ANNA WOħNIAK *
PORTRET UCZONEGO
O PROFESORZE JANIE ORĐOWSKIM
NA JUBILEUSZ 50. LECIA PRACY NAUKOWEJ
PiĊüdziesiĊciolecie pracy zawodowej to bardzo dđugi i waĪny etap w Īyciu kaĪdego aktywnego czđowieka. PiĊüdziesiĊciolecie pracy naukowej, dydak-tycznej i organizacyjno-badawczej w Īyciu uczonego natomiast to zaiste etap szczególny, okres zawodowej aktywnoĞci, który nie zostawia jedynie mgli-stych wspomnieĔ, ale daje wymierny i namacalny Ğlad dziađalnoĞci i praco-witego Īycia. Pozostawia dorobek, ksiąĪki, publikacje uczniów, czyli utrwala ów Ğlad w pamiĊci innych. PiĊüdziesiąt lat pracy skđania zarazem do podsu-mowaĔ drogi zawodowej, do snucia osobistych refleksji związanych z bilan-sem dokonaĔ twórczych oraz formuđowania konstatacji o charakterze re-asumpcji dotychczasowego dorobku naukowego. KaĪe kaĪdemu mądremu uczonemu postawiü pytanie o sens uprawianej dziađalnoĞci badawczej, pytanie, czemu to wszystko sđuĪy?
Taki wđaĞnie fakt, piĊüdziesiĊciolecie aktywnej twórczoĞci zawodowej, miađ miejsce w Īyciu i dziađalnoĞci naukowo-organizacyjnej Prof. Jana Orđow-skiego, nieocenionego i znanego w Polsce i za granicą slawisty ze Ğrodowiska lubelskiego. O tych dokonaniach zawodowych Ğwiadczy wydana przez wy-dawnictwo UMCS w roku 2010 Bibliografia prac 1959-20091, dokumentująca
wszystkie rodzaje dziađaĔ Profesora. A są to osiągniĊcia wielkiego formatu: publikacje, udziađ w konferencjach naukowych, odczytach naukowych i popu-larnonaukowych, zarówno krajowych jak i zagranicznych, uczestnictwo w Īy-ciu naukowo-organizacyjnym polskiej rusycystyki, ksztađcenie i opiniowanie
PROF. DR HAB. ANNA WOħNIAK – kierownik Katedry Literatury Rosyjskiej w Instytucie Filologii SđowiaĔskiej KUL; adres do korespondencji: Al. Racđawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: anewoz@kul.lublin.pl
kadry w zakresie literaturoznawstwa slawistycznego, co uwidacznia bogaty wykaz recenzowanych prac innych pracowników naukowych, recenzji wy-dawniczych ksiąĪek, opinii i wniosków w sprawie stopni naukowych mđod-szych kolegów rusycystów, wreszcie lista wypromowanych przez Profesora doktorów i tych osób, które dziĊki Jego Īyczliwej ocenie dorobku mogđy równieĪ rozwijaü swą karierĊ naukową na niwie rusycystyki polskiej.
Prezentacja osiągniĊü zawodowych wzbogacona jest w wydanej pracy jak-Īe ujmującym, personalistycznym wątkiem, mianowicie biografią napisaną przez samego Autora, zatytuđowaną O Īyciu moim opowieĞü. Szkic autobiogra-ficzny2,który – jak sądzĊ – kontynuuje ten rodzaj pisania o sobie samym przez wybitnych polskich uczonych slawistów, m.in. Ryszarda ĐuĪnego – Mistrza Jana Orđowskiego i autora wczeĞniejszej autobiografii3. Ów styl pisania
wy-rasta zarazem z tradycji przybliĪania pewnego wycinka z epoki powojennej rusycystyki polskiej przez Ğwiadków i czynnych uczestników tamtych czasów i Ğwiata minionych zdarzeĔ. Autobiograficzny szkic J. Orđowskiego dopeđnia imponujący wykaz róĪnorakich dokonaĔ Jubilata, uzyskuje wymiar Ğwia-dectwa wytrwađej i owocnej pracy uczonego, dydaktyka i czđowieka, Ğwiadec-twa zaznaczonego nie tylko przez sam pokaĨny dorobek naukowy, ale równieĪ wspartego postawą etyczną.
Pana Prof. Jana Orđowskiego, znanego uczonego, miađam zaszczyt spotkaü po swoim przyjeĨdzie do Lublina w koĔcu 1982 roku, korzystaü z Jego wiedzy i naukowej kompetencji, jako mđody doktor – przy róĪnych naukowych dzia-đaniach organizowanych w KUL, a wiĊc konferencjach i zebraniach nauko-wych, wreszcie doĞwiadczaü osobiĞcie Jego niezwykđej ĪyczliwoĞci i dobroci. Miađam ponadto tĊ sposobnoĞü, aby znaleĨü siĊ w gronie mđodszych pracow-ników naukowych, którym Profesor swymi recenzjami pomagađ w osiąganiu kolejnych szczebli kariery naukowej. Chciađabym wiĊc Panu Profesorowi zđo-Īyü za to wszystko wyrazy szczerego podziĊkowania i podzieliü siĊ kilkoma refleksjami, do jakich skđania Jego ksiąĪeczka.
OtóĪ, osiągniĊcia piĊüdziesiĊciu lat pracy naukowej, publikacyjnej i orga-nizacyjnej Prof. J. Orđowskiego ilustrują (do tej pory) nastĊpujące liczby: 553 publikacje naukowe, udziađ w 157 konferencjach naukowych, zarówno krajowych jak i zagranicznych, 43 odczyty naukowe i popularnonaukowe, 4 wypromowanych przez niego doktorów, wykaz recenzji w przewodach
dok-2 Zob. OĪyciu moim opowieĞü. Szkic autobiograficzny, tamĪe, s. 98-122.
3 R. Đ uĪ n y, Autor o sobie samym, czyli szkic do biografii, [w:] Ryszard ĐuĪny, Spis publikacji 1955-1997, red. G. Przebinda, J. ĝwieĪy, Kraków 1097, s. 68-86.
torskich i habilitacyjnych, lista recenzowanych prac na stopnie naukowe i tytuđy profesora. To zaiste olbrzymi dorobek w zakresie polskiej rusycystyki i slawistyki drugiej pođowy XX i początku XXI w., ale za tymi danymi liczbo-wymi kryje siĊ przede wszystkim jeszcze inny istotny rys, czyli osobowoĞü czđowieka, niezwykđa pracowitoĞü, naukowa rzetelnoĞü i aktywnoĞü, szeroka tematyka poruszanych zagadnieĔ naukowo-badawczych, naukowe ambicje i konsekwencja w dziađaniu. Przyglądając siĊ bibliografii prac naukowych Profesora nie sposób oprzeü siĊ wraĪeniu, Īe poĞród tych kilkuset pozycji niemađe miejsce zajmują wđaĞnie recenzje prac polskich rusycystów, mono-grafii i tomów zbiorowych. Wydaje siĊ, Īe Pan Profesor gorliwie zrecenzowađ niemalĪe cađy dorobek naukowy polskiej rusycystyki koĔca XX i początku XXI w. Nie ma w tym stwierdzeniu zbyt duĪej przesady, poniewaĪ nic z nowoĞci naukowych, oczywiĞcie zasđugujących na odnotowanie, nie mogđo umknąü recenzenckiej uwadze Profesora.
Warto przytoczyü pewne fakty i wątki z autobiograficznego szkicu Pro-fesora, poĞwiĊconego Jego karierze zawodowej i drodze Īyciowej, kreĞlącego w ciekawej narracji poszczególne etapy Īycia: dzieciĔstwo, spĊdzone na kieleckiej wsi u podnóĪa Gór ĝwiĊtokrzyskich, okres wojny i okupacji nie-mieckiej, nauka, wspomnienia o pierwszych nauczycielach, okres mđodoĞci i studiów, kariera zawodowa, informującego o gđównych momentach Īycia naukowego i etapach naukowego dojrzewania oraz czasie juĪ w peđni dojrzađej twórczoĞci naukowej i badawczej.
Autobiografia, zatytuđowana O Īyciu moim opowieĞü. Szkic autobiogra-ficzny, barwna i zajmująca, stylizowana jest na formĊ quasi-literacką, czemu sprzyja stylistyka opowiadania o swym Īyciu i biografii zawodowej z perspek-tywy czasowej, z dystansu lat. W tej opowieĞci Autor przybliĪa równieĪ w ciekawy, osobisty sposób czasy okupacji, notuje wzmianki o okresie, w ja-kim przyszđo ksztađtowaü siĊ powojennej dyscyplinie badaĔ nad literaturą, kulturą i jĊzykiem rosyjskim, a wiĊc czasach nieđatwych, sygnowanych przez oficjalne przejawy indoktrynacji, sowietyzacji i ideologicznej poprawnoĞci. Szkic ten uzmysđawia, jak trudno byđo w okresie ideologizacji rusycystyki wytyczaü sobie wđasną drogĊ poszukiwaĔ naukowych, staraü siĊ mimo wszystko o niezaleĪnoĞü badawczą, omijaü pokusy i róĪne ideologiczne pre-sje, wreszcie pokazuje, jak odlegđe to jednak czasy, jakĪe odmienne (po-zytywnie i negatywnie) od dzisiejszych, peđne zmagaĔ, trudów Īyciowych, ale i radoĞci pđynącej z realizacji zawodowych i Īyciowych planów.
Jan Orđowski po skoĔczeniu Liceum Pedagogicznego w Bodzentynie pod-jąđ w 1953 r. studia Warszawie, najpierw w WyĪszej Szkole Pedagogicznej,
a potem kontynuowađ studia magisterskie na Uniwersytecie Warszawskim, ukoĔczyđ je w 1957 r. OĪeniđ siĊ i rozpocząđ pracĊ nauczyciela w KraĞniku, a nastĊpnie podjąđ 3-letnie zaoczne studia w gdaĔskiej WSP i zakoĔczyđ je pracą magisterską z zakresu dydaktyki. Kolejny etap jego drogi zawodowej przebiegađ juĪ w Lublinie, gdzie w latach 1960-1962 rozpocząđ pracĊ w Stu-dium Nauczycielskim. Pierwsze publikowane prace Profesora – „o Ğwiatowo--wychowawcze” wedđug jego okreĞlenia – dotyczyđy dydaktyki i metodyki nauczania jĊzyka, coraz bardziej jednak zmierzađ on ku rusycystyce, co zna-mionowađy takie fakty, jak kolejne staĪe jĊzykowe i naukowe w Moskwie, a zwđaszcza inspirujące spotkanie z prof. Ryszardem ĐuĪnym. To pod jego opieką promotorską J. Orđowski przygotowađ i obroniđ w 1971 r. pracĊ dok-torską na temat polskich przekđadów poezji Mikođaja Niekrasowa, wydaną rok póĨniej w formie ksiąĪki pt. Niekrasow w Polsce (lata 1856-1914)4. J.
Orđow-ski tym samym otworzyđ listĊ uczniów wydoktoryzowanych przez R. ĐuĪne-go i w Ğwiecie rusycystyki zostađ obdarzony zaszczytnym mianem jego „pierw-szego ucznia”.
Od doktoratu, jak pisze Autor, rozpoczyna siĊ „wrastanie w rusycystykĊ”, a w latach 70. coraz bardziej rozwijają siĊ jego intensywne badania nad literaturą rosyjską. W obszernym dorobku naukowym J. Orđowskiego, na jaki skđada siĊ kilkaset pozycji bibliograficznych, w tym ksiąĪek, artykuđów naukowych i studiów, moĪna wyodrĊbniü podstawowe nurty zainteresowaĔ. Pierwszy z nich to recepcja literacka, najpierw dotycząca oddziađywania dzieđ i wpđywu pisarzy rosyjskich na polskie Īycie literackie, a potem odwrotna relacja, czyli wątki i inspiracje polskie w literaturze rosyjskiej, co stanie siĊ szczególnie ulubionym polem badawczym Profesora przez dđugie lata. Te etapy badaĔ odzwierciedlone zostađy w ksiąĪce Aleksy K. Tođstoj. Z dziejów polsko-rosyjskich związków kulturalnych5, która stađa siĊ podstawą do ko-lokwium habilitacyjnego w 1975 r., przeprowadzonego na Wydziale
Huma-4 Zob. J. O rđ o w s k i, Niekrasow w Polsce (Lata 1856-1914), Wrocđaw–Warszawa– Kraków–GdaĔsk: Zakđad Narodowy im OssoliĔskich, 1972; zob teĪ: Mikođaj Niekrasow. Wybór poezji, wstĊpem i komentarzem opatrzyđ J. Orđowski, Wrocđaw–Warszawa–Kraków– GdaĔsk, Zakđad Narodowy im OssoliĔskich, 1977, ss. 338.
nistycznym UMCS. Studia nad twórczoĞcią A. Tođstoja pojawią siĊ jeszcze w kolejnych latach pracy badawczej6.
Zainteresowania recepcyjne związane z „kwestią polską”, jak okreĞla ten nurt eksploracji sam Profesor, motywy i tematy polskie w literaturze rosyj-skiej, zaistniađy natomiast w waĪnej ksiąĪce zatytuđowanej Polska w zwier-ciadle poezji rosyjskiej okresu pierwszej wojny Ğwiatowej7. Tym kwestiom poĞwiĊcone byđy równieĪ liczne artykuđy i studia poruszające inspiracje pol-skie w poezji rosyjpol-skiej XX w. (u W. Briusowa, K. Balmonta, mniej znanej poetki pochodzenia polskiego M. Morawskiej), jak teĪ przybliĪające związki kulturowe miĊdzy literaturą polską i rosyjską, co znalazđo wyraz w badaniu wpđywu spuĞcizny A. Mickiewicza na poezjĊ rosyjską, czy oprócz tego w re-cepcji H. Sienkiewicza w Rosji i oddziađywania polskiego prozaika na ro-syjskie Īycie literackie początku XX w. Zwrot w stronĊ tychĪe zagadnieĔ badawczych implikowađ wspóđpracĊ J. Orđowskiego z polonistami lubelskimi (z prof. L. Ludorowskim) i aktywne uczestnictwo w Spotkaniach Sien-kiewiczowskich, odbywających siĊ w miejscach związanych z Īyciem polskie-go pisarza, a ponadto dawađ moĪliwoĞü dziađaĔ w ramach konferencji nau-kowych, organizowanych przez Lubelskie Towarzystwo Naukowe (z prof. E.Đochową), podejmujących wątek polskiej i europejskiej literatury moderni-stycznej. Profesor przedstawiađ na tychĪe spotkaniach naukowych problema-tykĊ polsko-rosyjskich relacji epoki modernizmu. Ów kierunek badaĔ nauko-wych wynikađ wszakĪe nie tylko z racji aktualnych dziađaĔ organizacyjnych Ğrodowiska lubelskich uczonych, ale wypđywađ takĪe z autentycznych poloni-stycznych zamiđowaĔ Profesora, o czym pisze on w swym szkicu, wspo-minając wczeĞniejsze skđonnoĞci naukowe ku badaniu literatury polskiej (m.in. prace o J. Czechowiczu, W. Syrokomli), stawađ siĊ równieĪ niejako kontynuacją tej linii komparatystycznych poszukiwaĔ naukowych, powino-wactw literackich polsko-rosyjskich, jakie wczeĞniej rozpocząđ w badaniach rusycystycznych R. ĐuĪny.
Nie moĪna pominąü dwóch jakĪe waĪnych prac Autora z lat dziewiĊü-dziesiątych, rozwijających jeden z gđównych nurtów badawczych, którym Profesor pozostađ wierny do dzisiaj, czyli tematykĊ polską w recepcji litera-tury rosyjskiej. Mam na myĞli ksiąĪki: Z dziejów antypolskich obsesji w
lite-6 T e nĪ e, Bibliografia prac, s. 20-23, pozycje 83, 92, 104, 106, 113, 116, 120, 128, 174, 184 i kolejne.
raturze rosyjskiej (1992) oraz Miecze i gađązki oliwne. Antologia poezji ro-syjskiej o Polsce (1995)8.
Autor, doskonađy znawca tematyki polskiej w literaturze rosyjskiej, w pierw-szej z tych publikacji, w obszernej monografii dokonuje oglądu „kwestii pol-skiej” z punktu widzenia stereotypów narodowych, antypolskich uprzedzeĔ i fobii, obecnych w literaturze, ujmując je w zbiorczym pojĊciu „antypolskich obsesji”. Monografia powyĪsza sytuuje siĊ w krĊgu bogatej literatury na tematy polsko-rosyjskie, dotyczące stereotypów literackich oraz etnicznych (wĞród polskich prac z tego zakresu, m.in. W. Lednickiego, R. ĐuĪnego, B. Galstera, A. KĊpiĔskiego, S. Golgart) i odznacza siĊ oryginalnym ujĊciem problemu, wiąĪąc negatywny i ewoluujący obraz i wzorzec Polaka nie tylko z wymiarem moralno-psychologicznym (np. kompleksem cywilizacyjnej ni Ī-szoĞci Rosjan wobec Polaków), ale takĪe z „rosyjską racją stanu”, jej „poli-tyczną koniecznoĞcią”9. Dzisiaj powiedzielibyĞmy, Īe praca ta dobitnie
poru-sza kwestie związane z kodem imperialnym literatury i kultury rosyjskiej. Próba przybliĪenia cađoĞciowej wizji modelu Polaka i Polski oparta jest w mo-nografii J. Orđowskiego na rozlegđym materiale badawczym zarówno w prozie, poezji, jak i publicystyce – od wieku XVIII, aĪ do przeđomowego roku 1917, poprzez XIX wiek polskich powstaĔ narodowowyzwoleĔczych, wiek, w któ-rym – zdaniem Autora – najmocniej i Ğwiadomie utrwaliđ siĊ negatywny ste-reotyp Polaka. W tej monografii jest takĪe uwydatniony burzliwy okres I woj-ny Ğwiatowej. KsiąĪka ukazuje zatem sprawy polskie interpretowane przez wielkich pisarzy (np. Puszkina, Gogola, Hercena, Turgieniewa, Dostojew-skiego, Tođstoja, Czechowa, Bđoka, filozofów Bierdiajewa, Rozanowa), wydo-bywa równieĪ z zapomnienia polonica u twórców minorum gentium, o mniej gđoĞnych nazwiskach. Nieocenioną jej zaletą jest zaprezentowanie, w sposób moĪliwie najbardziej obiektywny, zarówno zaĪartych obroĔców idei rosyjskiej z ich stereotypowym wizerunkiem antypatycznego Polaka (Dostojewski, Leskow, Czechow), jak i przedstawienie literackich obrazów zwolenników Polaków i sprawy polskiej wĞród pisarzy rosyjskich (A. Hercen, póĨny L. Tođ-stoj, W. Korolenko). Wieloaspektowa, obiektywna i mądra monografia J. Orđow-skiego potwierdza swą aktualnoĞü takĪe w dzisiejszej rzeczywistoĞci, nabiera
8 J. O rđ o w s k i, Z dziejów antypolskich obsesji w literaturze rosyjskiej. Od wieku XVIII do roku 1917, Warszawa 1992; t e nĪ e, Miecze i gađązki oliwne. Antologia poezji rosyjskiej o Polsce (Wiek XVIII-XX), wybrađ i oprac. J. Orđowski, Warszawa: WSiP, 1995.
nowego blasku w sytuacji odmienionych relacji polsrosyjskich, i ko-niecznie zasđuguje na wznowienie jej wydania.
W dziađalnoĞci Pana Profesora uderza nadzwyczajna aktywnoĞü i ruchli-woĞü, uwidoczniona w 157 konferencjach naukowych, odczytach, takĪe i tych popularnonaukowych, wygđaszanych nie tylko w Polsce i za granicą, ale takĪe wĞrodowisku lokalnym, lubelskim, m.in. w nieistniejącym juĪ dzisiaj klubie „Masza”. Bardzo twórczo rozwijađa siĊ powaĪna wspóđpraca naukowa z rusy-cystami czeskimi z OđomuĔca. Profesor peđniđ teĪ wiele funkcji uniwer-syteckich, byđ przez dđugie lata dyrektorem Instytutu Filologii SđowiaĔskiej na UMCS, prodziekanem Wydziađu Humanistycznego. Poza uczelnią ponadto dziađađ w róĪnych gremiach, w MAPRJAĐ i PTR, uczestniczyđ przez 3 ka-dencje w pracach Komitetu Sđowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk i wie-lokrotnie wspóđpracowađ z Centralną Komisją do Spraw Tytuđu Naukowego i Stopni Naukowych.
Nieodđączną czĊĞcią spuĞcizny naukowej oraz organizacyjnych dziađaĔ Profesora stađa siĊ wspóđpraca ze slawistyką na KUL, o czym muszĊ tutaj z cađą mocą powiedzieü, aby podkreĞliü naleĪyte miejsce Profesora w gronie zađoĪycieli filologii sđowiaĔskiej na tym Uniwersytecie. Sam Autor ksiąĪki pisze wprawdzie o tym etapie swej biografii naukowej, jednak z wđaĞciwą sobie niezwykđą skromnoĞcią. Chciađabym zatem niejako wydobyü z cienia zasđugi prof. Jana Orđowskiego w tej materii, unaoczniü wkđad, jaki wđoĪyđ w rozwój slawistyki kulowskiej, wspóđpracując od samych jej podwalin, od roku 1982, z prof. Ryszardem ĐuĪnym i Ğrodowiskiem slawistów z KUL. Profesor J. Orđowski bezsprzecznie odegrađ wielką rolĊ w micie zađoĪyciel-skim naszej filologii sđowiaĔskiej, od samego początku brađ bowiem udziađ w dziađaniach organizacyjnych nowej placówki, byđ aktywnym uczestnikiem i kilkakrotnym referentem comiesiĊcznych otwartych posiedzeĔ naukowych. W latach 80. byđ czđonkiem Rady Naukowej MiĊdzywydziađowego Zakđadu BadaĔ nad Kulturą BizantyĔsko-SđowiaĔską. Wreszcie w latach 1992-1998 podjąđ – jako profesor nadzwyczajny KUL – zajĊcia na filologii sđowiaĔskiej, prowadziđ wykđady z literatury rosyjskiej, üwiczenia i seminaria magisterskie, wypromowađ kilkunastu magistrów filologii rosyjskiej w zakresie literatury rosyjskiej. W ten sposób naleĪy uwypukliü niemađą rolĊ Profesora we wspie-raniu pod wzglĊdem dydaktycznym, kadrowym i naukowo-organizacyjnym rozwijającego siĊ w KUL nowego kierunku. Profesor aktywnie uczestniczyđ w pracach tego oĞrodka, w konferencjach naukowych, w dziađalnoĞci wydaw-niczej, byđ i jest nadal czđonkiem Komitetu Redakcyjnego „Roczników Hu-manistycznych” seria: Sđowianoznawstwo”, jako autor studiów i artykuđów
czĊsto goĞci ze swymi tekstami na đamach tychĪe „Roczników”. Wspomaga poza tym kolejne edycje „Roczników Humanistycznych” jako niestrudzony i oddany recenzent wydawniczy. Nasza wspóđpraca kwitnie nadal takĪe przy okazji innych przedsiĊwziĊü naukowo-organizacyjnych, wspólnie redagowa-nych tomów, czy zaznacza siĊ takĪe w opiniowaniu dorobku naukowego naszych pracowników.
Związanie siĊ z KUL-em zaowocowađo dziađalnoĞcią naukowo-badawczą Pana Profesora – co akcentuje w swym szkicu – pogđĊbieniem badaĔ nad „du-chowym wymiarem kultury rosyjskiej i jej chrzeĞcijaĔskimi korzeniami”10,
szerszym spojrzeniem na religijne motywy w twórczoĞci Anny Achmatowej, Daniela Andriejewa, Matki Marii, Anny Barkowej, czy takĪe zainteresowa-niem siĊ myĞlą sđowiaĔską Jana Pawđa II i wprowadzeniem tej problematyki do badaĔ rusycystycznych. Wątek papieski, rozwijający siĊ w polskiej rusy-cystyce stosunkowo mocno w swoim czasie, zaistniađ takĪe w wielu tekstach J. Orđowskiego w aspekcie sđowiaĔskim i rosyjskim. Studia nad twórczoĞcią wymienionych wđaĞnie pisarzy, analizowanych pod kątem problematyki sa-kralnej, pojawiađy siĊ równieĪ w naszych sđowianoznawczych „Rocznikach Humanistycznych”. Szczególnie godzi siĊ w tym miejscu wspomnieü, m.in. o odkrywczych tekstach podejmujących rozwaĪania o poezji i myĞli historio-zoficznej Daniela Andriejewa, stanowiącego dla Autora „swoistą przygodĊ intelektualną11, którego pisarstwo i zwđaszcza oryginalna sakralizowana utopia
NiebiaĔskiego Kremla i kwestia metakultury, niewątpliwie urzekđy badacza. Pisarstwo naukowe Profesora Jana Orđowskiego ma swoisty wyraz, poru-sza niezwykle bogatą problematykĊ, odznacza siĊ wyróĪnialnymi nurtami zainteresowaĔ badawczych, wymienianymi juĪ wątkami polsko-rosyjskimi, zagadnieniami sakralnymi uobecnionymi w literaturze rosyjskiej, wyróĪnia je wielka kultura i elegancja stylu – dzisiaj na ogóđ juĪ rzadka. Przy tych wszyst-kich zaletach ma jeszcze i tĊ jedną cechĊ, mianowicie pokorĊ badawczą, poszanowanie dla cudzego sđowa i poglądu, dostrzeganie wkđadu innych uczonych w polską slawistykĊ. Nie ma w tym, co pisze Profesor Orđowski, a takĪe w recenzjach prac kolegów, negowania i deprecjonowania dorobku innych, lecz jest dostrzeganie i dowartoĞciowywanie kaĪdego nowego spoj-rzenia czy ujĊcia w pracy bądĨ monografii. W tym podejĞciu widzĊ Īyczliwą
10 T e nĪ e, O Īyciu moim opowieĞü, s. 120.
11 TamĪe; zob. teĪ: t e n Ī e, Sakralizowany Ğwiat poezji Daniela Andriejewa, „Roczniki Humanistyczne”, 43(1995), z. 7, s. 197-211; t e nĪ e, ReligijnoĞü utajona (O poezji Anny Bar-kowej), „Roczniki Humanistyczne”, 44(1996), z. 7, s. 253-266.
aprobatĊ dla poszukiwaĔ naukowych, niejednokrotnie wielką wyrozumiađoĞü dla naukowego bđądzenia i pomyđek (któĪ z uczonych siĊ nie myli?). Profesor J. Orđowski jest bowiem bardzo krytyczny wobec ewidentnych naukowych bđĊdów, potrafi jednak krytykĊ przekazaü w đagodnej i wđaĞciwej formie. Wy-nika to z Jego osobowoĞci i formatu jako Czđowieka i Uczonego.
Autobiografia-opowieĞü Jana Orđowskiego, podzielona na tytuđowane aka-pity, koĔczy siĊ czĊĞcią „Sđowo na zakoĔczenie” i skierowana jest do kolegów rusycystów przez wybitnego Uczonego o piĊüdziesiĊcioletnim staĪu nauko-wym i badawczym, daje koĔcową odpowiedĨ na pytanie o sens „wyuczonego i uprawianego zawodu”. Zaiste, upowaĪnia ten pokaĨny dorobek do zastana-wiania siĊ nad sensem i znaczeniem pracy naukowej. Konwencjonalne pytanie, które moĪna by postawiü: czemu to wszystko sđuĪy? uzyskuje u Jana Orđow-skiego wymiar nie tylko czysto retoryczny, lecz profesjonalny, poniewaĪ pyta On: „Co to znaczy byü rusycystą w Polsce”. A odpowiedĨ na to brzmi tak – pozwolĊ sobie ją zacytowaü:
to znaczy mieü zawsze oczy otwarte na RosjĊ i na to, co siĊ w niej dzieje. To znaczy takĪe poznawaü RosjĊ, jej kulturĊ i mentalnoĞü rosyjską, aby lepiej ten wielki kraj rozumieü. To znaczy równieĪ szerzyü prawdĊ o Rosji i trudnych stosunkach polsko-rosyjskich w przeszđoĞci i teraĨniejszoĞci, umieü rozpoznawaü wszelkie zafađ-szowania we wzajemnych relacjach, te zaĞ piĊtrzą siĊ po stronie rosyjskiej obficie i bez opamiĊtania. Rolą polskiego rusycysty jest teĪ dziađanie na rzecz przybliĪania wspóđczesnym Polakom osiągniĊü wielkiej kultury rosyjskiej, aĪeby mogli czynnie uczestniczyü w polsko-rosyjskim dialogu kulturowym i tworzyü warunki do jego rozwoju. A dialog taki zawsze powinien istnieü miĊdzy sąsiednimi narodami. Takie idee przewodnie nadają sens ksztađceniowym, badawczym i popularyzatorskim dzia-đaniom dzisiejszej polskiej rusycystyki”12.
Sđowa te brzmią niczym testament i wskazania na przyszđoĞü dla nowego pokolenia rusycystów polskich, których – miejmy nadziejĊ – w najbliĪszym czasie nie zabraknie.
Drogi Panie Profesorze, dziĊkujemy za ciągđą inspirującą obecnoĞü w pol-skiej rusycystyce, jesteĞmy wdziĊczni za olbrzymie zasđugi naukowe dla jej rozwoju i Īyczymy duĪo zdrowia i nieustającej aktywnoĞci na niwie naukowej!
