moĪe naruszaü takĪe dobre imiĊ osób trzecich, o których obraĨliwe komentarze byáy zawarte w treĞci przesyáanego listu” (tamĪe).
jemnicy dziennikarskiej. Sam fakt ustawowej regulacji statusu zawodowego dziennikarza, funkcje speániane przez Ğrodki masowego przekazu we wspóáczesnym spoáeczeĔstwie, wolnoĞü informacji – áącznie ze statuowa-niem okreĞlonego zakresu tajemnicy dzien-nikarskiej – Ğwiadczą o randze regulowanej materii i o uznaniu przez ustawodawcĊ po-trzeby stworzenia takich ram prawnych dzia-áalnoĞci zawodowej dziennikarza, by mogáa ona byü pojmowana w kategoriach sáuĪby dla spoáeczeĔstwa i paĔstwa, w atmosferze nie-zbĊdnego spoáecznego zaufania”.
Prawo autora materia
áu prasowego
do zachowania w tajemnicy swego
nazwiska (art. 15 ust. 1 pp)
ZbieĪnoĞci w regulacjach prawa prasowego i prawa autorskiego
ChociaĪ do zakresu podmiotowego i przedmio-towego tajemnicy dziennikarskiej odnosi siĊ bezpoĞrednio ust. 2 i 3 art. 15 pp, istotne zna-czenie ma tu takĪe ust. 1 tego artykuáu, zgodnie z którym „autorowi materiaáu prasowego przy-sáuguje prawo zachowania w tajemnicy swego nazwiska”. To prawo do anonimatu, rozumia-ne tu jako prawo do publikowania materiaáu prasowego bez podawania nazwiska lub pod pseudonimem, dotyczy kaĪdego autora owego materiaáu – zarówno samego dziennikarza, jak i kaĪdej innej osoby przekazującej taki
mate-riaá26, o ile odpowiada on pojĊciu okreĞlonemu w art. 7 ust. 2 pkt 4 pp27 (przy czym nie ma znaczenia, czy taki materiaá zostanie zakwali-Þ kowany do publikacji, czy teĪ nie). Choü art. 15 ust. 1 pp. mówi jedynie o nazwisku autora, nie moĪe budziü wątpliwoĞci, Īe chodzi tu o za-chowanie w tajemnicy wszelkich danych, które mogáyby prowadziü do jego zidentyÞ kowania28. Gdyby wiĊc autorem byáa inna osoba niĪ dzien-nikarz, to do tych danych równieĪ odnosiáby siĊ obowiązek tajemnicy dziennikarskiej, o którym mowa w art. 15 ust. 2 pkt 1 pp29. OczywiĞcie, o ile autor chciaáby z prawa „zachowania w ta-jemnicy swego nazwiska” skorzystaü, zastrze-gając jego nieujawnianie. Warto w tym miejscu zauwaĪyü, Īe myĞl wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 paĨdziernika 1997 r.30 – w odniesieniu do osobistego prawa twórcy do oznaczania utworu swoim nazwiskiem naleĪy domniemywaü jego pozytywne wykonanie, tj. decyzjĊ twórcy o rozpowszechnieniu utworu ze wskazaniem jego nazwiska lub pseudonimu; natomiast negatywne wykonywanie tego pra-wa, tj. decyzja twórcy o zatajeniu jego autor-stwa, musi wynikaü z wyraĨnego oĞwiadczenia woli twórcy. UwaĪam, Īe przekazanie materiaáu prasowego anonimowo lub pod pseudonimem speánia wymóg dokonania takiego zastrzeĪenia. Taki zabieg nie bĊdzie bowiem stanowiá prze-sáanki domniemania, Īe autor chce ukryü swoje nazwisko, ale bĊdzie wáaĞnie przejawem woli,
26 Por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2009 r., sygn. akt II SA/Wa
1570/08, Centralna Baza OrzeczeĔ Sądów Administracyjnych, www.orzeczenia.nsa.gov.pl [dostĊp: 07.01.2015].
27 Zgodnie z tym przepisem „materiaáem prasowym jest kaĪdy opublikowany lub przekazany do opublikowania
w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezaleĪnie od Ğrodków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa”.
28 Jak sáusznie zauwaĪa J. Sobczak, Prawo prasowe…, dz. cyt., s. 625, przeciwna konstatacja „byáaby w
ja-skrawy sposób sprzeczna z ratio legis uregulowaĔ ustawowych, u podstaw których leĪy chĊü zapewnienia ochrony i anonimowoĞci autorom materiaáów prasowych i informatorom dziennikarzy”.
29 W myĞl art. 15 ust. 2 pkt 1 pp „dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy danych umoĪliwiających
identyÞ kacjĊ autora materiaáu prasowego, listu do redakcji lub innego materiaáu o tym charakterze, jak równieĪ in-nych osób udzielających informacji opublikowain-nych albo przekazain-nych do opublikowania, jeĪeli osoby te zastrzegáy nieujawnianie powyĪszych danych”.
Īe sobie tego Īyczy. Podobne zdanie w tym za-kresie wyraziá Wojewódzki Sąd Administracyj-ny w Warszawie w tezie do wyroku z dnia 13 lutego 2009 r.31: „Przepis art. 15 ust. 1 prawa prasowego wyáącza obowiązek ujawnienia da-nych osobowych dziennikarza – autora artykuáu prasowego w takiej sytuacji, gdy zastrzegá on anonimowoĞü swojego nazwiska, inaczej mó-wiąc, posáuĪyá siĊ przy sygnowaniu artykuáu prasowego pseudonimem. W takiej sytuacji ad-ministrator danych powinien kategorycznie od-mówiü ujawnienia danych osobowych takiego dziennikarza, wskazując, iĪ posáugiwaá siĊ on pseudonimem”32. Natomiast cytowane powyĪej stanowisko Sądu Apelacyjnego w Krakowie jest o tyle doniosáe w omawianej kwestii, Īe prawo do anonimatu, o którym mowa w art. 15 ust. 1 pp, znajduje swoje odzwierciedlenie rów-nieĪ w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych33. Zgodnie bowiem z art. 16 pkt 2 pa „JeĪeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nie-ograniczoną w czasie i niepodlegającą zrze-czeniu siĊ lub zbyciu wiĊĨ twórcy z utworem, a w szczególnoĞci prawo do oznaczenia utwo-ru swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostĊpnienia go anonimowo”. JeĪeli wiĊc
materiaá prasowy bĊdzie utworem w rozumie-niu przepisów prawa autorskiego, co z reguáy bĊdzie miaáo miejsce34, jego autor – w zakresie prawa do anonimatu – bĊdzie korzystaá z ochro-ny wynikającej zarówno z art. 15 pp jak i art. 16 pkt 2 pa. W obu przypadkach chodzi o ochronĊ dóbr przysáugujących autorowi, choü cel obu regulacji jest nieco odmienny. Prawo autorskie chroni bowiem to dobro z uwagi na wiĊĨ twórcy ze stworzonym przez niego utworem, natomiast ochrona przewidziana przez prawo prasowe jest wkomponowana w szerszy kontekst tajemnicy zawodowej dziennikarza jako jednej z mate-rialnych gwarancji wolnoĞci prasy. Dlatego ta ostatnia ochrona bĊdzie dotyczyü tylko takie-go materiaáu, który jest materiaáem prasowym w rozumieniu art. 7 ust. 2 pkt 4 pp. W szczegól-noĞci zatem opublikowanego lub przekazane-go do opublikowania w prasie w Ğcisáym tego sáowa znaczeniu, tj. okreĞlonym w art. 7 ust. 2 pkt 1 pp35. W wypadku przekazania materiaáu do publikacji w nieperiodyku prawo do anoni-matu oraz ochrona zostaną zaczerpniĊte wyáącz-nie z przepisów prawa autorskiego36. Zgodnie z art. 78 ust. 1 pa „Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostaáy zagroĪone cudzym dzia-áaniem, moĪe Īądaü zaniechania tego dziaáania.
31 Wyrok oznaczony w przypisie nr 26.
32 Por. takĪe wciąĪ aktualne orzeczenie Sądu NajwyĪszego z 6 czerwca 1928 r. (OSP 1928, z. 7, poz. 492),
zgod-nie z którym, gdy autor przesyáa do druku utwór podpisany swoim nazwiskiem lub pseudonimem, to tym samym wy-raĪa Īądanie, aby utwór zostaá umieszczony z takim wáaĞnie podpisem. Specjalnego zastrzeĪenia w tym przedmiocie ustawa o prawie autorskim nie wymaga – przytaczam za: J. Barta, R. Markiewicz [w:] J. Barta i in., Prawo autorskie
i prawa pokrewne. Komentarz, wyd. IV, Kraków 2005, s. 236.
33 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 ze zm. (dalej jako pa).
34 Zgodnie z art. 1 ust. 1 pa utworem jest „kaĪdy przejaw dziaáalnoĞci twórczej o indywidualnym charakterze,
ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezaleĪnie od wartoĞci, przeznaczenia i sposobu wyraĪenia”.
35 W rozumieniu art. 7 ust. 2 pkt 1 pp „prasa oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniĊtej,
jed-norodnej caáoĞci, ukazujące siĊ nie rzadziej niĪ raz w roku, opatrzone staáym tytuáem albo nazwą, numerem bieĪącym i datą, a w szczególnoĞci: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, staáe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki Þ lmowe; prasą są takĪe wszelkie istniejące i powstające w wyniku postĊpu tech-nicznego Ğrodki masowego przekazywania, w tym takĪe rozgáoĞnie oraz tele- i radiowĊzáy zakáadowe, upowszech-niające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania; prasa obejmuje równieĪ zespoáy ludzi i poszczególne osoby zajmujące siĊ dziaáalnoĞcią dziennikarską”.
36 Por. B. Michalski, Podstawowe problemy prawa prasowego, Warszawa 1998, s. 58. MoĪliwa jest oczywiĞcie
i sytuacja odwrotna – w rzadkim co prawda, ale moĪliwym wypadku, gdy materiaá prasowy nie jest utworem. Wów-czas prawo do anonimatu bĊdzie oparte jedynie na przepisach prawa prasowego.
W razie dokonanego naruszenia moĪe takĪe Īą-daü, aby osoba, która dopuĞciáa siĊ naruszenia, dopeániáa czynnoĞci potrzebnych do usuniĊcia jego skutków, w szczególnoĞci, aby záoĪyáa pu-bliczne oĞwiadczenie o odpowiedniej treĞci i for-mie. JeĪeli naruszenie byáo zawinione, sąd moĪe przyznaü twórcy odpowiednią sumĊ pieniĊĪną tytuáem zadoĞüuczynienia za doznaną krzywdĊ lub – na Īądanie twórcy – zobowiązaü sprawcĊ, aby uiĞciá odpowiednią sumĊ pieniĊĪną na wska-zany przez twórcĊ cel spoáeczny”. Jak podkreĞla art. 16 pa, ochrona autorskich praw osobistych jest nieograniczona w czasie, moĪe byü wiĊc re-alizowana równieĪ po Ğmierci twórcy37.
Wydaje siĊ, Īe zbieĪnoĞci w regulacjach prawa prasowego i autorskiego w omawianej kwestii nie są przypadkowe. Jak bowiem za-uwaĪa E. NowiĔska38, rozwiązania zamiesz-czone przez prawo autorskie zasadniczo prze-noszone są przez prawo prasowe. I chociaĪ obecna ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest o 10 lat póĨniejsza od prawa prasowego, nie naleĪy traciü z pola widzenia faktu, Īe w dniu wejĞcia w Īycie tej ostatniej obowiązywaáa przecieĪ ustawa o prawie autor-skim z 1952 r.39 Ustawa ta równieĪ traktowa-áa prawo do zachowania anonimowoĞci przez twórcĊ jako jedno z przysáugujących mu i pod-legających ochronie autorskich dóbr osobistych
(art. 15 pkt 1 w związku z art. 52 pkt 3 tejĪe ustawy)40. „W tych wiĊc regulacjach prawa au-torskiego szukaü naleĪy korzeni rozwiązaĔ za-wartych w prawie prasowym”41.
Zakres podmiotowy obowiązku, odpowiedzialnoĞü
„Przyznanie autorowi materiaáu prasowego prawa do zachowania w tajemnicy swojego nazwiska rodzi po stronie dziennikarzy, zw áasz-cza redaktorów i redaktorów naczelnych, obo-wiązek chronienia anonimowoĞci takiej osoby, nieujawnienia jej nazwiska. Dotyczy on z mocy art. 15 ust. 3 pp nie tylko dziennikarzy, lecz wszelkich osób zatrudnionych w redakcjach, wydawnictwach prasowych i innych praso-wych jednostkach organizacyjnych”42. Jak to juĪ powiedzieliĞmy wczeĞniej, przekazany dziennikarzowi do publikacji materiaá praso-wy autora korzystającego z prawa do anoni-matu równieĪ jest objĊty ochroną art. 15 ust. 2 pkt 1 pp. Ujawnienie danych identyÞ kujących autora bĊdzie siĊ zatem wiązaü z odpowie-dzialnoĞcią karną przewidzianą w art. 49 pp. W myĞl tego przepisu kaĪdy, kto narusza art. 15 ust. 2 pp podlega grzywnie albo karze ogra-niczenia wolnoĞci.
W omawianym tu kontekĞcie naleĪy zwróciü uwagĊ na jeszcze jedną, bardzo waĪną kwestiĊ.
37 W myĞl dalszych regulacji art. 78 pa „JeĪeli twórca nie wyraziá innej woli, po jego Ğmierci z powództwem
o ochronĊ autorskich praw osobistych zmaráego moĪe wystąpiü maáĪonek, a w jego braku kolejno: zstĊpni, rodzice, rodzeĔstwo, zstĊpni rodzeĔstwa (ust. 2). JeĪeli twórca nie wyraziá innej woli, osoby wymienione w ust. 2 są upraw-nione w tej samej kolejnoĞci do wykonywania autorskich praw osobistych zmaráego twórcy (ust. 3). JeĪeli twórca nie wyraziá innej woli, z powództwem, o którym mowa w ust. 2, moĪe równieĪ wystąpiü stowarzyszenie twórców wáaĞciwe ze wzglĊdu na rodzaj twórczoĞci lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzaáa prawami autorskimi zmaráego twórcy (ust. 4)”.
38 E. NowiĔska, Tajemnica zawodowa dziennikarzy [w:] Prawa i obowiązki dziennikarzy [w:] Prawo mediów,
red. J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak, Warszawa 2005, s. 257 (powoáywana dalej jako: E. NowiĔska, Tajemnica
zawodowa dziennikarzy).
39 Ustawa z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim, Dz.U. Nr 34 poz. 234 ze zm.
40 Art. 15 pkt 1 pa z 1952 r. stanowiá, Īe „Prawo autorskie obejmuje w granicach okreĞlonych ustawą, prawo do
ochrony autorskich dóbr osobistych”, zaĞ zgodnie z art. 52 pkt 3 tej ustawy „Naruszenia autorskich dóbr osobistych dopuszcza siĊ, kto wbrew woli twórcy umieszcza jego nazwisko na utworze lub w inny sposób ujawnia autorstwo”.
41 E. NowiĔska, Tajemnica zawodowa…, dz. cyt., s. 257. 42 Wyrok oznaczony w przypisie nr 26.
OtóĪ zgodnie z art. 38 ust. 1 pp „Odpowiedzial-noĞü cywilną za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiaáu prasowego ponoszą autor, redaktor lub inna osoba, którzy spowodo-wali opublikowanie tego artykuáu; nie wyáącza to odpowiedzialnoĞci wydawcy. W zakresie od-powiedzialnoĞci majątkowej odpowiedzialnoĞü tych osób jest solidarna”. W konsekwencji, je-Īeli autor materiaáu prasowego korzysta z pra-wa do anonimatu, a opublikopra-wany materiaá na-rusza np. czyjeĞ dobra osobiste, to jego autor nie moĪe zostaü ujawniony przez redakcjĊ i nie poniesie z tego tytuáu odpowiedzialnoĞci. Na-tomiast odpowiadaü bĊdą – na zasadach okre-Ğlonych w przytoczonym powyĪej przepisie – redaktor naczelny lub inna osoba, która spowo-dowaáa tĊ publikacjĊ, np. dziennikarz, który ten materiaá uzyskaá od jego autora (co nie wyáącza odpowiedzialnoĞci wydawcy). Jak zauwaĪyli-Ğmy powyĪej, prawo do anonimatu przysáuguje równieĪ dziennikarzowi jako autorowi mate-riaáu prasowego. JeĪeli wiĊc zdecydowaá on o zachowaniu w tajemnicy swoich danych per-sonalnych, to wyraĪona powyĪej zasada bĊdzie siĊ równieĪ odnosiáa do niego. Co oznacza, Īe nie moĪe zostaü wskazany przez redakcjĊ, a od-powiedzialnoĞü cywilną, o której mowa w art. 38 ust. 1 pp poniesie redaktor naczelny (co nie wy áą-cza odpowiedzialnoĞci wydawcy). „W przypadku jednak, gdy dane te poda do publicznej wiadomo-Ğci, ponosi odpowiedzialnoĞü wobec osób trze-cich z tytuáu ewentualnego naruszenia publikacją prasową ich dóbr osobistych i nie moĪe w takiej sytuacji powoáywaü siĊ na klauzulĊ prasową za-wartą w omawianym przepisie” (tj. w art. 15 ust. 1 pp)43. Taka sytuacja moĪe w szczególnoĞci od-nosiü siĊ do danych adresowych dziennikarza
niezbĊdnych do wytoczenia przeciw niemu po-wództwa z tytuáu naruszenia dóbr osobistych, a których udostĊpnienia odmawiaáaby redakcja. Stosownie bowiem do art. 126 kodeksu post Ċ-powania cywilnego44 pisma procesowe powin-ny okreĞlaü i wskazywaü adresy stron, zaĞ brak wskazania adresu pozwanego dziennikarza wy-woáuje skutek w postaci zastosowania przez sąd art. 130 kpc, tj. zwrotu pozwu. Niewskazanie w pozwie adresu zamieszkania dziennikarza b Ċ-dzie wiĊc powodowaü zamkniĊcie drogi do do-chodzenia stosownego roszczenia. W wyroku z dnia 11 sierpnia 2011 r.45 Naczelny Sąd Ad-ministracyjny wyraziá podgląd, Īe „osoba, któ-ra czuje siĊ pokrzywdzona publikacją materiaáu prasowego ma niewątpliwie prawo dochodzenia przysáugujących jej z tego tytuáu roszczeĔ. Ta-kie uprawnienia gwarantuje jej Konstytucja RP (art. 45 ust. 1) oraz przepisy prawa prasowego i kodeksu cywilnego. Zatem, jeĪeli zdecyduje siĊ na podjĊcie na drodze sądowej stosownych kroków przeciwko dziennikarzowi, to naleĪy rozwaĪyü zasadnoĞü udostĊpnienia jej adresu dziennikarza, gdyĪ brak takich danych nie moĪe ograniczaü jej prawa do merytorycznego roz-poznania sprawy przez sąd powszechny. Nie-wskazanie przez powoda miejsca zamieszkania pozwanego wprawdzie nie wyklucza dopusz-czalnoĞci záoĪenia pozwu, ale uniemoĪliwia nadanie mu prawidáowego biegu, a tym samym moĪe skutkowaü podjĊciem przez przewodni-czącego czynnoĞci przewidzianych w art. 130 § 2 kpc. W toku wszczĊtego procesu przedmio-towy brak moĪe stanowiü przesáankĊ do zawie-szenia postĊpowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 kpc”. Ponadto w myĞl wyroku Wojewódz-kiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
43 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Wa
1400/13, www.orzeczenia.nsa/queris [dostĊp: 07.01.2015]. Por. takĪe wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 czerwca 2011 r., sygn. akt I OSK 1217/10, www.orzeczenia.nsa/queris [dostĊp: 07.01.2015].
44 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postĊpowania cywilnego, tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze
zm. (dalej jako kpc).
z dnia 3 paĨdziernika 2012 r.46 „analiza treĞci art. 23 ustawy o ochronie danych osobowych47 prowadzi do wniosku, iĪ adres zamieszkania osoby Þ zycznej trudno zaliczyü do kategorii prawnie chronionych dóbr osobistych. WaĪyü przy tym naleĪy interesy obu stron, tj. wnio-skodawcy i osoby, której dotyczą Īądane przez niego dane osobowe. Zdaniem Sądu, odmowa udostĊpnienia skarĪącemu danych osobowych, w sytuacji gdy poszukuje on sądowej ochro-ny swoich dóbr osobistych, naruszoochro-nych jego zdaniem m.in. w wyniku dziaáaĔ pozwanego, prowadziáoby do nieuzasadnionej ochrony osoby, którą pozwaá do Sądu. Zaznaczenia wy-maga, Īe taka osoba, w trakcie postĊpowania sądowego moĪe w peáni korzystaü ze swoich praw zagwarantowanych stosownymi prze-pisami prawa i dowodziü niezasadnoĞci po-wództwa. NadrzĊdną w tym przypadku warto-Ğcią jest gwarantowane konstytucyjnie prawo do Sądu (art. 45 Konstytucji RP). Natomiast zgodnie z art. 47 Konstytucji RP kaĪdy ma prawo do ochrony prawnej Īycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decy-dowania o swoim Īyciu osobistym. PrzyjĊcie, Īe udostĊpnienie danych osób, wobec których wytoczono powództwo cywilne, miaáoby go-dziü w ich prawo i wolnoĞci prowadziáoby do nieuzasadnionej ochrony takich osób przed ewentualną odpowiedzialnoĞcią za swoje dzia-áania”.
Wyjątki od zasady
Prawo prasowe przewiduje wyjątki od obowiąz-ku zachowania w tajemnicy danych identyÞ obowiąz- ku-jących autora materiaáu prasowego. OtóĪ,
zgod-nie z art. 16 ust 1 pp, moĪliwe jest to w dwóch przypadkach: 1) gdy materiaá prasowy dotyczy przestĊpstwa okreĞlonego w art. 240 § 1 ko-deksu karnego48; 2) gdy autor materiaáu praso-wego wyrazi zgodĊ na ujawnienie jego danych (zwolnienie z obowiązku, o którym tu mowa, dotyczy zarówno dziennikarza, któremu przeka-zano materiaá, jak i innych osób zatrudnionych w redakcjach, wydawnictwach prasowych i innych prasowych jednostkach organizacyjnych – art. 16 ust. 2 pp). Zgoda autora na ujawnienie jego danych musi nastąpiü przed ich ujawnieniem, oczywiĞcie takĪe juĪ po jakimĞ czasie od prze-kazania materiaáu prasowego, co do którego za-strzegá on pierwotnie swą anonimowoĞü. Forma takiej zgody jest dowolna, byleby wola autora zostaáa ujawniona w sposób dostateczny (por. art. 60 kc). JeĪeli natomiast chodzi o katalog przestĊpstw okreĞlonych w art. 240 § 1 kk, to obejmuje on: ludobójstwo (art. 118 kk), masowy zamach (art. 118a kk), stosowanie Ğrodków ma-sowej zagáady (art. 120 kk), wytwarzanie, gro-madzenie lub obrót Ğrodkami masowej zagáady (art. 121 kk), stosowanie niedopuszczalnych sposobów lub Ğrodków walki (art. 122 kk), zamach na Īycie lub zdrowie jeĔców wojen-nych lub ludnoĞci cywilnej (art. 123 kk), prze-stĊpne naruszenia prawa miĊdzynarodowego (art. 124 kk), zamach stanu (art. 127 kk), za-mach na konstytucyjny organ Rzeczypospo-litej Polskiej (art. 128 kk), szpiegostwo (art. 130 kk), zamach na Īycie prezydenta Rzeczypospoli-tej Polskiej (art. 134 kk), zamach na jednostkĊ siá zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (art. 140 kk), zabójstwo (art. 148 kk), spowodowanie zdarze-nia powszechnie niebezpiecznego (art. 163 kk),
46 Sygn. akt II SA/Wa 365/12, www.orzeczenia.nsa/queris [dostĊp: 07.01.2015].
47 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 101 poz. 926
ze zm.
48 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – kodeks karny, Dz.U. Nr 88 poz. 553 ze zm. (dalej jako kk). Aktualnie
obo-wiązujący przepis art. 16 ust. 1 pp odwoáuje siĊ do art. 254 kk z 1969 r., który zostaá zastąpiony przepisem art. 240 § 1 obecnie obowiązującego kk z 1997 r. Budzi zdziwienie, Īe w ramach licznych nowelizacji pp ustawodawca nie dokonaá stosownej korekty w tym zakresie.
zawáadniĊcie statkiem wodnym lub powietrz-nym (art. 166 kk), pozbawienie wolnoĞci (art. 189 kk), wziĊcie zakáadnika (art. 252 kk) oraz przestĊpstwa o charakterze terrorystycznym49. W sytuacji, w której materiaá prasowy dotyczyá-by któregoĞ z wymienionych tu przestĊpstw, osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy dziennikarskiej są nie tylko z niej zwolnione, ale w myĞl art. 240 § 1 kk ciąĪy na nich obo-wiązek niezwáocznego powiadomienia o tym organu powoáanego do Ğcigania przestĊpstw. W przeciwnym wypadku naraĪają siĊ na odpo-wiedzialnoĞü karną okreĞloną w tym przepisie, tj. karĊ pozbawienia wolnoĞci do lat trzech. NaleĪy tu jednak zaznaczyü, Īe wiadomoĞci odnoszące siĊ do wskazanych powyĪej czynów zabronionych muszą byü wiarygodne (art. 240 § 1 kk in princ.). Muszą wiĊc istnieü obiektywne i subiektywne przesáanki uzasadniające przeko-nanie, Īe przestĊpstwo miaáo lub bĊdzie miaáo miejsce50. Nie chodzi tu zatem o stuprocento-wą pewnoĞü, poniewaĪ pojĊcie „wiarygodna”, którym posáuĪyá siĊ ustawodawca, nie jest toĪsame z pojĊciem „prawdziwa”. Wystarczy wysokie prawdopodobieĔstwo, które nie musi byü weryÞ kowane co do rzeczywistej zgodno-Ğci z prawdą51. W takiej sytuacji niedokonanie stosownego zawiadomienia stanowi przest Ċp-stwo. Nie popeánia go jednak ten, kto zawiado-mienia zaniechaá, mając dostateczną podstawĊ do przypuszczenia, Īe organ Ğcigania juĪ wie
o przygotowywanym, usiáowanym lub doko-nanym czynie zabronionym z wyĪej wymienio-nego katalogu. Nie popeánia go równieĪ osoba, która takiemu czynowi zapobiegáa (art. 240 § 2 kk). Ponadto „nie podlega karze, kto zanie-chaá zawiadomienia z obawy przed odpowie-dzialnoĞcią karną groĪącą jemu samemu lub jego najbliĪszym” (art. 240 § 3 kpk).
W okolicznoĞciach wskazanych w art. 180 § 2 kpk osoby zobowiązane do zachowania ta-jemnicy dziennikarskiej mogą byü z niej zwol-nione przez sąd52. Zwolnienie nie moĪe jednak dotyczyü danych umoĪliwiających identyÞ kacjĊ m.in. autora materiaáu prasowego, jeĪeli zastrzegá nieujawnianie tych danych (art. 180 § 3 kpk). A zatem w tym zakresie moĪliwoĞü zwolnienia z tajemnicy zostaáa przez ustawodawcĊ wyáączo-na, ale z jednym wyjątkiem. Zgodnie z art. 180 § 4 kpk przewidziana w paragraÞ e poprzedzają-cym tego artykuáu ochrona zachowania tajem-nicy w zakresie danych identyÞ kujących autora materiaáu prasowego nie odnosi siĊ do sytuacji, gdy ten materiaá dotyczy przestĊpstwa, o którym mowa w art. 240 § 1 kk. Powoáany tu przepis kpk koresponduje wiĊc z treĞcią art. 16 ust 1 pp w za-kresie, w którym obie regulacje odwoáują siĊ do kodeksu karnego.
Problematyka związana z sądowym zwal-nianiem z obowiązku zachowania tajemnicy dziennikarskiej zostanie szczegóáowo omówiona w nastĊpnym numerze czasopisma.
49 Por. M. Brzozowska-Pasieka [w:] M. Brzozowska-Pasieka, M. OlszyĔski, J. Pasieka, Prawo prasowe. Komen-tarz, wyd. I, Warszawa 2013, s. 258.
50 Por. J. Sobczak, Ustawa prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 1999, s. 253.
51 Por. J. Sobczak, Tajemnica zawodowa dziennikarza [w:] Problemy organizacyjno-prawne prasy rolniczej,
red. J. Sobczak, PoznaĔ 1995, s. 18.
52 W myĞl art. 180 § 2 kpk „osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy
praw-nego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej mogą byü przesáuchiwane co do faktów objĊtych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbĊdne dla dobra wymiaru sprawiedliwoĞci, a okolicznoĞü nie moĪe byü ustalona na podstawie innego dowodu. W postĊpowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesáuchania lub zezwolenia na przesáuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziaáu stron, w terminie nie dáuĪszym niĪ 7 dni od daty dorĊczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysáuguje zaĪalenie”.
