Ew a Ba n a s ie w ic z
Ba d a n i a w y k o p a l i s k o w e n a g r o d z i s k u w Ju r o w i e, w o j. z a m o j s k i e
W 1997 r. kontynuow ano badania sondażow e połu dniow ej partii grodziska w Jurow ie, gm. Jarczów. Z ało żono w ykop o pow ierzchni około 1,5 ara (K 02, KOI ćw. b, c) zorientow any po osi N -S, obejm ujący sw ym zasię g iem przebadany sondażow y w ykop 6/96 oraz część w ykopu 7/96 (ryc. 1)'. B adania, zw iązku z częściow ym rozpoznaniem obiektu w roku poprzednim , zakładały k ilk a celów: określenie w ym iarów skrzyń na południo w ym odcinku wałów, dokończenie eksploracji odkryte go pom ieszczenia gospodarczo-m ieszkalnego, określe nie funkcji słupów - pali.
P race w ykopaliskow e uzupełniały odw ierty po osi S-N grodziska, przekrój W -E uzyskano w odw iertach z 1996 r. (I. K utyłow ska 1997). Z uchw yconych relik tó w w ału w postaci silnie przepalonej polepy stw ier d z o n o , że pierw otnie g ro d zisk o by ło p raw ie k o liste 0 średnicach około 80 m na osi S-N i około 90 m na osi W -E , a fosa otaczała ob iek t od południa i zachodu. Z a bud o w an ia m ieszkalno-gospodarcze p raw dopodobnie w y stę p u ją nie tylko w części południow ej, co stw ier dzono w w ykopie 6/96, ale rów nież przy północnym 1 w schodnim odcinku w ałów przebadanych o dw ierta m i, gdzie zarejestrow ano p o lep ę przem ieszan ą z w ar s tw ą kulturow ą.
N a odsłoniętej powierzchni w ykopu stw ierdzono po je d y n c z y ciąg skrzyń południow ej partii w ału. Jedna
z nich szerokości 3 m, długości około 4,5 m w ypełniona była m arglem przem ieszanym z rędziną, z p rzew ag ą m argla w spągu. Określenie szerokości skrzyni nie bu dzi w ięk szy ch w ątpliw ości p o n iew aż na g łęb o k o ści 35 cm zachowały się relikty dębowych (M. Krąpiec 1997) belek stanowiących jej konstrukcję. D ługość natom iast w yznacza zasięg występow ania m argla oraz fragm enty zw ęglonych przew iązanych belek od strony w schodniej, je d n o cześn ie tw orzących konstrukcję kolejnej skrzyni w ypełnionej naw iezioną gliną z m iejscow ego złoża; po pożarze wypaliła się na intensywnie pom arańczow o-czer- w o n y kolor. Zewnętrzny i w ew nętrzny stok w ału przy kryw a w arstw a zgruzowanej polepy m iąższości od kil k u do kilkunastu cm, w górnej partii je st przem ieszana ze w spółczesną ziemią orną. W arstwa ta pochodzi naj praw dopodobniej z w yższej kondygnacji w ału, która osunęła się po pożarze.
1 Wykopy sondażowe nr 5/97, 6/97, 7/97 na planie w sprawozda niu z 1997 r. (APŚ, t. 2, s. 158) były błędnie wrysowane. Na planie publikowanym obecnie (ryc. 1 ) dokonano korekty.
Do skrzyń od strony w ew nętrznej dobudow anego po m ieszczenie o charakterze gospodarczo-m ieszkalnym , które najpraw dopodobniej było pow iązane konstrukcyj nie z dolną kondygnacją w ału i w ysunięte w stronę m aj danu około 3,5 m; uchw ycona w planie długość to około 5 m. W ejście do obiektu znajdow ało się od strony pół nocnej. K onstrukcję zabudow ania oraz podłogę na oko ło 4 m 2 pow ierzchni w ykonano z drew na sosnow ego (M. K rąpiec 1997; M. Lityńska-Z ając 1997). W ewnątrz pom ieszczenia odkryto kilka skupisk zw ęglonego ziar na: prosa, pszenicy i żyta, um ieszczonych po części, w zw ęglonych pojem nikach w ykonanych z łyka sosno w ego i jesionow ego oraz najpraw dopodobniej w w or kach, które uległy rozkładow i (M. Lityńska-Zając 1997). W pom ieszczeniu znajdow ały się także szkielety dwóch m łodych osobników bydła rogatego, natom iast na ze w nątrz, przy wejściu, odkryto dw a szkielety koni - osob nika dorosłego i m łodego (D. M akow icz-Poliszot 1997). W obiekcie i poza nim natrafiono na liczne sprzęty i na rzędzia gospodarstw a dom ow ego zw iązane z codzien nym by to w an iem : n aczy n ia, żarn a, p rz ę ślik z łupku ow ruckiego, nóż, kam ień szlifierski, haczyk, radlicę ło patk o w ą (ryc. 2: c), kow adełko oraz klam ry żelazne, gw oździe, części skobla, kłódkę i wędzidło.
R elikty północno-w schodniej części zabudow ań zo stały zniszczone przez d rugą fazę użytkow ania grodzi ska, k tó rą reprezentuje obiekt słu p o w y O dkryto ślady po dziesięciu słupach i palach o średnicy w ahającej się od 30 do 60 cm i m iąższości od 11 do 55 cm. W spągu w ypełniska słupa n r 4 (K 02 ćw. c) natrafiono na żelazny krój płużny. W ewnątrz przestrzeni ograniczonej słupa mi odkryto „piw niczkę”, gdzie znajdow ała się studnia z cem brow iną w ykonaną z w yżłobionej kłody drew nia nej średnicy 47 cm, w ysokości 98 cm i grubości ścianek od 3 do 5 cm. A nalogiczną d rążoną w pniu cem brow inę stu d n i r ó ż n ią c ą s ię je d y n ie ro z m ia ra m i w y k o n a n ą z dw óch części odkryto w Paczkow ie (C. B uśko 1996), gdzie datow ana je st ogólnie na średniow iecze. Wewnątrz obiektu słupow ego odkryto także szkielety dw óch koni - osobnika dorosłego i praw ie dorosłego.
Pozyskano dużą grupę m ateriałów zabytkow ych za sadniczo jednorodnych chronologicznie: X II-XIII -wiecz nych. Tak też m ożna datow ać, poza opisanym wyżej obiektem I, najstarszą fazę użytkow ania grodu. N ajlicz niej na przebadanym obszarze w ystępow ała ceramika: kilkaset fragm entów - jed n o naczynie i pokryw kę od kryto w całości, pięć innych naczyń w pełni udało się zrekonstruow ać (ryc. 2: a, b). B yły one ulepione z gliny
172 Ew a Ba n a s ie w i c z R y c . 1. Ju ró w , st a n . 1, w o j. z a m o js k ie . P la n sy tu a c y jn o - w y s o k o śc io w y g ro d z is k a z n a n ie si o n y m o bszarem p rz e b a d a n y m w ra z z o d w ie rt a m i.
R yc . 2. Ju ró w , st a n . 1, w o j. z a m o js k ie . Z a b y tk i z z a b u d o w a n ia 1: a - n a c z y n ie nr 10 , b - n a cz y ni e nr 11 , с - radl ica ło p a tk o w a z z a b u d o w a n ia nr 1, d - fr a g m e n t k ro ju p łu ż n e g o (? ), e - k ró j p łu ż n y .
174 Ew a Ba n a s ie w i c z
żelazistej, schudzonej m ałą ilo ścią drobnoziarnistego tłucznia i piasku, silnie obtaczane, zdobione płytkim i poziom ym i żłobkam i. L iczną grupę stanowiły przedm ioty żelazne: dwa groty z tu lejk ą - jed e n lancetowaty, drugi z zadzioram i, nóż, nożyk, części skobla, kłódka cylin dryczna, gw oździe, krój płużny (ryc. 2: e) i jeg o frag m ent (ryc. 2: d). Z zabytków kam iennych wystąpiły: żarna o śre d n ic y 4 4 ,5 cm , p rz ę ś lik z łu p k u o ra z k am ień szlifierski.
A n a liz y a rc h e o z o o lo g ic z n e m a te ria łu k o stn e g o z badań p rzep ro w ad zo n y ch w 1996 i 1997 r., w skazu
ją , iż najliczniej reprezentow ane je s t bydło rogate i ko nie, w m niejszości koza-ow ca i Świnia udom owiona, a ponadto gatunki dziko żyjące (D. M akow icz-Poliszot 1997).
Na obecnym etapie prac nie je s t m ożliw e datowanie II fazy zasiedlenia grodziska zw iązanej z obiektem słu pow ym i studnią. A naliza dendrochronologiczna czte rech próbek drew na sosnow ego z jurow skiego grodzi ska w skazuje na m ożliw ość w zniesienia obiektu słupo w ego pod k o n iec d ru g ie g o d z ie s ię c io le c ia X IV w. (M. K rąpiec 1997).
Literatura
B a n a s i e w i c z E.
1997 M ateriały z badań sondażowych grodziska wczesnośredniowiecznego w Jurowie, woj. za mojskie, APŚ, t. 2, s. 290-297.
В u ś к o C.
1996 Urządzenia wodno-kanalizacyjne w średnio wiecznych i renesansowych miastach śląskich, „Archeologia Historica Polona”, t. 3, s. 93-121. K r ą p i e c M.
1997 Wyniki analiz dendrochronologicznych prób drewna za stanowiska Jurów, mps PSOZ Za
mość.
K u t y ł o w s k a I.
1997 Wyniki badań ratowniczych grodziska w Juro wie, woj. zamojskie, APS, t. 2, s. 157-158. M a k o w i c z - P o l i s z o t D.
1997 Wyniki analiz gatunkowych i osteologicznych kości zwierząt - Jurów, stan. 1, mps PSOZ Za
mość. L i t y ń s k a - Z a j ą c M.
1997 Wyniki analizy materiałów roślinnych z wcze snośredniowiecznego grodziska w Jurowie, st.
I, gm. Jarczów, woj. zamojskie, mps PSOZ Za
mość.
Ew a Ba n a s ie w ic z
Re s u l t so f Ex c a v a t io n sa tt h e St r o n g h o l d in Ju r ó w, Za m o ś ć Vo iv o d s h ip
In 1997, excavations of the southern part of the stronghold were continued and covered the area of 1,5 ares which had been determined by means of trial trenches the previous year. 28 boreholes were also made which yielded the N-W profile of the stronghold. A single succession of rampart cases was recorded in the southern part. One of the cases, which was 3 m wide and 4,5 m long, was filled with marl and fertile soil. The adjoining uncovered case, which was only partly explored, was filled with clay which was burnt and had an orange-reddish hue. The cases were made of oak timber. On the inside of the rampart, an adjoining pine wood construction was added which
was designed as a dwelling and domestic feature. Inside the feature, plenty of grain, animal bone remains, and numerous implements were found. The feature can be dated to the 12th- 13 th centuries, that is, to the first phase of the utilisation of the stronghold.
Additionally, a sizeable post construction was partly exa mined within which a well was found. The well had a wooden casing carved in a tree trunk. Most probably the post construc tion represents the second phase of the utilisation of the stron ghold.
