Determinanty polityki jakości przedsiębiorstwa

Pełen tekst

(1)AkademII Ekonomlcznel w Krakowie. Micha! Major Kat.d,a Statystyld. Determinanty polityki jakości przedsiębiorstwa 1. Wprowadzenie Celem niniejszego artykulu jest analiza podstawowych determinant polityki jakości przedsiębiorstwa. Szczególną uwagę zwrócono na rolę, jak:, w procesie ksztaltowania i realizacji celów polityki jakości odgrywa polityka prokredytowa. Polit yka jakości jest definiowana jako ogół zamierzeń i ukierunkowanie organizacji dotycz;jce jakości, formalnie wyrażone przez m,jwyższe kierownictwo' . Polityka jakości jest ściśle związana ze strategi" jakości . Definicji strategii jest wiele. jednak w każdej z nich pojawiają się główne zalożenia, sprowadzające się do następującej konkluzji: strategia to szeroki program wytyczania i osiągania celów organizacji: reakcja organizacji w czasie na oddziaływanie jej otoczenia. Strategia jakości jest to wyprowadzony z konkretnej polityki jakoSci sposób postępowania i podejmowania decyzji w zakresie poziomu jakości produktu, umożliwiaj:jcy przedsiębiorstwu zachowanie korzystnej - przy danych kryteriach - stabilności przedsiębiorstwa względem otoczenia. Wielkość popytu na produkt wplywa na wielkość udzialu w rynku jego wytwórcy. Maksymalizacja zysków ze sprzedaży, poprzez maksymalizację udziału w rynku, stanowi cel i założenie polityki jakości. Polityka jakości może mieć charakter defensywny (zachowawczy) lub ofensywny. W pierwszym przypadku celem firmy jest utrzymanie dotychczasowej pozycji firmy przy zaangażowaniu możliwie najmniejszych środków finansowych. Polityka taka nie sprzyja wzrostowi poziomu jakości i zdobywaniu nowych segmentów rynku i w przcc i~gu dluższego czasu może doprowadzić do eliminacji firmy z rynku. Przeciwiclistwem polityki defensywnej jest polityka ofensywna nastawiona na osiągnięcie maksymalnych udzialów w obrotach produktami danej I. Definicja zamieszczona w EN ISO 9000: 2000, s. 27.

(2) Mi .. h,,1. klasy. na drodze dostosowania poziomu jakości do biei."ccj sytuacji na rynku. przy uwzględnieniu takich czynników. jak wielkość segmentu rynku. rozkład ograniczeń budżetowych w tym segmencie oraz ceny i jakości konkurencyjnych produktów. Poziom jakości uwzględniaj"cy te czynniki nazywany jest poziomem jakości optymalnej 161. Jakość techniczna i jakość marketingowa produktu "I wzajemnie ze sob" powi"zane. Jakość techniczna obok dzialalno śc i marketingowej (reklama . promocja) jest podstawowym czynnikiem oddzialywania na opinie konsumentów o produkcie. które decyduj" o jakości marketingowej. Optymalny poziom jakości marketingowej można osi'lgnąć stosuj,!c jedn:I z następujących strategii 161: - minimalnej jakości technicznej, - standardowej (przeciętnej) jakości technicznej, - przoduj"ccj jakości technicznej. W dużym stopniu charakter strategii zwi'lzany jest ze struktu,,! rozkładu ogmnicl.eń budżetowych . Użyte tutaj określenie ograniczenia buM.ctowego B(K, ; A) należy rozumieć jako pewn'l kwotę pienię';'n". któ"l konsument K, może przeznaczyć na zakup produktu A; należ,!cego do klasy produktów substytucyjnych A. po zaspokojeniu wszystkich pilniejszych potrzeb 161. Jeżeli rozkład ograniczeń buM.etowych wskazuje na niewielk'l zamożność rozważanego segmentu rynku (tzn. najJiczniejsz'l g rupę stanowi" ludzie ubodzy). to produkt znajdzie swojego nabywcę tylko wtedy. gdy będzie charakteryzował s ię niską ceną. Z'lchowanie wysokiej jakości technicznej przy relatywnie niskiej cenie bywa trudne. a czasem wręcz niemożliwe . Wysoka jako ść techniczna koresponduje zwykle ze zwiększonymi kosztami wytworzenia produktu. które wpływają na poziom ceny. Jednym ze sposobów utrzymania ceny na dotychczasowym poziomic jest obniżka kosztów wytwarzania poprzez wprowadzenie najprostszych i najtańszych rozwiązań technicznych. tak materialowych jak i produkcyjnych. Wszelkie uproszczenia materialowe i techniczne powoduj" zuboi.cnic właściwości użytkowych produktu. pomniejszaj~lc tym samym jego rzeczywistą wartość . Działania takie mog~l być prowadzone tylko wtedy. gdy zapewniają, że produkt będzie speJniać swoje podstawowe funkcje. przy zachowaniu jego bezpieczeństwa użytkowania'. Jeżeli w rozważanym segmencie rynku znacz,!ca część charakteryzuje się przeciętnymi i wysokimi ograniczeniami budżetowymi, to wówczas producent może przyjąć strategię przodującej jakości technicznej. W takiej sytuacji o wyborze danego produktu decyduje głównie jego jakość. a dopiero na drugim miejscu cena. Przyjmując tę strategię. producent pOSZUklUC nowych rozwiązali technicznych w celu wyprodukowania produktów o lepszych. a czasami też nowych właściwościach technicznych i użytkowych. Brak presji cenowej sprzyja !. Na. polegać. przykład. w wypadku obrabiarek. mcchaniCl.ny"h uproszczenia techniczne nic mogq na usunięciu oslon bczpicczc:ństwa..

(3) " "jakm\"i pr::.cdsifhiorstH/ll postępowi. technologicznemu oraz sprowadzeniu niektórych rozwi'IZa,] technicznych do pozycji standardu (standardowej jakości technicznej). Pozwala to obniżyć ceny wcześniejszych modeli produktów. które znajdą swych nabywców w "niższych" przedzialach ogranicze,] budżetowych. Zjawisko takie można zaobserwować np. na rynku komputerów osobistych. gdzie nowe rozwiw·ania. tak sprzętowe jak i programowe, są wprowadzane z dnia na dziel]. W takiej sytuacji ceny tych modeli. które od razu nic znalazły swoich nabywców, muszą zostać obniżone. a dzięki temu stają się dostępne dla uboższej części określonego segmentu rynku . Strategia standardowej jakości technicznej, opierająca się na sprawdzonych rozwiązaniach technicznych, może w pewnych warunkach stać się polityką minimalnej lub przodującej jakości technicznej. Brak konkurencji na rynku stwarza okazję do zaniechania dzialalności innowacyjnej. a producent znajduje odbiorcę produktów niezależnie od poziomu ich jakości technicznej. Zjawisko konkurencji pomiędzy producentami sprzyja natomiast przechodzeniu do strategii przoduj'lccj jakości technicznej. Aby wygrać z konkurencj'l, należy zaoferować produkl o wyższej lub porównywalnej jakości tcchnicznej. produkowany po niższych. od konkurencji. kosztach. Realizuj'lc przyjęt,) politykę jakości przedsiębiorcy mog'l dążyć do ulepszenia istnicj'lcych produktów, kreowania nowych produktów w ramach istniejącej technologii lub też kreowania nowych technologii zaspokajania potrzeb. Zadania te zostają powiązane z przyjęt'l strategi') jakości. Ulepszanie istniejących produktów koresponduje najczęściej ze strategią minimalnej i standardowej jakości technicznej . Kreowanie nowych produktów w ramach standardowej technologii jest działaniem występuj'lcym w powiązaniu z wszystkimi strategiami jakości, zarówno wtedy, gdy wytwórca dąży do utrzymania relatywnie niskich cen, jak i wtedy, gdy ceny nic są czynnikiem dominującym w procesie decyzyjnym konsumenta. Kreowanie nowych technologii zaspokajania potrzeb jest natomiast domeną przodującej strategii jakości technicznej. Pojawienie się nowej technologii zaspokojenia istniejącej już potrzeby wiąże się zwykle z nowym odkryciem naukowym lub wynalazkiem. Przewidywanie nowego odkrycia naukowego lub wynalazku jest dość ryzykowne, co powoduje, że strategia nastawiona na wprowadzenie nowej technołogii jest tylko jednym z czynników składających się na połitykę jakości firmy. Ujmuj'lc rzecz inaczej, wytwórca może stosować rÓwnolegle działania nastawione na ulepszenie pewnej grupy swoich produktów, jak i kreowanie nowych produktów, które po sprzedaniu zasilą zaplecze finansowe, służ')ce poszukiwaniom nowej technologii. Elementem strategii realizowanej w ramach polityki jakości może być również polityka prokredytowa, która pozwoli firmie na utrzymanie przodującej jakości technicznej. Zamiast dostosowywać ceny do możliwości finansowych odbiorcy (ograniczeń budżetowych), można działać odwrotnie, stymulując.

(4) Micha!. poz iom ograniczeti budżetowych w ten sposób. aby ic h struklUra odpowiadala zalożeniom polityki jakośc i . Oznacza to . ż.e parilmetl. jakim jest prawdopodobieóstwo przejścia konsumellla K, z jednego do drug iego przed zialu ograniczeń bud żetow yc h . wplywa w istotny sposób na wielko ść udzialu w rynku. a tym sa mym jest jed n" z determinant polityki jakości. W dalszej części artykulu zostanie szerzej opisana rola takich czynników. jak: dostępność kre dytu i sklonn ość do oszczędzania na tlc innych det erminant polityki jakośc i. takic h jak cena. jakość prod uktu czy rozklad ogrankzcti bud że towych . Narzędziem analiz y będzie model ry nkowych uwarunkowań poziomu jakości produktu przedstawiony w pracach: 141.151.161.18]. Zagadnienia opisane w niniejszym artykule "I kontynuacji} tematu realizowanego w ramach badati stalUtow yc h IHI. a także omawianego w pracach 1101.1111 i 1121 . Model ten pozwala rozważać szereg problemów w zakresie zarzą d za nia jakości". ope ruJ'lc takimi elementarnymi poj ęciami.jak : - poziom marketingowej jakości produktu. - żądana cena. - rozklad ograniczet; b ud żetowych w rozważan y m segmencie rynku . - jakość i cena konkurenc yjnych produktów substytucyjnych. Model ten umożliwia wyznaczenie procentowego ud zialu w obrotach produktami danej klasy. w okreSIonym segmenc ie rynku. Procentowy udzial wyznacza s ię przy następuj'Icych uwarunkowaniach : - poziom marketingowej jakości produktu. - cena produktu , - rozklad ograniczcti budżetowych. Zastosowanie techniki komputerowej. a szczególnie specjalnie do tego celu napisanych programówl, pozwoli lo na swobodną i szeroką symulacyjn" weryfikację modelu . dzięki której wysunięto szereg istotnych wniosków. W kolejnych punktach zostal y omówione następujące zagadnienia : - zmienne egzogeniczne i endogeniczne modelu , - zalol"cnia modelu oraz wchodzącego w jego skład modelu procesu decyzyj-. nego konsumenta. - wykorzystanie opisanego modelu do we ryfikacji wplywu polityki kredytowej oraz s klonności do oszczędzania na wielkość ud zialu w rynku .. 2. Zmienne endogeniczne I egzogeniczne modelu Popyt na produkt (wyrób lub zmiennych (zob. np. w pracach:. uslugę) można rozważać. jako. 131. [13].. najważniej sz ą rolę. .\ Do napi sania programów Ilarz ydziowych. 116]), z kt ó rych. został użyty. funkcję. jl,'zyk C (zob , np. [II).. wielu.

(5) odgrywać będą Można. zatem. cena produktu, jego jakość oraz zespół ograniczeń budżetowych.. zapisać:. V(A,: K) = DIP(A,); Q(A,): E(K)". ( l). gdzie: V(A,: K) - wiełkość sprzedaż.y produktu Aj w segmencie K, P(A) - cena produktu Aj" Q(A,) - poziom marketingowej jakości produktu Aj' B(K) - rozkład ograniczeń budżetowych w segmencie rynku K. Zmienną V(A,: K) nazywać będziemy zmienn'l endogenicZll'l'. Zmiennymi egzogenicznymi (objaśniającymi) są w rozważanym przypadku: - cena produktu, - marketingowa jakość produktu, - rozkład ograniczeń budżetowych. Każdą z tych zmiennych można potraktować jako parametr, którego poziom załeży od wielu czynników zewnętrznych. Na przykład poziom ceny zależy m.in. od: - kosztu własnego produktu e w ' - przeciętnej stopy zysku, - poziomu jakości produktu. Jakość produktu rozważana w kategoriach preferencji jakościowych zależy od: - poziomu technicznej jakości produktu, - intensywności prowadzonych kampanii reklamowych, - zmieniającej się mody. Wzrost preferencji, przy danej relacji między cenami i ograniczeniami budże towymi, powoduje wzrost popytu, a finał nie i wzrost ceny. A zatem im wyższej jakości dobro, tym jego cena może być wyższa. Zakładać hędziemy, że nabywca jest w stanie ideałnie wyważyć te dwie wielkości i nabyć dobro będące idealną kombinacją ceny i jakości. Konsument będzie nabywał dobro o najwyższej jakości spośród tych dóbr, na które go stać (problem ten szerzej omówiony zostanie w następnych punktach niniejszego artykułu). Trzecią z rozważanych zmiennych egzogenicznych jest ograniczenie budżetowe. Struktura rozkładu ograniczeń budżetowych to wynik wiełu czynników pośrednich, takich jak: - liczba potencjalnych konsumentów w rozważanym segmencie rynku, - liczba konsumentów rezygnujących z zakupu w badanym okresie, - skłonność konsumentów do korzystania z kredytu, - skłonność nabywców do oszczędzania.. Jest to terminologia Zob. np. 114. s. 391. 4. zaczcrpni~la. z ekonometrii i oznacza. zmienną wyjasnianq. przez model..

(6) Michal. M(~i()r. Ustalony w ten sposób rozklad ogranicze,i bud żetowych będziemy na zyw",' "rzeczywistym" rozkladem ograniczeń budżetowych konsumentów, którzy chq i mogą dokonać zakupu w ramach swoich moź. liwości budżetowych. Rozważana funkcja jest funkcją wielu zmiennych. Określenie ich wartości zależy od znajomości czynników opisuj'lcych badany segment rynku. Szczególowe procedury ustalania przedzialów ograni c zeń budżetow ych, preferencji konsumenckich oraz cen produktu przed stawiono w nastqlllych punktach . . . . niniejszego opracowania .. 3. %a'oienla modelu Niech A oznacza zbiór k produktów substytucyjnych: A. =. lA". A" "', A" .. .. A,I·. (2). Odbiorq produktów są konsumenci należący do segmentu rynku K. Przez segment K należy rozumieć zbiór skladaj'lcy się z II konsument ów, co można zapisać:. K = IK" K" "', K" ... , KJ Każdemu. (3). z produktów A; przypisana jest cena P(A,) i otrzymujemy zbiór cen: 1' = IP(A,), P(A , ), .. " P(A , )i .. (4). Q = IQ" Q" .. ., Q,,1.. (5). Niech będzie. zbiorem wyróżnionych poziomów jakości o liczności II . Wyróżnione poziomy jakości pozostają ze sobą w relacji Q, -< Q, -< ... -< Q , gdzie ,,-<" " oznacza relację poprzedzania. Uwzględniając powyższe zalożenia. można wyznaczyć prawdopodobietistwo zdarzenia losowego polegającego na tym, że produkt Aj skierowany do sektom odbiorców K będzie oceniany na poziomic jako ści Q;. co można zapisać: Pr[Q(A,; K) - Qil = Pi'. (6). przy czym. " ŁP,. = L. i '''' I. gdzie ,,-" oznacza relację indyferencji. Po przemnożeniu wartości P; przez 100 otrzymamy procentowy udzial konsumentów należących do sektora K reprezentujących pogląd, że produkt A; jest na poziomic jakości Q, ..

(7) Dereflllilu/I1fy polityki j ako,'·(· ; pr:ed.\·ifbiorslwlI. Podobnie jak w pracach [41, [51, [8], przyjęlo Irzy zasadnicze poziomy jako ści : Ql - jakość niż s za niż slandardowa, Q, - jakość slandardowa i Q, - jakość wyższa niż slandardowa'. Ka żdy z nabywców seklOra rynku K dysponuje pewnym ograniczeniem budże lOwym po zwalającym mu na zakup określonego produklu należącego do zbioru A. Ograniczenie budżelowe kon sumenla K, E K oznaczono symbolem B(K,). Zależność pomiędzy liczbą nabywanych jcdnoslck produklu A i , ceną tego produktu oraz og raniczeniem hudżclowym można zapis<łć. stosując nierówność: (7). V(A,) P(A,) < B(K,).. gdzie V(A i ) oznacza liczbę nabytych jednoslek produklu A i , a pozoslałe oznaczenia pozoslają bez zmian. Jeżel i przesIrzeń ograniczcli buM.clowych rozelniemy na krozłącznych przedziałów, a naslępnie przyporządkujemy do nich konsumentów ze względu na ich ograniczenia budżelowe . to wówczas olrzymamy rozkład ograniczeń bud żelowych (zob. tabela I). Tabel,1 I.. Rozkład. P rze d z iał. ograniL'l.cll budżetowych. ogran iczCll bud żct o wy c h B j(K) lllaj = l .. . k. H I (K. Pnlwdllpodobicństwo. PrIB;<KlI. I. 1',. ) :::; x ,l li , 110 : .1.,0:11, (10 ). ·•. ··. /ł,t K ) :o. IXlIlI. U," ) ;. x,o:lI,un ). Pj ··. ··. BA (K):::;. przynalcl.nosci. (.\"dll,(K);. X~ II, (Kd. p,. Oznaczcnia: X,IlI. IK) - dolna gromica przcdziału ograniacń budl.ctowych BiK); gran ic a pr ze działu ograniczcll bud ż ctowy..:h IJj (K). X~II , (K) -. górna. L:roolo: opracow:mic własnc.. Rozbudowa modelu opisanego w pracach [41, [5], [6], [8J polega na wprowadzeniu możliwości przekroczenia ograniczeń budżelowych przez konsumenta dzięki korzysIaniu np. ze sprzedaży ralalnej czy leasingu. "Ruch" konsumentów może odbywać się lakże w lewą sironę przedziałów ograniczeń budżetowych. Dzieje się lak, ponieważ w ś ród konsumenlów rozpalrywanego segmentu rynku można wyróżnić również takich, klórych ograniczenia budżelowe są niższe od poziomu, klórego moglibyś my w ich przypadku oczekiwać, biorąc pod uwagę ich dochody. Inlcnsywność lego zjawiska jesl zwykle jednak o wiele mniejsza niż ruch w prawą stronę ograniczeń budżelowych .. .~ w miejsce okrdlcrl"jako sć niższa niż stanuan.lowa" , ,Jakość standardowa" i ,jakosć wyższa niż. stand ardowa", można. użyć p oję ć ,\jak.ość. niska", "jakosć. średnia". i "jakolit wysoka",.

(8) Michal A1ajor Mając. na uwadze powyi.sze uwagi należy zaznaczyć, że rozkłady ograniczcli budżetowych omawiane do tej pory nie maj'l charakteru rzeczywistego. Aby były to rozkłady ostateczne , przcdstawiaj'lcc strukturę konsumentów, którzy chcą i mogą kupić produkt w ramach swojego ograniczcnia budżetowego, nałeży odpowiednio je skorygować. Procedura korekty przebiega w trzech etapach: l. W pierwszym kroku zbiór N wszystkich konsumentów w segmencie K redukowany jest o wszystkich tych, którzy nie wykaZllją zainteresowania zakupem produktów danej klasy A , bądź to dlatego, że nie posiadają oni odpowiednich środków pieniężnych na zakup w obecnym okresie i chq zaoszczędzić, bądź to z powodów nie związanych z zasobami pieniężnymi. Są to osoby, które nie chcą lub nie mogą skorzystać z kredytu . Nowy zbiór potencjalnych konsumentów należących do przedziału ograniczeń budżetowych BJK) - II', będzie wynosił II', = n, - l,. gdzie ',oznacza liczbę konsumentów wykluczonych ze zbioru nabywców z powyższych względów. Zbiór wszystkich konsumentów po redukcji N ' = + /I ', + ... + lik' gdzie k jest liczbą przedzialów ograniczeli. n". budżetowych .. 2. Bazując na skorygowanym w kroku pierwszym rozkładzie, w drugim kroku dokonujemy dalszych zmian, nanosząc dla poszczególnych przedziałów budżetowych odpowiednie prawdopodobicństwa "awansu". Zamiast prawdopodobieństw można używać również wartości bezwzględnych, które oznaczać będą liczbę konsumcntów zdecydowanych "przejść" z przedziału BJK) do Bj(K), gdzie; <j. 3. W trzccim kroku postępowania określamy prawdopodobieństwa przejścia z Wy7_~ZCgO przedziału ograniczeń budżetowych do przedziału niższego, to znaczy PrlB,(K) --> B/K)] , gdzie; > j, a ..-->" oznacza kierunek przejścia . Zmiana przedziału ograniczeń budżetowych nie powoduje zmiany liczebności całego zbioru konsumentów. wpływa jednak w sposób znaczący na zmianę jego struktury. Chcąc ustalić liczebność n" dowolnego przedziału ograniczeń budżetowych B(K,), musimy znać jego liczebność wyjściową III ... , liczbę konsumentów. którzy powiększyli liczebność przedziału ograniczeli budżetowych oraz liczbę konsumentów, którzy zmniejszyli liczebność analizowanego. III".. przedziału ograniczeń budżetowych 111".. Stosując prosty algorytm 6. n" = 111 • . + 111, działów ograniczeń budżctowych. '. - 111". wyznaczamy łiczebność prze-. h AlgorylIn len często nazywany jest "algorytmem wanny". Zawartość wanny : to. co było + to, co wplyn~lo - 10. co wyplyn<;lo..

(9) Determinllnty poliryki jako.\:ci przedsifbiorstwa. 4. Model procesu decyzylnego konsumenta Wybór określonego produktu A; przez konsumenta K, odbywa się z zastosowaniem algorytmu maksymalnej użytecznośc i dochodów. Polega on na tym. że konsument wybiera produkt najtańszy spośród produktów najlepszych, których ceny nic przekraczaj'l ograniczenia bud7.ctowcgo konsumenta . Zaznaczyć należy, że jest to ograniczenie ostateczne, o którym byla mowa w poprzednim punkcie niniejszego opracowania. Algorytm wyboru można przedstawić w następujqcych punktach.. Krok J Porównując. ceny produktów i ograniczenia budżetowe konsumenta K" ze zbioru produktów A zostaje wyodrębniony podzbiór A', taki że maksymalna cena produktu nałeż'lcego do tego podzbioru nie przekracza ograniczcnia budżetowego. Powyższe stwierdzenie można zapisać sy mbolicznie :. (X) Krok 2 Jeżeli. zbiór A' nie jest zbiorem pustym (A' '" 0), to wówczas konsument K" kierując się wlasnq oceną jakości, wybiera zbiór produktów A" E A', które reprezentują najwyższq jakość w zbiorze A '.. Krok3 - Jeżeli zbiór A" jest zbiorem jednoelementowym, realizowana jest transakcja kupna (sprzedaży) produktu. - Jeżeli produkty A; E A" są nie rozróżnialne pod względem jakości, wówczas moment zakupu produktu poprzedzony jest wartościowaniem cenowym. Polega ono na wyborze ze zbioru A" produktu o najniższej cenie. W sytuacji gdy takich produktów jest kilka, dalszy wybór przebiega w sposób losowy. Komentarza wymaga tutaj problem minimalnej ceny. Jest rzecz,! powszechnie wiadomą, że tak zwany próg postrzegalności różnicy cenowej pomiędzy produktami zależy bez pośrednio od klasy rozważanych produktów oraz od sytuacji materialnej kupującego, a więc od przedzialu ograniczeń budżetowych, do którego należy . Dlatego też dla każdego ograniczenia budżetowego musimy określić tak zwane odchylenia cenowe a(B), przez które rozumieć będziemy maksymalną nieistotl1'1 różnicę cenową pomiędzy produktami A ; i A . Oznacza to. że jeżeli mamy dwa produkty A; i AJ należące do zbioru produkt6w substytucyjnych A, gdzie i", j, oraz jeżeli ich poziomy jakości Q(A) i Q(A) są sobie równe, to wówczas bezwzględna różnica ich cen iP(A;) - P(A) i < a(B;)..

(10) Micha! Major Pr~ykl"d Załóżmy, że obserwowano zbiór trzech produktów A = {A" A ~ , A ., }' których ceny przedstawiają się nasti'pująco: P(A,) 110; P(A,) 160; P(A,) 210. Rozklad preferencji przy zalożonej trój poziomowej hierarchii jakości przedstawia. =. =. =. tahela 2. Tabela 2. StruklUnI preferencji jakośc iowych dla produkluw A " A ,. A , Pozium jakosci. Prouukt Ai. Q,. Q,. A,. PrIQI!I,: KI- Q,I 0.4. A,. 0.6 0.6. A,. 05. OJ. Q, 0.0 O,I 0 .2. OJ. Żrc)dło: dane umowne.. Wyróżniono. cztery. =(J(X);. B(K,). rozlączne. przedzialy ogranicze'l bud7.etowych:. ISO!, lJ(K ,) = (ISO; 200!, Fl(K , ) = (200: 250!, B(K,) = (250; )OO!.. Wartości. maksymalnych dopuszczalnych odchyleli cenowych dla przyjętych czterech przedzialów bud7.etowych t1j (i = I, ." ,4) wynosz'l odpowiednio: t1,. =5: t1, =20; t1,. =30 i t1, = 40.. Pierwotna liczba potencjalnych konsumentów zostala ustalona na poziomie 1500 osób. Pierwotny rozkład liczebności w przedziałach budżetowych, liczbę osób rezygnujących z transakcji w rozpatrywanym okresie oraz skorygowany rozklad ograniczeń budżetowych przedstawia tabela 3. Tabcła. 3. Rozk lad. ograni czeń budżetowych. Przcdzialll,(K). Pierwotna liczba osób. przed korekl'l i po korekcie. Pierwotne prawJupod()· bicnSlw(). Liczba osób raygllujqcych. przynalcżno Sc.: i. B,(K) = (100; 1501 B,• (K) = (ISO: 2IX)I B,(K) = (200: 25111 8,(K) = (250: :l()OI. l. Prawdopodo. bicf1stwo przynulc7.noSl: i po korekcie. IIlOO 250 200. 0,67 0.17 0 .13. 200 60. 25. 11,16 0.14. 50. om. s. 0,04. 151X). I,IK). 290. 1.00. 0,66. Źródło: danc umowllC.. Niech 2, będzie kotą zmienną losOW'1 należącą do ciągu zmiennych losowych, którym odpowiadać będą zdarzenia losowe polegajilce na tym, że losowo.

(11) Determinamy polityki jako,\'ci pr:edsifhiorstll'u. wybrany konsument znajduj'lcy si", w k-tym przedziale ograniczcli butlżctowym przcjdzie do klasy ogran iczcli budżetowych otllcglej o f jetlnostck . L, może przyjmować wartości z przcdzialu od -11+ k do 11 - k. k = 1.2 ..... II . natomiast f E {- II+k ..... -1.0.1. ... . II - k}. Jcżdi parametr I przyjm uje wartości ujemne. takie jak -I. - 2. --3 itd .. wówCZaS oznacza to. że losowo wybrany konsument znajdujący si", w k-tym przedziale ograniczeń budżetowym " przejdzic" do klasy ograniczeń budi.ctowych "odleglej o I jednostek na lewo". Gdy założymy. że rozpatrujemy cztery przedzialy ograniczeń budżetowych. wówczas zbiór wartości przyjmowanych przez ciąg zmiennych losowych Z, ... Z, przybierze następuj'l'" postać: Z,. = 10.. l. 2. 31; Z,. = I- I. O.. l. 2}; Z,. = 1- 2. - l. O. l}; Z, = 1- 3. - 2. - l. O}.. Dla celów symulacji m ożm, zastosować np. rozklad prawdopodobielistwa przejść zdefiniowany poni ższy m równaniem:. dla. k = I: I >0; " E [II; 11.5 [. 1/ - 1.: '+1. L 1/ 'I !. 1 _.. /'(/., = I) =. Il' f l +. ( ' '' I. 2 ' /I - k + l. 1+4 - II +k. Uk -. l). (Y). )'. dla. k = I; I >0; " E [O: 11.5 [. dla. k = I; Id);. n - k i l. I -. L: ,," ' .. Ił E [II; O.S[. , - I. gdzie: k = l. 2 •... , 11; f E {- II + k, .... -I , O, I, ... , 11 - k}. Ustalając wartość, którą przyjmie parametr 1/, wpływamy bezpośrednio na warto ść prawdopodobieństwa zdarzenia (Z, = O) (tzn. na prawdopodobieństwo zdarzenia polegającego na tym. że hipotetyczny konsument, znajdujący się w k-tym przedziale ograniczeń budżetowych, powstanie w swoim dotychczasowy m przedziale), a pośrednio także na wartości prawdopodobieństw zdarzeń losowych (Z, O). Im wyższa wartość parametru /t, tym większe prawdopodobieństwo, że konsument będzie nabywał produkty, klórych ceny nic różnią się od jego dotychczasowego przedzialu ograniczeń budżelowych. Wartości prawdopodobieństwa awansu, dla u = 0,5, wyznaczone według funkcji (9) przedstawia tabela 4. Tablica przejść z i-tego do j-tego przedzialu ograniczeń budżetowych. dla 1/ = 0,5, będzie przedstawiać się jak pok<lz<lno to w tabeli S. Tablicę t", można uznać za szczególmł postać macierzy prawdopodobieństwa przejść ze stanu EJ do st<lnu E,. Jest lo macierz kwadratowa o nicujemnych wyrazach i sumie elementów każdego wiersza równej jedności. Każdą taką macierz (skończoną lub. *.

(12) Midllll Major nieskończon'l). nazywa się macierzą stochastyczną. która wraz z rozkładem (wektorem) początkowym definiuje lańcuch Markowa' o stanach E" E, .. ... E, ... Tabeła. 4. Rozklad prawdopodobieristw przej'ci. dla /I = 0.5 I'IZ, = k). I. k=1. k =2. k=3. O.()41667. -·3. -,-I O I. 3. ,L;I', I Z, Źródło:. = l). I. 0 .041667 O.OX33:U 0562 5 0..1125. O.OX3.U .' 0. 125 0 .75. I. I. I. obliczenia własnc.. Tabela 5. Tablica Przedziały. rozkładu. ograniczcn. budżetowyc h. III K , I li(K ,l I1(K ,J. liiK,I Zródło:. 0.0625 O.520X3.' 0.270X33 O.145X33. 0,515625 0,265625 0.140625 UmK 125. ,-. ,. k =4. B(K ,). (I!XI; 1501 (1 50; 21KII 1200; 2501 (250; 3001. prawdopndobicrislw przcjsć dla /I = 0.5 li(K,). I1IKJ. I1(K,). 1100; 1501 0,515625 0.0625 0.041667 0.041667. (150; 21X)1. 1200; 2501. 0.265625 0.520833 0.041667. 1l.l41l1,25 0 .270833 0 .5625 0.125. •. O.OR.B"". lllK,) (250; 3001 O.07X125 0.145833 OJ 125 0.75. obliczcniil wlasne.. Po uwzględnieniu prawdopodobieństw przejść z tabeli 5 oraz uw zględniaj'lc pozo stale dane na niezmienionym poziomie. rzeczywisty rozklad ogranicze); budżetowych będzie przedstawial się jak to pokazano w tabeli 6. W celu uwydatnienia wplywu korekt na strukturę rozkladu ograniczeń budże towych wszystkie trzy rozklady (pierwotny. skorygowany i "rzeczywisty") umieścimy na wspólnym rysunku (zob. rys. I). Możliwości finansowego awansu w sposób znacz'lcy wplynęły na strukturę ograniczeń budżetowych. Dysproporcje pomiędzy pierwszym a pozostałymi przedziałami ograniczeń budżetowych zostały w znacznym stopniu zła godzone (porównaj części A i B z częścią C na rys. I) .. 7. Szerzej o lallcuchach Mark()wa zob. np . w pracy 12, s. 3161 ..

(13) DeterminaJJt \'. · jako.~f i. pr;.edsirbif,rJtu'CI. Tabela 6. "Rzeczywisty" rozkład ograniezc'·l buJż.ctowych przy założonych prawdopodobieństwach przejści a wyznaczonych według rozkładu (9) dla ił :;:;;. 0,5 Pri'.l'd zial ngraniczc ll budi.('.lowydl IJ(K,). PrawdopodohicI1SI w{) przy n:l l eż ll\) :i;(: i. /i,IKI = (100: 1501 /I,IKI = (ISO: 2001 B ,IK) = 1200: 2501 /I } K ) = (250: .1001. 0.)7 O.2H. 0.2.1 O,J2. Żródlo: obliczenia wlasne.. O.X , - - - - --. CI,7. -. _ _ _ __ _ _ __ __ __ _ __. 0.67. 0,6. 05. c. B. A. •. 11,37. OJ 0.2 II, !. oL.. _ lilIJ ISO 200 2SD. !" IB, IK)!. ~ O(J. ! no ! 50 200 250. ~oo. \00 150 200 250 300. !',!/J, IK)!. P'IBj{K )!. Rys. I. Rozkład og raniczeń bud że towych: A - pierwotny. B - skorygowany. C - "rzeczywisty" Żród lo : opracowanie własne .. W przypadku gdy 100 < B(K,) '; 150. pole wyboru jest zbiorem jednocie mentowym. A*(K,l = {A,}. w konsekwencji tego warunkowe prawdopodobieństwo wyboru: PrIA'(K) = A ,/B(K,). Dla pozostalych. przedziałów. pola wyboru. E. POO. 150)1 = ł .. przedstawiają się następuj ~ICO:. 150 < B(K,) < 21X) =? A '(K,) = lA ,.. A ~ l.. 200 < B(K,) ,; 250 =? A ' (K,) = lA" A ,> A J}..

(14) Micha! Major. 250 < B(K,) < 3(x) E. '* A *(K,) ~ lA". A,. AJ. Warunkowc prawdopodobict\stwa wyboru dla przypadku. gdy B(K,l liSO; 2(0). wynosził odpowicdnio: PrIA*(K) ~ A,/13(K,). E. 1150; 2(0)1. PrIA*(K) ~ A,/li(K,). E. ]150; 200)1 ~ 0.2X.. Sposób obliczania tych prawdopodobieństw. został. ~. E. 0.72.. pokazany w tabeli 7.. Tabela 7. Technika obliczania prawdopodobiellstw sekwencji ocen jakości dla dwóch. produktów A,. A,. Prawdopodobieńst wa. sekwencji ocen jakości. sekwencja ocen jakości. Q, Q, Q, Q, Q, Q, Q, Q, Q, Żródło:. Q, Q, Q, Q, Q, Q, Q, Q, Q,. Wyhrany produkt Al. 0.6· 0.6 ~ OJ6. Al. 0.6· OJ = O.IX 0.6 . 0.1 = 0.06 0,4 . 0.6 = 0.24. A, ·. A,•. A, A, A,·. 0,4 . OJ = 0.12 0,4 0.1 = 0.04 0.0·0.6 = 0.00 0.0· OJ = 0.00. Al A,. 0.0·0.1 = O/lO. A,. obliczenia własne,. Gdy obszar wyboru powiększy się do trzech produktów. liczba kombinacji wyniesie 27. Liczba możliwych kombinacji zmicnia się tu zgodnie z reguł" 3". gdzie 11 jest liczbą produktów dostępnych w danym przedziale ograniczet\ budżetowych. li;.. Pomiędzy. a także. trzema produktami mogą konsumenci K, E [250; 300).. Tabela 8. Warunkowe. prawdopodobieńslwa. wybierać. konsumenci K,. E. 1200; 250).. wyboru. Przedziały ograniczeń budżetowych. Produkt Al. A, A,. 1100; 150). warunkowe 1,000. A, Zródło:. [150; 2(0). obliC7..cnia własne.. [200; 2501. prawdopodobieństwa. [250; JOOI. wyboru produktu Ai. 0,720. 0,468. O,46H. 0.280. 0.244. 0,244. 0.288. 0.288.

(15) De/aminal/!y poliryki jak(J.~d pr::,edsięhiorslWll. Warunkowe prawdopodobieństwa dla analizowanych przedzialów przedstawia tabela 8. Na podstawie prawdopodobieństw warunkowych można obliczy" bezwarunkowe prawdopodobiclistwa wyboru dla poszczególnych produktów Ai E A wedlug na stępujilcego wzoru: ( I O). ,. gdzie Bi oznacza i- ty przedzial ograniczenia budżetowego'. Prawdopodobiclistw() bezwarunkowego wyboru produktu A, można też traktować jako stosunek (frakcję) liczby jednostek produktu Ai sprzedanych (kupionych) w stosunku do sumy liczby wszystkich nabytych produktów dostępnych w danej klasie produktów substytucyjnych A w rozważanym segmencie rynku K. Powyższe określenie zapiszemy za pomocą wzoru 161: V(kK). Pr(A i: K )=" " , L;V(A, : K). (II ). ; = I. gdzie V(A ,: K) oznacza liczbę sprzedanych (kupionych) jednostek produktu A, w segmencie K w ustalonym przedziale czasu, natomiast n jest liczebnością zbioru substytuc yjnych produktów A. Po pomnożeniu liczby sprzedanych (kupionych) jednostek Ai przez ich przeciętną cenę P(A,) otrzymamy wartość transakcji dla produktu Ai w segmencie K: (12). W(A,: K) = V(A,: K) . P(AJ Wartość. transakcji. nazywać będziemy. przychodem ze. sprzedaży.. Dzieląc wyrażenie (12). przez sumę wartości transakcji dla wszystkich II produktów w segmencie K, uzyskujemy udzial produktu A; w ogólnych obrotach produktami klasy A, w rozważanym segmencie rynku K. Udzial w obrotach można zapisać za pOll1ocq następujqeego wzoru:. y ( Aj;K ) :;:. W(A,:K) /I. •. (13 ). L; W(Ai : K) ; '" I. Po podzieleniu licznika i mianownika przez V(A i ; K) otrzymamy:. ~. W teorii rachunku prawdopodobieństwa laki zapis nosi nazw.; prawdopodobieństwa całko~ witego (wb. np. w pracach : [7[, [9], [15])..

(16) Midl(ll Major. Pr (A;: K) P( A;). . I;l'r (A;:K) P ( A; ). (14). y(A, : K) = ". i '" 1. " przy czym I;y(A;:K). = I.. i= 1. Wykorzystując. obliczone wartości oraz przyjęte ceny obliczamy udzialy produktów Ai (i = l, ... ,3) w ogólnych obrotach produktami klasy A . Wartości prawdopodobieństwa bezwarunkowego oraz ud ziału w obrotach przedstawia tabela 9. Tabela 9. JJosciowy Pr(A,) i warlosciowy y,(A;) udl.ial w rynku PrIA,). y, (A ,). Pr(A,1 = O.7JX2~5 PrIA,1 = O.162~5J Pr(A ,) = 0.098752. r,IA ,I = O.634J59 y,tA-,I = 11.2113655 y,(A , 1 = () . lól~Xó. Źródło: obliczenia wlasne .. Aby przekonać się o istotno śc i wplywu prawdopodobień s twa przej ść na ostateczny wynik finansowy, można porów nać przedstawione powyżej rozkłady udziałów w rynku (zob. tabela 9) z udziałami w rynku w przypadku braku omawianych korekt rozkładu ograniczeń budżetowych. Tabela 10 oraz rys. 2 prezentują wartości udziałów w obrotach, gdy "rzeczywisty" rozkład ograniczeń budżetowych jest identyczny jak pierwotny rozkład ogranic ze" bud żetowych (kolumna druga) oraz gdy rozkład rzeczywisty jest identyczny z rozkładem skorygowanym (kołumna trzecia) . Tabela 10. Wartosci udziałów w rynku przy pierwotnym rozkładzie ograniczeri budżetowych oraz skorygowanym rozkladzie ogranicze'; budżetowych Produkl A.. Rozkład. pierwolny Y,,(A). A,. 0,798154. A,. ().11725~. A,. 0.084587. Rozkład. skorygowany Y, (A,). O,7899X2 0.118116 0 .091902. Żródlo : obliczenia własne.. Dla celów porównawczych wartości z tabeli 9 oraz tabeli 10 można zestawić na jednym rysunku (zob. rys. 2). Wyraźnie widać. jak wiełe zyskają wytwórcy produktów A,- i A". gdy uwzględnimy możliwość awansu budżetowego. Wytwórca produktu A, straci natomiast około 20% potencjalnych konsumentów..

(17) 0 9 , - - - - - - - - - - -- - - -- - - - - -- - n,x. (l,XO. (1 ,7. "o. 0.64. .. 0.6. ~. ...". 0.5. -.-•" nA N. 'O. ". OJ 0,2. 0,12. O,f)!:). 0,1. " '"'"". Il rozkłaJ. myk ład A. I ':q produkt Al. wzkbd A -. ud ział. _. rm:kłaJ. B. produkt A2. D. C. produkl A:\. w rynku pny l ..;ałożunym pierwolnym. mzkłatlzi c. 0łtrankzci\ hud żetowych. rOl,klaJ. n- ud zi a ł w rynku po skorygowaniu roz kładu o kUHSumcnt(IW. rczygnuj'łcyc h. ro z kład. z zakupu C - udział w rynku po uwzglC;tlnicniu prawdopodohicnslw pr/. cj ść. ([aoela S). Rys. 2. Wplyw struktury rozkladu ograniczel; budżetowych na wielkość udzialu w rynku Zródło :. opracowanie własne.. Podsumowując możemy stwierdzić, że. polityka kredytowa będzie wpływać w znaczący sposób na końcowy wynik finansowy producenta,jeżeli generowane przez nią prawdopodobielistwo awansu będzie istotnie róż ni ć s ię od generowanego przez sklonność do oszczędzania prawdopodobień stwa redukcji. LIteratura. III BieleckiJ., Ellcyklopediak:yka C dla IBM Pc. Wydawnictwo Komunikacji i t.ijCZWarszawa 1989. 121 Feller W.. W'trl' do rachullku prawdol'odohieristwlI, PWN, Warszawa 1977. 131 Frank R.H.. Microecollomic\'lIl1d 8ehllvior, McGraw-Hill , lnc., 1991. 141 Iwasicwicz A.. Mikroekonomiczne i mllrkelinxowe uwarunkowania za rządza nia jako.icil/, Folia Oeconom ica Cracoviensia. vol. XXXVII- XXXVIII (1994- 1995). 15 1 Iwasicwicz A ., Optymalizacja jakm:cj wyrobów, Materiały konferencji naukowej zorg.mizowancj przez Wydział Towaroznawstwa AE w Krakowie przy współpracy KPTT. Kraków 20- 21 IX 1995. no śc i,.

(18) MicJw! Majo,.. I(, I Iwasit;wicz A., Z{/r:ąd:lIflie jako.vcią: pOdSIlIW0I1'l' problemy; 1I/C'lor!y. WyJawnictwo Naukowe PWN, W<lfszaw'ł - Kraków 19lJ9. :. l'Il'uu'lIlam; Sllll\'SI)1 171 Iwasiewicz A .. Paszek Z .. 5;/alrslrka . . . . ('.:: n\,( . ·" IIICltul SIf!rlHt'lI"i{/jak(}.~dq.. IxI. AE w Kr.lkowic. Kraków 1997. Iwasiewic/, A.o Stcczkowski 1.. Major M .. MikrockOlwmic.lu' i mark{'li".~(}Wl' UWll fU/lkowOllia ;.ar.::ąd.::cmia jako,\:cil/, B'ldania statutowe, Umow:1 nr J05/ KS/5/96/S,. AE w Krakowi e. Kraków 1996. 191 Jó ż wiak l. POdglIfSki 1.. .)'(atystyka od pod.Haw. PWE . Wars z~lwa 19lJ4. II () I Major M.. Allali:.a .\)'lIIu/m'.\:;llll rynkowych ,::achOlvwi kOI1.\'lwl('llta !w:1Symulacja systenuhv gospudartZ,\'c'h. Antalówka '99. Warszawa 19'-)9. II II Major M .. M i II. m('k ol/om iC'::lJf i 111(1 rket i figowe' a.\'pday :,a rząd:ll" ja j(/ k.o.\ (. ią . prac a. 1121. 1131 1141 1151. 1161. doktorska . AE w Krakowie. Kraków 2001. Major M.. Modelowallie rynkOl\'ych ::.achowwi kOI/,liuf1It.'II!a IUl l'orr:;t'!Jy ::.ar::.ą~ d::.aniajako.\·cią Iw :1Zas!os(}\t'(lIlie melOd ilo.\ciOlvych. EkonoTll(~tria nr 7. Wydawniclwn AE wc Wrocławiu. Wrocław 2001. N.asiłowski M .. S)'.\'1(·1I1 rynkowy. Pod.'1·tawy mikro - i makroeko/lomii. Wydawnictwo Kcy Tcxt. \Varszaw;J 199R. Pawłows ki Z .. Ek(molllC'lria. PWN. Warsz~lwa 197X. R (/c!lIl11fk preI W((0I'0(/o!Jie lis I\\'O i stli ly.\'1yka IIll1lt'lIIat y C:::'lIl1 II' ::.ada II ial'll . W. K rysiek i i inni. cz. I i II. PWN. Warszawa 1986. Varian B.R .• Mikrockollomia. PW N. W<lrszawa ItJ97.. Determinants ot the Enterprise's Quallty Policy Maximising profit from salt·s by maximising ma rket sha rc CO!lst it ules the gnal anu assumplioll ol' 4ual ity policy. Qual ily policy can have a uefensivc or offcllsive character. In the firsl example, Ihe firm's objective is to maintain ils curn:nt market position while engaging lhe smallest ,lInoU fll of fin~ltlcial resources possible. The OPPOSill! or dcfcnsive policy is offensive policy gCilrcd hlw:lrus ~tchieving the maximum sharc in turnover or prodw.'ts of a given dass, by adjusling Ihe Icvcl of 4uality to the current market situatiofl anu paying attention lo such factors aS market segment size. distribulion ot' budgclary conslraints in the segment, and the priccs anu quality or compcl ing products. In implcmcntillg quality policy. cntrcpreneurs ca n strive lo improvc cxisling products, creale new prooucls within the same tc ch nology. or crealc new technologies to meet ucmanu. Thesc tasks :.lfe Iinkcu to the cxisling quality strategy. An element of a slralcgy c<lrricu out und('r Ihe 4u<llily policy c:m also be pro-ncdit policy, which cn:lblcs Ihe firm lo l1Iainl:lin Icading Icchn ic'll quality. lnslcad ol' adjusling pricc In the cuslomer's fin;.md;'ll pOlenlial (budgel cOllslminls), thc firm C'ITI opcfilte convcrscly by slimulating Ihe levcl ol' buuget cons1r<li11ls su 111011 thcir slructure corresponus 10 lhe ilssumplions 01' quality polic y. In imalysing the impact ot' various factors on Ihe firm's market p(J~ili()n , Ihe .wlhor used the model ol' market condilions govcrning prouucl quality prcsclllctl in works: 14], ]5], ]ó] and 18) . The issucs dcsc ribl:d illthis artide are a continuatioll ofthe topics audressed under staIUtory rescarch IH I. as wcll as in othcr works 11OJ, 1111 and 11 21 ..

(19)