"Maria Dąbrowska w Polsce Ludowej. Szkic problematyki", Marian Stępień, "Ruch Literacki", z. 4 (1974) : [recenzja]

Marian Płachecki

"Maria Dąbrowska w Polsce

Ludowej. Szkic problematyki",

Marian Stępień, "Ruch Literacki", z. 4

(1974) : [recenzja]

Biuletyn Polonistyczny 18/1 (55), 279

( I I ) STĘPIEff M arian : L ata 1949-1955 w dośw iadczeniach k ry ty k i l i t e r a c k i e j . "M ie s ię c z n ik L it e r a c k i " 1974 nr 5 s . 53-61.

Praca j e a t próbą o p isu świadomości k r y t y c z n o lit e r a c k ie j w la t a c h 1949-1955 na podstaw ie tekstów t a k ic h ,ja k r e c e n z je , r e f e r a t y , a rty k u ły k ry tyczn e, autokomentarze p is a r z y . Autor wydobywa antynomie fu n k cjo n u ją ce w ramach ż y d a l it e r a c k i e g o w tym o k r e s ie , m .in . n a p ię c ia między tw ó ro zo śc ią p is a rs k ą a dom inującą r o l ą k r y t y k i, sp rz e c z n o ś c i między postulatem nau­ kowej obiektyw n ości a a r b i t r a l n o ś c i ą sądów k ry tyk a, między rz e c z y w is tą w sp ó łc z e sn o ś c ią a wąskim pojmowaniem w sp ó łc ze s­ n e j tem atyki p rze z k ry ty k ę. Inna antynomia - między w sp ó ł­ c z e s n o śc ią a panegiryzmam - w yw ołała o k reślo n e odruchy ob­ ronne p is a r z y , przede wszystkim w e rb allzm . A utor dochodzi do wniosku, że lo g ic z n ą konsekwencją tych sp rz e c zn o śc i mogła być ty lk o re z y g n a c ja z tw ó rc z o śc i l i t e r a c k i e j na rz e c z b e z­ p ośred n iego d z i a ł a n i a .

BP/55/91 A .J .S .

( I I ) STĘPIEft M aria •: M aria Dąbrowska w P o lsce Ludowej. Szk ic p rob lem atyk i. "Ruch L it e r a c k i " 1974 z . 4 s . 203­ -2 1 4 .

A rty k u ł re k o n stru u je stosunek M a r li D ąbrow skiej do p o l i ­ t y k i k u lt u r a ln e j po 1945 r . Powiązaniam i z międzywojennymi koncepcjami s p ó łd z i e lc z o ś c i (z w ła s z c z a zaś z poglądami Ed­ warda Abramowsklego) w y ja śn ia a u to r f a k t , i ż Dąbrowska pod­ j ę ł a u progu P o ls k i Ludowej r o l ę "w sp ółgo sp od arza" nowej r z e c z y w is t o ś c i, p a ra d o k sa ln ie t r u d n ie js z ą od dwu p ozo stałych r ó l - " g o ś c i pożądanych" i "m niej pożądanych", ja k ie s t a ły p rzed p isa rza m i w kraczającym i w ś w ia t P o ls k i pow ojennej. Au­ t o r a n a liz u je także p rz e s ła n k i krytycyzmu p is a r k i wobec po­ l i t y k i k u lt u r a ln e j sprzed 1956 r . (n ie c h ę ć do paneglryzmu wobec w sp ó łc z e sn o ś c i, obstaw anie przy s w o is t o ś c i praw l i t e ­ r a t u r y ). In t e r p r e t u ją c rozmowę z diabłem ze "Szkiców z pod­ ró ż y " o ś w ie t la postawę D ąbro w skiej wobec spraw k r a ju - p o s t a ­ wę suw erenności in t e le k t u a ln e j "c z ło w ie k a m yślącego".