6
dr in¿.Arkadiusz PIWOWAR
Uniwersytet Ekonomiczny we Wroc³awiu
Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarki ¯ywnoœciowej e-mail:
Streszczenie
W artykule zaprezentowano zmiany w nak³adach inwestycyjnych w sektorze rolnictwa, leœnictwa, ³owiectwa i rybactwa w Polsce w latach 2004-2011. Jak wynika z analiz, w badanych latach niemal dwukrotnie wzros³a wartoœæ nak³adów inwestycyjnych w ba-danym sektorze, a ich udzia³ w nak³adach inwestycyjnych ogó³em w gospodarce narodowej siê nie zmieni³. W strukturze nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w 2011 r. dominowa³y budynki i budowle. W 2011 r. w Polsce odnotowano znaczne zró¿nicowanie przestrzenne, w ujêciu regionalnym i wojewódzkim, nak³adów inwestycyjnych w badanym zakresie.
: wartoœæ inwestycji, struktura nak³adów inwestycyjnych, zró¿nicowanie przestrzenne S³owa kluczowe
arkadiusz.piwowar@ue.wroc.pl
INWESTYCJE W ROLNICTWIE, LEŒNICTWIE,
£OWIECTWIE I RYBACTWIE W POLSCE W LATACH
2004-2011
Wstêp
Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e dziedziny gospodarki wchodz¹ce w sk³ad Sekcji A PKD-2007 (Rolnictwo, leœnictwo, ³owiectwo i rybactwo), aby sprostaæ konkurencji ze strony innych pañstw, wymagaj¹ inwestycji. Podstawowym warunkiem trwa³ego rozwoju rolnictwa, leœnictwa, ³owiectwa oraz rybactwa s¹ m.in. inwestycje w maszyny, urz¹dzenia techniczne oraz narzêdzia. W wymienionych dzia³ach gospodarki niezwykle wa¿n¹ rolê odgrywa bowiem postêp techniczny-mechanizacyjny.
G³ównym celem niniejszego artyku³u by³o przedstawienie zmian w wartoœci nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w Polsce. Podstawowy zakres czasowy analizy obejmowa³ lata 2004-2011. Wartoœæ nak³adów w wymienionej wy¿ej sekcji PKD-2007 anali-zowano na tle zmian w ca³ej gospodarce narodowej. Dodatkowym celem pracy by³o zaprezentowanie i ocena zró¿nicowania przestrzennego, w ujêciu regionalnym i woje-wódzkim, wartoœci nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w 2011 r.
Analiza danych zosta³a przeprowadzona w oparciu o dane GUS. W materiale Ÿród³owym informacje o nak³adach inwestycyjnych opracowano wed³ug zasad systemu rachunków narodowych (zgodnie z zaleceniami Europejskiego Systemu Rachunków Narodowych), a przyjêta definicja nak³adu inwestycyjnego to „nak³ady finansowe lub rzeczowe, których celem jest stworzenie nowych œrodków trwa³ych lub ulepszenie (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja lub modernizacja) istniej¹cych obiektów maj¹tku trwa³ego, a tak¿e
nak³ady na tzw. pierwsze wyposa¿enie inwestycji”. Nak³ady inwestycyjne zosta³y zaprezentowane w uk³adzie grup œrodków trwa³ych, tj. budynki i budowle; maszyny, urz¹dzenia techniczne i narzêdzia; œrodki transportu.
W gospodarce mo¿na rozpatrywaæ inwestycje zarówno jako najwa¿niejszy sposób powiêkszania maj¹tku w³aœcicieli, a tak¿e jako czynnik rozwoju gospodarczego [5]. Warto w tym miejscu odnotowaæ, ¿e wartoœæ nak³adów inwestycyjnych ogó-³em w Polsce w latach 2004-2008 zwiêkszy³a siê o 122 879 mln z³ (tab. 1). W badanym okresie znaczny wzrost nak³adów inwe-stycyjnych odnotowano tak¿e w rolnictwie, leœnictwie, ³owie-ctwie i ryba³owie-ctwie (o 2 585 mln z³, tj. niemal 2-krotnie) [3, 4].
Szczególnie wysoki wzrost wartoœci nak³adów inwesty-cyjnych w badanym sektorze odnotowano w 2011 r. (o 12% w porównaniu z wartoœci¹ nak³adów inwestycyjnych w 2010 r.). W latach 2004-2011 charakterystyczny by³ wzglêd-nie sta³y udzia³ nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w nak³adach inwestycyj-nych ogó³em w gospodarce narodowej (wynosi³ od 1,9% w 2009 r. do 2,3% w 2005 r.). Struktury nak³adów inwesty-cyjnych w gospodarce narodowej ogó³em oraz w analizo-wanym sektorze zaprezentowano w tab. 2.
Nak³ady inwestycyjne w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie wynios³y w 2011 r. 5 324 mln z³, z czego 80% nak³adów inwestycyjnych odnotowano w rolnictwie (uprawy rolne, chów i hodowla zwierz¹t) i ³owiectwie, 19% w leœni-Wyniki badañ i dyskusja
Tab. 1. Nak³ady inwestycyjne w gospodarce narodowej ogó³em oraz rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w Polsce w latach 2004-2011
Table 1. General investment expenditures in the national economy and in agriculture, forestry, hunting and fishing in Poland in the years 2004-2011 100 2,2 Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 [mln z³] [%] Ogó³em w gospodarce narodowej
Rolnictwo, leœnictwo, ³owiectwo i rybactwo Ogó³em w gospodarce narodowej
Rolnictwo, leœnictwo, ³owiectwo i rybactwo
120 467 2 649 100 2,2 131 055 3 018 100 2,3 154 880 3 455 100 2,2 191 714 4 102 100 2,1 217 260 4 538 100 2,1 218 581 4 095 100 1,9 217 287 4 282 100 2,0 243 346 5 324
Tab. 2. Struktura nak³adów inwestycyjnych w gospodarce narodowej ogó³em oraz rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w Polsce w 2011 r.
Table 2. Investment expenditure structure in the national economy and in agriculture, forestry, hunting and fishing in Poland in 2011
Tab. 3. Udzia³ sektora prywatnego w nak³adach inwestycyjnych w gospodarce narodowej ogó³em oraz rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwi e i rybactwie w Polsce w 2011 r.
Table 3. The private sector's share in the general investment expenditures in the national economy and in agriculture, forestry, hunting and fishing in Poland in 21
01
Wyszczególnienie
Ogó³em w gospodarce narodowej Rolnictwo, leœnictwo, ³owiectwo i rybactwo Uprawy rolne, chów i hodowla zwierz¹t, ³owiectwo
Leœnictwo i pozyskiwanie drewna Rybactwo Ogó³em budynki i budowle w tym maszyny, urz¹dzenia techniczne i narzêdzia œrodki transportu pozosta³e [%] 55,1 78,2 94,5 8,8 99,3 42,6 61,0 91,4 1,0 98,6 75,2 91,6 96,2 35,9 99,3 74,8 89,9 95,2 45,5 100,0 52,6 96,6 97,7 0,5 100,0
ctwie oraz 1% w rybactwie. Bior¹c pod uwagê strukturê nak³adów inwestycyjnych w ca³ym badanym sektorze nale¿y odnotowaæ, ¿e wiêkszoœæ nak³adów dotyczy³a budynków i bu-dowli (44,8%) oraz maszyn, urz¹dzeñ technicznych i narzêdzi (32,3%). Interesuj¹cy z punktu widzenia poznawczego jest równie¿ udzia³ sektora prywatnego w nak³adach inwesty-cyjnych sektora rolnego, leœnego, ³owieckiego oraz rybactwa (tab. 3).
W rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie 78,2% nak³adów inwestycyjnych w 2011 r. zrealizowano w sektorze prywatnym [4]. Bior¹c pod uwagê poszczególne cz³ony podkreœliæ nale¿y, ¿e w rolnictwie i ³owiectwie ³¹czny udzia³ sektora prywatnego w nak³adach inwestycyjnych wyniós³ w 2011 r. 94,5%. Jeszcze wy¿szy udzia³ odnotowano w ryba-ctwie (99,3%), natomiast najni¿szy w leœniryba-ctwie i pozyski-waniu drewna (8,8%). Podkreœliæ nale¿y, ¿e w rolnictwie oraz rybactwie w Polsce dominuje w³asnoœæ prywatna, natomiast bardzo niski udzia³ nak³adów sektora prywatnego w leœnictwie zwi¹zany jest z dominuj¹c¹ w³asnoœci¹ pañstwow¹. Wed³ug danych GUS w 2011 r. powierzchnia lasów w Polsce wynosi³a 9 143 tys. ha, z czego 7 354 tys. ha stanowi³a w³asnoœæ Skarbu Pañstwa (najwiêkszy udzia³ by³ w zarz¹dzie Lasów Pañstwowych) [1]. Sektor prywatny inwestowa³ w leœnictwie g³ównie w maszyny, urz¹dzenia techniczne i narzêdzia oraz œrodki transportu, jednak wartoœci nak³adów na te cele by³y relatywnie niewielkie.
Dodatkowym celem niniejszej pracy by³o tak¿e zaprezentowanie zró¿nicowania przestrzennego wartoœci
nak³adów inwestycyjnych w Polsce. W tab. 4 przedstawiono zró¿nicowanie nak³adów inwestycyjnych w badanym zakresie w ujêciu regionalnym w 2011 r.
Podobnie jak polskie rolnictwo jest zró¿nicowane przestrzennie, a do najwa¿niejszych przyczyn tego stanu rzeczy mo¿na zaliczyæ uwarunkowania przyrodnicze, ekonomiczne, spo³eczne, kulturowe oraz historyczne [2], tak i zró¿nicowanie przestrzenne wystêpuje równie¿ w leœnictwie, ³owiectwie oraz rybactwie. Bior¹c pod uwagê zró¿nicowanie regionalne, najwiêkszy udzia³ w wartoœci ogó³em nak³adów inwesty-cyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w Polsce w 2011 r. odnotowano w regionach: pó³nocno-zachodnim, centralnym oraz wschodnim (odpowiednio 22,3%; 21,5% oraz 21,1%) [4]. Bior¹c pod uwagê stosunek nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i ryba-ctwie do nak³adów inwestycyjnych ogó³em mo¿na zauwa¿yæ znaczne zró¿nicowanie regionalne. O ile w regionie pó³nocno-zachodnim 3,2% nak³adów inwestycyjnych stanowi¹ nak³ady w Sekcji A PKD, o tyle w regionie po³udniowym udzia³ ten wynosi³ jedynie 0,8%.
Udzia³ nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w ca³oœci nak³adów inwestycyjnych w gospodarce w poszczególnych województwach przedsta-wiono na rys. 1.
Jak wspomniano wczeœniej, œredni udzia³ nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybac-twie w ca³oœci nak³adów inwestycyjnych w Polsce w 2011 r. wyniós³ 2,2%. Na tym tle odnotowaæ nale¿y, ¿e w woj.
TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 2/2014
Wyszczególnienie
Ogó³em w gospodarce narodowej Rolnictwo, leœnictwo, ³owiectwo i rybactwo Uprawy rolne, chów i hodowla zwierz¹t, ³owiectwo
Leœnictwo i pozyskiwanie drewna Rybactwo Ogó³em 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 budynki i budowle w tym maszyny, urz¹dzenia techniczne i narzêdzia œrodki transportu pozosta³e 61,0 44,8 79,2 37,5 36,7 [%] 28,8 32,3 13,0 25,8 36,9 9,3 12,6 7,2 36,3 13,7 0,9 10,3 0,6 0,4 12,7 7
Tab. 4. Nak³ady inwestycyjne w gospodarce narodowej ogó³em oraz rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w Polsce w ujê-ciu regionalnym w 2011 r.
Table 4. General investment expenditures in the national economy and in agriculture, forestry, hunting and fishing in Poland on regional level in 2011 Wyszczególnienie Polska Region centralny Region po³udniowy Region wschodni Region pó³nocno-zachodni Region po³udniowo-zachodni Region pó³nocny Rolnictwo, leœnictwo, ³owiectwo i rybactwo Rolnictwo, leœnictwo, ³owiectwo i rybactwo Ogó³em Ogó³em [tys. z³] [%] 243 346 193 62 634 449 48 266 242 36 977 640 37 595 496 24 864 816 33 007 550 5 324 314 1 145 519 396 631 1 121 980 1 188 461 576 098 895 625 100,0 25,7 19,8 15,2 15,5 10,2 13,6 100,0 21,5 7,5 21,1 22,3 10,8 16,8
podlaskim i opolskim relacje te wynosi³y odpowiednio 4,9% i 4,7%. Z drugiej strony w piêciu województwach odnotowano stosunek wy¿ej wymienionych nak³adów nieprzekraczaj¹cy 2%, z czego najni¿szy udzia³ wyst¹pi³ w woj. œl¹skim (0,6%).
Rys. 1. Nak³ady inwestycyjne w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie w Polsce wed³ug województw w 2011 r. Fig. 1. General investment expenditures in the national economy and in agriculture, forestry, hunting and fishing in Poland by voivodeship in 2011
Podsumowanie
Nak³ady inwestycyjne w sektorze rolnictwa, leœnictwa, ³owiectwa i rybactwa s¹ podstaw¹ do realizacji przedsiêwziêæ rozwojowych w pierwszym sektorze gospodarki. Jak wynika z analiz, w latach 2004-2011 wartoœæ nak³adów inwesty-cyjnych w omawianych sektorach ³¹cznie wzros³a niemal
dwukrotnie, z poziomu 2 649 mln z³ w 2004 r. do 5 234 mln z³ w 2011 r. W strukturze rodzajowej nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie dominuj¹ budynki i budowle oraz maszyny, urz¹dzenia techniczne i na-rzêdzia. Podejmowane na szerok¹ skalê dzia³ania inwestycyjne w œrodki trwa³e zwiêkszaj¹ potencja³ produkcyjny w anali-zowanym sektorze gospodarki (wp³ywaj¹ na wzrost produ-kcyjnoœci m.in. w produkcji roœlinnej i zwierzêcej w rolni-ctwie).
W badanym okresie w Polsce odnotowano znaczne zró¿ni-cowanie nak³adów inwestycyjnych w ujêciu regionalnym i wojewódzkim w Polsce. W 2011 r. w trzech regionach Polski: pó³nocno-zachodnim, centralnym oraz wschodnim, ³¹czna wartoœæ nak³adów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i rybactwie stanowi 64,9% nak³adów ogó³em w tych sektorach. Najni¿szy udzia³ w wartoœci ogó³em nak³a-dów inwestycyjnych w rolnictwie, leœnictwie, ³owiectwie i ry-bactwie w Polsce w 2011 r. odnotowano w regionie po³u-dniowym. Utrzymywanie siê takiej tendencji w nak³adach inwestycyjnych prowadziæ bêdzie do pog³êbiania dysproporcji w poziomie rozwoju badanego sektora w ujêciu przestrzennym w Polsce.
Bibliografia
[1] Leœnictwo 2013. GUS, Warszawa 2013, s. 35.
[2] Majewski J.: Regionalne zró¿nicowanie skupu mleka w Polsce oraz czynniki je determinuj¹ce. Roczniki SERiA 2005, t.VII, z. 5, s. 56-60.
[3] Œrodki trwa³e w gospodarce narodowej w 2006 r. GUS, Warszawa, 2007, s. 18.
[4] Œrodki trwa³e w gospodarce narodowej w 2011 r. GUS, Warszawa, 2012, s. 21, 25, 33, 38.
[5] Toruñski J., Wyrêbek H.: Rachunek op³acalnoœci inwestycji w system CRM na przyk³adzie firmy handlowej. Zeszyty Naukowe Akademii Podlaskiej: Administracja i Zarz¹dzanie, 2009, nr 80, s. 35-43.
INVESTMENTS IN AGRICULTURE, FORESTRY, HUNTING AND FISHING IN POLAND IN
THE YEARS 2004-2011
Summary
The article presents the changes of investment values in the sectors of agriculture, forestry, hunting and fishing in Poland in the years 2004-2011. The analyses of the years in question indicate a twofold increase of the investment value in the studied sector, and the general share in investment expenditures in the national economy has not changed at all. Buildings and constructions were the dominating factors in the investment expenditure structure in agriculture, forestry, hunting and fishing in 2011. In 2011, there was significant spatial differentiation in Poland, on the regional and voivodeship level, of investment expenditures across the studied area.
: investment value, investment expenditure structure, spatial diversity Key words
TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 2/2014 8
