Medycyna Wet. 2006, 62 (9) 1076
Praca oryginalna Original paper
Wysoki poziom cech zwi¹zanych z reprodukcj¹ ma decyduj¹cy wp³yw na efektywnoæ produkcji zwierzê-cej. Rozród zwierz¹t, w tym rozród zwierz¹t futerkowych, jest zagadnieniem niezwykle z³o¿onym, uzale¿nionym zarówno od za³o¿eñ genetycznych osobnika, jak i czyn-ników rodowiskowych (15, 23).
Znajomoæ chemizmu oraz specyfiki metabolizmu na-sienia jest, na obecnym etapie rozwoju sztucznego una-sienniania zwierz¹t, g³ówn¹ miar¹ postêpu w rozrodzie. Uzyskane nasienie, a zw³aszcza jego plazma, stanowi doskona³e ród³o informacji o aktywnoci sekrecyjnej poszczególnych odcinków uk³adu rozrodczego. Nato-miast skutecznoæ zap³odnienia, jak równie¿ liczebnoæ miotu w du¿ym stopniu uzale¿nione s¹ od cech fizycz-nych, tj. ruchliwoci i koncentracji plemników, które zmieniaj¹ siê wraz z intensyfikacj¹ u¿ytkowania rozp³o-dowego. Uzyskanie nasienia umo¿liwia pe³n¹ jego oce-nê (ilociow¹ i jakociow¹), a przez to tak¿e wstêpn¹ ocenê p³odnoci samca (27).
W zwi¹zku z nielicznymi publikacjami dotycz¹cymi w³aciwoci nasienia lisów polarnych podjêto badania, których celem by³o oznaczenie wybranych wskaników nasienia lisa polarnego i ewentualnych wzajemnych ko-relacji miêdzy nimi. Ponadto okrelono zale¿noci
po-miêdzy iloci¹ i jakoci¹ nasienia a efektywnoci¹ roz-p³odow¹ analizowanych lisów.
Materia³ i metody
Badaniami zosta³y objête lisy polarne (Alopex lagopus) pochodz¹ce z fermy zwierz¹t futerkowych w £., woj. kujaw-sko-pomorskie. Materia³ do badañ pobrano od grupy 18 li-sów. Nasienie do analiz pobrano 7-krotnie w okresie aktyw-noci p³ciowej, tj. od 1 marca do 11 maja 2004 r., w równych odstêpach czasowych (10-12 dni).
£¹cznie uzyskano 126 ejakulatów, które poddano szcze-gó³owej ocenie na podstawie badañ morfologicznych, bakte-riologicznych i immunologicznych. Okrelono objêtoæ ca³-kowit¹ ejakulatu (ml), przy pomocy kalibrowanej probówki oraz pH nasienia; zgodnie z metodyk¹ podan¹ przez Bielañ-skiego (2). Mikroskopowe badanie przeprowadzono w tem-peraturze 37,7-38,0°C, w tym celu wykorzystano elektrycz-nie ocieplany stolik z mikrostatem. Ocenê masowego ruchu plemników (tzw. falowania) przeprowadzono pod powiêksze-niem 100 ×, na stoliku Bloma. Nasilenie ruchu okrelono wed³ug skali szacunkowej wyra¿onej krzy¿ykami (2). Kon-centracjê plemników w jednostce objêtoci obliczono meto-d¹ cytometryczn¹ w komorze Bürkera, po uprzednim rozrze-dzeniu nasienia 3% roztworem NaCl. Na podstawie redniej liczby plemników, stopnia rozrzedzenia i objêtoci nasienia
Ocena jakoci i wartoci biologicznej nasienia
lisów polarnych w okresie sezonu rozrodczego
BOGDAN JANICKI, JOANNA SOLIÑSKA, PAWE£ £AKOTA*
Katedra Biologii Ma³ych Prze¿uwaczy i Biochemii rodowiska oraz *Katedra Biotechnologii Zwierz¹t Wydzia³u Zootechnicznego ATR, ul. Mazowiecka 28, 85-084 Bydgoszcz
Janicki B., Soliñska J., £akota P.
Evaluation of the quality and biological value of semen of polar foxes in the breeding season Summary
In connection with scarce publications on the qualities of polar fox semen and the mutual relationship between particular features of the semen, the undertaken research aimed at specifying selected polar fox semen indicators and determining possible mutual correlations between them. The semen for analysis was collected 7 times from 18 foxes during the period of their sexual activity. In total, 126 ejaculates were obtained and they underwent detailed assessment. The total ejaculate bulk was determined as well as mass spermato-zoa movement, the proportional share of hyperactive spermatospermato-zoa (preceded by sperm rotation in the percolls gradient), ejaculate pH, fructose concentration, the proportional share of spermatozoa not connected with antisperm antibodies and the proportional share of spermatozoa characterized by structural differences. Additionally, the interdependence between the semen quantity and quality and the breeding effectiveness of the analyzed foxes was examined and assessed. The results of the research indicate the high biological quality of the semen investigated during the whole breeding period, which led to high breeding results. The inter-dependence between the over all effectiveness of the analyzed specimens and the spermatozoa movement, and the proportional share of hyperactive i.e. ready to fertilize spermatozoa was observed. This indicates that separating spermatozoa in the percolls gradient as a method of spermatozoa preparation allows for in vitro selection of specimens of the best qualities and is useful in case of applying insemination.
Medycyna Wet. 2006, 62 (9) 1077 wyliczono koncentracjê plemników wg wzoru
zaproponowa-nego przez Bielañskiego (2). Przeprowadzono równie¿ bada-nie morfologiczne, okrelaj¹c odsetek plemników prawid³o-wych w rozmazach barwionych metod¹ bydgosk¹. Preparaty ogl¹dano pod mikroskopem fazowo-kontrastowym, pod po-wiêkszeniem 400 ×, licz¹c prawid³owe i zmienione formy plemników wg klasyfikacji zaproponowanej przez Bloma (3). Stê¿enie fruktozy oznaczono zgodnie z metodyk¹ zapropo-nowan¹ przez Manna (17). Obecnoæ przeciwcia³ przeciw-plemnikowych w nasieniu stwierdzono za pomoc¹ testu bezporedniego SpermMar IgG Test FertiPro, Belgium. Pod powiêkszeniem 400 × oceniono 100 plemników i obliczono procent plemników zwi¹zanych z przeciwcia³ami przeciw-plemnikowymi (4, 16). Do separacji plemników zosta³ wyko-rzystany percoll, bêd¹cy sterylnym koloidalnym roztworem cz¹steczek dwutlenku krzemu pokrytych PVP (poliwinylopi-rolidonem) (Pharmacia, Uppsala Sweden) (17). Metoda ta po-lega na wirowaniu plemników w gradientach ró¿nych stê¿eñ koloidalnych roztworów krzemu. Plemniki najbardziej ruchli-we przechodz¹ przez gêstsze 80% warstwy percollu, zbiera-j¹c siê na dnie probówki, natomiast plemniki mniej ruchliwe i martwe pozostaj¹ w górnych partiach. Odczytu redniej licz-by plemników ruchliwych dokonano w hemocytometrze komora Bürkera, bez rozcieñczania nasienia (10, 11). Nastêp-nie na podstawie koncentracji plemników w nasieniu wie-¿ym i w nasieniu po wczeniejszej separacji plemników me-tod¹ gradientów stê¿eñ obliczono procentowy udzia³ plemni-ków hiperaktywowanych (10). W celu oceny zdolnoci re-produkcyjnej samców ustalono p³odnoæ i plennoæ badanych osobników. Ocenê wspó³zale¿noci miêdzy analizowanymi cechami przeprowadzono w oparciu o wspó³czynniki korela-cji Spearmana dla cech nie wykazuj¹cych rozk³adu malnego i wspó³czynniki Pearsona dla cech o rozk³adzie nor-malnym.
Wyniki i omówienie
Wyniki oceny jakoci nasienia badanych lisów polar-nych przedstawiono w tab. 1.
Objêtoæ ejakulatów waha³a siê od 0,2 do 1,5 ml, wy-nosz¹c rednio 0,46 ml (tab. 1) i zawiera³a siê w grani-cach przyjêtych dla tego gatunku zwierz¹t (12, 18). Nie-co wy¿sze wartoci w zakresie tej cechy uzyskali w swo-ich badaniach Szeleszczuk (24) 0,6 ml oraz Barta (1) 0,98 ml. Podobnie ejakulaty lisów srebrzystych charak-teryzowa³y siê wiêksz¹ objêtoci¹, wynosi³a ona rednio od 1 ml (5) do 1,3-1,9 ml (6). Znacznie wy¿sze objêtoci ejakulatów zaobserwowano w nasieniu innych gatunków z rodziny psowatych: psów rednio 3,0 ml (19) i wil-ków rednio 4,9 ml (9).
Koncentracja plemników w badanych ejakulatach lisów polarnych wynosi³a rednio 1075 × 106 w ml i
ko-respondowa³a z wartociami uzyskanymi przez Szelesz-czuk, wynosz¹cymi 1300 × 106 w ml (24). Znacznie
ni¿-sze wartoci w granicach 155-495 × 103 w mm3
u tego samego gatunku lisa, otrzyma³ Barta (1). W bada-niach dotycz¹cych nasienia psów koncentracja plemni-ków wynosi³a rednio od 401-423 × 106 (7) do 775 × 106
w ml (22). Przedstawione wyniki wskazuj¹ na du¿e ró¿-nice w koncentracji plemników miêdzy badanym ga-tunkiem lisa polarnego a lisem srebrzystym, u którego, wed³ug dostêpnych danych, rednia koncentracja kszta³-tuje siê od 79,8 do 100 × 106 na ml (5, 6). Zbli¿one
war-toci w zakresie analizowanej cechy, w badaniach doty-cz¹cych nasienia nutrii, otrzyma³a Szeleszczuk (25).
Rozdzia³ nasienia na poszczególne frakcje, przez jego wirowanie w gradientach ró¿nych stê¿eñ percollu pozwa-la na uzyskanie plemników hiperaktywowanych, a wiêc zdolnych do zap³odnienia oraz odpowiednio plemników martwych, leukocytów, bakterii i grzybów (20). Koncen-tracja frakcji plemników zdolnych do zap³odnienia, w ba-danych ejakulatach, wynosi³a rednio 178 × 106 w ml.
Natomiast procentowy udzia³ warstwy plemników hiper-aktywowanych kszta³towa³ siê w granicach od 0,85 do 81,18 (tab. 1). Badania dotycz¹ce nasienia psów potwier-dzaj¹ celowoæ stosowania tej metody preparacji plem-ników u psowatych (11, 21). Udzia³ plemplem-ników we frak-cjach, które zawiera³y ich najwiêcej, wynosi³ odpowied-nio 14,0; 20,2 i 43,4% (10).
pH nasienia lisów wynosi³o rednio 6,22. Uzyskane wyniki potwierdzaj¹ rezultaty badañ Brzozowskiego (6), w których pH nasienia pochodz¹cego od lisów srebrzys-tych wynosi³o 6,2. Wed³ug norm cytowanych przez Man-na (17), pH Man-nasienia lisów powinno mieciæ siê w grani-cach 6,2-6,4. Podwy¿szone pH nasienia wiadczy, we-d³ug Bielañskiego (2), o stanach zapalnych gruczo³ów pêcherzykowych.
Stê¿enie fruktozy w analizowanych ejakulatach wy-nosi³o rednio 151,17 mg/100 ml (tab. 1).
Wyniki testu bezporedniego SpermMar IgG (FertiPro) uzale¿nione s¹ od procentowej liczby plemników, któ-rych powierzchnia uleg³a zwi¹zaniu z przeciwcia³ami przeciwplemnikowymi. W przypadku kiedy 10-39% ruchliwych plemników zostanie pokrytych przez cz¹stecz-ki lateksu, mo¿na spodziewaæ siê niep³odnoci z przy-czyn immunologicznych. Natomiast gdy liczba zwi¹za-nych plemników przekroczy 40%, diagnoza o niep³od-noci immunologicznej jest wysoce prawdopodobna. Procentowy udzia³ plemników niezwi¹zanych z przeciw-cia³ami przeciwplemnikowymi IgG waha³ siê od 97 do 100 (tab. 1). Obecnoæ plemników zwi¹zanych z prze-ciwcia³ami plemnikowymi stwierdzono w 95 ejakulatach (75,40%), przy czym liczba ta waha³a siê od 1% (66
pró-y h c e C x )l m ( u t a l u k a j e æ o t ê j b O 0,46 w ó k i n m e l p a j c a rt n e c n o K (×106/m)l 1075 m e i n a w o ri w a n o z d e z r p o p w ó k i n m e l p a j c a rt n e c n o K ( u ll o c r e p e i c n e i d a r g w × 01 6/m)l 178 o p ( h c y n a w o w y t k a r e p i h w ó k i n m e l p ³ a iz d u % ) u ll o c r e p e i c n e i d a r g w u i n a w o ri w m i n d e z r p u 18,06 u t a l u k a j e H p 6,22 )l m 0 0 1 / g m ( y z o t k u rf e i n e ¿ ê t S 151,17 h c y n a z ¹ i w z e i n h c y n l o w w ó k i n m e l p ³ a iz d u % G g I i m y w o k i n m e l p w i c e z r p i m a ³ a i c w i c e z r p z 98,96 h c y n l a m r o n e i n z c i g o l o fr o m w ó k i n m e l p ³ a iz d u % 93,31 ¹ w o ³ d i w a r p e i n ¹ i g o l o fr o m z w ó k i n m e l p ³ a iz d u % 6,69 i m y n w ó ³ g i m a d a w z w ó k i n m e l p ³ a iz d u % 0,38 i m y n d ê z r d o p i m a d a w z w ó k i n m e l p ³ a iz d u % 6,31
Tab. 1. Ocena jakoci nasienia lisa polarnego w badanym se-zonie rozrodczym
Medycyna Wet. 2006, 62 (9) 1078
bek nasienia 52,38%) do 3% (7 próbek 5,56%). Na-tomiast 31 ejakulatów (24,6%) odznacza³o siê brakiem zwi¹zanych przeciwcia³ w klasie IgG. Wyniki testu wska-zuj¹ wiêc na odczyn negatywny, w zwi¹zku z czym nie ma podstaw do wysuniêcia przypuszczenia o niep³od-noci na tle immunologicznym. Niniejsze wyniki wydaj¹ siê potwierdzaæ wysok¹ zdolnoæ badanych plemników do zap³odnienia. Badania przeprowadzone na nasieniu ludzkim potwierdzaj¹ skutecznoæ tego testu w przypad-ku niep³odnoci spowodowanej przyczynami idiopatycz-nymi o pod³o¿u immunologicznym (4). Wed³ug badañ dotycz¹cych funkcji nasienia ludzkiego, przeciwcia³a s¹ odpowiedzialne za 6-7% przypadków niep³odnoci mêskiej (13).
Otrzymane wyniki oceny morfologicznej wykaza³y, ¿e 93,3% zaobserwowanych plemników odznacza³o siê pra-wid³ow¹ budow¹, co sugeruje ich wysok¹ zdolnoæ do zap³odnienia. Wady g³ówne stanowi³y 0,38%, a podrzêd-ne 6,31% (tab. 1). Wród wad g³ównych plemników, najwiêcej wyst¹pi³o wad Daga 71%, pozosta³e 29% stanowi³y wady wstawki. W ¿adnym z analizowanych preparatów nie zaobserwowano zmian w obrêbie akro-somu i nieprawid³owego kszta³tu g³ówki. Sporód wad podrzêdnych najliczniejsz¹ grupê stanowi³y plemniki z pojedyncz¹ pêtl¹ witki (3,49%), z lunymi, prawid³o-wymi g³ówkami (1,19%) oraz z pêtl¹ na koñcu witki (1,06%). Zbli¿one rezultaty oceny morfologicznej nasie-nia lisów srebrzystych uzyska³ Brzozowski (6), u które-go udzia³ plemników prawid³owych kszta³towa³ siê na poziomie 94,2%, natomiast zmiany pierwotne zaobser-wowano u oko³o 0,5% plemników. Znacznie wiêkszy udzia³ plemników z wadami budowy (18,55%) stwier-dzi³ w swoich badaniach Barta (1), przy czym najczêst-sz¹ nieprawid³owoci¹ by³y deformacje w obrêbie g³ów-ki i stanowi³y rednio 7,7%, oraz udzia³ niedojrza³ych form plemników 5,06%.
Ruchliwoæ masy plemników w analizowanych eja-kulatach oznaczono jako s³ab¹, redni¹ i siln¹. Najwiêk-sz¹ liczebnoæ (67 próbek 53,18%) stwierdzono w gru-pie o rednim ruchu falowym, silne falowanie wykazy-wa³o 49 (38,89%) ejakulatów, a s³ab¹ ruchliwoæ 10 (7,94%) ze wszystkich badanych próbek. rednia ruchli-woæ obserwowanych preparatów kszta³towa³a siê w gra-nicach 2,31 i spe³nia³a kryteria przyjête dla nasienia lisów u¿ywanego do inseminacji (++) (12, 28). Otrzy-mane wyniki wskazuj¹ na wysok¹ zdolnoæ analizowa-nego nasienia do zap³odnienia. W badaniach Boue i wsp. (5) ruch masy plemników zawiera³ siê w granicach od 0 do 3, wynosz¹c rednio 1,5.
Analiza uzyskanych w dowiadczeniu wspó³czynni-ków korelacji (tab. 2) pozwoli³a na ustalenie zale¿noci miêdzy koncentracj¹ plemników a objêtoci¹ ejakulatu. Korelacjê, istotn¹ statystycznie, potwierdzi³y dostêpne wyniki badañ innych autorów (7). Zale¿noci miêdzy koncentracj¹ plemników drugiej frakcji a objêtoci¹ nie stwierdzono w badaniach dotycz¹cych w³aciwoci na-sienia psów (19).
W przedstawionych badaniach wykazano istnienie ujemnej, potwierdzonej statystycznie zale¿noci miêdzy koncentracj¹ plemników a pH nasienia. U badanych li-sów, podobnie jak u nutrii (25), ejakulaty o wysokiej
koncentracji plemników posiada³y z regu³y niskie pH, natomiast nasienia o ma³ej koncentracji by³o bardziej zasadowe.
Istotn¹ i wysoko istotn¹, dodatni¹, korelacjê wykaza-no miêdzy koncentracj¹ a stê¿eniem fruktozy i ruchem masy plemników. Brak zale¿noci miêdzy koncentracj¹ a udzia³em plemników z nieprawid³ow¹ morfologi¹ po-twierdzaj¹ wyniki badañ Ni¿añskiego (19), dotycz¹ce nasienia psów. Na ryc. 1 przedstawiono wspó³zale¿noæ miêdzy ruchliwoci¹ plemników a ich morfologi¹. Ba-dane ejakulaty pogrupowano w zale¿noci od stwierdzo-nych wad na 3 klasy: 1) 0-4 wad, 2) 5-8 wad i 3) powy¿ej 8 wad. Ruchliwoæ masy plemników oceniono w 3 kla-sach: jako s³ab¹, redni¹ i siln¹. Nie stwierdzono istotne-go wp³ywu liczby wad w budowie plemników na ruchli-woæ nasienia, o czym wiadczy wyrównanie miêdzy 3 klasami analizowanych wad w obrêbie ka¿dej z klas ruchliwoci (ryc. 1). Brak korelacji miêdzy ruchliwoci¹ plemników a udzia³em wad w ich budowie u psa wyka-za³ Ni¿añski (19).
Tab. 2. Wspó³czynniki korelacji miêdzy koncentracj¹ plem-ników a pozosta³ymi parametrami jakoci nasienia
y h c e C r u t a l u k a j e æ o t ê j b O 0,241** u t a l u k a j e H p 0,804*** y z o t k u rf e i n e ¿ ê t S 0,197* h c y n a z ¹ i w z e i n h c y n l o w w ó k i n m e l p ³ a iz d u % G g I i m y w o k i n m e l p w i c e z r p i m a ³ a i c w i c e z r p z 0,042 ¹ w o ³ d i w a r p e i n ¹ i g o l o fr o m z w ó k i n m e l p ³ a iz d u % 0,121 :i m y n w ó ³ g i m a d a w z w ó k i n m e l p ³ a iz d u % x x x wstawki x x x wtiki * 1 1 2 , 0 8 1 0 , 0 * * 1 2 2 , 0 i m y n d ê z r d o p i m a d a w z w ó k i n m e l p ³ a iz d u % 0,071 w ó k i n m e l p y s a m h c u R 0,243**
Objanienia: *istotne przy p £ 0,05; ** istotne przy p £ 0,01; *** istotne przy p £ 0,001 10,35 55,17 34,48 6,67 55,00 38,33 8,11 48,65 43,24 0% 100% 0-4 5− 8 >8 wady ogó³em [%] Ruchliwoœæ: +++ ++ +
Ryc. 1. Zale¿noæ miêdzy ruchliwoci¹ a morfologi¹ plemni-ków w badanych ejakulatach (n = 126)
Medycyna Wet. 2006, 62 (9) 1079
P³odnoæ badanych lisów polarnych wynosi³a rednio 91,02%, natomiast plennoæ 9,28. Dostêpne wyniki ba-dañ wskazuj¹, ¿e skutecznoæ zap³odnieñ w przypadku inseminacji kszta³tuje siê w granicach 80-85% i jest za-le¿na od jakoci nasienia (8, 12). W przypadku ferm w krajach skandynawskich wyniki zap³odnieñ nasieniem wie¿ym siêgaj¹ od 86% (12) do nawet 100% (28). P³od-noæ lisów polarnych w badaniach w³asnych waha³a siê od 81,82% do 100% i korespondowa³a z wynikami uzys-kanymi przez Szeleszczuk i Niedba³ê (25). W badaniach Zonia i wsp. (28), dotycz¹cych wyników produkcyjnych lisów polarnych niebieskich, p³odnoæ waha³a siê od 85,7% do 100%, natomiast plennoæ wynosi³a od 6,6 do 7,5 i by³a ni¿sza ni¿ w badaniach w³asnych.
Wysoka wartoæ biologiczna nasienia badanego w ci¹-gu ca³ego sezonu rozrodczego prze³o¿y³a siê na wysokie wyniki rozrodu. Badana populacja lisów polarnych cha-rakteryzowa³a siê wysokim i wyrównanym poziomem reprodukcji.
Analiza wspó³czynników korelacji (tab. 3) wykaza³a wspó³zale¿noæ, potwierdzon¹ statystycznie, miêdzy pro-centowym udzia³em plemników hiperaktywowanych, czyli uznawanych za zdolne do zap³odnienia a wynikami rozrodu badanych lisów. Nasienie o wiêkszym udziale plemników hiperaktywowanych odznacza³o siê wiêksz¹ zdolnoci¹ zap³adniaj¹c¹. Ponadto ruch masy plemników by³ dodatnio skorelowany z p³odnoci¹ lisów, natomiast wraz ze wzrostem liczby plemników nieprawid³owych obni¿a³a siê skutecznoæ pokryæ badanych osobników. Tak wiêc ejakulaty o wysokiej koncentracji, ruchliwych, prawid³owo zbudowanych plemników odznacza³y siê wiêksz¹ zdolnoci¹ zap³adniaj¹c¹.
Podsumowanie
Wysoka wartoæ biologiczna nasienia lisów polarnych badanego w ci¹gu ca³ego sezonu rozrodczego prze³o¿y³a siê na wysokie wyniki rozrodu. Stwierdzono wspó³za-le¿noæ miêdzy skutecznoci¹ pokrycia osobników a ruch-liwoci¹ masy plemników i procentowym udzia³em wad w budowie plemników. P³odnoæ i plennoæ analizowa-nych osobników by³a wysoko skorelowana z
procento-wym udzia³em plemników hiperaktywowanych, czyli zdolnych do zap³odnienia. Wskazuje to, ¿e separacja plemników w gradiencie percollu jako metoda prepara-cji plemników przyczynia siê do poprawy wyników za-p³odnieñ i jest przydatna w przypadku stosowania inse-minacji.
Pimiennictwo
1.Barta M.: Occurence of morfologicaly changed sperms in fox-males ejaculate (Alopex lagopus). Polnohospodárstvo 1999, 45, 71-76.
2.Bielañski W.: Rozród zwierz¹t. PWRiL, Warszawa 1999.
3.Blom E.: Ocena morfologiczna wad plemników buhaja. II. Propozycja nowej klasyfikacji wad plemników. Medycyna Wet. 1981, 37, 239-242.
4.Bohring C., Krause W.: The intra- and inter-assay variation of the indirect mixed antiglobulin reaction test: is a quality control suitable? Hum. Reprod. 1999, 14, 1802-1805.
5.Boue F., Delhomme A., Chaffaux S.: Reproductive management of silver foxes (Vulpes vulpes) in captivity. Theriogenology 2000, 53, 1717-1728.
6.Brzozowski M.: Pobieranie, ocena i przechowywanie nasienia lisów srebrzys-tych (Vulpes vulpes L.) oraz próba oceny samców jako dawców nasienia. Rocz. Nauk. Zoot. 1984, 11, 31-39.
7.England G. C. W.: Semen quality in dogs and the influence of a short-interval second ejaculation. Theriogenology 1999, 52, 981-986.
8.Gobello C., Corrada Y.: Biotechnology in canine reproduction: an update. Anal. Vet. 2003, 23, 30-37.
9.Goodrowe K. L., Hay M. A., Platz C. C., Behrns S. K., Jones M. H., Waddell W. T.: Characteristics of fresh and frozen-thawed red wolf (Canis rufus) spermatozoa. Anim. Reprod. Sci. 1998, 53, 299-308.
10.Hishinuma M., Sekine J.: Separation of canine epididymal spermatozoa by Percoll gradient centrifugation. Theriogenology 2004, 61, 365-372.
11.Ivanova M., Mollova M., Ivanova-Kicheva M. G., Petrov M., Djarkova T., Somlev B.: Effect of cryopreservation of zona binding capacity of canine spermatozoa in vitro. Theriogenology 1999, 52, 163-170.
12.Jarosz S.: Unasiennianie lisów. Andrologia w rozrodzie zwierz¹t. Sesja nauk. powiêcona prof. S. Wierzbowskiemu. Inst. Zoot. i Polska Akademia Umiejêt-noci, Kraków 1996, 209-218.
13.Liu D. Y., Baker H. W. G.: Tests of human sperm function and fertilization in vitro. Fertil. Steril. 1992, 58, 465-483.
14.Maciejowski J., Je¿ewska G.: Genetyczne uwarunkowanie cech rozrodu zwie-rz¹t futerkowych. Zesz. Nauk. PTZ 1993, 12, 5-12.
15.Mahmoud A., Comhaire F.: Antisperm antibodies. Use of the mixed agglutina-tion reacagglutina-tion (MAR) test using latex beads. Hum. Reprod. 2000, 15, 231-233. 16.Makler A., Stoller J., Makler-Shiran E.: Dynamic aspects concerned with the
mechanism of separating motile sperm from nonmotile sperm, leukocytes, and debris with the use of high-density Percoll gradiens. Fertil. Steril. 1998, 70, 961-966.
17.Mann T.: Biochemia nasienia. PWRiL, Warszawa 1958.
18.Ni¿añski W.: Zale¿noci pomiêdzy wybranymi w³aciwociami plemników psa w nasieniu poddanym konserwacji w niskich temperaturach. Medycyna Wet. 2004, 60, 537-543.
19.Ord T., Patrizio P., Marello E., Balmaceda J. P., Asch R. H.: Mini Percoll: A new method of sperm preparation for IVF in severe male factor infertility. Hum. Reprod. 1990, 5, 987-989.
20.Peña A. I., Barrio M., Becerra J. J., Quintela L. A., Herradón P. G.: Zona pellucida binding ability and responsiveness to ionophore challenge of cryopre-served dog spermatozoa after different periods of capacitacion in vitro. Anim. Reprod. Sci. 2004, 84, 193-210.
21.Silva A. R., Cardoso R. C. S., Uchoa L. D. M.: Quality of canine semen submit-ted to single of fractionasubmit-ted glycerol addition during the freezing process. The-riogenology 2003, 59, 821-829.
22.Socha S., Mazur M., Gajzler W., D¹browska D., Krawczyk E., Je¿ewska G.: Wp³yw pochodzenia i wieku samic na cechy reprodukcyjne lisa pospolitego srebrzystego (Vulpes vulpes L.). Zesz. Nauk. PTZ 1999, 42, 105-115. 23.Szeleszczuk O.: Unasiennianie lisów polarnych i pospolitych. Hod. Zw. Fut. 1999,
1, 17-18.
24.Szeleszczuk O.: Charakterystyka nasienia nutrii (Myocaster coypus Mol.) oraz mo¿liwoci farmakologicznego wp³ywu na jego konsystencjê i w³aciwoci bio-chemiczne. Zesz. Nauk. AR Kraków 1999. Rozprawa nr 257.
25.Szeleszczuk O., Niedba³a P.: Zaburzenia w p³odnoci i plennoci lisów polar-nych niebieskich. Zesz. Nauk. PTZ 1999, 42, 255-265.
26.Szeleszczuk O.: Sk³ad biochemiczny nasienia i wydzieliny dodatkowych gru-czo³ów p³ciowych samców nutrii. Medycyna Wet. 2003, 59, 787-791. 27.Valtonen M.: Artifical insemination in foxes. Zesz. Nauk. ATR Bydgoszcz 1991,
175, 109-114.
28.Zoñ A., Bielañski P., S³awoñ J., Zaj¹c J.: Charakterystyka wyników produkcyj-nych lisów polarprodukcyj-nych niebieskich na tle ich warunków utrzymania i dobrostanu. Zesz. Nauk. PTZ 2000, 53, 7-13.
Adres autora: prof. dr hab. Bogdan Janicki, ul. Mazowiecka 28, 85-084 Bydgoszcz; e-mail: janicki@atr.bydgoszcz.pl
Tab. 3. Analiza korelacji miêdzy cechami jakoci nasienia a p³odnoci¹ i plennoci¹ badanych lisów
y h c e C P³odnoæ Plennoæ u t a l u k a j e æ o t ê j b O 0,153 0,146 w ó k i n m e l p a j c a rt n e c n o K 0,146 0,272 a n o z d e z r p o p w ó k i n m e l p a j c a rt n e c n o K u ll o c r e p e i c n e i d a r g w m e i n a w o ri w 0,226 0,083 h c y n a w o w y t k a r e p i h w ó k i n m e l p ³ a iz d u % ) u ll o c r e p e i c n e i d a r g w u i n a w o ri w m i n d e z r p u o p ( *0,509* *0,586** u t a l u k a j e H p 0,030 0,384 y z o t k u rf e i n e ¿ ê t S 0,050 0,272 h c y n a z ¹ i w z e i n h c y n l o w w ó k i n m e l p ³ a iz d u % G g I i m y w o k i n m e l p w i c e z r p i m a ³ a i c w i c e z r p z 0,137 0,184 ¹ w o ³ d i w a r p e i n ¹ i g o l o fr o m z w ó k i n m e l p ³ a iz d u % 0,430* 0,105 w ó k i n m e l p y s a m h c u R 0,490* 0,248
