Janusz Fijakowski
Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu Zakad Logistyki i Systemów Transportowych
WPYW DECENTRALIZACJI
KONFEKCJONOWANIA NA OGRANICZENIE
PRZEWOZÓW ADUNKÓW W TRANSPORCIE
DALEKIM. POSTAWIENIE PROBLEMU
I KRYTERIA OCENY EFEKTÓW Z PRZYKADEM
Rkopis dostarczono, maj 2013Streszczenie: W artykule zasygnalizowano problem ograniczenia przewozów i magazynowania
w warunkach niekontrolowanego wzrostu produkcji i konsumpcji. Jednym z wtków problemu jest sprzeczno w kryteriach oceny rozwoju ilociowego transportu. Wskazano rol inyniera logistyka w szukaniu rozwiza ograniczajcych wzrost przewozów ju w stadium formuowania zadania logistycznego. Jako jeden ze sposobów ograniczenia przewozów i magazynowania podano decentralizacj konfekcjonowania. Podane zasady decentralizacji konfekcjonowania, potwierdzone zostay efektami w zrealizowanym projekcie centrum dystrybucyjnego w systemie logistycznym koncernu farmaceutycznego.
Sowa kluczowe: konfekcjonowanie, transport, skadowanie
1. WPROWADZENIE
Tematyka referatu mieci si w szerszym problemie nowego podejcia do logistyki przyszoci. Idzie o uwarunkowania energetyczne i ekologiczne logistyki w warunkach wzrastajcej konsumpcji, której wzrost, wg prof. Ladislaua Dowbora1, wymyka si spod kontroli. Wzrostowi temu musi towarzyszy wzrost produkcji. Oba te zjawiska si rzeczy pocigaj za sob intensyfikacj przewozów, w elementach liniowych, oraz magazynowania, w elementach punktowych, systemów logistycznych przemysu, dystrybucji i handlu. To, z kolei, bdzie generowa wzrost kosztów energii i ekologii.
1 Wypowied w ramach wywiadu w Gazecie Wyborczej z 11-12 sierpnia 2012 r., prowadzonego przez Alicj i Piotra Pacewiczów:
„Myl, e mona bdzie wiecznie zwiksza konsumpcj na planecie, która ma ograniczone obszary, moga przyj do gowy tylko idiocie albo ekonomicie”
Powstaj zatem:
x pytanie: czy wzrost produkcji i konsumpcji musi zawsze powodowa wzrost przewozów i magazynowania?
x pytanie-problem: jak projektowa przysze systemy logistyczne, aby ich koszty energetyczne i ekologiczne nie wzrastay proporcjonalnie do wzrostu produkcji i konsumpcji?
W odpowiedzi na te pytania mona postawi tez: minimalizacja kosztów energetycznych i ekologicznych przyszych systemów logistycznych, przy wzrastajcych produkcji i konsumpcji, moe by osignita gównie przez zmniejszenie, w stosunku do istniejcych proporcji, przewozów i ograniczenie zapasów. Zmniejszenie przewozów moliwe jest przez decentralizacj2 pozyskiwania dóbr, przetwarzania i wytwarzania, m.in. kocowych stadiów, tj. konfekcjonowania. Ograniczenie zapasów mona osign przez zrównowaenie rytmów pozyskiwania i konsumpcji czy zuycia. Dodatkowym czynnikiem zmniejszajcych zapasy moe by pewne ograniczenie jakociowych wymaga3 odbiorców, gównie dotyczcych czasów dostawy.
Realizacji tak postawionej tezy nie bdzie atwa. Bdzie wymagaa zmiany podejcia do logistyki (filozofii) i jej elementów, takich jak transport i magazynowanie. Obecna rola i pojmowanie logistyki nie jest jednoznaczne. Oto dwa przykady.
Przykad 1. Co oznacza dzisiaj wyraenie LOGISTYKA, w lansowanym przez
profesjonalny instytut hale: „FLOTA, TRANSPORT, LOGISTYKA”? Wyglda, e jest równowanym okreleniem dla dwóch pozostaych, co jest nieporozumieniem, bo zarówno transport, jak i jego rodki (zwane nie wiadomo dlaczego flot) s elementami logistyki, i w jej ramach koordynowany z pozostaymi elementami.
Przykad 2. Z jednej strony w projektowaniu systemów logistycznych dy si,
w ramach kryteriów logistycznych, do minimalizacji kosztów, generowanych gównie przez przewozy i magazynowanie. Z drugiej strony wzrost przewozów, w TRANSPORCIE towarów oraz rozbudowa KUBATUR MAGAZYNOWYCH, zaliczane s jako mierniki rozwoju gospodarczego. Nie jest to w rzeczywistoci rozwój gospodarczy kraju, a rozwój brany transportowej i magazynowej, obciajcy cen dóbr.
W wielu przypadkach i dla olbrzymiej gamy dóbr, wzrost przewozów wiadczy tylko o tym, e zostay one wytworzone nie tam, gdzie byy potrzebne, a wzrost magazynowania, e zostay wytworzone nie wtedy, kiedy byy potrzebne. W racjonalnym gospodarowaniu, przy znacznym wzrocie produkcji i konsumpcji, zaspakajanie potrzeb konsumpcyjnych powinno si odbywa> przy minimalnych przewozach i minimalnych zapasach.
Jaka bdzie zatem rola wyksztaconych specjalistów: tradycyjnego inyniera transportu czy inyniera logistyka?
Ten pierwszy, powinien rozwizywa sformuowane przez gremia ekonomistów
zadanie logistyczne w zakresie elementów liniowych (przewozy) i elementów punktowych
(buforowania i rozdzia):
x w stadium projektowania, optymalizujc systemy logistyczne ze wzgldu na kompleksowe zestawy kryteriów technicznych, organizacyjnych i kosztowych,
2
Centralizacji przetwarzania i wytwarzania, obniajca koszty masowej produkcji i kooperacja na tysice kilometrów z regionami taniej siy roboczej - to gówne przyczyny wzrostu transportu i magazynowania.
3
x w stadium realizacji, nadzorujc wdraanie rozwiza zgodnie z ustaleniami projektowymi rzeczowymi i kosztowymi.
Rola tego drugiego powinna by wzbogacona o wiedz i umiejtnoci w zakresie formuowania i weryfikacji (analizy i oceny) zadania logistycznego. Idzie gównie o optymalizacj tego zadania, a zwaszcza o jego minimalizacj dla realizowanych celów gospodarczych.
Pierwszym zadaniem inyniera logistyka nie powinny by bowiem ustalenia: x jak dany strumie adunków ma by zaadowany i wyadowany,
x jak maj by wypenione rodki transportowe, x jak czsto maj odbywa si przewozy,
x gdzie i w jakich ilociach maj by lokalizowane magazyny itp., lecz powinny by ustalenia w zakresie:
x jaki strumie adunków ma by przewieziony (buforowany) i dlaczego, x jaka jest ilo adunku do przewiezienia (buforowania),
x czy przewóz (buforowanie) ten moe by wyeliminowany,
x czy przewóz (buforowanie) moe by poczony z innym strumieniem przepywu (buforowania) adunków,
x skd i dokd ten adunek ma by przewieziony oraz gdzie buforowany i dlaczego, x kiedy adunek ma by przewieziony (buforowany) i dlaczego.
Te ostatnie pytania powinny by zadawane:
x w ramach weryfikacji zadania logistycznego, tworzonego na ogó przez ekonomistów, którzy nie musz by specjalistami w zakresie ksztatowania procesów transportowo- magazynowych,
x w ramach samodzielnego formuowania zadania logistycznego przez inyniera logistyka.
Jedn z moliwoci wpywu inyniera logistyka na ograniczenie transportu dalekiego, ju na etapie formuowania zadania logistycznego, jest omówiona dalej koncepcja decentralizacji konfekcjonowania.
2. KONCEPCJA DECENTRALIZACJI
KONFEKCJONOWANIA JAKO RÓDO
RACJONALIZACJI PRZEPYWU ADUNKÓW
W ostatnich dyskusjach dotyczcych projektowania elementów punktowych w systemach logistycznych pojawia si konfekcjonowanie, jako zadanie dla obszarów magazynowych. Tradycyjnie, zadanie to byo i dalej w wikszoci realizowane jest w obszarach produkcyjnych, jako kocowe operacje produkcyjne, czsto zwizane z formowaniem opakowa handlowych4.
S ju jednak zrealizowane z powodzeniem projekty przekazania konfekcjonowania z fabryk do znacznie oddalonych obszarów magazynowych, zlokalizowanych w podsystemach dystrybucyjnych bliej odbiorców hurtowych i detalicznych5. Mona zatem zaoy , e konfekcjonowanie, jako pewien zbiór czynnoci dokonywanych na strumieniach rónych produktów, w ramach procesów ich przeksztacania ze wzgldu na posta w obszarach magazynowych, bezporednio przed ich skierowaniem do sprzeday, weszo do profesjonalnego sownika logistycznego.
Pewne obawy zwizane z szerokim stosowaniem tego wyrazu budzi jego podobiestwo do innego wyrazu z dziedziny logistyki – komisjonowanie. Jest to te stosunkowo nowe pojcie wprowadzone do literatury ksikowej6 dopiero w 1983 r., i dotyczce penego procesu tworzenia jednostek adunkowych rónorodnych z odpowiednio przygotowanych wczeniej jednostek adunkowych jednorodnych. Obawy s tym wiksze, e nie tylko brzmienie wyrazu, ale i charaktery procesów, które opisuj s zblione.
Idea decentralizacji polega na doprowadzeniu zamawianej iloci towaru, jak najbliej odbiorcy, w postaci o minimalnej objtoci. Uzyskuje si wtedy minimalne przewozy, a tym samym ogranicza transport daleki. Dotyczy to wielu asortymentów, które przewoone w opakowaniach przemysowych pozwalaj zmniejszy kilkakrotnie przewozy w stosunku do przewozów w opakowaniach dla klienta detalicznego. Przesunicie konfekcjonowania do rozdrobnionych punktów dystrybucyjnych otoczonych punktami sprzeday, zwiksza koszty konfekcjonowania, w stosunku do zmasowanych operacji u wytwórcy. Zadaniem projektanta czy analityka jest obliczenie na ile oszczdnoci w transporcie przewyszaj straty w konfekcjonowaniu.
Ide t zilustrowano na schematach graficznych problemu decentralizacji konfekcjonowania (rys. 1 i rys. 2). Przedstawiono problem konfekcjonowania w dwóch wariantach.
Wariant W-K-PB-D (rys. 1) przedstawia centralne konfekcjonowanie z dystrybucj towarów w opakowaniach dla klienta. Wariant W-PB-K-D (rys. 2) przedstawia dystrybucj towaru w opakowaniach przemysowych z konfekcjonowaniem zdecentralizowanym, u dystrybutorów.
Efekt zastosowania wariantu W-PB-K-D (zdecentralizowanego) „Edec” moe by
mierzony jak niej:
1 1 1 1 100 WK Di W KDi i n R R Konf W TPB i dec n n R R TPH Konf D i i K K E % K K § · ¨ ¸ ¨ ¸ ¨ ¸ ¨ ¸ © ¹
¦
¦
¦
(1) 5Projekt centrum dystrybucyjnego firmy KRKA Polska w Warszawie autorstwa J.Fijakowski i K.Kryska.
Rys. 1. Model graficzny problemu dla wariantu (W-K-PB-D)
Rys. 2. Model graficzny problemu dla wariantu (W-PB-K-D) gdzie:
R Konf W
K – roczne koszty konfekcjonowania w obszarze produkcji (W),
Konfekcjonowanie przeniesione do „n” obszarów dystrybucji
Przewóz od producenta do dystrybutora: wyroby w opakowaniach przemysowych (np.w hobokach) na paletach EU
W – produkcja; K – konfekcjonowanie; P – przewóz (transport zewntrzny) R – przepyw roczny;
H – hoboki;
L – odlego od producenta do dystrybutora D – dystrybutor
Konfekcjonowanie zblokowane z obszarem produkcji.
Przewóz od producenta do dystrybutora -wyroby w opakowaniach handlowych (blistry), w kartonikach, w kartonach zbiorczych, na paletach EU,
W – produkcja; K – konfekcjonowanie;
P – przewóz (transport zewntrzny) B – blistry;
R – roczny przepyw adunków;
L – odlego od producenta do dystrybutora; D – dystrybutor.
WK Di
R TPB
K – roczne koszty transportu skonfekcjonowanych wyrobów z wytwórni do magazynu i-tego dystrybutora w opakowaniach handlowych,
W KDi
R TPH
K – roczne koszty transportu wyrobów w opakowaniach przemysowych z wytwórni do strefy komisjonowania i-tego dystrybutora (Di),
i
R Konf D
K – roczne koszty konfekcjonowania u i-tego dystrybutora.
Mona równie taki efekt obliczy przy uycie miernika uytkowego, tj. pracochonnoci sprowadzonej procesu przeksztacania strumienia wyrobów ze wzgldu na posta (hoboki i blistry) oraz przestrze (wytwórca i dystrybutor).
Analizy efektywnoci decentralizacji procesów konfekcjonowania zaleca si wykonywa (w ramach wstpnego ksztatowania i wymiarowania procesów przepywu materiaów w systemie logistycznym zakadu7) wtedy gdy:
x projektuje si nowe zakady przemysowe, x planuje si intensyfikacj produkcji w zakadzie.
W pierwszym przypadku decentralizacja procesów konfekcjonowania bdzie wynikiem geograficznego badania popytu. Lokalizacja stref konfekcjonowania oraz ich wydajno bd wynika z tych bada. Najczciej w obszarze centralnego wytwarzaniaplanuje si stref konfekcjonowania, która zaspokoi potrzeby regionu w którym znajduje si wytwórnia.
W drugim przypadku strefy konfekcjonowania, wynikajce ze wzrostu produkcji bd lokowane w istniejcych i nowych obszarach dystrybucji.
W obydwu przypadkach analizy takie dokonywane s przez dowiadczonych specjalistów przy udziale sub logistycznych zakadu oraz pracowników dziaów gównego technologa i marketingu.
W przypadkach skomplikowanych procesów konfekcjonowania (np. farmacja, chemia, elektronika) wanym kryterium bdzie dostpno fachowych pracowników oraz warunki ekologiczne.
3. SPRAWDZONY W PRAKTYCE PRZYKAD
DECENTRALIZACJI KONFEKCJONOWANIA
W PRZEMYLE FARMACEUTYCZNYM
Przykadem ingerencji inyniera logistyka w sformuowane wczeniej przez projektanta zadanie logistyczne jest zmiana postaci adunków na dugiej trasie samochodowego transportu dalekiego i przeniesienie konfekcjonowania z wytwórni do odlegego o 1200 km projektowanego centrum dystrybucji leków.
Zmiana postaci adunków polegaa na tym, e zamiast gotowych do oferowania leków w opakowaniach handlowych (blistry w kartonikach, kartonach i na paletach), przewoone s leki w spaletyzowanych opakowaniach przemysowych (hobokach). Liczba palet do
7
Takie Ksztatowanie i wymiarowanie moe odbywa si w stadium studium przedprojektowego, w którym nastpuje weryfikacja zadania logistycznego.
przewozu tej samej iloci leków zmalaa niemal omiokrotnie. O tyle samo zmniejszy si transport samochodowy na tak dugiej trasie. Zmniejszyy si równie przestrzenie przewidziane do skadowania leków przeznaczonych do konfekcjonowania oraz zapasy gotowych do sprzeday leków, gdy ostatnia faza produkcji (konfekcjonowanie) bya znacznie bliej sieci handlowej i mona byo w krótkim czasie reagowa na zamówienia wymaganych asortymentów.
4. KONKLUZJA
Projektowanie systemów logistycznych o znaczcych przepywach i magazynowaniu adunków, powinno by poprzedzane wnikliwymi studiami przedprojektowymi, w których jest jeszcze czas na zweryfikowanie zadania logistycznego ustalajcego: co, ile, skd, dokd i kiedy? Studium takie powinno by wykonywane przez specjalistów z dugoletni praktyk projektowo-analityczn, którzy spojrz na zadanie logistyczne nieco szerzej ni projektant, którego podstawowym zadaniem jest odpowied na pytanie „jak”. Bdzie wtedy szansa, e praktycznie niemoliwy do zahamowania wzrost konsumpcji, nie bdzie pociga za sob proporcjonalnie wielkiego wzrostu przewozów i kubatur magazynowych.
Bibliografia
1. Dowbor L.: Wywiad dla Gazety Wyborczej z 11-12 sierpnia 2012 r.
2. Fijakowski J., Surazska W.: Poland’s Logistics and socioeconomic study. Wydawnictwo wewntrzne, METROPLAN-GROUP, East West Study, Hamburg 2000.
3. Fijakowski J.: DESIGN DOKUMENTATION of „KRKA” COMPLEX in POLAND - Warsaw. TECHNOLOGY, Warszawa 1997.
4. Fijakowski J., Projektowanie magazynów wysokoregaowych, Arkady, Warszawa 1983.
THE INFLUENCE OF READY-MADE PROCESSES DECENTRALIZATION ON TRANSPORT INTENSITY AND STORAGE CAPACITY
Summary: The paper discusses, in a short form, the transport and storage problem coming from uncontrolled
increase of goods consumption. Author shows the role of analyzing logistics task before logistic system designing. One of the ways to limit transport and storage is decentralization of ready-made processes. The quoted procedure and example shows obtained quantitative effects of ready-made processes decentralization.
