Agnieszka Bielaszka, Justyna Kardas1, Agata Kiciak, Elżbieta Szczepańska1,
Elżbieta Grochowska-Niedworok1, Jagoda Romańska, Marek Kardas PREFERENCJE SPOŻYCIA SŁODYCZY ORAZ INNYCH PRZEKĄSEK WŚRÓD DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności, Katedra Dietetyki, Wydziału Zdrowia
Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Kierownik: dr inż. M. Kardas
1 Zakład Żywienia Człowieka, Katedra Dietetyki, Wydziału Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Kierownik: dr hab. n. farm. E. Grochowska-Niedworok
Sposób żywienia oraz nawyki żywieniowe dzieci i młodzieży szkolnej w wielu krajach, również w Polsce są powodem niepokoju epidemiologów i żywieniowców z powodu rosnącej epidemii nadwagi i otyłości oraz zagrożenia licznymi choro-bami dietozależnymi. Słodycze są bardzo popularnym wyrobem cukierniczym, a z roku na rok ich konsumpcja wzrasta głównie wśród dzieci i młodzieży. Celem pracy była analiza częstości spożycia słodyczy przez dzieci w wieku wczesnosz-kolnym oraz określenie jaki rodzaj słodyczy dzieci spożywają najczęściej. Słowa kluczowe: słodycze, żywienie, nawyki, dzieci.
Keywords: sweets, nutrition, habits, children.
Sposób żywienia oraz nawyki żywieniowe dzieci i młodzieży szkolnej w wielu krajach, również w Polsce są powodem niepokoju epidemiologów i żywieniowców z powodu rosnącej epidemii otyłości i nadwagi oraz zagrożenia chorobami dietoza-leżnymi. Słodycze są bardzo popularnym wyrobem cukierniczym a z roku na rok ich konsumpcja wzrasta głównie wśród dzieci i młodzieży. Nieprawidłowe żywie-nie, na które składa się między innymi nadmierna podaż węglowodanów w postaci słodyczy oraz słodkich napojów gazowanych może nieść za sobą negatywne kon-sekwencje w życiu dorosłym. U dzieci żywionych nieprawidłowo o wiele częściej można zaobserwować występowanie próchnicy zębów, niedokrwistość, nadwagę, otyłość, choroby układu krążenia, czy też opóźnienie procesu wzrastania i dojrze-wania (1).
Zwiększone spożycie sacharozy zawartej w słodyczach, słodzonych napojach, cukrze oraz słodzonych produktach zbożowych wpływa negatywnie na jakość die-ty dzieci powodując niższe spożycie warzyw i owoców, oraz przyczyniając się do ograniczonego wchłaniania mikro i makroskładników (2, 3). Nadmierna podaż cu-kru powoduje wzrost dziennej podaży energii wśród dzieci, czego częstym efektem jest zwiększona masa ciała (4). Celem pracy była analiza częstości spożycia
słody-czy przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym oraz określenie jaki rodzaj słodysłody-czy dzieci spożywają najczęściej.
MATERIAŁ I METODY
Badania zostały przeprowadzone w 2016 i 2017 r. w Mysłowicach, Piekarach Śląskich oraz Siemianowicach Śląskich wśród 290 uczniów szkół podstawowych klas I–III oraz 240 rodziców. W badaniach zastosowano dwa autorskie kwestiona-riusze badawcze jeden dla dzieci drugi dla rodziców. Kwestionakwestiona-riusze zawierały metryczkę oraz 10 pytań dotyczących: częstości spożywanych słodyczy, rodzaju najczęściej wybieranych słodyczy oraz miejsca w których najczęściej je spożywa-ją. Wyniki badań poddano analizie statystycznej wykorzystując program Microsoft Excel 2010 oraz STATISTICA 12.0. Do zbadania zależności zastosowano test chi--kwadrat oraz współczynnik V Cramera.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Słodycze należą do grupy produktów szczególnie lubianych przez dzieci. Za-chęcające reklamy, skierowane głównie do najmłodszych konsumentów oraz nie-ograniczony dostęp do tych produktów powodują, że z roku na rok konsumpcja słodyczy wzrasta. Nadmierna konsumpcja słodyczy oraz wzrastające ryzyko nadwa-gi i otyłości wśród dzieci stały się tematem wielu prac naukowych. Wyniki badań własnych wskazują, że słodycze lubi spożywać 91% (n=264) ankietowanych dzieci, co potwierdzili również ich rodzice 97% (n=232). Badania
Kozłowskiej-Wojcie-chowskiej i współpr. (5) wykazały, że 96,7% dzieci w wieku przedszkolnym
bar-dzo lubi spożywać słodycze. Analiza częstości spożycia słodyczy badanej populacji dzieci wykazała, że 42,4% (n=123) dzieci spożywa słodycze kilka razy w tygodniu a 22,8% (n=66) codziennie. Podobnych odpowiedzi udzielili rodzice wg których 45% (n=108) dzieci spożywa słodycze kilka razy w tygodniu. Większy odsetek ro-dziców (37%, n=89) wskazał na codzienne spożycie słodyczy przez dzieci. Zaobser-wowano również, że pomimo tego, iż niektóre dzieci nie lubią spożywać słodyczy, to jednak spożywają je okazjonalnie lub kilka razy w tygodniu. Podobne obserwacje poczyniła Jończyk i współpr. (6), gdzie w badanej grupie dzieci w wieku 6–13 lat, 54,1% ankietowanych spożywało słodycze i inne przekąski kilka razy w tygodniu (6). Inne badania wskazują, że ok. 60% dzieci spożywa słodycze codziennie (7, 8). W pracy dotyczącej częstości spożycia słodyczy w populacji dzieci z Lublina wy-kazano, że 48% uczniów uczęszczających do szkół podstawowych w tym mieście spożywa słodycze codziennie (9). W badaniu prowadzonym w Indiach, w którym brało udział 342 dzieci, zaobserwowano, że 74% spożywało słodycze raz dziennie (10). W badaniach własnych zaobserwowano zależność pomiędzy miejscem za-mieszkania badanych a częstością spożycia słodyczy. Do najczęściej spożywanych przez dzieci słodyczy należy czekolada (24,1%, n=70) oraz ciasto mamy lub bab-ci (19,7%, n=57). Na trzebab-cim miejscu znalazły się batony w czekoladzie (14,1%, n=41). Najrzadziej spożywane przez dzieci są ciasteczka kruche (7,6%, n=22) oraz
cukierki oblane czekoladą (6,6%, n=19). Z kolei wg rodziców najczęściej (tab. I) dzieci spożywają batony w czekoladzie i landrynki, następnie ciasteczka kruche i suszone owoce. Dzieci, których rodzice zadeklarowali spożycie słodyczy raz w ty-godniu, najczęściej wybierają domowe wypieki. Wszystkie uzyskane od rodziców odpowiedzi na pytania dotyczące rodzaju słodyczy i częstości spożycia zestawione zostały w tab. I. Wyniki uzyskane w badaniu Bonieckiej i współpr. (7) wskazują, że 91% badanych najczęściej w formie przekąski spożywało batony i czekoladę (7).
Łaboda i współpr. wykazały z kolei, że najczęściej spożywanym słodkim
przysma-kiem były drożdżówka i czekolada mleczna (11).
Ta b e l a I. Rodzaj i częstość spożycia słodyczy przez dzieci wg rodziców
Ta b l e I. Type and frequency of consumption of sweets by children according to their parents
Rodzaj słodyczy Codziennie
3–4 razy w tygodniu 2 razy w tygodniu 1 raz w tygodniu Nie spożywam n % n % n % n % n % Batony w czekoladzie 8 3,3 22 9,2 35 14,6 75 31,3 100 41,6 Czekolada gorzka 0 0,0 5 2,1 10 4,2 23 9,6 202 84,1 Czekolada mleczna 6 2,5 27 11,3 36 15,0 93 38,7 78 32,5 Czekolada biała 0 0,0 0 0,0 9 3,7 29 12,1 202 84,2
Czekolada gorzka z dodatkami 1 0,4 3 1,3 8 3,3 15 6,3 213 88,7 Czekolada mleczna z dodatkami 2 0,8 5 2,1 20 8,3 58 24,2 154 64,2 Czekolada biała z dodatkami 2 0,8 2 0,8 4 1,7 21 8,7 211 87,9 Ciastka oblane czekoladą z nadzieniem 2 0,8 9 3,7 27 11,3 72 30,0 130 54,2 Ciastka typu wafelek z nadzieniem 3 1,3 19 7,9 41 17,1 90 37,5 87 36,2
Ciasteczka kruche 7 2,9 22 9,2 39 16,2 94 39,2 78 32,5
Domowe wypieki 4 1,7 14 5,8 31 12,9 100 41,7 91 37,9
Cukierki czekoladowe 5 2,1 18 7,5 27 11,3 52 21,6 138 57,5
Landrynki 8 3,3 16 6,7 26 10,8 50 20,8 140 58,3
Cukierki typu toffi, krówka itp. 3 1,3 7 2,9 19 7,9 53 22,1 158 65,8 Chipsy z suszonych owoców 2 0,8 7 2,9 5 2,1 25 10,4 201 83,7 Chipsy z suszonych warzyw 1 0,4 1 0,4 4 1,7 4 1,7 230 95,8
Suszone owoce 7 2,9 6 2,5 6 2,5 29 12,1 192 80,0
Batony z musli 5 2,1 5 2,1 6 2,5 31 12,9 193 80,4
Wafle ryżowe oblane czekoladą 5 2,1 5 2,1 7 2,9 27 11,3 196 81,6 Domowe ciasteczka owsiane 2 0,8 10 4,2 2 0,8 39 16,3 187 77,9
Badania własne wykazały, że najczęściej dzieci spożywają słodycze w domu, a następnie u babci. Wskazują na to odpowiedzi zarówno dzieci, jak i rodziców. Zaobserwowano słabą zależność statystyczną pomiędzy miejscem spożycia sło-dyczy, a miejscem zamieszkania. Z odpowiedzi zarówno dzieci (67,9%, n=197)
jak i rodziców (74%, n=177), wynika, że badani najczęściej spożywają słodycze po południu w czasie trwania podwieczorku oraz na II śniadanie. Jedynie 26,9% (n=78) ankietowanych uważa, że spożywa za dużo słodyczy. Zdanie przeciwne miało 39,7% (n=97) dzieci a 33,4% (n=97) badanych nie potrafi ło tego określić. W opinii 46% (n=111) rodziców, ich dzieci spożywają za dużo słodyczy. Istnieje słaba zależność (V Cramera=0,2) pomiędzy miejscem zamieszkania dzieci a opi-nią ich rodziców na temat zbyt częstego spożycia słodyczy. Wyniki wielu prac badawczych (1, 4, 6, 7) również wcześniejszych badań własnych (12) wskazują na tendencję wzrostową w częstości spożycia słodyczy i słodkich przekąsek. Słodycze są spożywane przez różne grupy populacyjne (5, 13) w szczególności przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym.
WNIOSKI
1. Słodycze są zbyt częstym składnikiem jadłospisów dzieci wobec obowiązu-jących zaleceń żywieniowych.
2. Wykazano dużą zgodność odpowiedzi dzieci i rodziców na zadawane im py-tania.
3. Konieczna jest edukacja żywieniowa dotycząca zasad prawidłowego żywienia skierowanych do dzieci i ich rodziców.
A. B i e l a s z k a, J . K a r d a s, A. K i c i a k, E. S z c z e p a ń s k a, E. G r o c h o w s k a- N i e d w o r o k, J. R o m a ń s k a, M. K a r d a s PREFERENCES OF CONSUMPTION OF SWEETS AND OTHER SNACKS
IN THE GROUP OF THE EARLY SCHOOL CHILDREN S u m m a r y
Introduction. Way of feeding and eating habits among school children in many country, also in
Poland are cause of epidemiologist and nutritionists anxiety due to increasing epidemic of obesity, overweight and threat of diseases. Sweets are very popular confectionery, from one year to the next their consumption rising, mainly among children and youth.
Aim. The main purpose of the study was analysis of the frequency of sweets consumption by early
school children and to determine which type of sweets they consume most often.
Material and methods. The researches were carried out among 290 students in the Silesia Province
attending different primary schools and 240 parents. In the study were used two original questionnaires separately for children and their parents. The questionnaire included questions about: frequency of eating sweets, type of the most-chosen sweets and the most often circumstances of consumption. The results were subjected to statistical analysis using the chi-squared test and V Cramer’s factor.
Results. Surveyed children (91%) like eating sweets, what has been confi rmed by their parents (97%).
There was a weak relationship between the place of residence and sweets consumption. Analysis of the frequency of consumption has shown that 42,2% of children consume sweets several times a week, while 22,8% every day. Children, who declare that they like to eat sweets reach for it more often, especially every day and several times a week. Observed differences are statistically signifi cant.
Conclusions. Sweets are common ingredient in children’s diet however, they do not often eat health
snack. There was statistically signifi cant relationship between the place of residence and the frequency of eating sweets. Thera were high compliance among children’s and parent’s answer. It is necessary to educate children and parents and parents about principles of healthy eating.
PIŚMIENNICTWO
1. Kostecka M.: Prawidłowe żywienie dzieci w wieku wczesnoszkolnym jako niezbędny element profi laktyki chorób cywilizacyjnych. MONZ, 2014; 20(2): 208-213. – 2. Frary C. D., Johnson R.K., Wang M.Q.: Children and adolescents choices food and beverages high in added sugars are associated with intakes of key nutrients and food groups. J. Adolesc Health, 2004; 34: 56-63. – 3. Qverby N.C., Lillegaard I.T, Johansson L, et al.: High intake of added of added sugar among Norwegian children and adolescents. Publ. Health Nutr., 2003; 7(2): 285-293. – 4. Mrdjenovic G., Levitsky D. A.: Nutritional and energetic consequences of sweetened drink consumption in 6 to 13 year old children. J. Pediatr., 2003; 142: 604-610. – 5. Kozłowska-Wojciechowska M., Makarewicz-Wujec M.: Badanie preferencji żywie-niowych dzieci w wieku przedszkolnym. Roczn. PZH, 2005; 56: 165-169. – 6. Jonczyk P., Potempa M., Kajdaniuk D.: Analiza stopnia odżywiania i zaburzeń odżywiania oraz charakterystyka przyzwyczajeń żywieniowych i aktywności fi zycznej wśród dzieci szkolnych w wieku 6–13 lat w mieście Piekary Śląskie. Pediatr. Med. Rodz., 2015; 11(3): 302-314. – 7. Boniecka I., Michota-Katulska E., Ukleja A., Czerwonogrodzka A., Kowalczyk E., Szczygłowska A.: Zachowania żywieniowe wybranej grupy dzieci w wieku szkolnym w aspekcie zagrożenia otyłością. Przeg. Lek., 2009; 66(1-2): 49-51. – 8. Hacket A. F., Gibbon M., Sratton G.: Dietary intake of 9-1-year-old and 11-12-year-old children in Liverpool. Public. Health Nutr., 2001; 5(3): 449-455. – 9. Tuczyńska-Bogucka V.: Nawyki żywieniowe uczniów szkół ponadpodstawowych w świetle założeń dietoprofi laktyki chorób cywilizacyjnych. Ann. UMCS Sect D, 2005; 15(16): 82-86. – 10. Hegde P. P., Ashok Kumar B. R., Ankola A.: Sugar consumption pattern of 13-year-old school in children in Belgaum city. Karnataka J Indian Soc Pedod Prev Dent, 2005; 23 (4): 165-167.
11. Łaboda D., Gawęcki J.: Wrażliwość smakowa młodzieży szkolnej a spożywanie przez nią słodkich napojów, słodyczy i słonych przekąsek. Probl. Hig. Epidemiol., 2011; 92(4): 983-986. – 12. Bielaszka A., Grochowska-Niedworok E., Kiciak A., Szczepańska E., Kardas M., Całyniuk B., Zima-Dańczyk A.: Preferencje żywieniowe dzieci w wieku 7–10 lat. Ann. Acad. Med. Siles., 2014; 68(4): 187-191. – 13. Kiciak A., Całyniuk B., Grochowska-Niedworok E., Kardas M., Dul L.: Zachowania żywieniowe mło-dzieży z województwa śląskiego. MONZ, 2014; 20(3): 296-300.
