Biuletyn misjologiczno-religioznawczy

Michaela Pawlik, Jan Górski

Biuletyn

misjologiczno-religioznawczy

Collectanea Theologica 63/4, 147-158

Z a w a r to ś ć : I. D O K U M E N T Y . D zieło m is y jn e K o śc io ła w P o lsc e (te k s t ro b o ­ czy). II. IN F O R M A C JE . Z a g ro ż e n ie d la K o śc io ła ze s tro n y a n ty k a to lic k ic h r u c h ó w r e lig ijn o -p o lity c z n y c h *.

I. D O K U M E N T Y

D zieło m is y jn e K o ścio ła w P o ls c e (te k s t rob o czy ) S w it n o w e j e p o k i m is y jn e j

I I S y n o d P l e n a r n y w P o ls c e je s t a d w e n te m tr z e c ie g o ty s ią c le c ia c h r z e ­ ś c ija ń s tw a , p r z e ż y w a n y m w ś w ie tle S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. J a k k o lw ie k K o śc ió ł o d d n ia P ię ć d z ie s ią tn ic y je s t z a w sz e m is y jn y w s w o im d z ia ła n iu , to je d n a k d o p ie ro S o b ó r n a sz e g o s tu le c ia , o b o k K o n s ty tu c ji d o g m a ty c z n e j i K o n ­ s t y tu c j i d u s z p a s te rs k ie j o K o śc ie le , z a o w o c o w a ł ta k ż e s p e c ja ln y m d o k u m e n ­ te m o d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j K o ścio ła. Czy n a s z e stu le c ie , o k re ś la n e w te o lo g ii „ w ie k ie m K o ś c io ła ” s ta n ie się r ó w n ie ż „ w ie k ie m m i s j i” ?

J e s t r z e c z ą n ie m a l p a r a d o k s a ln ą , że p o h e ro ic z n y m w y s iłk u m is y jn y m w p ie r w s z y c h d z ie s ię c io le c ia c h X X w ie k u i p o o g ło sz e n iu s o b o ro w e g o d e k r e ­ t u A d g e n te s n a s t ą p ił m o m e n t ja k b y z m ę c z e n ia i k ry z y s u . D la te g o te ż p a p ie ż P a w e ł V I z w o ła ł w 1974 r o k u S y n o d B is k u p ó w p o św ię c o n y e w a n g e liz a c ji w św ie c ie w s p ó łc z e s n y m , k tó r e g o o w o cem je s t a d h o r t a c ja a p o s to ls k a E w a n g e lii

n u n tia n d i, o g ło s z o n a w d z ie s ią tą ro c z n ic ę so b o ro w e g o d e k r e t u m is y jn e g o .

.„W ie lk ą K a r t ą M is ji” j e s t o b e c n ie d la n a s e n c y k lik a p a p ie ż a J a n a P a ­ w ła II R e d e m p to r is m is s io — o s ta łe j a k tu a ln o ś c i p o s ła n ia m isy jn e g o . „ W d w a d z ie ś c ia p ię ć l a t o d z a k o ń c z e n ia S o b o ru — p is z e J a n P a w e ł I I — i o d o g ło s z e n ia d e k r e t u o d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j K o śc io ła A d g e n te s , w p ię t­ n a ś c ie l a t o d a d h o r t a c ji a p o s to ls k ie j — E v a n g e lii n u n ti a n d i n ie o d ż a ło w a n e j p a m ię c i p a p ie ż a P a w ła V I p r a g n ę , k o n ty n u u ją c s p e c y fic z n e m a g is te r iu m m o ic h p o p rz e d n ik ó w , w e z w a ć K o śc ió ł d o o d n o w y z a a n g a ż o w a n ia m isy jn e g o . J e s t o n o n a s ta w io n e p r z e d e w s z y s tk im n a c e l w e w n ę tr z n y : o d n o w ę w ia r y i ż y ­ c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . M isje b o w ie m o d n a w ia ją K o śció ł, w z m a c n ia ją w ia r ę i to ż s a m o ść c h rz e ś c ija ń s k ą , d a ją ży c iu c h rz e ś c ija ń s k ie m u n o w y e n tu z ja z m i n o w e u z a s a d n ie n ie . W ia r a u m a c n ia się, g d y j e s t p rz e k a z y w a n a ! N o w a e w a n g e liz a c ja lu d ó w c h rz e ś c ija ń s k ic h z n a jd z ie n a tc h n i e n ie i o p a r c ie w o d ­ d a n iu się d z ia ła ln o ś c i m i s y j n e j” (n. 2).

O to p o d s ta w o w e d o k u m e n ty , k tó r e p o w in n y n a m to w a rz y s z y ć w s y n o ­ d a ln e j r e f le k s ji i m o d litw ie , g d y p rz y g o to w u ją c się d o o b c h o d ó w ju b ile u s z u d w u ty się c z n e g o , c a ły K o śc ió ł — ta k ż e K o śc ió ł w P o ls c e — „ a n g a ż u je się j e ­ szcze b a r d z ie j w m is y jn y a d w e n t n o w e g o ty s ią c le c ia ” (R M s 86). Z a d a n ie m S y n o d u P le n a r n e g o j e s t d o ta r c ie w o b e c n y m , n a jb a r d z ie j tw ó rc z y m je g o e t a ­ p ie , d o j a k n a js z e rs z y c h k rę g ó w w ie rn y c h , a b y w s p ó ln ie o c e n ić s y tu a c ję i m o ż liw o śc i d z ia ła n ia n a o d c in k u w s p ó łp r a c y m is y jn e j i tr o s k i o pow ołania·.

T eg o r o d z a ju r e f le k s ja w sz e ro k ic h k rę g a c h w ie r n y c h b ę d z ie m o ż liw a d z ię k i in s p ir u ją c e j o b e c n o śc i g ru p m is y jn y c h w p a r a f ia c h . W szyscy w s p ó ł­ p r a c o w n ic y m is ji, a n im a to r z y m is y jn i w sw o je j p r a c y n a rz e c z m is ji p o w in n i m ie ć o k a z ję w y jś c ia z sa m o tn o ś c i, a lb o ty lk o m a łe g o k rę g u , d o c a łe j w s p ó l­ n o ty p a r a f ia ln e j. D la te g o te ż o n i w p ie r w s z y m rz ę d z ie o tr z y m u ją te k s t r o ­ * R e d a k to r e m b iu le ty n u je s t k s. J a n G ó r s k i , K a to w ic e —W a rs z a w a .

b o czy d o k u m e n tu I I S y n o d u P le n a r n e g o , z a ty tu o w a n y : D zie ło M is y jn e K o ś ­

cio ła w P olsce.

R e f le k s ja te o lo g ic z n a w p ie r w s z e j części d o k u m e n tu , u b o g a c o n a le k t u r ą e n c y k lik i R e d e m p to r is m iss io , p o w in n a n a m p o m ó c w s z u k a n iu o d p o w ie d z i n a z a s a d n ic z e p y ta n i a : „C zy m is je w ś r ó d n ie c h r z e ś c ija n są je s z c z e a k tu a l n e ? C zyż . n ie z a s tą p ił ic h m o ż e d ia lo g m ię d z y re lig ijn y ? C zy ic h w y s ta r c z a ją c y m c e le m n ie j e s t lu d z k i p o s tę p ? Czy p o s z a n o w a n ie s u m ie n ia i w o ln o śc i n ie w y ­ k lu c z a ja k ie jk o lw ie k p r o p o r c ji n a w r ó c e n ia ? C zy n ie m o ż n a o sią g n ą ć z b a w ie ­ n i a w ja k ie jk o lw ie k r e lig ii? P o cóż z a te m m is je ? ” (R M s 4). C zęść h is to ry c z n ą d o k u m e n tu s y n o d a ln e g o o tw ie r a p o sta ć św . W o jc ie c h a , p ie rw s z e g o m is jo n a r z a i p a tr o n a P o ls k i. S y n o d p le n a r n y o d b y w a się p o d p a ­ tr o n a te m św . W o jc ie c h a . E ta p k o ń c o w y sy n o d u , u ro c z y s ty i le g is la c y jn y , b ę ­ d z ie z w ią z a n y z o b c h o d a m i ty s ią c le c ia m ę c z e ń s k ie j ś m ie rc i te g o św ię te g o . W ty m k o n te k ś c ie n ie b e z z n a c z e n ia j e s t d la n a s „ p o m o s t p a m ię c i h is to ­ r y c z n e j” , tz n . u ś w ia d o m ie n ie so b ie n a s z y c h tr a d y c ji m is y jn y c h , z w ła sz c z a ty c h s to s u n k o w o n ie d a w n y c h , p r z e r w a n y c h d r u g ą w o jn ą ś w ia to w ą i o k r e s e m k o m u n iz m u . Z m y ś lą w ię c o n a s z y m m is y jn y m d z ie d z ic tw ie c h c e m y s p o tk a ć się w k w ie tn i u u g ro b u św . W o jc ie c h a w G n ie ź n ie . B ę d z ie to ró w n o c z e ś n ie p ie r w s z y z lo t k o n g re s o w y , z lo t w d z ię c z n o śc i. K o n g re s to in a c z e j z e b ra n ie , z w o ła n ie , zlo t, s p o tk a n ie . B a rd z o w a ż n e j e s t w z a je m n e u m o c n ie n ie w e w s p ó ln o c ie m o d litw y i m is y jn e g o e n tu z ja z m u , je d n a k u p o d s ta w leży p r a c a o rg a n ic z n a w te r e n ie , w s p ó ln a — „ s y n o d a ln a ” . S y n o d b o w ie m je s t n a jp i e r w n ie ja k o k o n s u lta c ją , p y ta n ie m i z w o ły w a n ie m w ty m c e lu L u d u B ożego, czyli ^ k o n g re s e m ” , z a n im P a s te r z e K o śc io ła p o ­ d e jm ą w ią ż ą c e u c h w a ły . J e s t to w ię c m o m e n t sz c zeg ó ln ej o d p o w ie d z ia ln o ś c i w s z y s tk ic h w ie r n y c h za d z ie ło m is y jn e K o śc io ła . K u lm in a c y jn y m m o m e n te m o w e g o „ z w o ła n ia L u d u B ożego w s p r a w ie m i s ji” b ę d z ie s p o tk a n ie n a J a s n e j G ó rz e w p a ź d z ie r n ik u z o k a z ji N ie d z ie li M is y jn e j. W szyscy, k tó r y m s p r a w a m is ji le ż y n a se rc u , s p o t k a ją się w N a ro d o w y m S a n k tu a r iu m — W ie c z e rn ik u , b o — jaik n a p is a ł O jc ie c Ś w ię ty J a n P a w e ł I I — „K o śc ió ł w in ie n z g ro m a ­ d z ić się w W ie c z e rn ik u z M a r y ją , M a tk ą J e z u s a (Dz 1, 14), b y b ła g a ć o D u ­ c h a Ś w ię te g o i o tr z y m a ć m oc i o d w a g ę d o w y p e łn ie n ia n a k a z u m isy jn e g o . M y ró w n ie ż p o tr z e b u je m y , o w ie le b a r d z ie j n iż A p o sto ło w ie , b y D u c h n a s p r z e m ie n ił i p r o w a d z ił” (RM s 92). D zieło m is y jn e K o śc io ła w P o lsc e I. K O M U N I A Ź R Ó D Ł E M M I S J I I M I S J E Ź R Ó D Ł E M K O M U N I I M is te r iu m 1. T a je m n ic ę s w o je j w o li (por. E f 1,9), d la d a w n y c h w ie k ó w u k r y t ą (R z 16,25), o b ja w ił B óg w C h ry s tu s ie , S y n u s w o im d o lu d z i p o s ła n y m , k tó r y p r z e z w c ie le n ie z je d n o c z y ł się ta k ż e z k a ż d y m c z ło w ie k ie m (por. R H 8). J e ­ z u s C h r y s tu s je s t w ię c p o c z ą tk ie m i n ie u s ta ją c y m o ś r o d k ie m m is ji, j a k ą B ó g s a m s k ie ro w a ł d o w s z y s tk ic h lu d z i (por. ta m ż e , n . 11). Ź ró d łe m z b a w ­ czeg o p la n u i z b a w c z e j m is ji B o g a j e s t m iło ś ć o jc o w s k a (por. D M 2) k tó r a o b ja w io n a p rz e z S y n a , w D u c h u Ś w ię ty m u d z ie la się lu d z io m je d n o c z ą c ic h z B o g iem i m ię d z y s o b ą w ta je m n ic y K o śc io ła (por. K K 1). K o śc ió ł w ty m z je d n o c z e n iu lu d z i je d n o ś c ią O jc a i S y n a i D u c h a Ś w ię te g o (por. K K 4, C h L 18) j e s t M is te riu m .

O b ja w ie n ie t r y n it a r n e w p a s c h a ln y m d z ie le C h ry s tu s a za o w o c o w a ło n a k o ń c u w ie lk im o rę d z ie m m is y jn y m , s k ie r o w a n y m d o A p o sto łó w , a p rz e z n ic h d o K o ś c io ła : „ Id ź c ie w ię c i n a u c z a jc ie w s z y s tk ie n a r o d y ” , a· w p o le c e n iu ty m z a w a r ta je s t t r y n i t a m a f o r m u ła c h r z t u : „ u d z ie la ją c i m c h r z t u w im ię O jc a i S y n a i D u c h a Ś w ię te g o ” (M t 28,19). F o r m u ła t a o d p o w ia d a w e w n ę t r z

-n e j ta je m -n ic y B o g a, ż y c ia B ożego, k tó r y m je s t O jc ie c , S y -n i D u c h Ś w ię ty — B o sk a je d n o ś ć T ró jc y (por. D V 9).

2. M is y jn y n a k a z g ło s z e n ia E w a n g e lii i u d z ie la n ia c h r z tu łą c z y się z z a ­ p e w n ie n ie m K o śc io ło w i d a r u D u c h a Ś w ię te g o (por. Ł k 24,49; D z 1,8). D u ch Ś w ię ty w K o śc ie le i p rz e z K o śc ió ł o d n a w ia o b lic z e z ie m i p rz e z m iło ść, k tó r a j e s t ź ró d łe m p r a w d z iw e j s o lid a rn o ś c i m ię d z y lu d ź m i. W N im , p o d o b n ie j a k B ó g s a m b y tu j e „ n a sp o s ó b ” d a r u (por. DV 10), ta k ró w n ie ż lu d z ie u c z ą się żyć „ n a s p o s ó b ” d a r u , a lb o w ie m p rz e z w ia r ę z o s ta ją d la n ic h n ie ja k o g o ś c in n ie o tw a r t e „ g łę b o k o ś c i B oże” (por. D V 34). W ia r a je s t w a r u n k ie m c h r z tu i p ro w a d z i lu d z i d o w sp ó ln o ty w K o ściele, k tó r a je s t k o m u n ią i o d ­ b la s k ie m w e w n ę tr z n e g o ż y c ia B oga. T a k o m u n ia n a d p r z y r o d z o n a je s t in s p i­ r a c j ą i ź ró d łe m n o w e j, lu d z k ie j s o lid a rn o ś c i (por. S R S 40).

D o n io sły m je s t f a k te m , ż e sło w o „ s o lid a rn o ś ć ” z o sta ło w y p o w ie d z ia n e w n o w y , g łę b o k o c h r z e ś c ija ń s k i sp o só b n a d p o ls k im m o rz e m . L u d z ie n ie m o ­ g ą żyć w e d le z a s a d y „ w szy scy p rz e c iw w s z y s tk im ” , a le w e d le z a s a d y „ w sz y ­ sc y z w s z y s tk im i” , „w szy scy d la w s z y s tk ic h ” (por. J a n P a w e ł II, G d y n ia , U V I 1987).

K om unia

3. K o m u n ię n a d p r z y r o d z o n ą w K o śc ie le tw o rz y C h ry s tu s o b e c n y p rz e z sło w o B o że i s a k r a m e n ty , z w ła s z c z a p rz e z c h rz e s t, k tó r y je s t b r a m ą K o śc io ła , i p rz e z E u c h a ry s tię . O n to , p rz y ją w s z y p o s ta ć słu g i (por. F lp 2,6), w c a ły m s w o im z ie m s k im ży c iu , a z w ła sz c z a p rz e z m ę k ę , ś m ie rć i z m a r tw y c h w s ta n ie , s ta ł się d a r e m d la K o śc io ła n ie ty lk o ja k o „ c z ło w ie k d la d r u g ic h ” , a le ja k o „B ó g z n a m i” i Z b a w ic ie l w s z y s tk ic h lu d z i. T e n śc isły z w ią z e k z C h ry s tu s e m — je d y n y m P o ś r e d n ik ie m z b a w ie n ia — s p r a w ia , że K o śc ió ł u c z e s tn ic z y n ie j a k o s a k r a m e n t a ln ie w z b a w ie n iu n a r o ­ d ó w i w c ią ż p o g łę b ia s w o ją ś w ia d o m o ść m is y jn ą , ż e sło w a Z b a w ic ie la — „ m u s z ę g łosić K r ó le s tw o B o ż e ” (Ł k 4,13) — j a k n a jp r a w d z iw ie j o d n o sz ą się ró w n ie ż d o n ie g o (por. E N 14). D la te g o k a ż d a w s p ó ln o ta lo k a ln a , z g ro m a d z a n a p rz e z sło w o B o że i s p r a ­ w u ją c a s a k r a m e n ty — a z w ła sz c z a E u c h a r y s tię — u r z e c z y w is tn ia się ja k o K o śc ió ł C h ry s tu s o w y w m o d litw ie i w s p ó łp r a c y w d z ie le e w a n g e liz a c ji w s z y ­ s tk ic h n a ro d ó w . W te n sp o só b w s p ó ln o ta lo k a ln a , o t w a r t a n a w s p ó łp r a c ę w d z ie le z b a w ie n ia lu d z i „aż p o k r a ń c e z ie m i” (D z 1,8), s t a je się w p e łn i k a ­ to lic k ą .

K o m u n ia z C h ry s tu s e m , k tó r y je s t p o c z ą tk ie m i tr w a ły m o ś r o d k ie m m i­ s ji B o g a d o c z ło w ie k a , s t a je się d la K o śc io ła n ie w y c z e rp a ln y m ź ró d łe m m is ji d o n a ro d ó w . K o śc ió ł C h ry s tu s o w y u rz e c z y w is tn ia się n a z ie m i z a w sz e lo k a l­ n ie , w o k r e ś la n e j g e o g ra fic z n ie , h is to ry c z n ie i k u ltu r o w o w sp ó ln o c ie , k tó r a s t a je się p ie r w s z o rz ę d n y m p o d m io te m m is ji. C e le m ty c h m is ji je s t z a sz c z e ­ p ie n ie K o śc io ła w ś r ó d n a r o d ó w lu b g r u p sp o łe c z n y c h je s z c z e n ie w ie rz ą c y c h w C h ry s tu s a (D M 6), a b y p o w s ta ły n o w e K o śc io ły i m o g ły z k o le i p ro w a d z ić d a le j d z ie ło e w a n g e liz a c ji (K K 17). K o śc ió ł p o w s z e c h n y j e s t b o w ie m k o m u ­ n i ą K o śc io łó w p a r ty k u la r n y c h , k tó r a w c ią ż d z ię k i m is jo m u m a c n ia się i w z r a ­ s t a k u p e łn i e s c h a to lo g ic z n e j „ K o śc io ła p o w s z e c h n e g o u O jc a ” (K K 2).

4. W y ra z e m k o m u n ii K o ścio łó w w je d n e j m is ji g ło s z e n ia E w a n g e lii c a ­ łe m u ś w ia tu j e s t ic h w z a je m n a s o lid a rn o ś ć : „D ziś K o śc ió ł m u s i u c z y n ić w ie l­ k i k r o k n a p r z ó d n a d ro d z e e w a n g e liz a c ji, w k ro c z y ć w n o w y e ta p h is to r ii sw o je g o m is y jn e g o d y n a m iz m u . W św ie c ie , k tó r y d z ię k i p o k o n a n iu o d le g ło ­ ści s t a j e s ię c o ra z m n ie js z y , w s p ó ln o ty k o ś c ie ln e p o w in n y u tr z y m y w a ć m ię ­ d z y s o b ą łą c z n o ść , w z a je m n ie w s p ie r a ć s w e siły i d z ie lić się ś r o d k a m i, r a ­ ze m się a n g a ż o w a ć w je d n ą , w s p ó ln ą m is ję p rz e p o w ia d a n ia E w a n g e lii i ży­ c ia w e d le je j w s k a z a ń ” (C h L 35).

N ie m a p r a w d z iw e j k o m u n ii K o ścio łó w b e z k s z ta łto w a n ia ic h ż y c ia w w y m ia r z e d a r u , d la te g o ła s k a o d n o w y m o ż e w z r a s t a ć w e w s p ó ln o ta c h k o ś ­

c ie ln y c h ty lk o w ó w c z a s, „ je ś li k a ż d a z n ic h ro z s z e rz a g r a n ic e m iło ś c i a ż p o k r a ń c e z ie m i i tro sz c z y się o ty c h , k tó r z y s ą z d a la w p o d o b n y sp o só b j a k 0 w ła s n y c h c z ło n k ó w ” (DM 37). K o śc ió ł w P o ls c e p o tr z e b u je w ię c m is ji d la w ła s n e j o d n o w y k r a j u w d u c h u c h rz e ś c ija ń s k ie j so lid a rn o ś c i. T rz e b a , a b y o d c z y tu ją c n o w e w e z w a n ie o b e c n y c h p r z e m ia n h is to rii, w d u c h u k o ś c ie ln e j k o m u n ii o tw ie r a ł się ta k ż e sz e ro k o n a p o m o c K o śc io ło m n a d a w n y c h t e r e ­ n a c h P o ls k i, j a k ró w n ie ż m is y jn ą d z ia ła ln o ś ć w k r a j a c h b y łe g o Z w ią z k u

R a d z ie c k ie g o . _

M isje

5. K o śc ió ł z n a tu r y sw e j m is y jn y (DM 2) j e s t o w o c e m z b a w c z y c h p o ­ s ła ń B o g a i ró w n o c z e ś n ie ic h p rz e d łu ż e n ie m w h is to r ii z b a w ie n ia . P o s ła n ia te d o k o n u ją s ię w p r a w d z ie ta k ż e n ie w id z ia ln ie w u m y s ła c h i s e r c a c h lu d z ­ k ic h , lecz g d y S y n B oży p rz y s z e d ł w id z ia ln ie d ro g ą p ra w d z iw e g o w c ie le n ia , s t a ł się je d y n y m P o ś r e d n ik ie m o b ja w ie n ia i z b a w ie n ia (por. D M 3; K K 3; K O 4) a D u c h Ś w ię ty od d n ia P ię ć d z ie s ią tn ic y je d n o c z y w id z ia ln ie K o śc ió ł w e w s p ó ln o c ie i p o s łu d z e w je d n y m M isty c z n y m C ie le C h ry s tu s a o ra z p o ­ b u d z a go do r o z p r z e s tr z e n ia n ia się p o c a łe j z iem i.

T e n p ie lg rz y m u ją c y K o śció ł je s t k o n ie c z n y d o z b a w ie n ia , b o w ie m C h r y ­ s tu s je s t je d y n y m P o ś r e d n ik ie m i d ro g ą z b a w ie n ia . S ta j e się O n d la n a s o b e c n y w c ie le sw o im , k tó r y m j e s t K o śc ió ł (por. K K 14). D la te g o K o śc ió ł w z je d n o c z e n iu z C h ry s tu s e m s a m s t a je się m is ją , ja k ą B óg k ie r u je d o l u ­ d z i. Z d a je so b ie s p r a w ę z tego, ż e k o m u n ia , k tó r ą o tr z y m a ł w d a r z e m a p rz e z n a c z e n ie p o w s z e c h n e (C hL 32), d la te g o n ie m o ż e z a m k n ą ć się w so b ie z n a r a ż e n ie m u tr a ty s w o je j p e łn e j k a to lic k o ś c i. J e s t o n m is ją d o te g o s to p ­ n ia , że z b a w ia się ja k o p o s ła n y do n a ro d ó w i p ie lg rz y m u ją c n a te j z ie m i j e s t o ty le w s p ó ln o tą z b a w io n y c h , o ile p rz y c z y n ia się d o z b a w ie n ia in n y c h . B o c h o c ia ż lu d z ie m o g ą z b a w ić się n a in n y c h d ro g a c h , d z ię k i m iło s ie rd z iu B o ż e m u i z b a w c z e m u p o ś r e d n ic tw u C h r y s tu s a — O d k u p ic ie la , to p o d z n a ­ k ie m z a p y ta n ia m o ż e b y ć z b a w ie n ie ty c h c h rz e ś c ija n , k tó r z y z a n ie c h a lib y g ło s z e n ia E w a n g e lii z p o w o d u g n u śn o ś c i, lę k u , „ w s ty d z e n ia się ” (por. R z 1,16) lu b k ie r o w a n ia się fa łs z y w y m i p o g lą d a m i (por. E N 80). Z b a w ie n ie j e s t B o ­ ż y m d a re m , k tó re g o n ie m o ż n a z a tr z y m a ć ty lk o d la sie b ie , d la te g o K o śc ió ł n ie u s ta n n i e e w a n g e liz o w a n y e w a n g e liz u je , z b a w io n y z b a w ia , p o s ła n y p o sy ła , j e s t k o m u n ią i m is ją z a ra z e m : „ K o m u n ia i m is ja są ze s o b ą g łę b o k o z w ią ­ z a n e , p r z e n i k a ją się i n a w z a je m im p li k u ją t a k d a le c e , że k o m u n ia je s t r ó w ­ n o c z e ś n ie ź ró d łe m i o w o c e m m is ji: k o m u n i a j e s t m is y jn a , m is j a z a ś słu ż y k o m u n ii” (C h L 32).

6. T r w a łą i w id z ia ln ą z a s a d ą o ra z f u n d a m e n te m je d n o ś c i i k o m u n ii w K o ś c ie le j e s t n a s tę p c a św . P io t r a (por. K K 18), k tó r y je s t ró w n o c z e ś n ie t r w a ­ ły m i w id z ia ln y m g w a r a n te m d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j K o ścio ła. B is k u p i zaś, ja k o c z ło n k o w ie c ia ła b is k u p ie g o , z o s ta li k o n s e k r o w a n i n ie ty lk o d la sw o ic h d ie c e z ji, a le „z P io tr e m i p o d k ie r o w n ic tw e m P i o t r a ” s ą u s ta n o w ie n i d la z b a w ie n ia c a łe g o ś w ia ta (por. D M 38). R ó w n ie ż k a p ła n i, ja k o w s p ó łp r a c o w ­ n ic y s ta n u b is k u p ie g o w p o tr ó jn y m ś w ię ty m u rz ę d z ie , k tó r y z n a t u r y n a le ż y d o p o s ła n n ic tw a K o ścio ła, p o w in n i d o b rz e ro z u m ie ć , że ic h ż y c ie j e s t p o ­ ś w ię c a n e r ó w n ie ż n a s łu ż b ę m is jo m (D M 39). W szy scy w ie r n i w e w s p ó l­ n o c ie K o śc io ła p o w in n i ro z s z e rz a ć g r a n ic e m iło ś c i aż p o k r a ń c e z ie m i 1 tro sz c z y ć s ię o ty c h , k tó r z y s ą z d a la , p o d o b n ie j a k o w ła s n y c h c z ło n k ó w . W te n s p o s ó b w s p ó ln o ta m o d li się , d z ia ła i w s p ó łp r a c u je w d z ie le g ło s z e n ia E w a n g e lii n a r o d o m (por. D M 37). J e ś li K o śció ł, z n a tu r y sw e j m is y jn y , u to ż s a m ia się ze z b a w c z ą m is ją B o g a d o n a ro d ó w , to ż a d n a je g o w s p ó ln o ta lokalna· n ie m o ż e p o z o s ta w ić d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j n a m a r g in e s ie sw o je g o z a in te r e s o w a n ia i d u s z p a s te r ­ s k ie g o d z ia ła n ia . R ó w n ie ż K o śció ł w P o ls c e p o tr z e b u je c o ra z sz e rsz e g o o tw ie r a n ia się n a m is je d la u m o c n ie n ia s w o je j k a to lic k o ś c i w k o m u n ii K o ś­

c io ła p o w sz e c h n e g o , a b y m ó g ł c o ra z p e łn ie j s ta w a ć s ię s a k r a m e n t e m p o ­ w sz e c h n e g o z b a w ie n ia w C h ry s tu s ie , m i s j ą B o g a d o lu d z i i d a r e m B o g a d la ś w ia ta .

7. W k o m u n ii K o śc io ła D u c h Ś w ię ty je s t a u to r e m w sz e lk ie g o o b d a r o ­ w a n ia i k a ż d y d a r je s t ź ró d łe m d a r u . D a r p o w o ła ń w K o śc ie le p o ls k im s ta ­ j e się w e z w a n ie m D u c h a Ś w ię te g o d o szczeg ó ln ej s łu ż b y w d z ie le e w a n g e ­ liz a c ji n a ro d ó w p rz e z w y s y ła n ie n o w y c h m is jo n a rz y . S z e ro k ie o tw a rc ie K o ś­ cio ła w P o ls c e n a m is je s ta n ie się g w a r a n c ją B o żeg o d a r u w p o s ta c i n o ­ w y c h p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h i z a k o n n y c h , z g o d n ie z z a s a d ą , że B ó g n ie d a się p rz e ś c ig n ą ć w h o jn o ś c i (por. P iu s X II, F id e i d o n u m — B M 287) i w m ie j­ sce je d n e g o p o s ła n e g o n a m is je w z b u d z i w ię k s z ą lic z b ę k a p ła n ó w , k tó r z y p ra c o w a ć b ę d ą z w ie lk im p o ż y tk ie m (por. B e n e d y k t X V , M a x i m u m illu d — B M 188), a ro z b u d z o n y z a p a ł m is y jn y b ę d z ie z a d a tk ie m n o w e j g o rliw o śc i w w ie rz e i p o b o ż n o śc i, czyli n a d p rz y r o d z o n e j ż y w o tn o śc i K o śc io ła (por. P iu s X II,

F id e i d o n u m — B M 286).

D la te g o w y s y ła n ie m is jo n a rz y w K o ś c ie le n ie m o ż e b y ć u w a r u n k o w a n e z a p e w n ie n ie m n a jp i e r w w ła s n y c h p o tr z e b d u s z p a s te rs k ic h o ra z n ie m o ż e b y ć s p r o w a d z o n e d o d z ie le n ia się ty lk o ty m , co z b y w a , t a k w z a k r e s ie p e rs o n e lu j a k i ś ro d k ó w , a n i ty m b a r d z ie j do p o z b y w a n ia się ko g o ś, k to z tr u d e m m ie śc i się w r a m a c h k o m u n ii w ła s n e j w sp ó ln o ty i w ła s n e g o K o śc io ła lo k a l­ n eg o . M isje s łu ż ą k o m u n ii (por. C h L 32), d la te g o d z ie ło m is y jn e K o śc io ła p o tr z e b u je w c ią ż n o w y c h m is jo n a rz y n ie ty lk o w z n a c z e n iu ilo ścio w y m , lecz ta k ż e p rz y g o to w a n y c h d o n o w y c h p o s ta w i n o w y c h m e to d w d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j w d u c h u e k le z jo lo g ii k o m u n ii i c h a ry z m a ty c z n e g o w y m ia r u ż y c ia n a sp o só b d a ru , n a w z ó r C hrystusa·, „ k tó r y n ie p rz y s z e d ł, a b y M u słu żo n o , lecz a b y słu ż y ć ” (M t 20,28). O rędzie 8. C z ło w ie k ż y ją c y w e w s p ó łc z e s n y m ś w ie c ie i ś w ia t k s z ta łto w a n y p rz e z w sp ó łc z e s n y c h lu d z i s ą a d r e s a ta m i z b a w c z e g o o r ę d z ia K o ścio ła. O rę d z ie to d o ty c z y in te g r a ln e g o i e s c h a to lo g ic z n e g o z b a w ie n ia lu d z i, g d y o d n o w io n e z o s ta n ie c a łe s tw o r z e n ie , w y z w o lo n e z n ie w o li z e p s u c ia i g rz e c h u (p o r. R z 8,21— 22). O rę d z ia o w y z w o le n iu K o śc ió ł n ie m o ż e z a m k n ą ć w g r a n ic a c h ja k ie g o ś ty lk o d o c z e sn e g o p rz e d s ię w z ię c ia w z a k r e s ie p o m y ś ln o ś c i m a t e r i a ln e j i o k r e ­ ślo n e g o p ro g r a m u s p o łe c z n o -e k o n o m ic z n e g o (por. E N 32). C h o c ia ż s t r u k tu r y i m e c h a n iz m y w g r a n ic a c h d o c zesn eg o ro z w o ju p o z w a la ją w c ią ż n a s ta łe p o w ię k s z a n ie się o b s z a ró w n ę d z y i z w ią z a n e j z n ią ro z p a c z y , f r u s t r a c ji i ro z ­ g o ry c z e n ia (por. R H 16), to je d n a k K o śc ió ł w z b r a n ia się p r z e d z a s tą p ie n ie m g ło s z e n ia K r ó le s tw a p r o k la m o w a n ie m w y z w o le n ia ze s t r u k t u r u c is k u w p o ­ rz ą d k u cz y sto lu d z k im i u tr z y m u je , że je g o u d z ia ł w w y z w o le n iu n ie b y łb y p e łn y i d o sk o n a ły , je ś lib y z a n ie c h a ł g ło s z e n ia z b a w ie n ia w J e z u s ie C h r y ­ s tu s ie (EN 34).

P o ls k ie d o ś w ia d c z e n ie , że so lid a rn o ś ć m u s i iść p rz e d w a lk ą , p o p ły n ę ło sz e ro k ą f a l ą p rz e z ś w ia t (por. J a n P a w e ł II, P rz e m ó w ie n ie d o lu d z i m o rz a , G d y n ia , 11 c z e rw c a 1987). S o lid a rn o ść , p r z e j a w i a ją c a się — p o m im o z u b o ­ ż e n ia s p o łe c z e ń s tw a — w s p ie s z e n iu z p ó m o c ą p o tr z e b u ją c y m , t a k w k r ę ­ g a c h n a jb liż s z y c h j a k i n a jd a ls z y c h , je s t lu d z k im n a rz ę d z ie m b u d o w a n ia n a d p rz y r o d z o n e j k o m u n ii K o ścio ła.

P o n ie w a ż c z ło w ie k je s t d ro g ą K o śc io ła (R H 14), d la te g o K o śc ió ł w c a ły m n a u c z a n iu i n a jd a w n ie js z e j p r a k ty c e w y r a ż a p rz e k o n a n ie , ż e z r a c j i sw eg o p o w o ła n ia , je s t o n sa m , je g o s z a f a rz e i k a ż d y z je g o c z ło n k ó w , z o b o w ią z a n y d o n ie s ie n ia u lg i c ie r p ią c y m n ę d z ę , b lis k im czy d a le k im , n ie ty lk o z te g o co „ z b y w a ” , a le z teg o , co je s t k o n ie c z n e d o ż y c ia (SRS 31). W s p ó łp ra c a n a d ro z w o je m c a łe g o c z ło w ie k a i k a ż d e g o c z ło w ie k a j e s t o b o w ią z k ie m w s z y s tk ic h w o b e c w s z y s tk ic h , i p o w in n a b y ć p o w s z e c h n a w c a ły m ś w ie c ie (tam że, 32). T rz e b a je d n a k s trz e c się p r z e d n ie b e z p ie c z e ń s tw e m o g ra n ic z a

-n i a id e i m is y j-n e j d o p o m o c y -n a jb ie d -n ie js z y m , j a k ró w -n ie ż do w y m ia -n y i d z ie le n ia się n a w ie lu in n y c h p ła s z c z y z n a c h ż y c ia lu d z k ie g o w d u c h u r e l i ­ g ijn e g o re la ty w iz m u .

9. O rę d z ie z b a w ie n ia , k tó r e g ło s i ś w ia tu K o śció ł, n ie j e s t te ż n ig d y b u r z e n ie m te g o m a te r ia ln e g o i d u c h o w e g o d z ie d z ic tw a n a ro d ó w , k tó r e m o ż ­ n a o k re ś lić m ia n e m „ k u ltu r y ”. C z ło w ie k b o w ie m b y tu j e z a w sz e n a sp o só b s o b ie w ła ś c iw e j k u ltu r y , k tó r a Z k o le i s t w a r z a m ię d z y lu d ź m i w ła ś c iw ą d la n ic h w ię ź , s ta n o w ią c o m ię d z y lu d z k im i sp o łe c z n y m c h a r a k t e r z e lu d z ­ k ie g o b y to w a n ia (J a n P a w e ł I I n a f o r u m U N E S C O 1980), d la te g o K o śc ió ł p o w in ie n w r o s n ą ć w t e w s z y s tk ie sp o łe c z n o śc i w t a k i sa m sp osób, w j a k i C h ry s tu s w łą c z y ł się p rz e z s w o je w c ie le n ie w sp o łe c z n e i k u lt u r a l n e w a ­ r u n k i lu d z i, w ś r ó d k tó r y c h p rz e b y w a ł (DM 10). P r z e to K ościół, n io s ą c o r ę ­ d z ie z b a w ie n ia lu d z io m , n ie p rz y n o s i „ ż a d n e g o u s z c z e rb k u d o b ru d o c z e s ­ n e m u ja k ie g o k o lw ie k n a r o d u , le c z p rz e c iw n ie , w s p ie r a i p r z y s w a ja so b ie u z d o ln ie n ia i za so b y o ra z o b y c z a je n a r o d ó w , o ile są d o b re , a p r z y jm u j ą c o c zy szcza je , u m a c n ia i p o d n o si” (K K 13). D ialog 10. Z b a w c z e o rę d z ie K o śc io ła w ś w ie c ie j e s t p r z e d łu ż e n ie m d ia lo g u , j a k i B ó g O jc ie c p rz e z J e z u s a C h r y s tu s a w D u c h u Ś w ię ty m n a w ią z a ł z lu d ź m i i n a d a l p r o w a d z i (ES 71). D la te g o K o śc ió ł w p e łn ie n iu s w o je j m is ji p ie r w ­ szy n a w ią z u je n ie u s ta n n y d ia lo g z e w s p ó łc z e s n y m św ia te m , d ia lo g b e z o g r a ­ n ic z e ń i z p o b u d e k m iło ś c i (por. ta m ż e , 72— 74), b y w c a łe j p e łn i o k a z a ł s ię o n s a m d la ś w ia ta „ O rę d z ie m -D a re m ” z b a w ia ją c e g o B oga.

D ialo g , j a k o m e to d a e w a n g e liz a c ji z a k o rz e n io n a w sa m e j ta je m n ic y i e k o n o m ii B o żeg o o b ja w ie n ia , p r o w a d z i d o in k u l tu r a c ji , lo k a liz a c ji i p a r - ty k u l& ry z a c ji K o ścio ła, ró w n o c z e ś n ie s k u te c z n ie o tw ie r a go n a w s z y s tk ic h lu d z i p r z e z p o w s z e c h n ą ży czliw o ść, ta k ż e w o b e c w y z n a w c ó w r e lig ii n i e ­ c h rz e ś c ija ń s k ic h . K o śc ió ł s z a n u je i c e n i w ie lc e t e re lig ie , k tó r e s ą z n a m ie n ­ n y m w y r a z e m d u c h a b a r d z o w ie lu g r u p lu d z k ic h (EN 53) i n ie o d rz u c a n ic , co w n ic h j e s t d o b re i ś w ię te (D R N 2). J e s t w n ic h b o w ie m „ p o sie w S ło w a ” (św . J u s ty n ; D M 11, K K 17, E N 53) i „ p rz y g o to w a n ie E w a n g e lii” (E u z e ­ b iu s z , K K 16, E N 53), d la te g o m im o iż n ie je d n o k r o t n ie lu d z ie z w ie d z e n i p r z e z s z a ta n a z n ik c z e m n ie li w m y ś la c h s w o ic h i p r a w d ę B ożą z a m ie n ili n a k ła m s tw o , słu ż ą c r a c z e j s tw o r z e n iu n iż S tw o rz y c ie lo w i (por. R z 1,21 i 25), to je d n a k n a w e t „w m r o k u i c ie n iu ś m ie r c i” p rz y ś w ie c a im z o rz a W s c h o d z ą ­ c e g o S ło ń c a (por. Ł k 1,78— 79).

S ło ń c e m ty m j e s t J e z u s C h ry s tu s , d ro g a , p r a w d a i ż y c ie (por. J 14,6), w k tó r y m lu d z ie z n a jd u j ą p e łn ię ż y c ia re lig ijn e g o i w k tó r y m B ó g w s z y s tk o z e s o b ą p o je d n a ł (por. 2 K o r 5,18— 19), d la te g o K o śc ió ł g ło si i j e s t z o b o ­ w ią z a n y g ło sić b e z p rz e r w y C h r y s tu s a (por. D R N 2). M e to d a d ia lo g u s p r a ­ w ia , ż e ja k ik o lw ie k d o b ry p o sie w w s e r c a c h i u m y s ła c h lu d z k ic h lu b w e w ła s n y c h o b r z ą d k a c h i k u lt u r a c h n a ro d ó w , n i e ty lk o n ie g in ie , le c z d o z n a je u le c z e n ia , w y n ie s ie n ia n a w y ż sz y p o z io m i p e łn e g o u d o s k o n a le n ia n a c h w a łę B o żą, n a z a w s ty d z e n ie s z a ta n a i d la sz c z ę ś c ia c z ło w ie k a (por. D M 9). R ó w ­ n o c z e ś n ie K o śc ió ł u b o g a c a się, w z r a s t a w ro z u m ie n iu ta je m n ic w ia r y i w p o ­ b o ż n o śc i, b o ta k ż e w y z n a w c y r e lig ii n ie c h r z e ś c ija ń s k ic h p rz y p o r z ą d k o w a n i s ą w r o z m a ity sp o só b d o L u d u B ożego (por. K K 16) p rz e z e le m e n ty d o b r a i p r a w d y , k tó r e K o śc ió ł o d k ry w a w s p o tk a n iu z n im i.

D ia lo g z b a w ie n ia ro z s z e rz a K o śc ió ł ta k ż e n a ty c h , k tó r z y b ą d ź n ie d o szli je s z c z e do p o z n a n ia B oga, b ą d ź w ia r ę w B o g a u tr a c il i i u w a ż a ją s ię z a a g n o s ty k ó w czy w rę c z a te is tó w . K o śció ł, w d z ię c z n y B o g u z a d a r w ia r y , r ó w n o c z e ś n ie ś w ia d o m je s t, że n i e w y s ta r c z y s a m o tr w a n i e w w ie rz e , b o d o b r a u d z ie lo n e m u p rz e z C h r y s tu s a w y m a g a ją n ie ja k o z s a m e j n a tu r y , a b y j e in n y m p rz e k a z y w a ć , j a k w y r a ż a to n a jw y ż s z y n a k a z d a n y p rz e z C h r y s tu s a A p o s to ło m : „ Id ź c ie w ię c i n a u c z a jc ie w s z y s tk ie n a r o d y ” ( M t 28,19) — p o r. E S 64.

I I . IN F O R M A C JE

Z agrożen ie dla K ościoła ze stro n y a n ty k a to lick ich ru ch ó w r e lig ijn o -p o lity czn y ch (sch em at)

O b s e rw u ją c p ro c e s z a c h o d z ą c y c h z m ia n sp o łe c z n o -p o lity c z n y c h w b lo k u p a ń s tw E u ro p y W s c h o d n ie j, w y d a je się, ż e k o m u n iz m w r a z z e s w ą id e o lo g ią b y ł z a p la n o w a n y ja k o p rz e jś c io w a p o żo g a n is z c z ą c a w s z e lk ie tr a d y c je (szcze­ g ó ln ie w ia r ę i d u c h o w o ść k a to lic k ą ), b y t a k „ w y k a rc z o w a n y ” te r e n m o ż n a b y ło in a c z e j „ z a g o s p o d a ro w a ć ” ... W e r y f i k a c j a ś w i a t o p o g l ą d ó w W e r y f ik a c ja is tn ie ją c y c h tr a d y c ji i św ia to p o g lą d ó w z a w s z e m ia ła m i e j­ sce, a le o ż y w io n a z o s ta ła o n a w o k r e s ie w y p ra w k rz y ż o w y c h , a sz c z e g ó ln ie w c z a s ie o d k ry ć g e o g ra fic z n y c h i k o lo n iz a c ji p o w o d u ją c e j z e tk n ię c ie się E u ro p y z in n y m i k u ltu r a m i. N o w e id e o lo g ie i s y s te m y s p o łe c z n e b u d z iły z a in te r e s o w a n ie o r a z p ró b y z n a le z ie n ia ic h w sp ó ln e g o ź ró d ła i p ra k ty c z n e g o z a s to s o w a n ia . Z a c z ę ły p o ja w ia ć się n a jp i e r w u to p ijn e , p o te m b a rd z ie j r e a l i­ sty c z n e te o r ie n o w y c h w iz ji p a ń s tw a i p ra w a .

J u ż V o l t a i r e (1694— 1778) z w a lc z a ł d u a lis ty c z n ą k o n c e p c ję ś w ia ta , c z ło w ie k a i ż y c ia — w s z e lk ie te o r ie d z ie lą c e rz e c z y w is to ść n a ś w ia t m a te ­ r i a ln y i d u c h o w y ; n a t u r ę c z ło w ie k a n a p r z y r o d z o n ą i n a d p rz y r o d z o n ą ; ż y c ie lu d z k ie n a d o c z e sn e i w ie c z n e 4. C a łk o w ite p o tę p ie n ie w sp ó łc z e s n e j m u n a u k i, s z tu k i, c y w iliz a c ji i u s tr o jó w sp o łe c z n y c h g ło s ił R o u s s e a u (1712— 1778), w id z ą c w n ic h ź ró d ło w s z e lk ie g o z ła i n ie p r a w o ś c i 2. D a lsz a r e w iz ja ty c h te o r ii d o p ro w a d z iła p ó ź n ie j do o d rz u c e n ia w a r to ś c i o p a r ty c h n a B o ży m o b ja w ie n iu , czeg o w y r a z e m b y ła R e w o lu c ja F r a n c u s k a . P ó ź n ie j K a r o l M a r k s (1818— 1883) w s w o im d ia le k ty c z n y m m a te r ia liz m ie w y r a ż a ł p o g lą d , ż e is tn i e je ty lk o m a te r ia , k tó r a c ią g le s ię ro z w ija , p r z y jm u ją c c o ra z to n o w e p o sta c ie . T a k sa m o in t e r p r e to w a ł o n z m ie n n o ść z ja w is k sp o łe c z n y c h i z a s a d e ty c z n y c h . T w ie rd z ił, ż e w s z e lk a e ty k a je s t w y n ik ie m e k o n o m ic z n e g o s ta n u s p o łe c z n e g o 3. J e s z c z e b a r d z ie j r a d y k a l n e s ta n o w is k o w o b e c w s p ó łc z e s n e j m u e ty k i z a ją ł N i e t z s c h e (1844— 1900), k tó r y o p ie r a ją c się n a p o g a ń s k ie j li te r a tu r z e i filo z o fii sw y c h p o p rz e d n ik ó w , w y ty c z a in n e p r a w a m o r a ln e d la słu g i n ie w o ln ik ó w , a in n e d la p a n ó w — e ty k ę c h r z e ś c ija ń s k ą u z n a ł z a n ie w o ln ic z ą , p o n iż a ją c ą d la p a n ó w . N ie tz s c h e o p ra c o w a ł id e a ł n a d c z ło - w ie k a , k tó r e g o w o ln o ś c i i „ d o s to jn o ś c i” n ic i n i k t n ie m a p r a w a o g r a ­ n ic z a ć 4. M yśl t a s ta ła się p ó ź n ie j ź ró d łe m in s p ir a c ji d la H itl e r a i M u s s o li- n ie g o 5.

Z a s t o s o w a n i e e t y k i r a s i s t o w s k i e j

R e la ty w iz a c ja c z a su i p r z e s tr z e n i n a p o c z ą tk u X X w ., r o d z i u tw o r y z w a ­ n e „ s c ie n c e fic tio n ” , in s p ir u j ą c e p o s z u k iw a n ia w k ie r u n k u ic h re a liz a c ji. D o p ro w a d z iło to d o p o d e jm o w a n ia e k s p e r y m e n tó w p rz e z „ p a n ó w ” d o k o n y ­ w a n y c h n a lu d z ia c h , o d n ic h u z a le ż n io n y c h . W c e lu b a d a n ia m o ż liw o śc i s te ­ ro w a n ia ro z w o je m c z ło w ie k a c z ę sto in g e r u je s ię w je g o fiz jo lo g ię m ó zg u , g ru c z o łó w h o rm o n a ln y c h , g e n e ty k i i ż y c ia p ło d o w e g o , co k o lid u je z e ty k ą k a ­ to lic k ą . 1 P o r. W . T a t a r k i e w i c z , H is to r ia filo z o fii, P W N , W a rs z a w a 1958, T. II , s. 180. 2 P o r. ta m ż e , s. 209— 211. * P o r. ta m ż e , T. I I I , s. 63—66. 4 P o r. ta m ż e , s. 220— 224. * P o r. ta m ż e , s. 226.

F a s c y n o w a n ie się n o w y m i o d k ry c ia m i o r a z w ie lk im i p e r s p e k ty w a m i w y ­ n ik a ją c y m i z m o ż liw o śc i s t e r o w a n ia ro z w o je m c z ło w ie k a n a m ia r ę „ b o s- k o ś c i” , z n a la z ło sw ó j w y ra z w li te r a t u r z e f r a n c u s k ie j i a n g ie ls k ie j, czego k la s y c z n y m p r z y k ła d e m j e s t p o w ie ść W e l l s a z r. 1923, p t. M e n lik e G o d s

( L u d z ie j a k b o g o w ie), g d z ie a u to r p o r ó w n u je w sp ó łc z e s n ą m u sp o łe c z n o ść

z ie m s k ą z in n ą , id e a ln ą sp o łe c z n o śc ią , z w a n ą U to p ia , o p a r tą n a p r a w a c h r a j ­ s k ie j n a tu r y człow ieka· i p rz y ro d y . T a k ą sp o łe c z n o ść n a le ż y w p ro w a d z a ć n a ś w ie c ie — j a k s u g e r u je a u to r — n a w e t k o s z te m w ie lu o fia r, n ie w y łą c z a ją c r e w o lu c ji i w o je n , j a k to o s ią g n ę li u to p ia n ie . D z ię k i s to s o w a n iu e u g e m k i (n a u k i o s te r o w a n iu p ro c e s a m i ro z m n a ż a n ia ) , s e le k c ji „ w a rto ś c io w y c h ” o so b n ik ó w (ta k w ś ró d lu d z i, j a k z w ie r z ą t i ro ś lin ), U to p ia n ie m a ją „ w e k r w i ” s z la c h e tn e c e c h y b e z ja k ic h k o lw ie k w a d . A b y z a ś w sz y sc y f u n k c jo n o w a li id e a ln ie ja k o sp o łeczn o ść, s te ro w a n i są p r z e z a n o n im o w e „ c e n tr u m ” , z n a j ą ­ ce k a ż d y k r o k p o szczeg ó ln eg o m ie s z k a ń c a te g o „ r a j u ” , p r o g r a m u ją c e n a w e t je g o m y ś l i 6. W szech stro n n a· k o n tr o la sp o łe c z e ń s tw a m a z a p e w n ić n ie z m ie n ­ n o ść je g o s t r u k tu r y .

N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, że p o w y ż sz e p o g lą d y m ia ły w p ły w n a a m b ic ję N ie m c ó w , k tó r z y p o c z u li się „ n a d lu d ź m i” (Ü b e r m e n s c h e n ). I m o ż e ic h k lę ­ s k a p o ło ż y ła b y k r e s ra s iz m o w i, a m a r z e n ia o lu d z ia c h j a k b o g o w ie p o z o s ta ­ ły b y ty lk o w s fe rz e u to p ii, g d y b y d z iś te j id e o lo g ii n ie p o d tr z y m y w a li o k u l- ty ś c i u z n a ją c y w ę d r ó w k ę .dusz ( r e in k a r n a c ję ) . Ic h k o sm o lo g ia i w i a r a w r e in k a r n a c j ę d u sz y p rz y b liż a ś w ia to p o g lą d ra s is to w s k i, k tó r y s a n k c jo n u je d y s k r y m in a c ję w a r s t w sp o łe c z n y c h u z n a n y c h za „ n iż s z e ” , n a k o rz y ś ć p r z y ­ w ile jó w e lity s to ją c e j n a ic h czele. R a s iz m p o p a r ty w ia r ą o k u lty s ty c z n ą je s t tr w a ls z y n iż n a tu r a lis ty c z n y , p o w o łu ją c y się ty lk o n a p r z e s ła n k i e k o n o m ic z n e czy b io lo g ic z n e , k tó r e n ie w y tr z y m u ją k r y t y k i n a u k e m p iry c z n y c h . N a to ­ m ia s t, g dy o p a r ty je s t o n n a w ie rz e w d u c h o w ą w y ższo ść je d n y c h n a d d r u ­ g im i (ja k w y n ik a z w ia r y w r e i n k a r n a c j ę d u szy ), p r z e k r a c z a m o ż liw o śc i o b a le n ia go a r g u m e n ta m i n a u k o w y m i. T u w ła ś n ie w y ła n ia się n ie b e z p ie c z e ń ­ s tw o id e o lo g ii R u d o lfa S t e i n e r a (1861— 1925), k tó r y u c h o d z i za b a rd z ie j m a te r ia lis ty c z n e g o o k u lty s tę n iż s ły n n y D io n F o r t u n e 7. B ę d ą c w c z e ś n ie j ró ż o - k rz y ż o w c e m i te o z o fe m z a ło ż y ł (w 1913 r.) T o w a rz y s tw o A n tro p o z o fic z n e , a b y p rz e d s ta w ić w ła s n ą w iz ję ś w ia ta i c z ło w ie k a 8. W sw e j a n tr o p o z o fii p o łą c z y ł o n id e ę n a d c z ło w ie k a ze w s c h o d n ią a s tro lo g ią , m a g ią i w ia r ą w r e i n k a r n a c j ę d u sz y , a k o m o d u ją c j ą do c h rz e ś c ija ń s tw a , a n a w e t u w a ż a ją c j ą z a je g o u d o ­ s k o n a le n ie ·. R e l i g i j n y c h a o s B e z p ra w ie p o w s z e c h n e w ś ro d o w is k a c h , g d z ie u s u n ię to a u to r y te t B o g a, b u d z i tę s k n o ty d u sz y za N im o r a z z w ię k sz a z a p o tr z e b o w a n ie n a w a r to ś c i d u ­ ch o w e . S tw a r z a to je d n o c z e ś n ie k o rz y s tn e w a r u n k i d o s z e rz e n ia w ie d z y r e ­ lig ijn e j. N ie s te ty , w y c h o w a n ie a te is ty c z n e i a n ty k a to lic k ie o s ła b iło a u to r y ­ te t n a u c z y c ie ls k ie g o u rz ę d u K o śc io ła co s p r z y ja s z e r z e n iu s ię s e k t i o k u l­ ty z m u , k tó r y z a le w a ró w n ie ż P o ls k ę . P o w s z e c h n ie s p o ty k a s ię w n a s z y c h m ia s ta c h i o s ie d la c h r e k la m y ró ż n y c h f o r m w s c h o d n ic h p r a k t y k re lig ijn y c h , ć w ic z e ń m e ta p s y c h ic z n y c h i s e a n s ó w sp iry ty s ty c z n y c h . O b s e rw u je m y sw o ­ is ty r e n e s a n s n ie ty lk o o k u lty s ty c z n y c h p r a k ty k , a le te ż s ta ro ż y tn y c h b łę d ó w i h e r e z ji p ro p a g o w a n y c h w e w s p ó łc z e s n e j n o m e n k la tu r z e . To, co w p ie r w ­ 8 P o r. I. K a n i a , J a m e s H ilto n a p o ż e g n a n ie z u to p ią , W. J a m e s H i 1- t o n , Z a g in io n y h o r y z o n t, w y d . Ś lą s k , K a to w ic e 1988, s. 5— 16. 7 P o r. A n n e B a n c r o f t , W s p ó łc z e ś n i m is t y c y i m ę d r c y , P u s ty O b ło k , W a rs z a w a 1987, s. 155— 157. 8 P o r. ta m ż e , s. 174— 176. 9 G ü n te r L a n c z k o w s k i , W p r o w a d z e n ie do r e lig io z n a w s tw a , V e r - b in u m , W a r s z a w a 1986, s. 22.

szy ch w ie k a c h (po z e tk n ię c iu s ię c h r z e ś c ija ń s tw a z p o g a ń s tw e m ) g ło sili g n o - sty cy , h e re ty c y i in n i b łę d n o w ie rc y , o b e c n ie p rz y s to s o w a n e z o s ta ło do w s p ó ł­ c z e sn e j w ie d z y i a t r a k c y jn i e p ro p a g o w a n e je s t ja k o „ re lig ia n a u k o w a ” o s ią ­ g a ln a n ie d ro g ą w ia r y o p a r te j n a d o g m a ta c h , le c z d z ię k i w ie d z y o p a r te j n a d o ś w ia d c z e n iu . T eg o ty p u „ r e lig ia ” im p o n u je w s p ó łc z e s n y m in d y w id u a li­ sto m , w o ln o m y ś lic ie lo m i w s z y s tk im p rz e c iw n ik o m d o g m a tó w . O n i to d la je j u p o w s z e c h n ie n ia o r g a n iz u ją s p o tk a n ia z „ m is tr z a m i” d u c h o w o śc i w s c h o d ­ n ie j, z p rz y w ó d c a m i n ie c h r z e ś c ija ń s k ic h w s p ó ln o t r e lig ijn y c h z n a u c z y c ie ­ la m i ró ż n y c h f o r m ć w ic z e ń i m e d y ta c ji, ja k m e d y ta c ja tr a n s c e n d e n ta ln a , jo g a , k a r a te , zen, s e a n s e sp iry ty s ty c z n e , czy p r a k t y k i r e lig ijn y c h k u ltó w u r z ą ­ d z a n e w im ię „ d o s k o n a le n ia u m y s łu ” (DU), „ o d r a d z a n ia s ię ” (re b ir th in g ), „ c o fa n ia św ia d o m o ś c i” , ja k o rz e k o m e o d k r y w a n ie sw y c h p o p rz e d n ic h w c ie ­ le ń , d o ś w ia d c z a n ia „ a s tr a ln y c h p o d ró ż y ” itp . W k lu b a c h , sz k o ła c h , n a u c z e l­ n ia c h , a n a w e t w d u s z p a s te r s tw a c h ro z p o w s z e c h n ia n a b y w a li t e r a t u r a d o ­ ty c z ą c a a s tro lo g ii, te o z o fii, antropozofii-, o k u lty z m u i in n y c h d z ie d z in tzw . „ w ie d z y ta j e m n e j ” . T re ś ć t a p o łą c z o n a z w y ż e j w s p o m n ia n y m i ć w ic z e n ia ­ m i n a tle e g z o ty c z n e j m u z y k i i s z tu k i, g łęb o k o z a p a d a w p o d św ia d o m o ść , k s z ta łtu ją c s f e r ę u c z u c io w o -o d ru c h o w ą , s e n ty m e n ty o ra z s k o ja rz e n ia , o d e r ­ w a n e od ro d z im e g o k a to lic k ie g o fo lk lo ru . Z a k o d o w a n a w p o d św ia d o m o śc i n o w a tr e ś ć p o łą c z o n a z e z m ia n ą s fe ry u c z u c io w o -o d ru c h o w e j m u s i w p ły n ą ć n a z m ia n ę m e n ta ln o ś c i, sp o s o b u re a g o w a n ia o ra z o c e n ia n ia s e n s u is tn ie n ia ś w ia ta i c z ło w ie k a . T o p o c ią g a z a s o b ą z m ia n ę s ty lu ży cia, n o r m p o s tę p o w a ­ n ia i h ie r a r c h i i w a rto ś c i, s tw a r z a ją c n a tu r a ln ą b a z ę d la z m ia n y o r i e n ta c j i id e o lo g ic z n o - re lig ijn e j. W ie lo ść z aś w p r o w a d z a n y c h f o r m r e lig ijn e g o k u lt u i je g o o b ie k tó w , s k u te c z n ie i n a jg łę b ie j m o że ro z b ić d o ty c h c z a so w e w ię z y o rg a n iz a c ji sp o łe c z n y c h , r e lig ijn y c h i n a ro d o w y c h .

F a ł s z y w i m i s t y c y

W śró d ty c h , k tó r z y b io r ą u d z ia ł w e w s p o m n ia n y c h ć w ic z e n ia c h , są o so ­ by e k s p e r y m e n tu ją c e i e k s p e r y m e n to w a n e , choć n a z e w n ą tr z u c h o d z ą ja k o g ru p y je d n o r o d n e . Ci, k tó r z y e k s p e r y m e n tu ją p a ra p s y c h ic z n e m o żliw o ści, w ta je m n ic z e n i w te c h n ik i o d d z ia ły w a n ia n a w s p ó łć w ic z ą c y c h c h e m ią , s u ­ g e stią , h ip n o z ą , te le p a tią , d ź w ię k ie m , ś w ia tłe m , k o lo re m , m a g n e ty k ą , k s z t a ł­ te m itp ., d o p r o w a d z a ją ic h n ie je d n o k r o tn ie d o s ta n ó w c h w ilo w y c h , a c z a se m s ta ły c h z a b u rz e ń p s y c h ic z n y c h . T a k z w a n e c o fa n ie św ia d o m o śc i, p o d ró ż e a s tr a ln e , id e n ty f ik o w a n ie się z in n y m i is to ta m i r e a ln y m i czy fik c y jn y m i, d o ­ ś w ia d c z a ją p a c je n c i c h o rz y n a n ie k tó r e fo r m y p a r a n o i, sc h iz o fre n i, m a n ii, p a d a c z k i 10. O so b y e k s p e r y m e n to w a n e z a ś są p rz e ś w ia d c z o n e , ż e d o ś w ia d ­ c z a ją u m y s ło w e g o „ o ś w ie c e n ia ” , „ p rz e b u d z e n ia ” , czy w iz ji re a ln e g o ś w ia ta d u ch o w eg o . P o ls k a m ło d z ie ż p a d a o f ia r ą w sp o m n ia n y c h e k s p e r y m e n tó w , g d y ż n ie z d a je so b ie s p r a w y z te c h n ik ic h w y w o ły w a n ia , a w y c h o w a w c y i d u s z p a s te ­ r z e j a k g d y b y n ie d o s trz e g a li tu n ie b e z p ie c z e ń s tw a . S z c z e g ó ln ie n ie z n a n y je s t w P o ls c e f a k t, że n a w s p o m n ia n y c h ć w ic z e n ia c h n ie je d n o k r o tn ie e k s p e r y ­ m e n t u je się d z ia ła n ie śro d k ó w h a lu c y n o g e n n y c h , k tó r e w ta je m n ic z e n i „ m i­ s tr z o w ie ” n a z y w a ją p s y c h o d e lic z n y m iu . N a jc z ę ś c ie j s ą to : p e y o tl, m e s k a li­ n a i LSD . O so b y p rz e ż y w a ją c e p o d ic h w p ły w e m z łu d n e w iz je lu b e u fo rię , s ą d z ą , że d o ś w ia d c z a ją m is ty c z n y c h u n i e s i e ń 12. S ły n n y p o w ie ś c io p is a rz A ld o u s H u x l e y (1894— 1963), m e s k a lin ę i L SD u w a ż a z a „ d o b ro c z y n n e ś r o d k i d o r a to w a n ia lu d z k ie j d u sz y ” , g d y ż — ja k s ą d z i — w a r u n k u j ą o n e 10 P o r. P ro f . d r m e d . W . R o m a n o w s k i , S y s t e m jo g i — z a s tr z e ż e n ia k r y ty c z n e , w : T e o r ia i m e to d y k a ć w ic z e ń r e la k s o w o - k o n c e n tr u ją c y c h , p o d re d . p ro f. d r m e d . S. G ro c h m a la , P Z W L , W a rs z a w a 1986, s. 20— 21. 11 P o r. S. T o k a r s k i , O r ie n t i k o n tr k u ltu r y , W P , W a r s z a w a 1984, s. 66. 12 P o r. ta m ż e , s. 174.

„ tr a n s c e n d e n t n e d o ś w ia d c z e n ia ” c z ło w ie k a 18. T y m c z a s e m fa r m a c e u c i p o d a ją , ż e s ą to ś r o d k i w y w o łu ją c e o m a m y w z ro k o w e , słu c h o w e , sm a k o w e i d o ty k o ­ w e , a ta k ż e p o w o d u ją d e z o rie n ta c ję w c z a s ie i p rz e s trz e n i, z m ia n ę o so b o ­ w o ś c i o r a z u z a le ż n ie n ie się od n i c h 14. P o d o b n e z łu d z e n ia w y s tę p u ją ta k ż e u ć w ic z ą c y c h m e d y ta c ję tr a n s c e n d e n ta ln ą , k tó r a z a a w a n s o w a n y c h w j e j te c h n ik i „ s a m o r e a liz a c ji”, w p ro w ad za· w s ta n , j a k i w tr a d y c ji c h r z e ś c ija ń ­ s k ie j u w a ż a n o z a o z n a k i n a w ie d z e n ia d e m o n ic z n e g o ” 15.

Z a g r o ż e n i e m o r a l n e i p o l i t y c z n e

N isz c z e n ie k a to lic k ie j d u c h o w o śc i, k u l t u r y i s t r u k t u r sp o łe c z n o -p o lity c z ­ n y c h , k a ż e w n io s k o w a ć , że n a ic h m ie js c e p r z e w id z ia n e s ą ju ż in n e f o r m y

id e o lo g ic z n e i o rg a n iz a c y jn e . Z a p a r a w a n e m p ro p a g o w a n y c h re lig ii W sc h o ­ d u i o k u lty z m u id z ie ra s iz m . R e lig ie te b o w ie m i p o g lą d y z n ic h w y ­ p ły w a ją c e , k tó r e w y z n a ją b ezo so b o w y A b s o lu t i r e i n k a r n a c j ę d u sz y , są ź ró d łe m d y s k r y m in a c ji sp o łe c z n e j, czeg o ż y w y m p rz y k ła d e m m o ż e b y ć s y ­ s te m k a s to w y w I n d ia c h le, o p a rty n a b łę d n y m p rz e ś w ia d c z e n iu , ż e w le p s z e w a r u n k i i w w y ż sz ą w a r s tw ę s p o łe c z n ą w c ie la ją się d u s z e p o s ia d a ją c e d o s ­ k o n a ls z ą n a t u r ę z d e te r m in o w a n ą p rz e z ic h k a r m ę — ro d z a j e n e r g ii n a b y te j d z ia ła ln o ś c ią w p o p r z e d n im w c ie le n iu . T y m d o w o d z i się, że n a t u r a lu d z k a j e s t ró ż n e g o g a tu n k u ju ż n ie ty lk o p o d w z g lę d e m b io lo g ic z n y m ( ja k c h c ia ł H itle r), a le i d u c h o w y m — j a k s ą d z ą o k u lty ś c i i in n i w y z n a w c y r e i n k a r n a ­

c ji. N p. R u d o lf S t e i n e r o c e n ia ją c E u ro p e jc z y k ó w , n a jn iż s z ą w a r to ś ć p r z y ­ p is u je m ie s z k a ń c o m E u ro p y W s c h o d n i e j17. R o z p o w s z e c h n ia n ie je g o n a u k i m o ż e w ię c p rz y c z y n ić się d o d y s k r y m in a c ji S ło w ia n n a k o rz y ść u p r z y w ile ­ jo w a n ia n a c ji u z u r p u ją c y c h s o b ie p r a w o d o p e łn ie n ia n a d r z ę d n y c h f u n k c ji re lig ijn y c h i p o lity c z n y c h .

W sp ó łc z e śn i k o sm o p o lic i d o z c a le n ia E u ro p y i św iata· w je d n ą h i e r a r ­ c h ic z n ą sp o łe c z n o ść p o d p rz e w o d n ic tw e m M & itrei — g ło w y h ie r a r c h i i o k u l­ ty s ty c z n e j, p o d o b n ie j a k S te in e r, p o w o łu ją się n a r e i n k a r n a c j ę d u s z y i w ia ­ r ę w w ie lo k r o tn e b o s k ie e p i f a n i e ls. K o n c e p c ję ic h o g ó ln o ś w ia to w e g o k r ó ­ le s tw a u to ż s a m ia ją z e s ta r o te s ta m e n to w ą w iz ją c zasó w M e s ja sz a , z ty b e ­ t a ń s k ą w ia r ą w o s ta te c z n e p a n o w a n ie m a itr y c z n e g o B u d d y i z a s tro lo g ic z n ą id e ą e p o k i W o d n ik a . I d e ę t ę a k o m o d u ją d o o c z e k iw a n e j w K o ś c ie le p a r u z j i C h r y s t u s a 19.

C h o c ia ż d z is ia j m ó w i s ię o w ie lo ś c i s e k t i k u ltó w re lig ijn y c h , to j e d ­ n a k w te j p o z o rn e j ró ż n o ro d n o śc i m o ż n a z n a le ź ć w s p ó ln e d la n ic h : w ia r ę w r e i n k a r n a c j ę d u szy , w ie lo k r o tn e b o s k ie e p if a n ie o ra z p rz e ś w ia d c z e n ie , że w ła s n y m i s iła m i m o ż n a zd o b y ć p e łn ą w ie d z ę o rz e c z y w is to śc i d u c h o w e j i o s ią g n ą ć z b a w ie n ie ju ż t u n a z ie m i. F a łs z o w a n ie B o żeg o o b ja w ie n ia i m i­ s ty k i z n ie g o w y p ły w a j ą c e j 20, je s t n a jw ię k s z ą k rz y w d ą w y r z ą d z a n ą n a s z y m 13 A n n e B a n c r o f t , W s p ó łc z e ś n i m is t y c y i m ę d r c y , s. 19 i 20. 14 P o r. D oc. d r h a b . fa r m . J . K u b a l s k i , Ś r o d k i u z a le ż n ia ją c e , P Z W L , W a rs z a w a 1984, s. 192— 198. 15 J o h n A l l a n , Jo g a — a n a liza c h r z e ś c ija ń s k a , w : N ie w s z y s c y są j e d ­ n e g o d u c h a , P A X , W a rs z a w a 1988, s. 252. 13 P o r. I j a L a z a r i P a w ł o w s k a , W z o r c e in d y js k ie g o p e r fe k c jo n iz m u , E ty k a n r 12, 1973, s. 38—42. 17 R. S t e i n e r , P re p a rin g fo r th e S i x t h E p o ch , A n th ro p o s o p h ie P re s s . U S A 1957, s. 10. 18 P o r. A n n e B a n c r o f t , d z. c y t., s. 50—54. 19 P o r. R. S t e i n e r , T h e E th e r is a tio n o f th e B lo o d , R. S. P re s s , L o n ­ d y n 1971, s. 27— 35. 20 P o r. d z ie ła R. S t e i n e r a n p . F r o m J e s u s to C h rist, R . S.. P re s s ,

L o n d y n 1973, T h e F if th G o sp el, R . S. P u b lis h in g Co, L o n d y n 1950, E x o te r ic

w ie rn y m . J e d n ą z d o k tr y n im itu ją c y c h B oże o b ja w ie n ie j e s t a n tr o p o z o fia , k t ó r a p o d a w a n a w b ib lijn e j n o m e n k la tu r z e je s t s w o js k a d l a c h rz e ś c ija n , a s w y m i u to p ijn y m i s p e k u la c ja m i m is ty c z n o -k o s m o p o lity c z n y m i w a b i in t e ­ le k tu a lis tó w i s t a j e s ię c o r a z p o w s z e c h n ie js z a . N a w e t e ty k a w y k ła d a n a w sz k o ła c h , g d z ie nlie w p ro w a d z o n o n a u k i r e lig ii k a to lic k ie j, o p a r t a je s t n a n ie j. S z c z e g ó ln ie p o w s z e c h n a s t a je się d ziś w ia r a w n a d e jś c ie z ło te j e ry T h e N e w

A g e (T h e S i x t h E p o ch ) n a p rz e ło m ie X X i X X I w . W p rz e m ó w ie n iu d o II G ru p y a n tr o p o z o fó w z e b ra n y c h w D u s s e ld o rfie d n . 15 c z e rw c a 1915 r., S te i n e r p r z e w id u je ic h w p ły w n a ro z w ó j sp o łe c z n o śc i ś w ia ta , ja k o je d n e j ro d z in y lu d z k ie j m a ją c e j w s p ó ln ą św ia d o m o ść d z ia ła ją c ą p rz e z w z a je m n ą te le p a tię p o d z w ie r z c h n ic tw e m „ m ie s z k a ń c ó w E u ro p y Z a c h o d n ie j” 21. N a j b a r ­ d z ie j to k s y c z n a d la k a to lic k ie j d u c h o w o śc i w y d a je się b y ć je g o lo ż a „M y ­ s te r i a M y s tic a A e te r n a ” o ra z „ T h e O rd e r o f t h e T e m p le o f O r ie n t” (Z a k o n Ś w ią ty n i O rie n tu ) z n a n a z m a g ii s e k s u a ln e j 22. T a n tr y c z n e p r a k t y k i w s c h o d ­ n ic h o b rz ę d ó w r y tu a ln y c h , o p a r t e n a m a g ii s e k s u a ln e j, m a j ą ju ż sw y c h z w o ­ le n n ik ó w ta k ż e w P o l s c e 23. N ie ste ty , o b s e r w u je się u n a s b r a k p rz e c iw d z ia ­ ła n ia i z a p o b ie g a n ia ro z s z e rz a n iu się a n ty k a to lic k ic h p o g lą d ó w o ra z n ie m o ­ r a ln y c h ry tu a łó w i p r a k ty k . O d c z u w a się b r a k a p o lo g ii o ra z d o k s z ta łc e n ia w ie r n y c h w d o g m a ty c e i m is ty c e k a to lic k ie j. K o n i e c z n o ś ć a p o l o g i i C h o ciaż. S o b ó r W a ty k a ń s k i I I p o d k re ś la k o n ie c z n o ść p o z y ty w n e g o n a u ­ c z a n ia o b ja w ie n ia B ożego, a w d ia lo g a c h m ię d z y w y z n a n io w y c h p o le c a w y ­ c h o d z e n ie o d teg o , co łą c z y t e w y z n a n ia , to p rz e c ie ż n i e w y k lu c z a p rz e z to a p o lo g ii w ce lu z a p o b ie g a n ia b łę d n o w ie r s tw u czy a p o s ta z ji, a n i n ie z a ­ k a z u je u tw ie r d z a n ia sw y c h w ie r n y c h w w ie r z e i p o b o ż n o śc i p rz e z w y k a z y ­ w a n ie w y ż sz o śc i J e z u s a C h ry s tu s a p o n a d in n y c h „ m is trz ó w ” , o r a z u s ta n o ­ w io n y c h p rz e z N ie g o s a k r a m e n tó w św ię ty c h p o n a d w a rto ś ć w s z e lk ic h z a ­ b ie g ó w d te c h n ik s a m o d o s k o n a le n ia sie b ie . C h o c ia ż św ia d o m o ść w ie lk ie j ła s k i ja k ą B óg w y ś w ia d c z a ty m , k tó r z y o tr z y m u ją n ie o m y ln ą w ia r ę k a to ­ lic k ą i m o ż liw o ść o s ią g n ię c ia w K o śc ie le k a to lic k im p e łn i ś w ię to ś c i n a m i a r ę C h ry s tu s a , m u s i d y s k w a lifik o w a ć in n e n iż O n d ro g i d o z b a w ie n ia , to je d n a k t a w ła ś n ie ś w ia d o m o ść , ż e m a m y n ie z a w o d n ą w ia r ę , z m u s z a d o w d z ię c z ­ n o śc i i m iło śc i B o g a, z k tó r e j w y p ły w a ta k ż e a u te n ty c z n a m iło ść b liź n ie g o . T y m c z a s e m w ię k sz o ś ć d z is ie jsz y c h k a te c h e tó w p rz e ję ty c h z a s a d ą p o z y ­ ty w n e g o n a u c z a n ia , ja k g d y b y lę k a się C h ry s tu s o w e g o „ z n a k u s p r z e c iw u ” i w e w s p ó łc z e s n y m z a le d w ie b łę d n o w ie r s tw ie n ie p o d e jm u je k o n f r o n ta c ji w ce lu O B R O N Y O B J A W IO N E J P R A W D Y , ta k ja k b y n ie w ła ś c iw a b y ła k o n f r o n ta c ja i n e g a ty w n e u s to s u n k o w a n ie się d o b łę d u czy k ła m s tw a ...

P rz e c ie ż w d o b ie p o so b o ro w e j n a d a l n a u c z a ć n a le ż y B o ży ch n a k a z ó w i z a k a z ó w j a k n p .: p r z y k a z a n ia z a c z y n a ją c e się s ło w e m „nie... N a ś la d o w a n ie J e z u s a o b o w ią z u je ta k ż e w s p r z e c iw ia n iu się b łę d n e j n a u c e 24. T a k p o s tę p o ­ w a li J e g o u c z n io w ie 25. P r z y k ła d e m d la n a s d z is ia j p o w in n a b y ć s ta n o w c z a p o s ta w a św . P a w ła A p o s to ła w o b e c fa łs z o w a n ia P R A W D Y , k tó r y n ie w a h a s ię n a p is a ć : „ g d y b y śm y n a w e t m y lu b a n io ł z n ie b a g ło s ił w a m E w a n g e lię r ó ż n ą o d te j, k t ó r ą w a m g ło s iliśm y — n ie c h b ę d z ie p r z e k lę ty ! ” 26. P o d o b n ie p r z e s tr z e g a li p r z e d fa łs z y w y m i p r o r o k a m i i n a u c z y c ie la m i, n a s tę p c y A p o ­ sto łó w . T a k s a m o d z iś w o b e c p o w sz e c h n e g o z a k ła m y w a n ia B ożego o b ja ­

21 P o r. P r e p a r in g fo r th e S i x t h E p o ch , s. 4— 14. 22 P o r. A. B a n c r o f t , W s p ó łc z e ś n i m is ty c y i m ę d r c y , s. 175. 23 p o r p o d rę c z n ik ć w ic z e ń O d w ita ln o ś c i d o d u c h o w o ś c i — b io e n e r g e ­ ty k a , re la k s , m e d y ta c ja , a n o n im o w e g o a u to r a , P T H P , W a r s z a w a 1985, s. 80 n n . 24 P o r., J 5,10—46. 25 P o r., D z 5,17—4 2 ; 7,51— 33. 26 G a 1,8.

w ie n ia , p o ja w ia się k o n ie c z n o ść p rz y ję c ia ta k ie j w ła ś n ie p o sta w y . B r a k w e w s p ó łc z e s n e j k a te c h e z ie a k c e n tó w a p o lo g e ty c z n y c h , w y ró ż n ia ją c y c h w ia r ę k a to lic k ą o d in n y c h w y z n a ń , je s t p o w o d e m r e lig ijn e j d e z o rie n ta c ji o ra z n i e ­ z d o ln o ś c i n a s z y c h w ie r n y c h d o o b ro n y w ła s n e j w ia r y i r e lig ijn o - n a r o d o w e j to ż s a m o śc i.

W y d a je się, że je ż e li te r a z z a b r a k n ie a p o lo g e ty c z n e j n a u k i k a to lic k ie j w ia r y i m is ty k i, to s tr a c im y ty c h , k tó r z y sz c z e rz e s z u k a ją d u c h o w e g o p o ­ g łę b ie n ia s ie b ie , le c z z p o w o d u n ie z d o ln o ś c i r o z r ó ż n ia n ia p o m ię d z y o b ja w ie ­ n ie m B o ży m a je g o fa ls y fik a ta m i, d a ją się w c ią g n ą ć w ró ż n e o b c e n a u k i i k u lty . D e s a k r a liz a c ja z aś n a s z e j m is ty k i o tw o rz y w r o ta d la o k u lty z m u , a p o s ta w ie n ie k a to lic y z m u n a ró w n i z r e lig ia m i p o g a ń s k im i, o b n iż y p o zio m m o r a ln y i w z m o c n i u c z u c ia r a s is to w s k ie o ra z n a r a z i w ie lu n a u t r a t ę z b a ­ w ie n ia 27.

s. M ic h a e la P a w lik

27 K o śc ió ł d e c y z ją K o n g re g a c ji Ś w ię te g o O fic ju m z d n . 18. V II. 1919 r., o f i c ja l n ie z a b r o n ił p rz y n a le ż n o ś c i d o to w a rz y s tw a n tro p o z o fic z n y c h (por.