Witold Gumiński,Jan Fiedorczuk
Dudka, gm. Wydminy, woj.
suwalskie, st. 1
Informator Archeologiczny : badania 22, 10-11
J O NEOLIT
R ozp o zn an o w 1988 r.: osiedle " sta rsz e " ■ s tre fę zw arteg o z a g o sp o d a ro w a n ia b e z p o ś re d n ie go z a p le c z a c e n tr u m o sa d y , w p o s ta c i k ilk u n a s tu Ja m z g ru p o w a n y c h d o o k o ln le w okół o b ie k tu 8 1 /9 0 [por. Jego c h a ra k te ry s ty k ę w s p ra w o z d a n ia c h z la t 1S84 - 1S86), o raz, o sied le 'm ło d sz e " - d a lsz y fra g m e n t u k ła d u podom ow ego w form ie zw artego k o m p le k su Ja m g o sp o d a rc z y c h o ra z n a z ie m n e j bud o w li m ieszk aln ej {"chaty") o fu n k cji zagrody. P o zy sk an o b o g aty zesp ó ł źródeł, k tó re u m o żliw iają c h a ra k te ry s ty k ę c e c h k u ltu ro w y c h każdej z o sa d (m .ln. u ja w n ia ją ró ż n o ro d n e form y zachow a/k g o sp o d arczy ch ).
W o c e n ie g en ety c zn ej u w a ru n k o w a ń p o w sta n ia o sa d . n a le ż y o d w o łać się do w zorców e n o llty c z n y c h k u lt u r P o łu d n ia , głów nie s tr e f M ałopolski (o s a d a "starsza") 1 W ołynia (o s a d a “m łodsza").
B a d a n ia p rzy n io sły ta k ż e d o d a tk o w e efekty, a m ianow icie o d k ry cie u n ik ato w eg o zesp o łu grab o w eg o lu d n o ś c i k u ltu r y pó źn ej c e ra m ik i sz n u ro w e j (ok. 1800 · 1750 p .n .e .), u jaw n iająceg o fuzję tra d y c ji k rę g u p rz y k a rp a c k le g o o ra z k ręg u u g ru p o w a ń n a d ta b s k lc h . W y posażenie g ro b u stan o w iły : 2 n a c z y n ia , to p ó r k a m ie n n y , ozd o b a · w isior w y k o n a n a z b u rs z ty n u o raz liczny z e sp ó l w ytw orów k a m ie n n y c h , w ty m m .ln . 2 0 g ro d k ó w s trz a ł do tu k u .
M a te ria ły 1 d o k u m e n ta c ja s ą przech o w y w an e w Z akładzie P ra h isto rii P olski in s ty t u tu P ra h isto rii UAM W P o z n a n iu .
B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
I
D ębczyno, woj. k o sz a liń sk ie , s t. 5 3 · p a trz w czesne średniow iecze.D rążgów K olonia, gm . Ułęż. woj. lu belskie, s t. 1 - p a trz o k re s w pływ ów rzy m sk ich .[
D u d k a , g m . W y d m in y , w o j. » u w a U k le ,= E L J_______________
B a d a n ia prow adził d r W itold G u m lń s k l p rzy w sp ó łu d z ia le m g r J a n a F le d o rc z u k a . F in a n s o w a ł WKZ w S u w a łk a c h . C zw arty se z o n b a d a ń . O sad n ictw o z ró żn y ch o k resó w n eo litu , głów nie ty p Z c d m a r, ta k ż e ś la d y o sa d n ic tw a m ezolltycznego.B a d a n ia m i o b jęto o b s z a r 3 3 m 2 . O d południow ego w sc h o d u p o sz e rz a n o śro d k o w ą część w y k o p u I (21 m a ) w rejo n ie górn eg o z ało m u b rz e g u w yspy. W leżących p od d a r n ią dw óch p o d w a rs tw a c h torfów c z a rn y c h z n a jd o w a n o liczne zab y tk i n eo lity czn e z c e ra m ik ą n a le ż ą c ą głó w n ie do u g ru p o w a n ia Zed m a r. Poniżej torfów c z a rn y c h 1 leżą cy ch p od n im i p lask ó w , w s m u g a c h żw iru z b r u n a tn y m to rfem n a tra fia n o n a d a lsz e n ieliczn e śla d y o sa d n ic tw a p re- b o re a ln e g o (C -14: 7 7 6 0 + - 150 bc, G d-4305] w p o sta c i w iórów I o d łu p k ó w k rz e m ie n n y c h , kości zw ierzęcy ch 1 n a rz ę d z i k o śc ia n y c h (fr. d łu ta 1 ostrza). Nowym e le m e n te m w w ykopie I J e s t od k ry cie n a Jego południow o zach ó d n im s k r a ju s k u p is k a k a m ie n i przy n ie m a l z u p e łn y m b r a k u In n y c h zab y tk ó w w ty m rejonie.
W p ó łn o cn ej c z ę śc i w y sp y (70 m od w ykopu I) otw orzono w ykop 111 (18 m a }, k tó ry p rz e c in a brzeg w o b rę b ie niew ielkiej zato czk i. W brzegow ej części w yspy w to rfa c h c z a rn y c h (m iąższo ści ok. 7 0 cm ) w y s tę p u ją liczne zab y tk i neolityczne dzielące się stra ty g ra fic z n ie . W leżącym od g ó ry to rd e c z a rn y m sp ła sz c z o n y m w y stęp u je c e ra m ik a z d o m ie sz k ą m in e ra ln ą o rn a m e n to w a n a s z n u r e m . Pod n im w torfie c z a rn y m g ru zełk o w aty m zn ale zio n o z a b y tk i k u ltu r y a m fo r k u lis ty c h - p ó ł rozgniecionej n lczd o b lo n cj am fo ry I tu ż ob o k b u rs z ty n o w y g u z z V -k sz ta łtn y m o tw o rem . Niżej w d w óch p o d w a rstw a c h c z a rn y c h siln ie sp ła sz c z o n y c h torfów w y stęp o w ała Już tylko c e ra m ik a ty p u Zed m a r z d o m ieszk am i o rg a n ic z n y m i lu b o rg a n ic z n o -m in e ra in y m l. No w o ścią J e s t tu n a tr a fie n ie n a k o ści ludzkie: k a lo ta czaszk i, fra g m e n ty In n e j, k lik a zębów , fr. k o śc i udow ej. W p la s k a c h p od to rfam i z n ajd o w an o Ju ż tylko p o jed y n cz e z a b y tk i k o śc ia n e I k rz e m ie n n e (m .in. w ysoki trap ez, d łu g ie k o śc ia n e ostrze). W o d c in k u w y k o p u III o b e jm u ją c y m w łaściw ą m isę p o jeziern ą p rz e k o p a n o w arstw y o rg a n ic z n e do g łęb o k o ści ok. 2 ,5 m, z n a jd u ją c w n ic h 2 o k a z a le zab y tk i. W torfie g ru zełk o w aty m z p o c z ą tk u o k re s u s u b b o re a ln e g o m a sy w n e n a rz ę d z ie z k o ści długiej z ryleow alym końcem , a w torfle d e try tu so w y m z o k re s u b o re a ln e g o lu b w czesn eg o a tla n ty c k ie g o - s t a r a n n ie w y k o n a n ą k ró tk ą m o ty k ę z rogu Jelen ia z w yżło b io n y m z n a k ie m “X" n a g ó rn e j p o w ierzch n i przy otw orze.
W o b e c n y m sezo n ie u z y sk a n o 19846 k o ści ry b i zw ierząt, 3 2 4 7 fr. neolitycznej c e ra m ik i (głów nie ty p u Zed m a r, a le ta k ż e n ie lic z n ą k u ltu ry n ie m e ń sk ie j, k u ltu r y p u c h a ró w lejkow atych, k u ltu r y a m fo r k u lis ty c h l sch y łk o w o n eo llty czn ą sz n u ro w ą). 1165 zab y tk ó w k rz e m ie n n y c h . 1 3 1 k a m ie n n y c h , 51 k o śc ia n y c h i rogow ych (m otyka, kilof, o d cięte p a ro s tk l poroży, o s trz a , d łu ta , w isio rk i z zębów w ty m 1 z n a c ię c ia m i, k ość z d o b io n a rz ę d e m n a c ię ć n a k raw ęd ziach ), 2 b u rs z ty n o w e (w sp o m n ia n y g u z I fr, k rą ż k a z sz e ro k im o tw o rem 1 n a c in a n ą k raw ęd zią), 10 fo sy łn y ch I p a r ę d re w n ia n y c h . P o b ra n o m o nolity profilu do b a d a ń p a le o b o ta n ic z n y c h (m gr D. N alepka z IB ΡΛΝ w K rakowie).
B a d a n ia b ę d ^ k o n ty n u o w a n e .
P o lsk a A k a d e m ia N a u k In s ty tu t I lis- torll K u ltu ry M a te ria ln e j Z a k ła d E poki K am ien ia w W arszaw ie______
Inform a tor A rchepłogfczny i 9 S S
11
G ąsk i, gm . G niew kow o, woj. bydgoskie, s t. 18 - p a Ir z o k re s w pływ ów rzy m sk ich . G ra b in a , gm . Ł ąck. woj. płockie, s t. 5 · p a trz p aleo lit 1 m ezolit.
W ojew ódzki O śro d e k A rcheologicz n o -K o n se rw a to rsk i w Z a m o śc iu
B a d a n ia prow adził m gr J a c e k B uszcw lcz. fin a n s o w a ! WOA-K w Z a m o śc iu . D rugi sezo n b a d a ń . O s a d a k u ltu ry p u c h a ró w lejow atych, ś la d y o sa d n ic tw a k u ltu r y a m fo r k u lis ty c h 1 k u ltu r y c e ra m ik i s z n u ro w e j. G rób lu bełsk o -w o ły ń sk iej k u ltu r y c e ra m ik i m alow anej.
K o n tu n u o w a n o p ra c e rato w n icze p o d jęte Je sle n lą 1087 r. O d k ry to w ted y g ró b k u ltu ry lu b elsk o -w o ły ń sk iej c e ra m ik i m alo w an ej w ypo sażo n y w liczne n a c z y n ia I w y ro b y k rz e m ie n n e , p o n a d to o d sło n ięto zaw alisk o p ie c a u p o d sta w y k tó reg o zn alezio n o cza sz k ę lu d zk ą. W szy stk o to zalegało w w ykopie 2 /8 7 .
W w ykopie 3 / 8 7 częściow o o d sło n ięto sz c z ą tk i sp a lo n e j c h a ty (w ty p ie try p o lsk lej “płosz- czadki") zaw ierającej liczne n a c z y n ia k u ltu ry p u c h a ró w lejkow atych, d u ż e frag m en ty c e ra m ik i try p o lsk lej o ra z ró żn e z a b y tk i k o ś c la n c 1 k rzem ien n e.
W 19 8 8 ro k u p rz e b a d a n o łą c z n ie 5 w ykopów o p o w ierzch n i 140 m a . D wa w ykopy u s y tu o w a n o n a n le p rz e b a d a n c j części c h a ty . W Jed n y m z w ykopów (4 /8 8 ) o d sło n ię to k ilk a ro zb ity ch n a c z y ń , a w Jed n y m z n ic h n a tra ilo n o n a zw ęglone z ia r n a zboża. P ró b k ę z ia re n o d d a n o do a n a liz y radiow ęglow ej.
W In n y ch w y k o p ach u lo k o w an y ch w p o b lisk ich p a rtia c h o sa d y o d sło n ię to liczne i ró ż n o ro d n e o b iek ty , w śró d k tó ry c h n a szczeg ó ln ą uw ag ę z a słu g u je ja m a З В /Э /8 8 o głęb o k o ści 8 6 c m 1 ś re d n ic y ok. I m . w d e n n e j części całkow icie w y p ełn io n a fra g m e n ta m i n a c z y ń k u ltu ry p u c h a ró w lejk o w aty ch i k u ltu ry try p o lsk lej. Z tego s k u p is k a w yklejono co n a jm n ie j 10 form n aczy n io w y ch o ra z w ydobyto p ró b k ę w ęgla drzew nego, k tó rą o d d a n o do a n a liz y radiow ęglow ej.
P o d czas w y k o p alisk p o zy sk an o liczny m a te ria ł zabytkow y, w tym w iele n a rz ę d z i k o ś c ia n y c h 1 k rz e m ie n n y c h , m. In. k ilk a s ie k ie r k rz e m ie n n y c h (w śród n ic h m a łą c z w o ro ścien n a s ie k ie rę z p a sia ste g o k rz e m ie n ia w ołyńskiego, z a liczan ą do k u ltu r y amTor k u listy c h ) o ra z połów kę to p o ra k a m ie n n e g o typow ego d la k u ltu r y c e ra m ik i szn u ro w ej.
G rz y b ó w , g m . S t a i z ó i r , ▼oj. ta r n o b r z e s k ie » • t . I
B a d a n ia prow adzili m gr m g r Ew a I K rzysztof G arbaczow ie. F in a n s o w a ła KIZChS "Siarkopol" w G rzybow le. CzwarLy se z o n b a d a ń . G robow iec k u ltu r y p u c h a ró w lejk o w aty ch . Ś la d y o sa d n ic tw a z w czesnej epoki b rą z u . C m e n ta rz y sk o k u ltu ry p rzew orskiej.
P rz e b a d a n o o b s z a r o p o w ierzch n i 100 m 2. K o n stru k c je k a m ie n n e .
O d sło n ię to d a ls z e frag m en ty k o n s tru k c ji k a m ie n n y c h , co um ożliw iło częściow o z in te r p re to w a n ie Ich funkcji. O d k ry to d ru g i kopiec, zn a c z n ie zniszczony. Na Jego d n ie zach o w ały się sz c z ą tk i k o stn e o ra z frag m en ty c e ra m ik i k u ltu ry p u c h a ró w lejk o w aty ch . Powyżej o d sło n ięto g ro c lk se rc o w a ty o ra z n a c z y n ie z w czesn eg o b rą z u .
P o łączen ie o d k ry teg o w ty m ro k u k o p c a w raz z fra g m e n te m o b sta w y z k u ltu r ą p u c h a ró w lejk o w aty ch pozw ala n a d o k ła d n ie js z e d a to w a n ie części k o n s tru k c ji k a m ie n n y c h , o d sło n ię ty c h w u b ieg ły ch s e z o n a c h : pierw szego k o p ca o raz Jego o b staw y . W p o b liżu g ro b o w ca n a tra fio n o n a b r u k k a m ie n n y , k tó reg o fu n k c ja o ra z ch ro n o lo g ia n ie zo stały Jeszcze o k reślo n e.
C m e n ta rz y sk o ciało p aln e.
O d k ry ło 7 k olejnych grobów c ia ło p a ln y c h popielnicow ych o ra z Jam ow ych. Z g ro b ó w w ydo b y to m . In. c z e rn io n e p opielnice, p rzy staw k i, u m b o , grot, nożyce, n o ży k sierp Ik o w aty , 2 ostrogi, Igłę. N a u w ag ę z a słu g u je c z e rn io n a p o p ieln ica n a w ysokiej nóżce [grób 28], o zd o b io n a trz e m a p la sty c z n y m i listw am i, o śm io m a u c h a m i o raz o rn a m e n te m “zygzakow atym ".
U chw ycono z a ry s w a rstw y c ia ło p a le n ia od s tr o n y p ó łn o cn o -w sch o d n iej 1 w sc h o d n ie j. W w arstw ie tej o d sło n ięto z a ry s ow alnej Ja m y o k sz ta łc ie zbliżonym do z a ry s u pochów ków zw ierzęcych, o d k ry ty c h w p o p rz e d n ic h se z o n a c h . W obiekcie tym , o g ran iczo n y m w d olnej p a rtii k a m ie n ia m i w yeks plorow a no fra g m e n ty p rz e p a lo n y c h kości.
M ateria ły o raz d o k u m e n ta c ja z n a jd u ją się w B iurze B a d a ń 1 D o k u m e n ta c ji Z ab y tk ó w w T a rn o b rz e g u . B a d a n i· b ę d ą k o n ty n u o w a n e . B iu ro B a d a ń 1 D o k u m e n ta c ji Z ab y t- ków w T a rn o b rz e g u ________________ I G ró d e k n a d B u g ie m ,
