MO¯LIWOŒCI WYKORZYSTANIA ŒRODKÓW UE NA ROZWÓJ GOSPODARSTW TRZODOWYCH W POLSCE

El¿bieta Szymañska

Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

MO¯LIWOŒCI WYKORZYSTANIA ŒRODKÓW UE NA ROZWÓJ GOSPODARSTW TRZODOWYCH W POLSCE

POSSIBILITY OF UE FUNDS ON DEVELOPMENT OF PIGS FARMS UTILISATION IN POLAND

S³owa kluczowe: dop³aty bezpoœrednie, gospodarstwa trzodowe, grupy producenckie, obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania, gospodarstwa niskotowarowe, programy rolnoœrodowiskowe, dostosowanie do standardów UE

Key words: direct payments, pigs’ farms, producers groups, less favourite area, non- commodity farms, agri-environmental programme, adjustments to the EU standards

Synopsis. Okreœlono Ÿród³a pozyskania œrodków finansowych dla gospodarstw trzodowych w Polsce. Z badañ wynika, ¿e producenci trzody chlewnej mog¹ korzystaæ z dop³at bezpoœrednich. Ponadto, maj¹ du¿o mo¿liwoœci otrzymania œrodków pomocowych z funduszy strukturalnych na realizacjê dzia³añ w ramach PROW i SPO „Rolnictwo”. Ich pozyskanie wymaga wype³nienia odpowiednich wniosków i przygotowania planów rozwoju gospodarstw. Nale¿y s¹dziæ, ¿e dotacje pozyskane z UE przyczyni¹ siê do rozwoju gospo- darstw trzodowych w Polsce.

Wstêp

Produkcja wieprzowiny jest wa¿nym elementem w gospodarce rolnej naszego kraju. Sprze- da¿ ¿ywca wieprzowego w 2003 roku stanowi³a 21,5% produkcji towarowej oraz 35,9% towaro- wej produkcji zwierzêcej. W lipcu 2002 roku chowem trzody chlewnej zajmowa³o siê 760,6 tys.

indywidualnych gospodarstw rolnych. Wed³ug danych GUS Polska zajmuje trzeci¹ pozycjê w Europie pod wzglêdem liczebnoœci pog³owia (po Niemczech i Hiszpanii), a siódm¹ w œwiecie [Rocznik...2004]. Od po³owy lat 90. Polska jest eksporterem netto wieprzowiny. W 2003 roku dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego wieprzowin¹ w ekwiwalencie miêsa wynosi³o 152,5 tys. ton [Handel zagraniczny].

Zasoby kapita³owe polskich rolników, umo¿liwiaj¹ce inwestowanie w chlewnie na zasadach samofinansowania, s¹ ograniczone. W badaniach IERiG¯ wykazano, ¿e tylko 6% rolników gene- ruje zysk na akumulacjê kapita³u lub rozwój [Okularczyk 2004]. Po przyst¹pieniu Polski do UE producenci trzody chlewnej mog¹ skorzystaæ z funduszy unijnych.

Celem opracowania by³o okreœlenie Ÿróde³ pozyskania œrodków finansowych dla gospo-

darstw trzodowych w Polsce.

Wybrane dzia³ania w ramach PROW i SPO „Rolnictwo” dotycz¹ce gospodarstw trzodowych

Gospodarstwa trzodowe nie zosta³y objête bezpoœrednim wsparciem z tytu³u chowu trzody chlewnej. Podobnie jak inne mog¹ korzystaæ z dop³at bezpoœrednich i uzupe³niaj¹cych. Ponad- to, mog¹ staraæ siê o wsparcie finansowe z tytu³u realizacji wybranych dzia³añ wyodrêbnio- nych w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) oraz w Sektorowym Programie Operacyj- nym „Restrukturyuzacja i modernizacja sektora ¿ywnoœciowego i rozwój obszarów wiejskich (SPO „Rolnictwo”) (tab. 1). Pierwszy z nich finansowany jest z sekcji Gwarancji, a drugi z sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR) .

6 0 0 2 - 4 0 0 2 h c a t a l w E U w ó k d o r

œ e z m y w o s n a n if m e i c r a p s w e t ê j b o a i n a

³ a i z d e n a r b y W . 1 a l e b a

Totycz¹cegospodarstwtrzodowych d

a i n a

³ a i z d j a z d o

R Kwota[mlneuro]

m e

³ ó g

o udzia³UE udzia³Polski h

c y w o r a w o t o k s i n w t s r a d o p s o g e i n a r e i p s

WostosowaniegospodarstwrolnychdostandardówUE DWspieraniegrupproducentówrolnych

W N O a n j e z c i n l o r i c

œ o n l a

³ a i z d e i n a r e i p

Wspieranieprzedsiêwziêærolnoœrodowiskowych Wnwestycjewgospodarstwachrolnych

I³atwieniestatrum³odymrolnikom U

3 , 6 7 343,4 225,4 0 , 8 9 0 1328,3

9 , 3 0 673,3 1

0 , 1 0 394,7 120,2 4 , 8 7 879,0 225,0 330,0 1

3 , 5 78,7 45,2 6 , 9 1 249,3

9 , 8 7 243,3 .

4 0 0 2 a w a z s r a W . a i n e z r e i m a z i a i n a n o k o d

– R M i R A . a w o r o i b z a c a r P : o

³ d ó r



Wsparcie grup producentów trzody chlewnej

Producenci trzody chlewnej mog¹ uzyskaæ wsparcie finansowe, jeœli do koñca 2006 roku za³o¿¹ grupy producenckie. Realizacja tego zadania ma pomóc rolnikom osi¹gn¹æ unijne standardy produkcji oraz wypracowaæ system wspólnej sprzeda¿y produktów. Pomoc finansowa dla grup producentów rolnych bêdzie realizowana w formie rocznych p³atnoœci w okresie pierwszych piêciu lat od daty wpisania grupy do rejestru prowadzonego przez wojewodê. Kwota wsparcia zostanie wyliczona na podstawie rocznej wartoœci netto sprzedanej produkcji, wyprodukowa- nej w gospodarstwach cz³onków grupy. Wysokoœæ pomocy w kolejnych piêciu latach wynie- sie odpowiednio:

– 5; 5; 4; 3 i 2% wartoœci produkcji sprzedanej do kwoty 1 000 000 euro,

– 2,5; 2,5; 2, 1,5 i 1,5% wartoœci produkcji sprzedanej powy¿ej 1 000 000 euro.

Wsparcie nie mo¿e przekroczyæ kwoty 100 000 euro w pierwszym i drugim roku, 80 000 euro w trzecim roku, 60 000 euro w czwartym roku oraz 50 000 euro w pi¹tym roku. Ponadto, grupa producentów rolnych mo¿e otrzymaæ pomoc finansow¹ tylko raz w ci¹gu swojej dzia³alnoœci.

Dostosowanie gospodarstw trzodowych do standardów Unii Europejskiej

Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE dotyczy higieny, ochrony œrodo-

wiska i poprawy dobrostanu zwierz¹t. Ten rodzaj pomocy finansowej kierowany jest miêdzy

innymi do producentów trzody chlewnej, którzy chc¹ wyposa¿yæ gospodarstwo w urz¹dzenia

do sk³adowania nawozów naturalnych. Dofinansowaniu bêd¹ podlegaæ m.in. wydatki na bu-

dowê, przebudowê i modernizacjê p³yt gnojowych oraz zbiorników na gnojowicê i gnojówkê

wraz z wyposa¿eniem. Pomoc finansowa bêdzie wyp³acana w formie zrycza³towanej premii.

Podstaw¹ jej obliczenia bêd¹ koszty standardowe okreœlane osobno dla ka¿dego przedsiêwziê- cia. Pomoc bêdzie udzielana maksymalnie przez 2 lata, natomiast wysokoœæ przyznanych œrod- ków nie mo¿e przekroczyæ rocznie 25 000 euro na gospodarstwo.

Wspieranie przedsiêwziêæ rolnoœrodowiskowych w gospodarstwach zajmuj¹cych siê chowem trzody chlewnej

Producenci trzody chlewnej mog¹ staraæ siê o wsparcie finansowe ze œrodków UE, jeœli w swoich gospodarstwach wprowadz¹ system produkcji ukierunkowany na ochronê œrodowi- ska. Ten rodzaj dzia³añ dotyczy zw³aszcza obszarów chronionych oraz zagro¿onych degrada- cj¹. W gospodarstwach utrzymuj¹cych trzodê chlewn¹ pomoc finansowa mo¿e dotyczyæ pro- wadzenia rolnictwa ekologicznego na obszarze ca³ego kraju oraz rolnictwa zrównowa¿onego w strefach priorytetowych

.

W celu pozyskania œrodków finansowych wnioskodawca musi przygotowaæ plan rolno-

œrodowiskowy oraz zobowi¹zaæ siê do stosowania zasad zwyk³ej dobrej praktyki rolniczej przez 5 lat na ca³ym obszarze gospodarstwa. Do jego obowi¹zków bêdzie nale¿a³o tak¿e prowadzenie szczegó³owych zapisów dotycz¹cych gospodarowania oraz utrzymywanych zwierz¹t. W przy- padku rolnictwa ekologicznego rolnik musi zachowaæ na terenie gospodarstwa trwa³e u¿ytki zielone i wszystkie elementy krajobrazu, tworz¹ce ostoje dzikiej przyrody. Pomoc bêdzie przy- znawana w formie rocznych p³atno-

œci. W przypadku upraw rolniczych bez certyfikatu podstawow¹ kwotê ustalono na poziomie 680 z³/ha, a z certyfikatem 600 z³/ha. Przy rolnic- twie zrównowa¿onym stawkê premii oszacowano w wysokoœci 160 z³/ha.

P³atnoœci za te pakiety bêd¹ jednak podlegaæ zmniejszeniu w zale¿noœci od powierzchni gospodarstwa (tab.

2). W przypadku realizacji planów rolnoœrodowiskowych na obszarach NATURA 2000 rolnik mo¿e uzyskaæ p³atnoœæ w wysokoœci 120% stawki podstawowej.

Wspieranie produkcji trzody chlewnej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

Producent trzody chlewnej mo¿e tak¿e staraæ siê o pomoc finansow¹, jeœli jego gospodar- stwo po³o¿one jest w ca³oœci lub w czêœci na obszarze o niekorzystnych warunkach gospoda- rowania (ONW). W Polsce wyodrêbniono trzy rodzaje takich obszarów: górskie, nizinne i ze specyficznymi utrudnieniami.

Sk³adaj¹c wniosek rolnik musi zobowi¹zaæ siê do przestrzegania zasad zwyk³ej dobrej prak- tyki rolniczej na terenie ca³ego gospodarstwa, do prowadzenia dzia³alnoœci rolniczej przez ko- lejne 5 lat oraz do przestrzegania zakazów odnoœnie stosowania substancji o dzia³aniu hormo- nalnym, tyreostatycznym i beta-agonistycznym w ¿ywieniu zwierz¹t.

1 W Polsce wyznaczono 65 stref priorytetowych, które obejmuj¹ swym zasiêgiem 30% powierzchni kraju.

- o n l o r y t e i k a p a z i c

œ o n t a

³ p a i n e z s j e i n m Z . 2 a l e b a

Trodowiskowewzale¿noœciodpowierzchni

œospodarstwa g

u t e i k a p j a z d o

R Area³[ha] Wysokoœæ ]

% [ i c

œ o n t a

³ p e

n z c i g o l o k e o w t c i n l o

R 0-100

0 0 3 - 1 0 , 0 0 1ponad300

0 0 150

0 1 e

n o

¿ a w o n w ó r z o w t c i n l o

R 0-50

0 0 1 - 1 0 , 0 500,01-300 1ponad300

0 0 150

5 25

)l p .v o g . e n l a r u t k u rt s e z s u d n u f.

w w w ( e n l a r u t k u rt s e z s u d n u F : o

³ d ó r



Pomoc finansowa udzielana bêdzie w formie co- rocznych p³atnoœci przyznawanych do hektara u¿yt- ków rolnych po³o¿onych na obszarach o niekorzyst- nych warunkach gospodarowania i pozostaj¹cych w u¿ytkowaniu rolniczym (tab. 3). Wysokoœæ p³atnoœci ulegnie zmniejszeniu w zale¿noœci od wielkoœci po- wierzchni:

– 100% stawki podstawowej za powierzchniê od 1 do 50 ha,

– 50% stawki podstawowej za powierzchniê prze- kraczaj¹c¹ 50 ha do obszaru 100 ha,

– 25% stawki podstawowej za powierzchniê prze- kraczaj¹c¹ 100 ha do obszaru 300 ha.

Do powierzchni powy¿ej 300 ha p³atnoœæ z tytu³u ONW nie bêdzie przys³ugiwa³a.

Wspieranie gospodarstw niskotowarowych z produkcj¹ trzody chlewnej

Innym rodzajem wsparcia jest pomoc dla gospodarstw niskotowarowych o wielkoœci eko- nomicznej od 2 do 4 ESU (ESU = 1200 euro). Rolnik mo¿e staraæ siê o wsparcie z tego tytu³u, jeœli prowadzi³ takie gospodarstwo przez okres 3 lat oraz przedstawi wniosek o pomoc wraz z planem rozwoju gospodarstwa. Pomoc stanowiæ bêdzie roczna premia w wysokoœci 1250 euro na go- spodarstwo, wyp³acana w ci¹gu kolejnych 5 lat. Po trzecim roku otrzymywania pomocy finan- sowej wnioskodawca musi wykazaæ siê osi¹gniêciem przynajmniej jednego celu poœredniego zadeklarowanego w planie rozwoju gospodarstwa. Takim celem mo¿e byæ uzyskanie certyfika- tu produkcji ekologicznej, przyst¹pienie do grupy producentów rolnych, zaawansowanie za- planowanej inwestycji, wzrost rocznej sprzeda¿y do poziomu 20 000 z³ itp. Realizacja celu poœredniego stanowi warunek wyp³aty premii przez dwa kolejne lata.

Inwestycje w gospodarstwach trzodowych

W ramach SPO „Rolnictwo” pomoc¹ finansow¹ objêto inwestycje w gospodarstwach rol- nych. Producenci trzody chlewnej mog¹ z³o¿yæ wniosek o refundacjê kosztów takich inwesty- cji, jak: zakup, budowa lub modernizacja budynków i budowli s³u¿¹cych produkcji rolnej, zakup zwierz¹t hodowlanych, zakup lub instalacja maszyn, urz¹dzeñ i wyposa¿enia do produkcji rolnej. Dofinansowaniem objêto tak¿e inwestycje s³u¿¹ce ochronie œrodowiska, poprawie wa- runków utrzymania zwierz¹t i podniesieniu standardów higienicznych produkcji rolnej. Maksy- malny poziom pomocy wynosi 50% kosztów kwalifikowanych lub 60% w przypadku gospo- darstw po³o¿onych na obszarach ONW. Jeœli wnioskodawc¹ bêdzie m³ody rolnik udzia³ ten mo¿e wynieœæ odpowiednio 55 i 65%. Maksymalna kwota dofinansowania inwestycji dla jed- nego rolnika nie mo¿e jednak przekroczyæ 300 000 z³.

Pomoc mo¿e byæ przyznana, jeœli gospodarstwo jest prowadzone przez osobê o odpowied- nich kwalifikacjach zawodowych, jest ¿ywotne pod wzglêdem ekonomicznym, albo osi¹gnie j¹ po zakoñczeniu inwestycji. Ponadto musi spe³niaæ minimalne standardy w zakresie higieny, ochrony œrodowiska i warunków utrzymania zwierz¹t lub spe³ni je po realizacji planowanego przedsiêwziêcia.

W N O a n t a

³ p o d æ

œ o k o s y W . 3 a l e b a T

W N O p y

T Dop³ata

] a h / R U E [ e

i k s r ó

G 68

  e n n i z i

N srtefanizinnaI II a n n i z i n a f e rt

s 38

6 5 i m y n z c if y c e p s e z y r a z s b

Ortudnieniami

u 56

w ó r a z s b O u j o w z o R n a l P : o

³ d ó r

iejskichnalata2004-2006.MRiRW. Warszawa2004.

W

2 Dolna granica wielkoœci ekonomicznej gospodarstwa rolniczego zosta³a okreœlona na poziomie 4 ESU.

U³atwienie startu m³odym producentom trzody chlewnej

Dzia³anie to jest przeznaczone dla m³odych rolników, tak¿e producentów trzody chlewnej rozpoczynaj¹cych samodzielnie gospodarowanie. O pomoc w formie bezzwrotnej premii w wysokoœci 50 tys. z³ mo¿e ubiegaæ siê m³oda osoba, która uzyska³a pe³noletnioœæ, ale nie przekroczy³a 40 roku ¿ycia i po raz pierwszy podjê³a siê prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Warunkiem uzyskania pomocy jest tak¿e posiadanie ubezpieczenia spo³ecznego i wykszta³ce- nia rolniczego albo praktyki w gospodarstwie rolniczym. Gospodarstwo przejmowane przez m³odego rolnika powinno spe³niaæ wymóg ¿ywotnoœci ekonomicznej oraz minimalne standar- dy w zakresie higieny, ochrony œrodowiska i warunków utrzymania zwierz¹t. Wymienione wa- runki mog¹ jednak zostaæ uzupe³nione w ci¹gu najbli¿szych 5 lat od rozpoczêcia prowadzenia gospodarstwa rolniczego.

Wnioski

1. Gospodarstwa trzodowe nie zosta³y objête bezpoœrednim wsparciem finansowym ze œrod- ków UE z tego tytu³u, ¿e zajmuj¹ siê chowem trzody chlewnej. Podobnie jak pozosta³e gospodarstwa mog¹ korzystaæ z dop³at bezpoœrednich i uzupe³niaj¹cych, których pozyska- nie jest stosunkowo ³atwe, poniewa¿ wymaga jedynie z³o¿enia odpowiedniego wniosku.

2. Producenci trzody chlewnej maj¹ du¿o mo¿liwoœci otrzymania œrodków pomocowych z funduszy strukturalnych w ramach PROW i SPO. Ich pozyskanie wymaga jednak sporz¹- dzenia odpowiednich planów rozwoju gospodarstw. Wa¿na w tym zakresie jest pomoc doradców rolnych ODR oraz specjalistów z oddzia³ów terenowych ARiMR.

3. Wiêkszoœæ dzia³añ w ramach PROW i SPO nie wymaga udzia³u œrodków w³asnych. Jedynie koszty inwestycji bêd¹ zwracane producentom rolnym w granicach od 50 do 65%. Nale¿y, zatem s¹dziæ, ¿e producenci trzody chlewnej bêd¹ d¹¿yæ do ich pozyskania. Przyczyni siê to do rozwoju gospodarstw trzodowych w Polsce.

Literatura

Fundusze strukturalne (www.funduszestrukturalne.gov.pl) Handel zagraniczny. http://www.arr.gov.pl

Okularczyk S. 2004: Sytuacja producentów trzody. Trzoda Chlewna, nr 5.

Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006. 2004: MRiRW. Warszawa.

Praca zbiorowa. 2004: ARiMR – dokonania i zamierzenia. Warszawa, s. 105-115.

Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2004: GUS, Warszawa.

Summary

The aim of the study was to determinate of sources obtaintion funds for pigs’ farms in Poland. From research resulted that producers of pigs can use with direct payments. Besides they have many possibilities getting of helpful means from structural funds on realisation of operation within in PROW and SPO “Agricul- ture”. Their obtaintion requires fulfilment equivalent of conclusion and preparation of plans of development of farms. It belongs to judge that funds won form EU will contribute to development of pigs’ farms in Poland.

Adres do korespondencji dr in¿. El¿bieta Szymañska Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW ul. Nowoursynowska 166 02-787 Warszawa tel. (0 22) 593 42 27 e-mail: szymanskae@alpha.sggw.waw.pl