Testament prymasa Wacława Leszczyńskiego (+1666)

Irena Makarczyk

Testament prymasa Wacława

Leszczyńskiego (+1666)

Echa Przeszłości 11, 269-285

2010

DOKUMENTY I MATERIAŁY

Irena Makarczyk

Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

TESTAMENT

PRYMASA WACŁAWA LESZCZYŃSKIEGO (f1666)

O s t a t n i ą w o lę W a c ł a w L e s z c z y ń s k i s p i s a ł 5 l i s t o p a d a 1 6 6 5 r. w Ł y s z k o w i ­ c a c h - r e z y d e n c j i a r c y b i s k u p ó w g n i e ź n i e ń s k i c h . T e s t a m e n t j e s t s k r o m n y c h r o z m i a r ó w , m i e ś c i s i ę n a s i e d m i u k a r t a c h . O r y g i n a ł z n a j d u j e s i ę w A r c h i w u m A r c h i d i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e 1. N i e z n a m y d o k ł a d n i e o k o l i c z n o ś c i , w j a k i c h z n a l a z ł s i ę o n w a r c h i w u m w a r m i ń s k i m , a n i e w g n i e ź n i e ń s k i m . P r z y p u s z c z a m y j e d y n i e , ż e s t a ł o s i ę t a k z a s p r a w ą g łó w n e g o w y k o n a w c y t e s t a m e n t u - T o m a s z a U j e j s k i e g o , b i s k u p a k i j o w s k i e g o i p r e p o z y t a k a p i t u ł y w a r m i ń s k i e j 2 . P r a w d o p o d o b n i e p o w y p e ł n i e n i u w s z y s t k i c h d y s p o z y c j i t e s t a ­ m e n t o w y c h T. U j e j s k i z ło ż y ł d o k u m e n t w a r c h i w u m k a p i t u l n y m w e F r o m b o r ­ k u i d l a t e g o d z i s i a j t e s t a m e n t z n a j d u j e s i ę w a r c h i w u m w a r m i ń s k i m . W a c ł a w L e s z c z y ń s k i z W a r m i ą z w i ą z a n y b y ł p r z e z l a t c z t e r n a ś c i e ( 1 6 4 4 - 1 6 5 8 ) j a k o r z ą d c a d ie c e z j i. P o o d e j ś c i u n a a r c y b i s k u p s t w o g n i e ź n i e ń s k i e n i e z e r w a ł k o n ­ t a k t ó w , z w ł a s z c z a z o s o b a m i , z k t ó r y m i b l i s k o w s p ó ł p r a c o w a ł w d i e c e z j i w a r ­ m i ń s k i e j . Z d e p o n o w a n i e t e s t a m e n t u w a r c h i w u m w a r m i ń s k i m w y d a j e s ię n a t u r a l n e .

1 Olsztyn, A rchiw um Archidiecezji W arm ińskiej [dalej skrót: AAWO], AK I, T 10, k. 1-7. 2 Tomasza Ujejskiego Leszczyński znał od w ielu lat. Poznali się n a dworze królewskim , gdzie obydwaj swego czasu byli sekretarzam i. Później przez k ilk a la t współpracowali ze sobą na W armii, gdzie U jejski w 1650 r. otrzym ał kanonię w k ap itu le w arm ińskiej, a dw a la ta później z nom inacji króla J a n a K azim ierza został prepozytem tejże kapituły. W 1656 r. J a n K azim ierz Ujejskiego nom inow ał n a biskupstw o kijowskie, a biskup Leszczyński w 1657 r. w Jezioranach udzielił m u sakry biskupiej. U jejski stale rezydow ał n a W armii, a w 1677 r. zrezygnow ał ze w szystkich godności i w stąpił do zakonu jezuitów. B iskup Leszczyński darzył go zaufaniem i utrzym yw ał k o n tak ty po odejściu n a Gniezno. U jejski był obecny n a ingresie prym asa Lesz­ czyńskiego w G nieźnie. M onografię Tomasza Ujejskiego opracow ała I. M akarczyk, T om asz Ujej­ ski (1 6 1 2 -1 6 8 9 ) b isku p kijow ski, p re p o zy t w a rm iń sk i, je z u ita , O lsztyn 2005.

R o z d y s p o n o w a n e d o b r a t o c z ę ś ć j e g o d ó b r r o d z i n n y c h o r a z m a j ą t e k r u ­ c h o m y z p o z y s k a n y c h b e n e f i c j ó w k o ś c i e l n y c h , z w ł a s z c z a z u r z ę d ó w b i s k u p i c h , k t ó r e p i a s t o w a ł p r z e z l a t d w a d z i e ś c i a . Z a n i m p r z e j d z i e m y d o a n a l i z y z a p i s ó w t e s t a m e n t o w y c h , p o k r ó t c e p r z e d s t a w i m y o s o b ę W a c ł a w a L e s z c z y ń s k i e g o i j e g o d r o g ę ż y c i o w ą o r a z w k i l k u s ł o w a c h z a p r e z e n t u j e m y n a j b l i ż s z ą r o d z i n ę , b o w i e m n i e k t ó r z y z n i c h o d n o t o w a n i z o s t a l i w ś r ó d o s ó b o b d a r o w a n y c h w t e s t a m e n c i e . W a c ł a w L e s z c z y ń s k i p o c h o d z i ł z W i e l k o p o l s k i , z e z n a n e g o r o d u s z l a c h e c ­ k i e g o , k t ó r e g o c z ł o n k o w i e w w i ę k s z o ś c i b y l i p r o t e s t a n t a m i . K o n f e s j a n i e b y ł a p r z e s z k o d ą w o s i ą g n i ę c i u w y s o k i c h s t a n o w i s k w a d m i n i s t r a c j i p a ń s t w o w e j . C i, k t ó r z y p r z e s z l i n a k a t o l i c y z m , p o t r a f i l i t e ż z d o b y ć n a j w y ż s z e g o d n o ś c i w K o ś c i e l e p o l s k i m . W r o d z i e L e s z c z y ń s k i c h b y ł o p i ę c i u b i s k u p ó w , w t y m d w ó c h s i ę g n ę ł o p o g o d n o ś ć a r c y b i s k u p a g n i e ź n i e ń s k i e g o i p r y m a s a . B y l i to A n d r z e j L e s z c z y ń s k i ( 1 6 0 8 - 1 6 5 8 ) i w ł a ś n i e W a c ł a w L e s z c z y ń s k i . R ó w n i e ż i j e g o n a j b l i ż s i p i a s t o w a l i w y s o k i e u r z ę d y p a ń s t w o w e . O jc ie c , A n d r z e j L e s z ­ c z y ń s k i ( z m . 1 6 0 6 ) , b y ł w o j e w o d ą b r z e s k o - k u j a w s k i m 3 . T r z y k r o t n i e z a w i e r a ł z w i ą z e k m a ł ż e ń s k i , z d w ó c h p o z o s t a w i ł p o t o m s t w o . P r y m a s W . L e s z c z y ń s k i m i a ł r o d z e ń s t w o p r z y r o d n i e . Z p i e r w s z e g o m a ł ż e ń s t w a A n d r z e j a L e s z c z y ń ­ s k i e g o z A n n ą F i r l e j n a r o d z i l i s i ę s y n o w i e : R a f a ł , p ó ź n i e j s z y w o j e w o d a b e ł s k i ( z m . 1 6 3 6 ) 4 , A n d r z e j ( m ło d o z m a r ł y w e F r a n c j i ) o r a z c ó r k i : B a r b a r a (z m . 1 6 5 4 ) 5 i K a t a r z y n a 6 . Z e z w i ą z k u z k s i ę ż n ą T e o d o r ą S a n g u s z k o w ą A n d r z e j L e s z c z y ń s k i n i e d o c z e k a ł s i ę p o t o m s t w a . J e g o t r z e c i ą ż o n ą b y ł a Z o f i a O p a l i ń ­ s k a , k t ó r a u r o d z i ł a t r z e c h s y n ó w : J a n a , p ó ź n i e j s z e g o k a n c l e r z a w ie l k i e g o k o ­ r o n n e g o ( z m . 1 6 7 8 ) 7 o r a z d w ó c h b l i ź n i a k ó w : P r z e c ł a w a w o je w o d ę d o r p a c k i e - g o ( z m . 1 6 7 0 ) 8 i W a c ł a w a . J a n n i e p o z o s t a w i ł p o t o m s t w a , n a t o m i a s t P r z e c ł a w t y l k o z e z w i ą z k u p o z a m a ł ż e ń s k i e g o .

3 Jego biogram, w oprac. W. Dworzaczka, zob. PSB, t. 17, s. 101-103. 4 Jego biogram, w oprac. M. Sipayłło, zob. PSB, t. 17, s. 135-139.

5 W 1600 r. w yszła za mąż za F eliksa Słupeckiego, późniejszego k a sz te la n a lubelskiego (zm. 1616). Jego biogram - PSB, t. 39, s. 102-104. Słupecki n a krótko przed śm iercią przeszedł n a katolicyzm . Małżonkowie Słupeccy doczekali się dziewięciorga potom stwa: pięciu synów i cztery córki. B a rb a ra nie w yszła pow tórnie za mąż. Była dzielną kobietą, sam odzielnie zarzą­ d zała swoim m ajątk iem jak o k asztelan o w a lubelska. Z m arła 16 V III 1654 r., przeżyw szy 72 lata. Pochow ana została w opolskim kościele parafialnym . Tam też znajduje się jej e p ita­ fium. Z jego treści w ynika, że n a krótko przed śm iercią (25 VII) „pracą b ra ta rodzonego” W acława Leszczyńskiego bp a w arm ińskiego, została Słupecka „wcielona do kościoła rzym skoka­ tolickiego”. Jej biogram , w oprac. H. Kowalskiej, zob. PSB, t. 39, s. 101-102.

6 W 1611 r. poślubiła F ab ian a Czemę, od 1606 r. starostę sztumskiego. K atarzyna w 1614 r. otrzym ała dożywocie n a Sztum ie. F ab ian Czema zm arł latem 1636 r. - P. Czaplewski, S en a to ro ­ w ie świeccy, p o d sk a rb io w ie i sta ro sto w ie P ru s K rólew skich 1 4 5 4 -1 7 7 2 , Roczniki TNT, n r 26-28, 1919-1920, Toruń 1921, s. 194. Czemowie mieli tylko je d n ą córkę, Annę, k tó ra w trzy dni po pogrzebie ojca (20 V III) w yszła za m ąż za Z ygm unta G u ld e n ste rn a (zm. 1666), Szw eda z pochodzenia, późniejszego k a sz te la n a gdańskiego. Jego biogram zob. PSB, t. 9, s. 141-142.

7 Jego biogram, w oprac. W. Czaplińskiego, zob. PSB, t. 17, s. 115-119. 8 Jego biogram, w oprac. W. Dworzaczka, zob. PSB, t. 17, s. 127-128.

P o s t u d i a c h p r a w n i c z y c h z a g r a n i c ą ( W ło c h y , F r a n c j a ) W a c ł a w L e s z c z y ń ­ s k i o k . 1 6 3 0 r. b y ł s e k r e t a r z e m n a d w o r z e k r ó l e w s k i m Z y g m u n t a I I I W a z y . W 1 6 3 7 r. p r z y j ą ł ś w i ę c e n i a k a p ł a ń s k i e , p o z o s t a j ą c n a d w o r z e k r ó l e w s k i m . P o k i l k u n a s t u l a t a c h s ł u ż b y d w o r s k i e j , w 1 6 4 3 r ., W ł a d y s ł a w I V u s t a n o w i ł go r e f e r e n d a r z e m k o r o n n y m d u c h o w n y m 9 , a p o k i l k u m i e s i ą c a c h p o w o ł a ł n a b i s k u p s t w o . S t a ł o s i ę t o m o ż l i w e , g d y w 1 6 4 3 r. n a w a r m i ń s k i e j s t o l i c y b i s k u ­ p i e j n a s t ą p i ł w a k a n s . W l u t y m 1 6 4 3 r. z m a r ł b i s k u p M i k o ł a j S z y s z k o w s k i , a w g r u d n i u t e g o r o k u b i s k u p n o m i n a t J a n K a r o l K o n o p a c k i . K a p i t u ł a w a r ­ m i ń s k a e l e k c j ę b i s k u p a p r z e p r o w a d z i ł a 6 k w i e t n i a 1 6 4 4 r. W m a j u b i s k u p p o z n a ń s k i A n d r z e j S z o ł d r s k i , w z a s t ę p s t w i e n u n c j u s z a a p o s t o l s k i e g o , p r z e ­ p r o w a d z i ł p r o c e s i n f o r m a c y j n y W a c ł a w a L e s z c z y ń s k i e g o , i w g r u d n i u o t r z y ­ m a ł o n p r o w i z j ę p a p i e s k ą n a b i s k u p s t w o w a r m i ń s k i e . D ie c e z j ę o b j ą ł n a p o ­ c z ą t k u s i e r p n i a 1 6 4 5 r ., a l e n a k i l k a m i e s i ę c y a d m i n i s t r a c j ę b i s k u p s t w e m p o w i e r z y ł Ł u k a s z o w i G ó r n i c k i e m u d z i e k a n o w i k a p i t u ł y w a r m i ń s k i e j , g d y ż s a m , z p o l e c e n i a k r ó l a , u d a ł s i ę d o F r a n c j i p o k r ó l o w ą L u d w i k ę M a r i ę . D o d i e c e z j i p o w r ó c i ł w p o ło w i e 1 6 4 6 r. R z ą d y n a W a r m i i s p r a w o w a ł d o 1 6 5 8 r., k i e d y z o s t a ł p r y m a s e m . L a t a r z ą d ó w b i s k u p a L e s z c z y ń s k i e g o n a W a r m i i w y p a d ł y w t r u d n y m c z a s i e . B y ł y t o l a t a w o j e n n a w s c h o d z i e , a p ó ź n i e j o k r e s d r u g i e j w o j n y s z w e d z k i e j . W a r m i a , p o d o b n i e j a k c a ł a R z e c z p o s p o l i t a , m u s i a ł a d ź w i g a ć c i ę ­ ż a r y w o j e n n e - p o d a t k i , k o n t r y b u c j e , p r z y j m o w a ć w o j s k a n a l e ż a z im o w e . Z o s t a ł a d o ś ć m o c n o s p u s t o s z o n a , n a s t ą p i ł z n a c z n y o d p ł y w l u d n o ś c i . W . L e s z ­ c z y ń s k i s t a r a ł s i ę b y ć g o r l i w y m b i s k u p e m . W 1 6 4 7 r. p r z e p r o w a d z i ł w i z y t a c j ę d i e c e z j i , w 1 6 5 0 i 1 6 5 7 r. s p o r z ą d z i ł d l a R z y m u r e l a c j ę o j e j s t a n i e . W s p r a w a c h k o ś c i o ł a w a r m i ń s k i e g o , j a k r ó w n i e ż w s p r a w a c h z a r z ą d u ś w i e c ­ k i e g o , z g o d n i e w s p ó ł p r a c o w a ł z k a p i t u ł ą k a t e d r a l n ą . J a k o p r e z e s s e j m i k u p r u s k i e g o p o p r a w n e r e l a c j e u t r z y m y w a ł z e s t a n a m i p r u s k i m i , a j a k o s e n a t o r c z y n n i e u c z e s t n i c z y ł w o b r a d a c h s e j m u k o r o n n e g o . N a j t r u d n i e j s z y m m o m e n ­ t e m p r a c y n a W a r m i i b y ł o k r e s , k i e d y b i s k u p i k a p i t u ł a z o s t a l i p o z b a w i e n i w ł a d z y ś w i e c k i e j w s w o je j d o m e n i e . B y ł t o o k r e s o d 1 7 s t y c z n i a 1 6 5 6 d o 19 w r z e ś n i a 1 6 5 7 r ., c z y li o d u k ł a d u k r ó l e w i e c k i e g o d o w e l a w s k i e g o . W t y m c z a s i e z w i e r z c h n i c t w o n a d W a r m i ą , n a p r a w a c h l e n n a s z w e d z k i e g o , p r z e j ą ł e l e k t o r F r y d e r y k W i l h e l m . P o u k ł a d z i e w e l a w s k i m W a r m i a w r ó c i ł a p o d w ł a ­ d z ę k r ó l a p o l s k i e g o . U d z i a ł w r o k o w a n i a c h b r a ł m . i n . b i s k u p W . L e s z c z y ń s k i . W k i l k a m i e s i ę c y p o t y c h w y d a r z e n i a c h J a n K a z i m i e r z p r o m o w a ł b i s k u ­ p a L e s z c z y ń s k i e g o n a a r c y b i s k u p s t w o g n i e ź n i e ń s k i e , g d z i e 1 5 k w i e t n i a 1 6 5 8 r. z m a r ł p r y m a s A n d r z e j L e s z c z y ń s k i , s t r y j e c z n y b r a t W a c ł a w a . D i e c e z j ę w a r ­ m i ń s k ą W . L e s z c z y ń s k i o p u ś c i ł w m a r c u 1 6 5 9 r. I n g r e s d o k a t e d r y g n i e ź n i e ń ­ s k i e j o d b y ł d o p i e r o p o t r z e c h l a t a c h , 2 0 p a ź d z i e r n i k a 1 6 6 2 r. T o o p ó ź n i e n i e s p o w o d o w a ł a n a j p i e r w p a n u j ą c a w o k o l i c a c h G n i e z n a z a r a z a , a p ó ź n i e j l i c z n e

9 Nominację Leszczyński otrzym ał 5 III 1643 r. po A leksandrze Trzebińskim , który otrzy­ m ał aw ans n a podkanclerzego koronnego - U rzędn icy cen traln i i n a d w o rn i P olski X IV -X V III wieku. S pisy, pod red. A. Gąsiorowskiego, K órnik 1992, s. 137.

o b o w i ą z k i ś w i e c k i e . K i l k u l e t n i o k r e s p i a s t o w a n i a n a j w y ż s z e g o s t a n o w i s k a w K o ś c i e l e p o l s k i m p r z y p a d ł L e s z c z y ń s k i e m u n a t r u d n e c z a s y . P o z a k o ń c z o ­ n e j w o j n i e z e S z w e d a m i R z e c z p o s p o l i t a m u s i a ł a z m a g a ć s i ę z p r o b l e m a m i w e w n ę t r z n y m i . N i e o p ł a c o n e w o js k o z a w i ą z a ł o w l a t a c h 1 6 6 1 - 1 6 6 3 n a j w i ę k ­ s z ą w X V I I w. k o n f e d e r a c j ę . G r o ź n i e j s z y w s k u t k a c h o k a z a ł s i ę r o k o s z m a r ­ s z a ł k a J e r z e g o L u b o m i r s k i e g o ( 1 6 6 5 - 1 6 6 6 ) . P r y m a s L e s z c z y ń s k i a n g a ż o w a ł w t e t r u d n e s p r a w y s w ó j a u t o r y t e t . S y t u a c j a w a r c h i d i e c e z j i t e ż b y ł a c i ę ż k a , p r z e d e w s z y s t k i m z o s t a ł a o n a m o c n o z d e w a s t o w a n a p r z e z d z i a ł a n i a w o j e n n e . Z a r e z y d e n c j ę p r y m a s o b r a ł Ł y s z k o w i c e , g d y ż t r a d y c y j n a s i e d z i b a a r c y b i s k u ­ p ó w , Ł o w i c z , z o s t a ł k o m p l e t n i e z n i s z c z o n y . W t y c h ż e Ł y s z k o w i c a c h p r y m a s s p ę d z i ł o s t a t n i e m i e s i ą c e s w o je g o ż y c ia . R o d z i n n ą p r z y p a d ł o ś c i ą L e s z c z y ń ­ s k i c h b y ł y s c h o r z e n i a p o d a g r y c z n e . N a n i e c i e r p i a ł t e ż W a c ł a w L e s z c z y ń s k i , b ę d ą c j e s z c z e n a W a r m i i . W ó w c z a s r a t o w a ł s i ę w y j a z d a m i d o k u r o r t u w B a d e n B a d e n . W y d a r z e n i a p o l i t y c z n e o s t a t n i c h l a t ż y c i a p r y m a s a z w i ą z a ­ n e z c z ę s t y m i , n i e w y g o d n y m i i d ł u g i m i w y j a z d a m i b a r d z o p o g o r s z y ł y s t a n j e g o z d r o w i a . K i l k a o s t a t n i c h m i e s i ę c y s p ę d z i ł p r z y k u t y d o ło ż a . N a c z t e r y m i e s i ą c e p r z e d ś m i e r c i ą L e s z c z y ń s k i z a d y s p o n o w a ł s w o i m m a ­ j ą t k i e m . Z m a r ł 1 k w i e t n i a 1 6 6 6 r. P o g r z e b o d b y ł s i ę 1 0 m a j a w k o l e g i a c i e ło w i c k i e j . L e s z c z y ń s k i ż y c z y ł s o b i e b y ć p o c h o w a n y m o b o k s w e g o p o p r z e d n i k a , p r y m a s a A n d r z e j a L e s z c z y ń s k i e g o . C i a ł o p r y m a s a z o s t a ł o z ło ż o n e w g r o b o w ­ c u a r c y b i s k u p a J a n a P r z e r ę b s k i e g o ( z m . 1 5 6 2 ) . W k o l e g i a c i e w m u r o w a n o m a r m u r o w ą t a b l i c ę z i n s k r y p c j ą a u t o r s t w a h i s t o r y k a i h i s t o r i o g r a f a k r ó l e w ­ s k i e g o J o a c h i m a P a s t o r i u s a 10, k t ó r e g o s w e g o c z a s u b i s k u p W . L e s z c z y ń s k i w s p i e r a ł f i n a n s o w o . T e k s t t e s t a m e n t u W a c ł a w a L e s z c z y ń s k i e g o 5 l i s t o p a d a 1 6 6 5 r. s p i s a ł J a n R a d o m s k i n o t a r i u s z k u r i i m e t r o p o l i t a l n e j g n i e ź n i e ń s k i e j , k a n o n i k ło w ic k i. Ś w i a d k a m i te g o a k t u b y li: J a n S t a n i s ł a w Z b ą s k i d z i e k a n ło w ic k i, k a n o n i k g n i e ź ­ n i e ń s k i i w a r s z a w s k i 11 o r a z W o jc ie c h S t a w o w s k i k a n o n i k g n i e ź n i e ń s k i , w a r ­ s z a w s k i i ło w ic k i , p r a ł a t d o m o w y p r y m a s a , p ó ź n i e j s z y s u f r a g a n g n i e ź n i e ń s k i 12. 10 Tekst z epitafium zob. C orpus in scrip tio n u m Poloniae, t. 5: W ojew ództw o skierniew ickie,

pod re d . R. R o sin a , z. 2: M ia s to Ł o w ic z , w y d a ł, w s tę p e m i k o m e n ta rz e m o p a tr z y ł J. Szymczak, W arszawa - Łódź 1987, s. 130-131. Biogram J. P asto riu sa - PSB, t. 25, s. 261-265.

11 J a n Stanisław Zbąski był spokrew niony z rodziną Leszczyńskich. B a rb a ra Leszczyńska, córka R afała Leszczyńskiego, staro sty radziejowskiego, była żoną W ładysław a Przyjemskiego. A z Przyjem skich w łaśnie pochodziła m a tk a Zbąskiego, H elena K onstancja. S tanisław Zbąski współpracował z królem Ja n e m III Sobieskim. Towarzyszył królowi w w ypraw ie w iedeńskiej, był posłem króla do Wenecji i Rzymu. Z nom inacji kró la został biskupem , najpierw przem yskim (1677), a w 1688 r. w arm ińskim . Zm arł 21 V 1697 r. w L idzbarku, pochowany we From borku - P. N itecki, B isk u p i K ościoła w Polsce. S ło w n ik biograficzny, W arszaw a 1992, s. 235; S ło w n ik biograficzny k a p itu ły w arm iń skiej, O lsztyn 1996, s. 290-291, biogram oprac. A. Kopiczko.

12 K anonikiem łowickim został w 1662 r. z nom inacji ab p a W acława Leszczyńskiego - J. W ieteska, K a ta lo g p ra ła tó w i kanon ików p rym a so w sk iej k a p itu ły łow ickiej o d 1433 d o 1970 r.,

W arszaw a 1971, s. 73-74. K anonikiem -teologiem gnieźnieńskim został w 1664 r. również za sp raw ą abpa Leszczyńskiego. W 1676 r. aw ansow ał n a su frag an a gnieźnieńskiego. Został za­ m ordowany podczas n a p a d u rabunkow ego 20 VI 1693 r. Jego obszerny biogram zob. J. Koryt- kowski, P ra ła ci i kanonicy k a te d r y m etro p o lita ln ej gn ieźn ień skiej, t. 4, G niezno 1883, s. 1-7.

N a w y k o n a w c ó w t e s t a m e n t u L e s z c z y ń s k i n a z n a c z y ł a ż s i e d e m o s ó b . B y l i to : d w a j b r a c i a r o d z e n i - J a n i P r z e c ł a w o r a z T o m a s z z R u p n i e w a U j e j s k i b i s k u p k i j o w s k i , p r e p o z y t k a p i t u ł y w a r m i ń s k i e j , A l e k s a n d e r S i e l s k i k a s z t e l a n g n i e ź ­ n i e ń s k i 13, J a n S t a n i s ł a w Z b ą s k i , Z y g m u n t K r z y s z t o f S t o s s e l k a n t o r w a r m i ń ­ s k i , p r e p o z y t k a l i s k i 14 i S t a n i s ł a w B u ż e ń s k i a r c h i d i a k o n k a l i s k i , k a n o n i k g n i e ź n i e ń s k i i w a r m i ń s k i 15. P o c z ą t k o w ą c z ę ś ć t e s t a m e n t u s p i s a n o w j ę z y k u ł a c i ń s k i m , d a l s z e p a r t i e , t z n . g ł ó w n i e r o z l i c z e n i a f i n a n s o w e , w j ę z y k u p o l s k i m . T ę z m i a n ę W . L e s z ­ c z y ń s k i w n i ó s ł ś w i a d o m i e . J a k s a m t ł u m a c z y ł , b y w s z y s t k i e j e g o d y s p o z y c j e b y ł y z r o z u m i a ł e i w p r z y s z ł o ś c i n a t y m t l e n i e d o s z ł o d o j a k i c h ś n i e p o r o z u ­ m i e ń , co u j ą ł s ł o w a m i : „ a b y s n a d ź j a k a s t ą d n i e u r o s ł a p e r p l e x i t a s ” . C z ę ś c i t e s t a m e n t u z d y s p o z y c j a m i f i n a n s o w y m i z o s t a ł y z a t y t u ł o w a n e j a k o : „ C o n n o - t a t i o l e g a t o r u m ” o r a z „ C o n n o t a t i o d ł u g ó w c o m w i n i e n k o m u i n i e k t ó r y c h l e g a t o r u m ” . N a w s t ę p i e z n a l a z ł y s i ę m y ś l i r e l i g i j n e d o ś ć c z ę s t o s p o t y k a n e w t e s t a ­ m e n t a c h , t z w . t e s t a m e n t d u c h o w y , w p r z y p a d k u L e s z c z y ń s k i e g o k r ó t k i i s k r o m n y w t r e ś c i . P r y m a s d z i ę k o w a ł B o g u z a s w o je i s t n i e n i e , z a t o , ż e p o z w o l ił m u o d p o c z ą t k u ż y ć w w i e r z e k a t o l i c k i e j , ż e o b d a r z y ł g o n i e g o d n e g o n i e z l i c z o n y m i d o b r a m i , z a r ó w n o d u c h o w y m i , j a k i d o c z e s n y m i o r a z w z i ą ł n a s w o je p o s ł u g i. Z a p e w n i a ł , ż e w i e r z y w to w s z y s t k o , c z e g o n a u c z a ś w i ę t y K o ś c ió ł k a t o l i c k i i w t e j w i e r z e c h c e u m i e r a ć . P r o s i ł o w y r o z u m i a ł o ś ć , g d y b y w c h w i l i a g o n i i w y p o w i e d z i a ł j a k i e ś s ł o w a p r z e c i w w i e r z e . Ż a ł o w a ł z a g r z e c h y , p r o s i ł o w s t a w i e n n i c t w o w s z y s t k i c h ś w i ę t y c h p a t r o n ó w . W s k a z a ł d o k ł a d n i e m i e j s c e p o c h ó w k u w k o l e g i a c i e ł o w i c k i e j . Ż y c z y ł s o b i e , b y u r o c z y s t o ś c i p o g r z e b o w e b y ł y s k r o m n e . G r o b o w i e c m i a ł b y ć m a r m u r o w y , a l e p r o s t y , b e z d u ż e g o n a k ł a ­ d u f i n a n s o w e g o i w y s i ł k u a r c h i t e k t ó w . D r u g ą c z ę ś ć o s t a t n i e j w o l i s t a n o w i ą r o z p o r z ą d z e n i a m a j ą t k o w e . W s p o m i ­ n a k o s z t y l e g a c j i d o F r a n c j i i i n n e w y d a t k i z w i ą z a n e z p e ł n i e n i e m u r z ę d u . W y d a j e s i ę j e d n a k , ż e s y t u a c j a m a t e r i a l n a p r y m a s a n i e b y ł a z ł a . W p r a w d z i e d r u g a w o j n a s z w e d z k a s p u s t o s z y ł a t e r e n y a r c h i d i e c e z j i g n i e ź n i e ń s k i e j , a l e

13 N ominację n a k asztelan ię gnieźnieńską otrzym ał 20 II 1659 r., wcześniej był k asztela­ nem łęczyckim - U rzędnicy w ielkopolscy X V I-X V III w ieku. S pisy, oprac. A. Bieniaszew ski, Wrocław - Łódź 1987, s. 39. Biskupow i Leszczyńskiem u tow arzyszył w 1645 r. w wyjeździe do Francji. Zm arł w 1682 r. Jego biogram w oprac. M. Nagielskiego zob. PSB, t. 36, s. 593-596.

14 Pochodził z W armii. Jego m a tk a to A nna z Preucków, znanego rodu w arm ińskiego. Stossel studiow ał w Rzymie, w Collegium G erm anicum , gdzie korzystał ze stypendium k anoni­ k a J a n a P reucka. Cieszył się dużym zaufaniem Leszczyńskiego. W archidiecezji gnieźnieńskiej za staran ie m prym asa otrzym ał k ilk a beneficjów. Głównie Stosselowi prym as pow ierzał spraw y do załatw ienia n a W armii. Z m arł 23 IV 1671 r. we F rom borku - S ło w n ik biograficzn y k a p itu ły w arm iń skiej, s. 237-238, biogram oprac. A. Kopiczko.

15 Był sek retarzem p ry m asa Leszczyńskiego, n ap isał biografie biskupów gnieźnieńskich. Cieszył się zaufaniem M ichała S tefana Radziejowskiego b p a w arm ińskiego, w 1688 r. został oficjałem J a n a S tan isław a Zbąskiego bpa w arm ińskiego. U stanow ił stypendia dla młodzieży w arm ińskiej studiującej w A kadem ii K rakowskiej - J. Korytkowski, P ra ła ci i kanon icy k a ted ry m etro p o lita ln ej gn ieźn ień skiej, t. 1, Poznań 1881, s. 114-119; S ło w n ik biograficzn y k a p itu ły w arm iń skiej, s. 30-31, biogram oprac. A. Kopiczko.

b i o r ą c p o d u w a g ę f a k t , ż e j e j u p o s a ż e n i e s t a n o w i ł o p o n a d t r z y s t a w s i i k i l k a ­ n a ś c i e m i a s t , t o z p e w n o ś c i ą p r z y n o s i ł y j a k i ś d o c h ó d 16. J u ż s a m f a k t , ż e j e d n e j z o s ó b w t e s t a m e n c i e z a p i s a ł t r z y s t a o w i e c i c a ł e s t a d o b y d ł a z j e d n e j w s i ś w i a d c z y , ż e g o s p o d a r k a d o b r z e p r o s p e r o w a ł a . Z d r u g i e j s t r o n y , j e ś l i p r z e ś l e d z i m y z a p i s y w t e s t a m e n c i e i p o d s u m u j e m y t y l k o z a p i s y g o t ó w k o w e , t o w y n i k a z n i c h , ż e p r y m a s r o z p o r z ą d z a ł o g ó l n ą s u m ą o k o ło s t u t y s i ę c y z ł o t y c h . N a l e ż y j e s z c z e d o li c z y ć m a j ą t e k r u c h o m y . M o ż e m y z a t e m p r z y z n a ć , ż e t e r m i n „ s z c z u p ł o ś ć d o c h o d ó w ” b y ł a i n a d a l p o z o s t a j e p o j ę c i e m w z g l ę d n y m . N a z a b e z p i e c z e n i e d y s p o z y c j i t e s t a m e n t o w y c h L e s z c z y ń s k i p o l e c i ł w y k o n a w ­ c o m , a b y p r z e d e w s z y s t k i m s p i e n i ę ż y l i c a ł e z ło t o i s r e b r o , j a k i e b y ł o w j e g o p o s i a d a n i u , p o n a d t o w y k o r z y s t a l i g o t ó w k ę z ł o ż o n ą w d e p o z y c i e , k w o t y n a l e ż ­ n e z c z y n s z ó w , p r o c e n t ó w i i n n e d o c h o d y . Z a n i m a r c y b i s k u p W . L e s z c z y ń s k i d o k o n a ł z a p i s ó w d l a p o s z c z e g ó l n y c h o s ó b i r o z l i c z y ł s i ę z w ł a s n y c h z a d ł u ż e ń , n a j p i e r w z a d b a ł o w ł a s n ą o s o b ę , a ś c i ś l e j o j e j l o s p o ś m i e r t n y . N a w y d a t k i z w i ą z a n e z p o g r z e b e m p r z e z n a c z y ł k w o t ę 6 t y s . z ł o t y c h . P r a ł a t o m i k a n o n i k o m k a p i t u ł y g n i e ź n i e ń s k i e j o b e c n y m n a p o g r z e b i e p o l e c i ł d a ć p o d z i e s i ę ć t a l a r ó w , n a t o m i a s t o b e c n y m p r a ł a t o m i k a n o n i k o m k o l e g i a t y ł ę c z y c k i e j i ł o w i c k i e j p o p i ę ć t a l a r ó w . K w o t ę 3 t y s . p r o s i ł r o z d y s p o n o w a ć m i ę d z y o b e c n y c h n a p o g r z e b i e d u c h o w n y c h , k t ó r z y o d ­ p r a w i l i b y m s z e z a r a z p o j e g o ś m i e r c i . K o l e j n e 6 t y s . z ł o t y c h p r z e z n a c z y ł n a z b u d o w a n i e w k o l e g i a c i e ł o w i c k i e j o ł t a r z a , p r z y k t ó r y m s p o c z ą ć m i a ł o j e g o c ia ł o , i n a e p i t a f i u m p r z y o ł t a r z u . U s t a n o w i ł f u n d a c j ę m s z a l n ą , p r z e z n a c z a j ą c n a t e n c e l o s o b n o 6 t y s . z ł o t y c h . Z a d b a ł o w ł a s n ą p a m i ę ć p o ś m i e r t n ą , z a p i s u ­ j ą c s p o r e s u m y n a tz w . a n i w e r s a r z , c z y l i m s z e o d p r a w i a n e w r o c z n i c ę ś m i e r ­ c i, w w y z n a c z o n y c h k o ś c i o ł a c h . I t a k n a a n i w e r s a r z d o k o ś c i o ł a k a t e d r a l n e g o w G n i e ź n i e i w e F r o m b o r k u p r z e z n a c z y ł p o 2 t y s . z ł, d o k o ś c i o ł a k a t e d r a l n e ­ g o w K r a k o w i e i P ł o c k u p o 1 ,5 t y s . z ł, d o k o l e g i a t y łę c z y c k ie j i ł o w ic k i e j r ó w n i e ż p o 1 ,5 t y s . z ł. W s u m i e n a w y d a t k i z w i ą z a n e z p o c h ó w k i e m i n a m s z e p o ś m i e r c i p r z e z n a c z y ł n i e b a g a t e l n ą s u m ę - 3 0 t y s . z ł o t y c h . S p a d k o b i e r c a m i i d z i e d z i c a m i s w o je j c z ę ś c i m a j ą t k u r o d z i n n e g o p r z y p a ­ d a j ą c e g o m u z p o d z i a ł u d o k o n a n e g o w 1 6 2 8 r. p r y m a s W . L e s z c z y ń s k i u s t a ­ n o w i ł d w ó c h r o d z o n y c h b r a c i : J a n a p o d k a n c l e r z e g o k o r o n n e g o i P r z e c ł a w a w o je w o d ę d e r p s k i e g o . O b a j m i e l i t e ż p r z e j ą ć r e s z t ę m a j ą t k u r u c h o m e g o , j a k i p o z o s t a ł b y p o w y k o n a n i u t e s t a m e n t u . D o t e g o m a j ą t k u p r y m a s w l i c z a ł z ło t o , s r e b r o , g o t ó w k ę , o b ic i a , k o n i e , b y d ł o o r a z z b o ż e . I l e t e g o w s z y s t k i e g o m o g ł o b y ć , n i e w ie m y . B r a t u P r z e c ł a w o w i z w r a c a ł t e ż d ł u g w k w o c i e 6 t y s . z ło t y c h . W ś r ó d o b d a r o w a n y c h o s ó b z n a j d u j e m y t e ż i n n y c h c z ł o n k ó w r o d z i n y , z a r ó w n o b l i ż s z e j , j a k i d a l s z e j . K i e d y L e s z c z y ń s k i s p o r z ą d z a ł t e s t a m e n t , n i e ż y ło j u ż j e g o p r z y r o d n i e r o d z e ń s t w o : b r a t R a f a ł i s i o s t r a B a r b a r a ; d a t y ś m i e r c i s i o s t r y K a t a r z y n y n i e z n a m y . W i e m y t e ż , ż e w t e s t a m e n c i e L e s z c z y ń s k i n i e u w z g l ę d ­ n i ł ż a d n e g o z i c h c z t e r n a ś c i o r g a d z ie c i. P o ś r ó d o b d a r o w a n y c h c z ł o n k ó w r o d z i ­ 16 W izytacja z 1512 r. podaje, że uposażenie archidiecezji gnieźnieńskiej obejmowało 313 wsi i 14 m iast, ujęte w 19 kluczy dóbr - E n cyk lo p ed ia K a to lick a K U L , t. 5, szp. 1173-1174. Hasło: U posażenie archidiecezji gnieźnieńskiej oprac. M. Aleksandrowicz.

n y j a k o p i e r w s z a f i g u r u j e b r a t o w a C e c y l i a E l ż b i e t a z K o ł a c z k o w s k i c h , ż o n a J a n a L e s z c z y ń s k i e g o , b r a t a r o d z o n e g o 17, k t ó r e j p r y m a s z a p i s a ł n a j l e p s z ą s w o j ą k a r e t ę i s z e ś ć k o n i . B r a t u s t r y j e c z n e m u W ł a d y s ł a w o w i L e s z c z y ń s k i e ­ m u ( z m . 1 6 7 9 ) w o j e w o d z i e ł ę c z y c k i e m u 18 p r y m a s d a r o w a ł 6 t y s . z ło t y c h . K w o t a t a m i a ł a b y ć m u w y p ł a c o n a z a n n u s g r a t i a e 19 . B y ł t o p r z y w i l e j , k t ó r y s t a n o w i ł , iż z m a r ł e m u b e n e f i c j a t o w i n a l e ż a ł s i ę j e s z c z e d o c h ó d z j e d n e g o k w a r t a ł u p o ś m i e r c i . Z w y k l e d o c h ó d t e n b y w a ł p r z e z n a c z o n y n a s p ł a t ę d ł u ­ g ó w z m a r ł e g o l u b w y p ł a c a n y r o d z i n i e . P r y m a s z a p i s a ł j ą b r a t u s t r y j e c z n e m u . K o l e j n ą o s o b ą z r o d z i n y b y ł a D o r o t a z N a g ł o w i c K r y s k a p o d k o m o r z y n a w y ­ s z o g r o d z k a . O t r z y m a ł a s z k a t u ł ę , d o k t ó r e j p o le c i ł w ło ż y ć 1 0 0 d u k a t ó w w ę ­ g i e r s k i c h , a p o n a d t o s t a d o t r z y s t u o w ie c i b y d ło r o g a t e z f o l w a r k u s z e l ig o w - s k i e g o . P o d k o m o r z y n ę p r y m a s n a z y w a ł w n u c z k ą s w o ją , p r z e z c o r o z u m i e m y , ż e b y ł a o n a w n u c z k ą k t ó r e g o ś z p r z y r o d n i e g o r o d z e ń s t w a p r y m a s a l u b d a l ­ s z y c h k r e w n y c h . S w o je j k r e w n e j S i e l s k i e j k a s z t e l a n c e g n i e ź n i e ń s k i e j , ż o n ie A l e k s a n d r a S i e l s k i e g o w y k o n a w c y t e s t a m e n t u , p r y m a s z a p i s a ł 6 0 0 z ł o t y c h i p i e r ś c i e ń s z a f i r o w y w y s a d z a n y d i a m e n t a m i . W l a t a c h , g d y L e s z c z y ń s k i b y ł b i s k u p e m w a r m i ń s k i m , m a ł ż o n k o w i e c i m i e s z k a l i n a W a r m i i . S i e l s k i b y ł w ó w c z a s m a r s z a ł k i e m d w o r u b i s k u p a w L i d z b a r k u . D a l s z ą k r e w n ą b y ł a K a ­ t a r z y n a z R o z d r a ż e w s k i c h P r z y j e m s k a k a s z t e l a n k a c h e ł m i ń s k a , k t ó r e j p r y ­ m a s z a p i s a ł s u m ę 4 1 0 0 z ł, s t a n o w i ą c ą p o z o s t a ł o ś ć d ł u g u n a l e ż n e g o j e j z m a r ­ ł e m u m ę ż o w i , A n d r z e j o w i P r z y j e m s k i e m u 20. S p o k r e w n i o n y z r o d z i n ą L e s z ­ c z y ń s k i c h b y ł t e ż S t a n i s ł a w Z b ą s k i 2 1 , p ó ź n i e j s z y b i s k u p w a r m i ń s k i , w t e s t a m e n c i e w y s t ę p u j ą c y j a k o j e d e n z e ś w i a d k ó w i w y k o n a w c ó w w o l i p r y ­ m a s a . O t r z y m a ł m a ł ą k a r e t ę i k o n i e d o n i e j o r a z j a k i e ś c e n n e o b ic i e . T o b y ł y w s z y s t k i e z a p i s y n a r z e c z b l i ż s z e j i d a l s z e j r o d z i n y p r y m a s a . W a c ł a w L e s z c z y ń s k i w s p ó ł p r a c o w a ł z d w o m a k a p i t u ł a m i k a t e d r a l n y m i - w a r m i ń s k ą i g n i e ź n i e ń s k ą . O t e j p i e r w s z e j p a m i ę t a ł j u ż n a w s t ę p i e s w o je g o t e s t a m e n t u . O f i a r o w a ł j e j , j a k p i s a ł , n i e t y l e , i l e b y c h c i a ł , a l e i l e m ó g ł d a ć p r z y s z c z u p ł y m m a j ą t k u s t r a w i o n y m p r z e z w o j n ę . N a j e j r z e c z d a r o w a ł s z e ś ć k a n d e l a b r ó w , s r e b r n y k r z y ż o r a z k i e l i c h z ł o t y l u b g o t ó w k ę n a j e g o w y k o n a ­ n i e . Z k o l e i k a p i t u l e g n i e ź n i e ń s k i e j z a p i s a ł z b i ó r 3 7 t o m ó w u s t a w s o b o r o ­ w y c h , d r u k o w a n y c h w 1 6 4 4 r. w P a r y ż u , o p r a w i o n y c h w c z e r w o n ą s k ó r ę .

17 M ałżeństw em byli od około 1633 r., potom stw a nie pozostawili. Obydwoje małżonkowie zm arli w 1678 r. Cecylia E lżbieta była córką M ikołaja, k a sz te la n a krzyw ińskiego - PSB, t. 17, s. 118, je s t to biogram J a n a Leszczyńskiego w oprac. W. Czaplińskiego.

18 Był synem W acława kan clerza w. koronnego i A nny Rozdrażewskiej, b ra te m prym asa A ndrzeja - PSB, t. 17, s. 152-153.

19 Podstaw y praw ne tego przyw ileju zob. E n cyk lo p ed ia K a to lick a K U L , t. 1, szp. 634. 20 Pokrewieństwo to wynikało z faktu, że m atk ą Andrzeja Przyjemskiego była B arbara Lesz­ czyńska, córka R afała Leszczyńskiego (ok. 1526-1592) s ta ro sty radziejow skiego - PSB, t. 17, s. 134. Rafał był dziadem prym asa Wacława Leszczyńskiego. Andrzej Przyjemski h. Rawicz (ok. 1615-1663) był podskarbim koronnym, od 1659 r. kasztelanem łęczyckim i od 1661 r. kasztela­ nem chełm ińskim - PSB, t. 29, s. 170-172, biogram oprac. W. Dworzaczek. A. Przyjem ski tow a­ rzyszył w 1645 r. Wacławowi Leszczyńskiemu w poselstwie do Francji po królową Ludwikę Marię.

O b d a r o w a ł t e ż s w o i c h n a j b l i ż s z y c h w s p ó ł p r a c o w n i k ó w . S u f r a g a n e m g n i e ź n i e ń s k i m w l a t a c h 1 6 6 0 - 1 6 6 5 b y ł K a s p e r T r z e m e s k i , j e m u L e s z c z y ń s k i d a r o w a ł o k r y c i e w i e r z c h n i e ( s z u b ę ) p o d s z y t e f u t r e m r y s i m o r a z k w o t ę 1 6 0 0 f l o r e n ó w j a k o p o z o s t a ł o ś ć d ł u g u p r y m a s a w o b e c n i e g o . W p r z y p a d k u t e g o z a p i s u o d n o t o w u j e m y p e w n ą n i e ś c i s ł o ś ć w d a t a c h . O tó ż T r z e m e s k i z m a r ł 9 s i e r p n i a 1 6 6 5 r . 22, n a t o m i a s t t e s t a m e n t L e s z c z y ń s k i s p i s y w a ł 5 l i s t o p a d a 1 6 6 5 r. N i e m o ż l i w e , ż e p r y m a s n i e w i e d z i a ł o ś m i e r c i s w o je g o s u f r a g a n a . B a r d z i e j p r a w d o p o d o b n y b ę d z i e b ł ą d w d a c i e ś m i e r c i T r z e m e s k i e g o . W k u r i i m e t r o p o l i t a l n e j n a s t a n o w i s k u a u d y t o r a g e n e r a l n e g o p r a c o w a ł k s i ą d z J a n B o r u c k i d o k t o r p r a w a , ś w i e t n y z n a w c a p r a w z a r ó w n o k o ś c i e l n e g o i ś w i e c k i e g o , p r o t o n o t a r i u s z a p o s t o l s k i . D z i ę k i L e s z c z y ń s k i e m u o t r z y m a ł k a ­ n o n i ę tz w . d o k t o r a l n ą w k a p i t u l e g n i e ź n i e ń s k i e j 23, a w t e s t a m e n c i e 6 0 0 z ł. N o t a r i u s z e m w k u r i i a r c y b i s k u p i e j b y ł J a n R a d o m s k i k a n o n i k łę c z y c k i . Z a ­ p e w n e z a t ę p r a c ę p r y m a s j u ż w c z e ś n i e j z a p i s a ł m u w d o ż y w o c ie d z i e s i ę c i n y n a c z t e r e c h w s i a c h 2 4 , a t e r a z w t e s t a m e n c i e d a r o w a ł 4 0 0 z ł. O n s p i s a ł i n o t a r i a l n i e p o t w i e r d z i ł t e s t a m e n t W . L e s z c z y ń s k i e g o . S e k r e t a r z e m k u r i i a r c y b i s k u p i e j b y ł S t a n i s ł a w B u ż e ń s k i d o k t o r o b o j g a p r a w . Z a n i m t r a f i ł d o k a n c e l a r i i p r y m a s o w s k i e j , s z l if y p r a c y k a n c e l a r y j n e j z d o b y w a ł n a d w o r z e k r ó l e w s k i m p o d o k i e m n a j p i e r w p o d k a n c l e r z e g o B o g u s ł a w a L e s z c z y ń s k i e g o ( f 1 6 5 9 ) , a p ó ź n i e j j e g o n a s t ę p c y J a n a L e s z c z y ń s k i e g o , r o d z o n e g o b r a t a p r y ­ m a s a . Z o s t a ł o b d a r o w a n y k w o t ą 6 0 0 z ł., p o d o b n i e j a k ó w c z e s n y k a n o n i k g n i e ź n i e ń s k i , p ó ź n i e j s z y b i s k u p p o z n a ń s k i J a n S t a n i s ł a w W i t w i c k i 25, o r a z W ł a d y s ł a w S i l n i c k i k a n o n i k g n i e ź n i e ń s k i , s e k r e t a r z k r ó l e w s k i , p ó ź n i e j s z y s u f r a g a n w i l e ń s k i 26. O s o b i s t y m s e k r e t a r z e m p r y m a s a ( w t e s t a m e n c i e n a z w a ­ n y m p i s a r z e m p o k o jo w y m ) o d o k . 1 6 6 2 r. b y ł A d a m S a r n o w s k i , p o c h o d z ą c y 22 T ak ą d a tę śm ierci podaje a u to r słow nika P. N itecki, B is k u p i K o śc io ła w P olsce,

s. 211-212.

23 B orucki był ponadto archidiakonem uniejowskim , posiadał kustodię łowicką i probostwo w Rawie. Zm arł w 1667 r. - J. Korytkowski, P ra ła ci i kanon icy k a ted ry m etro p o lita ln ej g n ie ź ­ nieńskiej, t. 1, G niezno 1881, s. 68.

24 W ielka Wola, Lubień, Dankowo i Zalesie - cyt. za J . Korytkowski, A rcyb isk u p i g n ie ź­ nieńscy, p ry m a so w ie i m etropolici polscy, t. 4, Poznań 1891, s. 127 i 128 (jest to biogram W. Leszczyńskiego).

25 Żył w latach 1630-1698, ur. się w W itnicy n a Rusi. K ształcił się u jezuitów w Lublinie i Braniew ie, studiow ał w Rzymie i Paryżu. K arierę rozpoczynał n a dworze królew skim J a n a K azim ierza, został sekretarzem , a później regentem kancelarii. Za sp raw ą J a n a K azim ierza otrzym ał kanonię gnieźnieńską. N a dworze służył następnym monarchom , M ichałowi Wiśnio- w ieckiem u i Janow i III Sobieskiem u, doczekał się kolejnych beneficjów: w 1679 r. został bisku­ pem kijowskim, w 1682 r. łuckim i w 1687 r. biskupem poznańskim . Był również au to rem dzieł teologicznych - P. N itecki, B isk u p i K ościoła w Polsce, s. 234; J. Korytkowski, P ra ła ci i kanon icy kościoła kated ra ln eg o gnieźnieńskiego, t. 4, s. 321-324.

26 K anonię gnieźnieńską otrzym ał w 1660 r. Z racji bardzo dobrej znajom ości praw a kanonicznego i świeckiego był w ielokrotnie delegatem k ap itu ły n a try b u n a ł koronny. W G nieź­ nie byw ał rzadko. Sufraganię w ileńską otrzym ał w 1683 r. - J. Korytkowski, P ra ła ci i kanon icy kościoła k atedraln ego gnieźnieńskiego, t. 3, Poznań 1882, s. 514; P. N itecki, B isk u p i K ościoła w Polsce, s. 189.

z B a r c z e w a n a W a r m i i 2 7 . P i ę k n y m p i s m e m p i s a ł p r y w a t n e l i s t y p r y m a s a o r a z p i s m a u r z ę d o w e . K i l k a n a ś c i e l i s t ó w W a c ł a w a L e s z c z y ń s k i e g o d o Z y g ­ m u n t a K r z y s z t o f a S t o s s e l a k a n o n i k a w a r m i ń s k i e g o ( r ó w n i e ż w y k o n a w c y t e ­ s t a m e n t u p r y m a s a ) p i s a n y c h r ę k ą S a r n o w s k i e g o z n a j d u j e s i ę w A r c h i w u m A r c h i d i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e . S a r n o w s k i e m u p r y m a s z a p i s a ł 5 0 0 zł. P o ś m i e r c i p r y m a s a A d a m S a r n o w s k i b y ł s e k r e t a r z e m j e g o n a s t ę p c y , M i k o ł a ­ j a P r a ż m o w s k i e g o . W s u m i e p r y m a s o m s ł u ż y ł d z i e s i ę ć l a t , a p r z e z k o l e j n e d w a d z i e ś c i a b y ł o s o b i s t y m s e k r e t a r z e m k r ó l a J a n a I I I S o b i e s k i e g o . W 1 6 9 2 r. p o w r ó c ił n a W a r m i ę , g d z i e z m a r ł w r o k u n a s t ę p n y m 28. W z g l ę d y p r y m a s a p o z y s k a ł t e ż m ł o d y w ó w c z a s , w y k s z t a ł c o n y z a g r a n i c ą S t a n i s ł a w K r a j e w s k i ( f 1 6 9 4 ) . L e s z c z y ń s k i k o r z y s t a ł z j e g o u m i e j ę t n o ś c i w z a ł a t w i a n i u r ó ż n y c h s p r a w z a r ó w n o k o ś c i e l n y c h , j a k i p u b l i c z n y c h . Z a p i l n ą i r z e t e l n ą p r a c ę o t r z y m a ł k a n o n i ę g n i e ź n i e ń s k ą , k t ó r ą o b j ą ł w m a r c u 1 6 6 6 r . 29 W t e s t a m e n c i e d o s t a ł 5 0 0 z ł. K w o t ą 5 0 0 z ł p r y m a s o b d a r o w a ł t a k ż e k s i ę d z a M i c h a ł a G a b r i e ­ l a K a m p o w s k i e g o ( 1 6 2 7 - 1 6 8 1 ) . P o c h o d z i ł o n z L i d z b a r k a W a r m i ń s k i e g o . G d y W a c ł a w L e s z c z y ń s k i b y ł b i s k u p e m w a r m i ń s k i m , K a m p o w s k i b y ł j e g o p r a ł a ­ t e m d o m o w y m . Z a p e w n e t e ż z a s p r a w ą p r y m a s a K a m p o w s k i o t r z y m a ł k a n o ­ n i ę w k a p i t u l e k a l i s k i e j o r a z g n i e ź n i e ń s k i e j 30. P r a ł a t e m d o m o w y m b y ł r ó w ­ n i e ż J a k u b P r z e ź d z i e c k i k a n o n i k ł o w i c k i 31, k t ó r e g o p r y m a s n a g r o d z i ł k w o t ą 4 0 0 z ł. D o d w o r u p r y m a s a n a l e ż e l i t e ż d u c h o w n i J a c e k J u r z y ń s k i k u s t o s z u n i e j o w s k i - o t r z y m a ł 4 0 0 f l o r e n ó w - i k s . K o b e r k a n o n i k k u r z e l o w s k i , k t ó r y o t r z y m a ł 3 0 0 f l o r e n ó w . J a n K o r y t k o w s k i p i s z e , ż e m i m o t r u d n y c h c z a s ó w L e s z c z y ń s k i t r z y m a ł d w ó r „ l i c z n y i w s p a n i a ł y , p r z e j ą w s z y g o p o p o p r z e d n i k u s w o i m b r a c i e s t r y j e c z n y m A n d r z e j u L e s z c z y ń s k i m ”32. S p o r ą s u m ę , b o 1 2 0 0 z ł, p r y m a s z a p i s a ł K a c p r o w i R o g a l l e m u ( 1 6 1 4 - 1 6 7 3 ) , k t ó r y w l a t a c h 1 6 5 2 - 1 6 5 8 b y ł e k o n o m e m w d o m e n i e b i s k u p i e j n a W a r m i i 33. P o o d e j ś c i u d o G n i e z n a p r y m a s n a d a l u t r z y m y w a ł z n i m k o n t a k t .

27 Pochodził z rodziny szlacheckiej wywodzącej się z ziem i łęczyckiej, znaczącej się herbem Jastrzębiec. W XVII w. Sarnow scy osiedlili się w k ilk u miejscowościach w P ru sach - J . Krzepe- la, R o d y zie m p ru sk ich , K raków 1927 (rep rin t wyd. G dańsk 2008), wg indeksu. Rodzina A dam a Sarnow skiego osiadła w Barczewie, gdzie ok. 1630 r. urodził się A dam Sarnow ski. Jego rodzina spokrew niona była z rodziną J a k u b a Zadzika bp a krakow skiego i z rodziną Szym ona Rudnic­ kiego b p a w arm ińskiego.

28 Jego te sta m e n t opublikow ała I. M akarczyk, T estam en t A d a m a S a rn ow skiego (+1693) sek reta rza królew skiego, k an on ika w a rm iń skiego, „Forum Teologiczne”, t. 7, 2006, s. 155-169.

29 J . Korytkowski, P ra ła ci i kanonicy kościoła katedraln ego gnieźnieńskiego, t. 1, s. 329-332. K rajew ski zdobył jeszcze k ilk a beneficjów: został dziekanem k ap itu ły gnieźnieńskiej (1681), posiadał kustodię łowicką, był też proboszczem św. M ichała n a zam ku w Krakowie. Cieszył się ogrom nym zaufaniem k ap itu ły w G nieźnie. K ilkakrotnie był prezydentem i w iceprezydentem try b u n a łu koronnego, k ap itu łę w ielokrotnie reprezentow ał n a sejm ach koronnych. Jego bio­ g ram a u to rstw a W. D worzaczka zob. PSB, t. 15, s. 118.

30 Jego biogram zob. A. Kopiczko, D u ch ow ień stw o katolickie diecezji w a rm iń sk ie j w latach 1 5 2 5-1821, cz. 1: S ło w n ik , O lsztyn 2000, s. 142.

31 Leszczyńskiem u służył od 1647 r. n a W armii. W 1653 r. został kanonikiem dobrom iej­ skim . Z k an o n ii tej zrezygnow ał, gdy w 1665 r. zo stał k an o n ik iem i oficjałem łowickim - A. Kopiczko, D u ch ow ień stw o katolickie, cz. 1, s. 258; J. W ieteska, K a ta lo g p r a ła tó w i ka n o n i­ ków p ry m a so w sk ie j k a p itu ły ło w ick iej o d 1433 do 1970 r., W arszaw a 1971, s. 73.

W a c ł a w L e s z c z y ń s k i p a m i ę t a ł t e ż o s ł u ż b i e , k i l k u p o k o j o w y c h i c y r u l i k u . W t e s t a m e n c i e w y m i e n i a i c h s i e d m i u . J e d e n z n i c h o t r z y m a ł 6 0 0 z ł, p o z o s t a l i p o 2 0 0 l u b 3 0 0 , w s u m i e 2 1 0 0 z ł. O s o b n ą g r u p ę o s ó b s t a n o w i ą w y k o n a w c y t e s t a m e n t u . Z a t ę p o s ł u g ę w s z y s c y o t r z y m a l i p o 3 0 0 z ł, z w y j ą t k i e m g ł ó w n e g o w y k o n a w c y - T o m a s z a U j e j s k i e g o , k t ó r e m u p r y m a s d a r o w a ł 1 2 0 0 z ł. W ś r ó d o b d a r o w a n y c h k w o t ą t r z y s t u z ł o t y c h n i e m a d w ó c h b r a c i p r y m a s a , k t ó r z y d z i e d z i c z y l i c a ł y j e g o m a j ą t e k . A le o d n o t o w u j e m y d o d a t k o w e n a z w i s k o w y k o n a w c y t e s t a m e n t u , k t ó r e g o n i e m a w p i e r w s z e j c z ę ś c i t e s t a m e n t u . B y ł t o B o n a w e n t u r a M a d a l i ń - s k i ( z m . 1 6 9 1 ) , k a n c l e r z p r y m a s a W . L e s z c z y ń s k i e g o , k a n o n i k g n i e ź n i e ń s k i , p ó ź n i e j s z y b i s k u p p ł o c k i , n a s t ę p n i e k u j a w s k o - p o m o r s k i 34. Z s u b s t a n c j i m a j ą t k o w e j L e s z c z y ń s k i p o l e c i ł s p ł a c i ć w s z y s t k i e s w o je d ł u ­ g i, k t ó r y c h w y s o k o ś ć w s u m i e w y n o s i ł a o k o ło 4 0 t y s . f l o r e n ó w . W w i ę k s z o ś c i p r z y p a d k ó w n i e z n a m y o k o l i c z n o ś c i i c h z a c i ą g n i ę c i a , d o k ł a d n e j d a t y c z y i m i o n o s ó b w i e r z y c i e l i . J e d n ą z p o z y c ji b y ł d ł u g w w y s o k o ś c i 9 t y s . z ł. L e s z ­ c z y ń s k i p o l e c i ł s p ł a c i ć j ą s u k c e s o r o m k a n o n i k a w a r m i ń s k i e g o M o n t a n u s a . K a n o n i k - s z w e d z k i e g o p o c h o d z e n i a - M a c i e j M o n t a n u s z m a r ł w 1 6 5 0 r. W t e s t a m e n c i e z a p i s a ł p e w n e p r z e d m i o t y i k w o t y p i e n i ę ż n e n a r z e c z r ó ż n y c h o s ó b i z a k o n ó w n a W a r m i i . P o r o z l i c z e n i u t e s t a m e n t u w s t y c z n i u 1 6 5 1 r., w g o tó w c e p o z o s t a ł o j e s z c z e p o n a d 9 t y s . z ł o t y c h . R ó w n ą s u m ę 9 t y s . w z i ą ł w ó w c z a s b i s k u p L e s z c z y ń s k i , z p r z e z n a c z e n i e m n a c z y n s z 35. U m i e r a j ą c , p o l e ­ c ił k w o t ę t ę z w r ó c ić r o d z i n i e . K i l k a k o l e j n y c h k w o t d ł u g u z w i ą z a n y c h b y ło r ó w n i e ż z W a r m i ą , a l e b l i ż s z y c h p r z y c z y n z a d ł u ż e n i a n i e z n a m y . D o t y c z y ł y o n e o s ó b ś w i e c k i c h , d u c h o w n y c h , k o ś c i o ł ó w i k a p i t u ł y . I t a k k a p i t u l e w a r m i ń ­ s k i e j p r y m a s b y ł w i n i e n 4 t y s . z ł, k o ś c i o ło w i w P i e n i ę ż n i e 3 t y s . , a w i k a r i u s z o ­ w i t e g o k o ś c i o ł a ( b e z p o d a n i a n a z w i s k a ) 1 1 0 0 z ł, k o ś c i o ło w i k a t o l i c k i e m u w K r ó l e w c u 1 2 0 0 z ł. W o jc ie c h o w i B o s k i e m u d w o r z a n i n o w i b i s k u p a L e s z c z y ń ­ s k i e g o n a W a r m i i , p ó ź n i e j s z e m u s t a r o ś c i e ł o w i c k i e m u , p r y m a s b y ł d ł u ż n y 2 t y s . z ł. P a n i B o s k ie j , r o d z o n e j s i o s t r z e s u f r a g a n a w a r m i ń s k i e g o W o jc i e c h a P i l c h o w i c z a ( z m . 1 6 6 5 ) , d ł u g o p i e w a ł n a k w o t ę 2 t y s . z ł. N i e j a k i e j p a n i W ą t - k o w s k i e j p r y m a s b y ł w i n i e n 4 5 0 0 z ł. K w o t ę 1 2 0 0 z ł p r y m a s o d n o t o w a ł j a k o d ł u g w o b e c p o s ł ó w w y s ł a n y c h d o j a k i e g o ś o b c e g o k r a j u . D o u r e g u l o w a n i a p o z o ­ s t a ł t e ż d ł u g 2 t y s . z ł w o b e c n i e ż y j ą c e g o j u ż w ó w c z a s k a n o n i k a g n i e ź n i e ń s k i e g o G r a b o w s k i e g o . L e s z c z y ń s k i n i e p i s z e je g o i m i e n i a , a l e z a p e w n e b y ł to W o jc ie c h G r a b o w s k i , z m a r ł y w s i e r p n i u 1 6 5 9 r .36 T ę k w o t ę L e s z c z y ń s k i p o le c i ł p r z e z n a ­ c z y ć n a m s z e r o c z n i c o w e i n a j e g o e p i t a f i u m w k a t e d r z e g n i e ź n i e ń s k i e j .

33 Jego biogram zob. A. Kopiczko, D u ch ow ień stw o katolickie diecezji w a rm iń sk ie j w latach 1 5 2 5 -1 8 2 1 , cz. 1: S ło w n ik , O lsztyn 2000, s. 270.

34 P. N itecki, B isk u p i K ościoła w Polsce, s. 134.

35 T estam ent M ontanusa i końcowe rozliczenie publikuje I. M akarczyk, S z w e d z i w k a p itu ­ le w arm iń skiej, w: M ię d zy barokiem a ośw ieceniem . S ta ro p o lsk i region alizm , p raca zbiorowa pod red. S. A chremczyka, O lsztyn 2008, s. 301-305.

36 Jego biogram zob. J . Korytkowski, P ra ła ci i kanon icy kościoła k a tedraln ego g n ieźn ień ­ skiego, t. 2, s. 108-109.

N a t r e ś ć t e s t a m e n t u p r y m a s a W a c ł a w a L e s z c z y ń s k i e g o z ł o ż y ł a s i ę k r ó t ­ k a c z ę ś ć r e l i g i j n a i d y s p o z y c j e m a j ą t k o w e . N a j w i ę k s z ą t r o s k ę p r y m a s o k a z a ł w k w e s t i i s p ł a t y w s z y s t k i c h s w o i c h d łu g ó w . O t y m o b o w i ą z k u n i e t y l k o p r z y ­ p o m i n a ł w y k o n a w c o m t e s t a m e n t u , a l e t e ż p o l e c i ł i m , b y z a d o ś ć u c z y n i l i j a ­ k i m k o l w i e k w i e r z y c i e l o m , k t ó r z y b y p r z e d s t a w i l i s k r y p t d ł u ż n y z j e g o p o d p i ­ s e m . P r o s i ł r ó w n i e ż o w y b a c z e n i e t y c h w s z y s t k i c h , k t ó r y c h b y ć m o ż e w j a k i ś s p o s ó b o b r a z i ł l u b d a ł p o w ó d d o g n i e w u . T e s t a m e n t z a k o ń c z y ł z n a n y m p o w i e ­ d z e n i e m : P a n i e , g d y p r z y j d z i e s z s ą d z i ć , n i e p o t ę p i a j m n i e ( D o m i n e d u m v e ­ n e r i s i u d i c a r e n o l i m e c o n d e m n a r e ) . T y d z i e ń p o u r o c z y s t o ś c i a c h p o g r z e b o w y c h , 1 7 m a j a 1 6 6 6 r., d w a j b r a c i a p r y m a s a - J a n i P r z e c ł a w - g ł ó w n i s p a d k o b i e r c y j e g o m a j ą t k u , w Ł o w i c z u , w o b e c k a p i t u ł y g n i e ź n i e ń s k i e j , g ł ó w n e g o w y k o n a w c y t e s t a m e n t u b i s k u p a T o ­ m a s z a U j e j s k i e g o o r a z p o z o s t a ł y c h w y k o n a w c ó w , z ł o ż y l i p i s e m n e z o b o w i ą z a ­ n i e u r e g u l o w a n i a w s z y s t k i c h z o b o w i ą z a ń z m a r ł e g o p r y m a s a n a r z e c z k o ś c i o ­ ł a , k a p i t u ł y i a r c h i d i e c e z j i g n i e ź n i e ń s k i e j 37. W y k o n a l i t e ż w ó w c z a s p i e r w s z e d y s p o z y c j e t e s t a m e n t o w e .

D od atek źródłow y

Oryginał: AAWO, A K I, T 10, k. 1-7. N a górze, w praw ym rogu, sekretarz kapituły Kacper Sim onis wpisał: Venceslai Lesczynski Archiepiscopi.

I n n o m i n e S a n c t i s s i m e e t i n d i v i d u a e T r i n i t a t i s , P a t r i s e t F i l i i e t S p i r i t u s S a n c t i . A m e n . M o m e n t a n e u m i l l u d , e x q u o p e n d e t a e t e r n i t a s , a n i m o p e r c i p i e n s n i h i l s a l u t a r i u s m e c u m r e p u t o , q u a m o m n e s v i t a e e t f o r t u n a r u m r a t i o n e s d e p o s i t i f i d e l i s t i t u l o m i h i a D e o c r e d i t a s , i n n u m e r a t o s e m p e r h a b e r e , u t q u a n d o c u n - q u e p l a c e u e r i t s u p r e m o v i t a e e t m o r t i s D o m i n o e s t a t i o n e m o r t a l i m e r e v o c a - r e , f a c i l i u s m e a c u r a s s e m i i s q u e d e p o s i t i s s e u r e d d i t i s a r c t a m e t a r d u a m a e t e r n i t a t i s v i a m i n g r e d i a r m a g i s e x p e d i t u s . Q u o c o n s i l i o e g o V e n c e s l a u s , p e c c a t o r e t i n d i g n u s a r c h i e p i s c o p u s G n e - s n e n s i s m e n t e e t c o r p o r e s a n u s , t e s t a m e n t u m h o c m e u m p r a e s e n s c o n d e n - d u m e s s e d u x i ; a c i n p r i m i s D e o o m n i p o t e n t i i n f i n i t a s a g o g r a t i a s , q u o d m e c r e a v e r i t , q u o d p r e t i o s s i m o s a n g u i n e F i l i i s u i r e d e m p t u m e s s e , a c i n f i d e c a t h o l i c a R o m a n a a p r i m a i n f a n t i a e d u c a r e e t u s q u e v i v e r e v o l u e r i t , q u o d i n n u m e r i s b e n e f i c i i s q u a s p i r i t u a l i b u s q u a t e m p o r a l i b u s a f f e c e r i t a f f i c i a t q u e p e r p e t u o e t i n d i g n u m l i c e t , p r o C h r i s t o l e g a t i o n e f u n g i v o l u e r i t . F i r m a q u o - q u e f i d e t e n e o a t q u e c r e d o q u i d q u i d S a n c t a R o m a n a C a t h o l i c a c r e d i t e c c le

-37 Oświadczenie J a n a i Przecław a Leszczyńskich publikuje J. Korytkowski, A rcyb isk u p i gnieźnieńscy, p ry m a so w ie i m etropolici polscy, t. 2, s. 129-130

s i a , p r o q u a e t i n q u a m o r i v o lo , i t e r u m a t q u e i t e r u m d e n u n t i a n s a c d e e o s o l e n n i s s i m e p r o t e s t a n s , s i q u i d i n e x t r e m o a g o n e p e r m o m e n t i i l l i u s a n g u - s t i a s a u t m e n t i s i n f i r m i t a t e m , s e u p a t r i s m e d a c i i s u s u r r o s , a r t i c u l i s f i d e i a u t d e c r e t i s S a n c t a e E c c l e s i a e v e l S a n c t o r u m P a t r u m r e c e p t i s t r a d i t i o n i b u s c o n - t r a r i u m m e d i c e r e a u t f a c e r e c o n t i g e r i t , p r o n o n d i c t o e t f a c t o m e h a b e r e v e l l e . S i m u l e x t o t o c o r d e e t a n i m o d o le o a c d e t e s t o r o m n i a p e c c a t a m e a , q u i b u s u n q u a m D i v i n a m M a i e s t a t e m o f f e n d i , d e p r e c o r q u e h u m i l l i m e , u t i n t e r i u d i c i u m s u u m t r e m e n d u m e t m e p e c c a t o r e m p o n a t c r u c e m e t p a s s i o - n e m S e r v a t o r i s n o s t r i D o m i n i J e s u C h r i s t i , i n t e r c e d e n t e B e a t a M a r i a V ir g i - n e D o m i n a m e a , S a n c t o A n g e l o c u s t o d e n u o , s a n c t i s V e n c e s l a o , A d a l b e r t o , S t a n i s l a o , F r a n c i s c o , A n t o n i o d e P a d u a e t a l i i s p a t r o n i s e t t u t e l a r i b u s m e i s , t o t a q u e h i e r a r c h i a c o e l e s t i , e t a n i m a m m e a m p e c c a t r i c e m i n t r a v u l n e r a R e - d e m p t o r i s c o n f u g i e n t e m , m i s e r i c o r s p a t e r s u s c i p e r e d i g n e t u r i n s i n u m c le - m e n t i a e s u a e a c r e g i o n e m v i v o r u m , q u a n d o c u n q u e e x h o c e r g a s t u l o c o r p o r i s m i g r a v e r i t . C o r p u s a u t e m m e u m i n e c c l e s i a c o l l e g i a t a L o v i c e n s i a b s q u e o m n i p o m p a , v i v o r u m m a g i s q u a m m o r t u o r u m s o l a t i o , r i t u t a m e n c h r i s t i a n o r u m , v e r s u s a l t a r e m a i u s a d c o r n u e p i s t o l a e ( u b i c o r p u s i l l u s t r i s s i m i o l i m e t r e v e - r e n d i s s i m i d o m i n i A n d r e a e d e L e s z n o f r a t r i s e t p r a e d e c e s s o r i s m e i d e s i d e r a - t i s s i m i d e p o s i t u m e s t ) , q u a m p r i m u m s e p e l i a t u r e x t r u c t o i b i d e m s e p u l c h r o e t e p i t a p h i o m a r m o r e o , q u o d n o n i m p e n s a s , a r c h i t e c t o s e t l e c t o r e s f a t i g e t , s e d p e c c a t r i c i s a n i m a e m e a e p i o r u m m e n t i b u s i m p r i m a t r e c o r d a t i o n e m , m e i q u e a n t e c e s s o r i s e t d i l e c t i s s i m i f r a t r i s i n s i m u l c o m p r e h e n d a t p e r s o n a m e t m e m o - r i a m . P r o q u o o p e r e s u m p t u s e x d e r e l i c t i s , d e b i t a p e r s o l u t a , s u p e r a n t i b u s le g o e t a s s ig n o , a p p l i c a t i s i b i d e m m a i o r i a l t a r i s e x m i l l i b u s f l o r e n o r u m p o l o n i c a li u m , c u m e a q u a m c o d ic illi s e o r s i m c o n t i n e n t d is p o s i t i o n e . E t q u o n i a m l e g a t i o n e m e a i n G a l l i a s e t m o x s u b s e c u t o i n t e r r e g n o s a e v i l i s q u e b e l l i t e m p o r e a t q u e s a e v i e n t i - b u s s u e t i c i s a r m i s , a c p o s t m o d u m s u b t e m p u s r e g i m i n i s a r c h i e p i s c o p a t u s n o s t r i d i v e r s i s o c c u r r e n t i b u s , e t q u a p r i v a t i m q u a p u b l i c e d i s p e n d i i s , t u m e x o c c a s i o n e n e x u s f o e d e r a t o r u m t u m e t i n t e r n i m o t u s i n R e g n o p e r n i c i o s e e x o r t i a c e o r u n d e m c u m f o r t u n a r u m v a l e t u d i n i s q u e m e a e d i m i n u t i o n e c o m p l a n a t i o n i s i n f e l i c i s s i m a c a l a m i t a t e m u l t o a e r e a l i e n o s i m o b l i g a t u s , d e b i t a m e a p a r t i m a c t i s a u t h e n t i c i s e x p a r t e c h y r o g r a p h i s e t m a n u a l i b u s r e c o g n i t i o n i b u s , q u i - b u s v i s p e r s o n i s i n s c r i p t a , e t i n s i n g u l a r i s c h e d a e x o l u t a e s s e v o lo , a c iu b e o . S p o n s e v e r o m e a e e c c l e s i a e V a r m i e n s i i n r e c o m p e n s a m a m o r i s , n o n q u i - d e m u t e x p e d i t , s e d s i c u t e x t e n u i t a t e f o r t u n a r u m i n i u r i i s b e l l i a b s u m p t a - r u m f a s e s t , s e x c a n d e l a b r a c u m c r u c e a r g e n t e a e t c a l i c e m a u r e u m s e u p r o c o m p a r a n d o e o d e m c a l i c e i u s t u m v a l o r e m i n s p e c i e a u r e i s p e r s o l v e n d u m le g o d e d i c o q u e . P e r i l l u s t r i b u s r e v e r e n d i s s i m i s e t a d m o d u m r e v e r e n d u m d o ­ m i n u m p r a e l a t i s e t c a n o n i c i s f r a t r i b u s c h a r i s s i m i s m e t r o p o l i t a n a e m e a e fu - n e r i m e o d e d u c e n d o p r a e s e n t i b u s p e r d e c e m t a l e r o s i m p e r i a l e s , t u m e t i a m c o l l e g i a t a r u m L a n c i c i e n s i s L o v i c i e n s i s p r a e l a t i s e t c a n o n i c i s , q u i c u n q u e i n t e r f u e r i n t f u n e r i m e o , p e r q u i n q u e t a l e r o s i m p e r i a l e s d a r i e t d i s t r i b u i v o lo , i l l i s q u e le g o a c d e d ic o m e u m n u n q u a m i n i l l i s m o r i t u r u m a m o r e m . D e r e l i - q u i s m e i s l e g a t i s a d c o d ic i l l o s m e o s s e o r s i v o s m e i p s u m r e f e r o . H a e r e d e s

a u te m e t su cce sso r e s bonorum m eoru m o m n iu m p r a e se n tia le g a ta e t disposi- tio n em m ea m e x u b er a n tiu m n om in o ac in stitu o lon ge ch a r issim o s m eo s fra­ tr e s germ anos: J o a n n e m co m item de L eszn o v iceca n cella riu m R eg n i e t Prae- cla u m D e r p a te n se m p a la tin u m . Q uos e tia m p r a e se n tis u ltim a e v o lu n ta tis m ea e u n a cum illu str issim o e t r e v eren d issim o dom ino dom ino T h om a de R u p n iew o U ie y sk i D ei g r a tia episcopo C iio v ien si fratro m eo ch a rissim o , illu- stri e t m agn ifico dom ino A lexan d ro S ie lsk i ca ste lla n o G n e sn e n si, Jo a n n e S ta n isla o a S b ^ szyn S b^ ski decano L o v icien si cu stod e S e n d o m irien si G n e­ s n e n si V a rsa v ien si canonico n ep o te m eo ch a rissim o , C hristophoro a S tö sse l can tore e t canonico V a rm ien si p raep osito C a lissie n si etc., S ta n isla o B u z e n sk i archidiacono C a lisie n si, G n e sn e n si V arm ien si canonico, etc., ex ecu to re s e sse volo e t co n stitu o , a tq u e illo s per o m n ia sacra h u m a n a q u e rogo, u t vo lu n ta - te m m ea m h a n c su p rem a m sin e u lla quoad fieri p oteri m ora in om n ib u s p u n ctis, c la u su lis q u am d ilig e n tissim e exequantur.

Quod quidem testa m en tu m m eu m (si forte ob defectum aliquarum solenni- ta tu m de iu re su b siste r e n on p oterit) in v im codicillorum se u alio quovis m elio ri m odo e t iu re v a le a t om n in o volo, r e se r v a n s m ih i a m p lissim a m e t citra om n em ex cep tio n em p o te sta te m , q u o tiescu n q u e m ih i v isu m fu erit, hoc p r a e se n s te sta m e n tu m se u su p r a em a e v o lu n ta tis m ea e ta b u la s, im m u ta n d i, ad d en d i, m im en d i e t corrigendi, a c p len o om n in o sem p er de reb u s m eis d isp o n en d is u sq u e ad m ortem , iu re u ten d i.

In quorum m aiorem fid em te sta m e n tu m hoc se u u ltim a v o lu n ta tis m eae litte r a s m a n u m e a su b scrip ta s, sig illo m eo com m u n iri, a d h ib itis in fr a n o ta tis ro g a tis e t r e q u isitis te stib u s.

D a tu m L y sk o v itiis, die 5-a m e n s is N o v em b ris anno D o m in i m illesim o sex c e n te sim o se x a g e sim o q u in to

a-V en cesla u s A rch iep iscop u s G n e sn e n sis-a T e sta m e n tu m in fra scrip tu m per c e lsissim u m prin cip em ac rev eren d issi- m u m d om in u m d om in u m V en cesla u m com item de L eszn o a rch iep iscop u m G n e sn e n se m le g a tu m n a tu m R eg n i P o lo n ia e P r im a tem p rim u m q u e princi- p em e t b en efa cto rem m eu m c le m e n tissim u m co n d itu m m a n u q u e propria su a e illu s tr is s im a e ac re v e r e n d issim a e c e lsitu d in is su b scrip tu m ab ip so m et c e lsissim o dom ino dom ino te sta to r e in te stim o n iu m ro g a tu s e t a d h ib itu s su b scrip si L yscovitiis die 5-a m e n sis N ovem b ris anno D om in i 1665

a-J o a n n e s S ta n is la u s a Sb ^ szyn S b^ ski_a decano L o v icen si G n e sn e n si V a rsa v ien si ca n o n icu s m a n u propria Ego in fra scrip tu s te s t is v o ca tu s r o g a tu s e t a d h ib itu s ab ip so m e t illu stri- ssim o prin cip e e t rev eren d issim o dom ino dom ino arch iep iscop o G n e sn e n si te sta m e n tu m hocce se u u ltim a m v o lu n ta te m su a e illu s tr is s im a e c e lsitu d in is in te stim o n iu m m a n u m e a subscribo. A nno e t die u t su p ra

a-A d a lb ertu s S ta w o w sk i G n e sn e n sis V a rsa v ie n sis L o v icen sis can on icu s m a n u propria-a