Renesans poszukiwań naftowych na strukturach solnych regionu kujawskiego

JOZEF POBORSKI, SYLWESTER M~EK I'IIIstytut Geotagl:c.zny

RENESANS POSZUKIWAN NAFTOWYCH NA STB.UKTURACH SOLNYCH

··

REGIONU KUJAWSKIEGO

Z obszar6w Polski nizowej region kujawski wraz z jego zachodnimi peryferiami zwracaJ: na siebie

uwag~ najwcze!\niej, jako przypus.'lJCzalnie roponosny.

W tym wzgl~dzie powodowano si~ niekt6rymi przypo-wierzchniowymi lub nawiereonymi objawami bitu-mkznymi, zwykle niklymi i niepewnego pochodzeIJ,.ia. JuZ od pocUltku biebicego wieku, szczeg6lnie jednak w okresie mif,:dzywojennym pr6bowano wi"za~ te nikle wys~ania z domniemanymi w gl~bi wysa-dam! solnymi. Motywem uzasadniajllcym coraz to zywsze zainteresowanie si~ tymi objawami stawaly si~ z czasem odkrycia 716:1: ropy naftowej na. NiZu Niemiec, g16wnie w regionie hanowerskim, wla!\nie przy wysadach SQlnych.

Nasi starsi geolodzy i g6rnicy pami~tajll jeszc:i.e z lat trzydziestych rozglos, jaki powstawaJ: okresowo wok61 problematycznych wyciek6w nafty w

mia-UKD 553.982"313":551.247(438.94) steczku Kcynia i takze w innych miejscowosciach tamtego regionu. OdnosUlce si~ do nich scisle obser-wacje terenowe, pr6by wyjasnienia genezy wyciek6w w swietle 6wczesnej wiedzy geologicznej oraz. pierw-sze pr6by kreslenia perspektyw dla poszukiwan naf-·

towych zreasumowaJ: najlepiej nasz wybitny g6mik--geolog S. Czarnocki (2), dyrektor Pailstwowego In-stytutu Geologicznego i profesor Akademii G6miczej.

Domniemany zwillzek z16z ropy z solami na Kuja-wach byl okoliczno~iIl sklaniajllcll przede wszystkim do wykrywania w podlo:i:u i konturowania struktur solnych. W przedwojennym instytucie poswi~ono temu zagacinieniu wiele uwagi, jak na 6wczesne, ogra-niczone moZliwosci dla prowadzenia kampanii ba-dawczych. Zatem na parI': lat przed wojnll przysUi-piono do najbardziej celowych badan grawimetrycz-nych, kt6re w pionierski spos6b zaczill rozwija~

zna-".

- - - f 01 podIr1ntI Oqt1ll struir/rr - . . 2 ZtI£!p wgsadu scNgo

~ no poziomie marztl

-4/JOO----6UI1J - - - 3 warstwictJ powlBrzchni - - - s/rrJpowej cechsz/y1'lJ

-7I)GO---Ryc. 1. Mapa stnlkturalna stropu cechsztllnu w

re-gionie kujawskim wg J. Poborskiego i S. Marka.

komity geofizyk-aeolog, E. Janczewski, p6zniejszy profesor Akademii GOrniczo-HutniczeJ. On to ' stwier-dziJ: swoimi pomiar~ Ze.w okolicy Izbicy Kujaw-skiej istnieje olbrzymia anomalia grawimetryczna, jego zdaniem odpowiadajl4ca wysadowi solnemu, co pMniej wypad):o nam uzna~ za odkrycie 0 donioslych konsekwencjach.

Z innych prac wspomnianego okresu badan na Kujawach warto nadmienie 0 zdj~iu refleksyJno-sejs-mJcznym na strukturze Barcina i 0 zaloZonym tam w 1938 r. gl~bokim wierceniu PIG.

W pierwszych paru latach powojennych, nasz przemysl naftowy zaczyna slE: odrywae od teren6w tradycyjnego kopalnictwa naftowego w regionie kar-packfm. Posiadajl4c najwi~kszy w kraju potencjal wiertniczy, wladze tego przemysru mySlaly 0 eks-pansji na obszary niZowe, perspektywiczne dla ropy naftowej. Oczywl~cie pod tyro wzgl~em najbardziej atrakcyjny musial wydawae si~ region kujawski. Wielkim propagatorem poszukiwafl w tym regionie byl nestor karpacklej geologii naftowej, prof. K. Tol-wiilski (10).

W rzeczywisto§ci pierwsze powojenne wiercenla "PoszukiwanNaftowych" na NiZu Polskim rozpo-c~to w regionie kujawskim. Pierwszy otw6r zloka-lizowano w 1946 r. na strukturze grawimetrycznej Izbica Kujawska - l.~czyca, w polowie jej dlugo§ci, tj. w Klodawie, a to na podstawie obrazu grawime-trycznego, jaki zlnterpretowano' geologicznie w PIG. Jakim kompletem tr6dlowych material6w i opraco-wan geologicznych dysponowal w6wczas ten instytut i sruZyI nimi, dowiadujemy si~ z publikacji S. Tys-klego, pt.: "Zarys historii badan geologicznych w p6lnocno"-zachodniej Polsce" (11).

316'

... -.""".~,.,,:~ ... ,.~.

8

'ft!OCk

,,:~.'

Fig. 1. Structural map of Zechstein top in the Ku;a-wy Region (according to J. Poborski and S. Marek).

Od zalozenia wiercenia "Klodawa 1" zaczyna siE: historia g6.rnicza Klodawy, utrwalona w swofch po-cZl4tkach w pierwszej publikacji po§Wi~conej tamtej-szemu 'wysadowi solnemu (5). Poza Klodaw~, jedne z ,pierwszych powojennych wiercen "Poszukiwan Nai-towych" na Kujawach zlokalizowano takZe na struk-turach solnycb, tj. w Inowroclawiu, Aleksandrowie Kujawskim itd. Jednak wObec slabej znajomo§ci starszego podloZa, lokalizacja Jch nie mogia bye na-leZycie uzasadniona. Jakkolwiek wierceniamf tymi nie udalo si~ osil4gnl4~ zamierzonego celu, spelnny one ponielaid rol~ pionierskich wiercen w zakresie

geologii regionalnej. '

Po 1950 r. zrozumiano potrzebE: bardziej systema-tycznych badafl w zakresie podstawowej geologii omawianego regionu. Rozpoczyna si~ wi~ nowy okres dzlalalno§cl geologicznej, zaPocZl4tkowany pr6b~ zrea-sumowania stanu wfedzy 0 podlozu mezozoicznym (9).

w

tyro nowym okresie, blisko 20-1etnim (1951-70), doszlo tam do takiego zagE:Bzczenia wiercefl badaw-czych, jakif~go nie znamy z innych obszar6w nizowych. Najgl~bsze wiercenie "Kromiewice IG1", kt6rego wy-niki zlnterpretowal i opublikowal S.Marek (4), zo-stalo zatrzymane na rekordowej gl~bokoki 4717,1 m, w g6rnym oddziale wapienia musz!owego.

Historia powojennych badafl oraz przegll4d osi~­ ni«:tycb wynik6w moze bye tematem osobnego arty-kuru. Przed paru laty przystllPiono w Instytucie Geologicznym w Warszawie do zbiorowycb opraco-wan, kt6re bylyby niemal monograiicznymi synte-zami w zakresie geologii poszczeg6lnych region6w Polskl niZowej, z wnioskami dla poszukiwan naito-wych. Takie zbiorowe dzielo, syntetyczne dla regionu kujawskiego zostalo przygotowane w latach 1967-69,

sw

_ f slcaly sallrorne cechszfynu

Rye. 2. Prolil 10000mac;i cechBztyfukiej W P'l'zekroju poprzecznym; przewal kujawBki wzc:Uuz Zinii

Kloda-wa - Lubieti (A-B) wg J. Poborskiego.

pod opiek~ Zakladu Geologii Struktur Wgl~bnyeh

NiZu IG (S. Marek i in.). Dale nam ono poj~ie 0 wy-sokim stanie rozpoznania podloza keno i nego, szczeg6lnie zas stratygrafU system6w mezozoiez-nych i ieh tektoniki. W sIdad tego dzie)a wesuo tlikze opraeowanie pt.: "Perm regionu kujawskiego w aspekeie stratygrafiezno-strukturalnym" (8). Niniejszy artykul opiera si~ na tym opraeowaniu archiwalnym istreszcza zawarUl

w

nim idel': poszukiwan nafto-wyeh. Idea ta narzuea si~ z naszyeh wyobraien 0 JlEl-bokim pod):ozu przedcechsztyilskim i 0 niezwY.ldej roll, jak~ odegrala cechsztytiska formaeja solonoba (seria solna) w rozwoJu proces6w tektonieznych.

Cechsztytiska seria soIna spelniala rolEl amortyza-tora przy przenoszenfu ruch6w starszegO padloZa do nadleglej pokrywy mezozoieznej. Mianowicie gI~bokie ruchy epejrogeniczne powooowaly tworzenie si~

na-pr~zefl mechanieznych w pokrywie nadcechsztyflskiej

wzglf:dem starszego. podloza cechsztynu. Napr~Zenia te znosUy si~ nawzajem (niwelowaly si~) kosztem plastyeznego deformowania si~ samej serii solnej.

Powstaj~ee przy tym antyklinalne nabrzmienia mas

soInyeh dawaly impuls dla proces6w halokinetyez-nych. Tak wiElc teoria halokinezy w jej klasyeznym sformulowaniu uleglaby zmodyfikowaniu przez przy-jE:Cie, ze typowe procesy halokinetyeme byly iniejo-wane poniek~d zjawiskami diastroficznymi (3, '12).

W ~zku z wymienionym opraoowaniem na

te-mat permu w regionie kujawskim (:10967) sporZ/ldzi-lismy map~ strukturaln~ stropu eechsztynu, reprodu-kowaIlll w uproszczeniu na rye. 1. Tego rodzaju re-konstrukcja okaza1a siEl moZliwa na podstawie

do-gl~bnej in terpretacji szeregu przekroj6w

refleksyjno--sejsmicznych, a to w kombinacji z profUami mn6-stwa wiereen w pokrywie mezozoicznej.

o

uksztaltowaniu p.owierzchnf podloza przedeeeh-sztytiskiego pr6bowano wnioskowac nie tyle na pod-stawie fragmentarycznych i niezupelnie pewnych refleks6w sejsmieznyeh, eo raezej wecRug domnie-manego sposobu odkluwania si~ serif solnej. Ponad-to dla zrekonstruowania regionalnej tekPonad-toniki tejze serif, szczeg6Inie jednak mechanizmu formowania siEl struktur solnych, posluiono si~ wnioskami z ba-dan nad tektonik~ wewn~trznll eksploatowanyeh wysad6w solnych.

Pogllld na regionaln~ tektonik~ cechsztynu wyra-zono w przekroju poprzecznym walu kujawskiego przez KlodawEl i Lubien (rye. 2), najbardziel prawdo-podobnym ze wzglt:du na styl zaburzefl tektoniez-nyeh. Jak mozna odczytac z mapy (rye. 1), stropowa powierzchnia formacji ceehsztyflskiej okazuje sit: bardzo urozmaicona topograficznie, gdyz jej deniwe-lacja na szerokoSci samego walu kujawskiego wyno-si okolo 2500 m. Zarazem przeci~tna jej pozycja wzgl~em poziomu morza przypada na gI~bokosei -5500 m.

Interesujllca nas powierzchnia eechsztynu jest uksztaltowana w postaci systemu struktur antykli-nalnych, kt6rych osi podluine przebiegajll mniej w~ej r6wnolegle do generalnej osi walu kujawskie-go, tj. w kierunku NW-SE. Struktury te s~ poprze-dzlelane formami depresyjnymi 0 wi~kszej

szero-ko~ci. .

a ,. , ..

NE

Fig. 2. Zechstetn formation in a section through the

Kujawy swell along a Ztne Klodaw4 - Lubieti (A-B)

tlCcording to J. Poborski.

Rozrriieszezenie pasm antykllnalnych nie jest r6w-nomieme. Mianowicie skuplajll sit: one w pasach podluinych, obramowuj~cych wal kujawski od stro-ny NE i SW. Natomiast szeroki, osiowy pas podruz-ny pomit:dzy obrzezaj~cymi go pasmami antyklinal-nymi jest obszarem depresyjnym, z drugor~dnymi, nieregularnymi formami, nawet 0 przebiegu poprzeez-nym do osi walu.

Na mapie zarysowaly si~ nast~uj~ce pasma anty-klinalne, ze znanymi i prawdopodobnymi struktura-mi solnystruktura-mi:

1) Goplo - PonElt6w - Wartkowiee;

2) G6ra kolo Inowroclawia - Izbica Kujawska-Klodawa - l.~zyea;

3) Ciechocinek - Lubien - Wojszyce - Bielawy

nad Bzu~;

• 4) Dobrzyn - Gostynin - Zyehlin.

Niekt6re z wybitniejszych struktur antykIinalnych przeehodZll miejscami w Wysady soIne, przebijajllce si~ wysoko w g6rt:. Wysady soIne mog~ takZe "wy-rastae" z form depresyjnyeh. Przykladem budowy geologieznej wysadu i wewnt:trznych zaburzen tek-tonieznyeh niechaj ~dzie poprzeczny przekr6j pio-nowy przez struktur~ klodaws~ (rye. 3).

Wysadowy pien Idodawski zarysowal si~ w calej swojej wysoko~ci na tie profilu sejsmicznego. Ekstra-polujEle w d61 formy tektoniczne w tyro wysadzie, zarejestrowane na poziomaeh kopalnianych oraz po-wodujllc si~ konsekwencjll zjawisk tektonicznych, st&ralismy si~ naszkieowae najog6lniej domnienian~ budow~ wewn~trzn~· w jego najnizszej c~~ci, tj.

id~e od soli najstarszych w g6~.

Na obrazie wewnt:trznej budowy wysadu uwydat-niajll si~ najwi~ksze spit:trzenia soli starszyeh, kt6re

w najwi~zej swojej masie odkluwajll sit:

plastycz-nie od wysklepionych plat6w dolomitu gl6wnego i bye moze, takie lupku cuchn~cego, jaki zachowal siE: bardziej sztywno. Spi~trzenie soli starszych, w poludniowo-zachodnfej e~~ci wysadu rozczlonkowu-je si~ na kilka wynioslych antyklln, ponieklld dia-pirowych. 0 wiele wybitniejsze jest drugie spi~trze­ nie tyeh soli starszych, tj. w c~ci p6lnocno-\\'schod-niej, formujqce od tej strony Sc1anlt wysadu, a na-wet wyehodZ/lce w powietrze. Antykllny soli star-szych os.krzydlone s~ poniek'ld solami mlodszymi oddzialu dolnego i srodkowego ..

Pomit:dzy wymienionymi masywami antyklinalny-mi znajduje siE: duza masa soli mlodszych oddzialu g6mego oraz soli najmlodszych, kt6re jako przewa-zajllee skaly ilowo-solne (zuber brunatny, zu,per ezerwony, ny g6rne) wypelniajll bardzo JlE:bokll for-m~ synklinalnll. Jako mniej aktywnie zaehowuj~ce

si~ w procesach halokinetycznych, skaly te w duiej masie skupily si~ w formie bardzo gI~bokiej synkli-ny i zostaly ~eiSniElte pomif:dzy zwieraj~eymi siI': ma-sywami antyklinalnymi. Z obrazu budowy wysadu klodawskiego nasuwajll si~ pewne wnioski,. co do mechanizmu zjawisk tektonicznych, jakie doprowa-dzily do jego uformowania siEl.

W przekroju poprzecznym przez wysad obserwuje-my masl':warstw serii soInej, jak gdyby zgarni~tll z pocilutnego pasa poziomego o· szerokoSci przynaj-mniej kilkunastu kilometr6w i BpfE:trzo~ na

obec-NE

Kla 1(3 I(f) K11 pozlomy kopalnlane -4-000 ' - - . - - - \ ' 0 ' ) - 5000 -==---1f---,7j!o---BOOO ---~~~~- 1~---czapa giPSOWiJ slk. rntodsze 1 naJmfodsze

sole .<forsze z wydz1elonym d""'mitem glriw"gfll

sole najs/a,...e

Ryc. 3. Szkic tektoniki wewn~tTzne; wysadu klodaw-skiego wg J. Poborskiego (1967 T.).

nym pasie podstawowym 0 szerokoki paru kilome-tr6w. To niby-zgamianie bylo pIHliczone z plastycz-nym przemieszczaniem poziomym i wyciskaniem soli w g6r~. Zjawisko to prawdopodobnie wyx:il.zilo si~ w pierwszym stadium fonnowania sj;ruktury klo-daW8kiej przez PoIogie nasuni~cie soli najstarszych na· sole starsze. Konsekwencjlj, tego byloby wyst~o­ wanie takze najstarszej soli kamiennej i oderwanych plat6w dolomitu gl6wnego wzgl~dnie lupku cuchn~­ cego, z silnymi objawami bitumicmymi, w g6rnej c~~ci wysadu po~r6d soli starszych.

Pewnym potwierdzeniem naszych przypuszczen, wYIaZonych oryginalnie. w opracowaniu z 1967 r., jest ujawnione ostatnio (marzec 1970 r.) odkry-cie soli· najstarszych w kopalni klodawskiej, az do najniZszych poziom6w tego pi~tra cechsztyii-skiego (Zl) w1llcznie. W zwi<lZku z tyro latwo jest uzupelnic oryglnalny szkic przekroju przez calli

struktu~; a to przez odpowiednie sflniejsze

wyci!lg-ni~ie w g6r~ soli najstarszych, oderwanych od

wiel-klego zr~bu (skiby) podloza przedcechsztyflskiego, przy zachodniej scianie wysadu.

Objawy bitumicznosci w kopalniach soli· regionu kujawskiego, tj. w Inowroclawiu i Klodawie trzeba uznac za najsilniejsze na nUu Polski Srodkowej. Do objaw6w tych nalezy: '1) wyst~powanie gazonosnych ska! solnych, 2) wydzielanie si~ z tych ska! wwo-wodor6w· gazowych oraz 3) wycieki ropy naftowef. Te ostatnie opisywano w publikowanych Iromunika-tach, poczynajllc od kilkunastu lat (3).

318

Fig. 3. Sketch of intrinsic tectonics of the KZodaWIJ salt plug according fo J. Poborski (1967).

Wyst~powanie gaz6w w~lowodcirowych zapewne pozostaje w Z\VUtzku genetycznym z rOPIl naftowll. Wydzielanie sif: tych gaz6w ze skal byWa spokojne i dlugotrwale, albo energicmiejsze i kr6tkotrwale (tzw. wydmuchy), alba teZ gwaltowne, tj. w postaci" wyrzut6w gaz6w i sltruszonych skal gazono~nych. Wyrzuty gaz6w

W

Inowroc!a"Wiu, gJOwnie za~ w Klodawie, kt6re zac~y si~ zdarzac w tamtejszycli kopalniach soli od 1956 r., od samego I>OCZIltku. staly·

si~ przedmiotem pilnych badafl, jako zjawiska nie-zwykle grozne dla g6rnictwa. Badania te zapocZlltko-wali bracia C. i J. Poborscy (7) przed 1960 r., wpro-wadzajllc oryginalnll metod~ pomiar6w

gazonosno-aci

skal solnych. Z czasem, badaniami tymi i zjawi-skiem wyrzut6w zajdy si~ z urz~du osobne grupy pracownik6w naukowo-technicznych, dzialaj!\ce na-dal.

W obu wymienionych kopalniach udalo si~ roze-mac najsilniej gazonome partie wysad6w solnych, z kt6rych pochodZll wYIzuty. Na mapach poziom6w kopalnianych zarysowujll si~ one jako stosunkowo wlIskie strefy podtuZne, niekonsekwentne w swoim przebiegu. Nie

wUl:ill

SM:

one z okreSlonymi czlona-mi stratygraficznymi w serii solnej, jakkolwiek Die-kt6re ze skal tej serii okazuj!\ siE: lepszymi kolekto-rami gaz6w, aniZeU inne. Natomiast zauwaZono, ze strefy wYIzutowe pozostajll w zwil\zku z pewnymi dyslokacjami.. Zatem by!Yby one predysponowane tektonicznie.

Bitwniczno§e stref wyrzutowych weWIU\trz bada-nego wysadu jest zjawiskiem wtOrnym, epigenetycz-nym w stosunku do skal seri! solnej. Wydzielaj4ce si~ z nich w~glowodory gazowe, jako tez towarzy-sZ4ce Un miejscami ciekle Sll pochodzenia migracyj-nego. Drogi za§ tej migracji, predysponowane dyslo-kacjaml, wywodz'4 si~ z glc:bokiego wn~trza najwy-datoiejszych fonn antyklinalnych (diapirowych)

w obr~bie wysadu, utworzonych przez sole starsze

i, jak to okazuje si~ ostatnlo, takZe najstarsze. Tak strefy wyrzutowe jako powierzchnfe dyslo-kacyjne i zarazem fugi po dolomicie gl6wnym -lupku cuchnllcym, jak tez stwierdzone ostatoJo oa poziomach kopalnfanych wys~wanie soli

najstar-szych, szczeg6lnie 'ednak przy poludniowo-zachod-niej §cianie wysadu, rzuca matlo na proces tekto-nicznego formowania sic: struktury klodawskiej w ca!ej jej wysoko§ci. Wykorzystujemy

to

dla rekon-strukcji tektooiki wn~trza tej struktury i dla roz-watan nad drogami migracji ropy naftowej z gl~bo­ kiego podloZa przedcechsztyDskiego. W swietle tyro pozostaje nam uzupelnie szkic przekroju na ryc. 3, pocbodZllCY

z

·1967 r.

Jak wspomniano wyiej, pierwsze powojenne wier-cenia w poszukiwaniu ropy naftowej na Nizu Pol-skim zakladano

na

strukturach soInych regionu kh-jawskiego. Z biegiem czasu zrozumieli§my, ze 6w-czesna kampania tego rodzaju nie mogla bye uzasad-niona geologicznie. Obecnie, na tie wyjasniajllcej si~ tektoniki cechsztynu .w przekrojach poprzecznych przez wal kujawski i budowy wewn~trznej struktur solnych, ujawniajll sic: zach~aj4ce motywy dla po-szukiwan ropy naftowej. Zatem aktualny staje. si~

tam

swojego rodzaju renesans poszukiwan·

nafto-w~~ .

Za pewien dow6d nawrotu do poszukiwan nafto-wych na strukturach soInych mozemy uznae projekt wiercaD. przy p6mocno-wschodniej §clanle wysadu klodawskiego, sporZlldzony przez J. Bllkowskiego i A. Tokarskiego (1) i przedlowny do zatwierdzenia. Ten wycinkowy projekt wysuni~ niezaleinie i bez zwi4zku· z referowanll tu koncepcjll poszukiwawcZll· Nowy koncept poszukiwaii naftowych opiera si~ na pogl~bionej znajomo§ci regfonalnej tektoniki cech-sztynu i na nas~ujllcych motywach przewodnich.

1. Nalezy liczye si~ przede wszystk!m z macierzy-s~ formacj4 ropono~ wieku przedpermskiego. Za-razem mozna pozostawic na uboczu kwesti~ niekt6-rych cechsztyflskich, w«:glanowych cuon6w lltostra-tygraficznych w pi~trze Zl i Z2 jako orygtnalnle ma-cierzyste lub wt6rne poziomy roponoSne.

2. Interesuje

nas

pewien tektoniczny typ zl6z ro-py, znany na swiecie jako zwillzany z wysadowymi strukturami solnymi.

3. Cechsztynska seria solna, zalegaj'lca lagodnie, jest nieprzepwizczalna dla w~owodor6w migrujll-cyeh ze starszego podloza w g6r~. Zjawfsko takfej· migracji moZe bye rozwaZane jedynie w strefach ponad wybitnymf dyslokacjami tego podloza, nad kt6rymi spi~trzyly si~ diaplrowe struktury soIne.

4. Drogami mlgracji w~g1owodor6w poprzez se-ri~ solOll byly te sztywno zachowujllce si~ meehanicz-nie cuony w~owe i bye moze, takZe siarczanowe w pi~trze Zl i Z2, kt6re ·zostaiy uprzednio porozci-nane wzdluZ powierzchni nasuni~ soli najstar-szyeh (ZI) na stal'Bze (2':2).

5. Wi~ksze znaczenie dla ewentualnej migracji w~owodor6w posiada rewelacyjny fakt ujawniooy ostatnio, ze wzdluZ poludniowo-zachodniej granicy wysadu klodawskiego przebijajll si~ utwory spuowe seri! soInej, az do wysoko§Ci (gl~bokosci) poziom6w kopalnianych. .

iJ. W obecnym stanie rozpoznania, za najbardziej perspektywiczne dla poszukiwaD ropy uwaiamy dwa naSt~uj4ce szeregi. strukfur solnych (rye. 1):

. a) G6ra k. Inowroclawia - Izbica Kuj. - Klo-dawa - ~zyca;

b) Ciechocinek - Lubiefl: . - Wojszyee - Biela-viy n. B.zurll.

7. Wfercenia poszukiwawcze naleZY 10kaliZowae raczej wzdlui tych Ikian struktur wysadowych, kt6-re sll wstecznie przechylone, tj. wzdlui poludniowo--zachodnlej kraw~ struktur w szeregu . "a" i p61-' nocno-wschodniej w szeregu "b". .

8. Za najpodatn!ejsze pole dla wst~nych, wier .. caD. w poszukiwaniach naftowych naleZY uznae obec-nie obszar struktury Izbica Kuj. - l.~zyca. W szcze-. g6lnosci rozpoznanie stosunk6w tektonlcznych wzdluz poludniowo-zachodniej sCiany wysadu klodaWsklego wydaje si~ pierwszym zadaniem do rozwillzania.

W og6lnosel, nowy stan naszej wiedzy 0 wgl~b­ nej budowie geologicznej regionu kujawskiego, az~ do podloZa przedcechsztyflskiego wlllcznie oraz dobrze udokumentowane objawy roponoSno§Ci tego podloza stwarzajll zach~ajllce perspektywy dla poszukiwafl naftowych. W tyro stanie rzeczy mozna sporZlldzie logiczny projekt obejmujllcy ca!osc zagadnienia po-szukiwawczego w tyro najlepiej rozpoznanym regio-nie nfZowym. Nalezy jednak liczyc si~ z faktem, ze poszukiwanla w strefach przywysadowych, skompll-kowanych tektonicznie mog4 sic: okazae nielatwe i pracochlonne.

LITERATURA

1. Bilk 0 w ski J., T 0 k a r ski A. - Wschodnia sciana Klodawy jako element naftowo-poszuki-wawczy. Zesz. nauk. AGH, 1966, nr 139.

2. C z a r n 0 c k i S. - Nafta w Wie1kopolsce i na Kujawach. Prz. g6rn.-hutn., 1935.

3. Dad 1 e z R., M are k S. - Styl strukturalny kompleksu cechsztYDSko-mezozoicznego na nie-kt6rych obszarach NfZu Polskiego. Kwart. geol.

1969, nr 3.

4. M are k S. - Wyniki gl~bokiego wiercenia "Krosniewice IG-1". Prz. geol. 1967, nr 8. 5. Po b 0 r ski J. - ZloZe solne w Klodawie. Biul.

IG, 1955. .

6. Poborski J., W ern e r Z. - 0 wyciekach ropy naftowej w kopalniach soli na Kujawach. Prz.

geol. 1956, nr 12. . .

7. Po bo rski C., Po b ors ki J. - Z badaD nad gazonosnosci"l ska! w kopalniach soli regio-nu kujawskiego. Prz. g6rn. 1965, nr 2.

8. Poborski J., Charysz W., Stanczyk I. - Perm regionu kujawskiego ·w aspekcie stratygraficzno-strukturalnym. Maszynopfs. Arch. IG, 1967.

9. Po z a r y ski W. - Podloze mezozoiczne Kujaw. Biul. PIG, 1952.

10. To 1 win ski K. - Nowe perspektywy kopal-nictwa naftowego w Polsce. Wyd. Centr. Zarz.· Przem. Paliw Plynnych, Krak6w - Zakopane, 1947.

11. T Y ski S. - Zarys historii badan

w

p61nocno--zachodniej Polsce. Prz. geol. 1956, nr 12. 12. Z nos k 0 J. - Wznoszenie si~ wysadu·

klo-dawskiego w jurze i jego wplyw na gene~ muSz-lowcow syderytowych. Kwart. geol 1957,. nr .1.

SUMMARY

The general conception of hydrocarbon prospec-·· tions in the Kujawy region, presented in this paper, has been based on the following reasons:

-1. First of all mother oil-bearing formation of pre-Permian age should be taken into account.

2. Interesting is here a tectonic type of oil depo-sits, known throughout the world as that related

to

plug-like salt structures.

3. Gently dipping Zechstein salt series is imper-meable·

to

various hydrocarbons in their migration from the older formations upwards. Such a

migra-tion may be discussed only in relation

to

zones of diapir salt structures (Fig. 2).

4. As mlgration paths for hydrocarbons through the salt series may serve here rigid carbonate mem-bers, also ·sulphate members, in the stages

z,.

and Z2,

which have previously been dissected along the sur-face. where the oldest (Zl) salts are thrust over the older (Z:) ones (Fig. 3).

The most promising in search for oil deposits in the area of the structure Izbica Kujawska -

Kloda-wa - Lf:czyca. Thus, the explanation of tectonic re-lations along the south-western wall of the Klodawa salt plug seems

to

be the most important task to be solved in the next future.

PE3IOME

B CTaTLe upe,IlCT8BJIeaa 06~aJl: Ko~e~ nOJreKOS

yrJIeBOpJOpO,IlOB Ha KYJlBaX, KOropaJl: PYKOSO,Ileia:C'l'BY-eTCJI CJIeJO"lO~MH MOnmal\lH:

1. TIpeE,Ile Bcero cn~eT C'Df'l'aTLCJI C HetPTe-MaTepHllCKoA cpopMaIlHeA ,n;onepxcKoro BQ3PacTa;

2. Hac HH'l'epecyeT onpe,IleJIe~ 'l'eKTOHK'lecKJrli TmI saneEeR aecpm, KOTOphIA: H3BecTeH aa cBeTe TeIIof, '!'l'O caasaa co CTpyxTypaMH COlIRHhIX mnroXOB.

3. CnOKot.l:HO SaJIeraIOIqaJl: n;exmreAHoBaJl: OOJIJlHaJl cepHJI aeupoHHD;aeMa ,n;JIJI yrJIeso,n;opo;n;oa cTapmero OCHOBaHHJI H ae no3SOlIJleT mol nO,ll;HJlTLCJI BSepX. TaKaJl: MJfl'PaqHJI MOJKeT HMeTL Mecro ro.m.KO B soaax, Ha,n; KOropJ.IMK 1l0;n;HmlIaIOTCJI ,IlHanHpOBJ.le CTPYK-'l'YPDI (cpHr. 2).

4. 'YrJI(mo,n;opo,ltJ.I KOrJIH MHrPHPOBaTL '1epro con-JIHYlO CepHIO no Kap6oail'l'HDIM: Si! BOSM02KHO

CYJIJ.-q,a'1'H1dlll

3nelleHTaM, 3Ta:m:eR Zl H Zz, coxpaaJlIO~1I KexaHH'lecKYIO lEecTKOCTL, ItOTopDIe paaee OJ.IlJ.H

PQ3-6wrLI B,IlOlIJ. aoaepXHOCTH B'a,IllIm'a ,n;pemreAmmc coJIet1

(Zl) Ha ~HHe (Z:),

qmr.

3.

~onee no;n;xo,Il~ TePPHTOPHJlMH ,n;JIJI npe,Il-BaPJf'l'eJJDaoro nOHcxosoro 6ypemm Ba

He<PTL

B Ha-C'I'OJUIl;ee IBPeM:JI cne;n;yeT C'lHTaTL CTPyKTYPDI H36HD;a

KyssCKQ - KJIo,n;asa - JIeR'mI:\a. Tax:HM: 06pasoK,

nepsoo'lepe,ll;HoA 3Q,lI;a'leA RBJIJleTCJI H3Y'1eHHe

TeJtTO-HH'lecx:Ja COOTBomemdi S,IlOJIJ. roro-3ana,IlHOl'O CKJIOaa