P. WYSZOMIRSKI & K. GALOS — Surowce mineralne i chemiczne przemys³u ceramicznego. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2007, 283 s.
Recenzowana ksi¹¿ka jest kolejn¹ (obok wczeœniejszych i ju¿ wyczerpanych nak³adów) z cyklu pozycji wydawniczych poœwiê-conych zagadnieniu surowców ilastych, wœród nich s¹ m.in.: Surowce kaolinowe (1982, WG), Surowce ilaste (Z. Kozyra, R. Wyrwic-ki, 1970, WG), Surowce ceramiczne (A. BolewsWyrwic-ki, M. Budkie-wicz, 1983, AGH), Surowce mineralne Polski. Surowce skalne. Surowce ilaste (R. Ney (red.), 2004). W zasadzie na rynku dostêp-na jest jedynie ksi¹¿ka pod redakcj¹ prof. Romadostêp-na Neya — nak³ady pozosta³ych s¹ ju¿ bowiem wyczerpane. Zatem ksi¹¿ka P. Wyszomirskiego i K. Galosa spe³nia u¿yteczn¹ rolê zarówno w potrzebie kszta³cenia studentów na kierunkach geologicznych i ceramicznych, jak i innych specjalnoœci maj¹cych do czynienia z wykorzystaniem surowców ilastych i chemicznych w procesach produkcyjnych.
Autorzy podzielili ksi¹¿kê na dwa podstawowe dzia³y: Wybrane metody badañ surowców mineralnych i chemicznych (4 rozdzia³y) oraz Podstawowe surowce ceramiczne (7 roz-dzia³ów). Ponadto za³¹czyli do niej szeœæ suplementów dotycz¹cych m.in. danych fizycznych i cech diagnostycznych omawianych ska³ (surowców), jak i faz syntetycznych otrzyma-nych z surowca w wyniku dzia³ania temperatury. Czêœci¹ uzu-pe³niaj¹c¹ ksi¹¿ki jest zestaw fotografii w suplemencie VI — Atlasie, przedstawiaj¹cych zak³ady wydobywcze i przeróbcze omawianych surowców, fotografie ska³ w p³ytkach cienkich, obserwowanych w mikroskopie polaryzacyjnym oraz mikrofoto-grafie z mikroskopu elektronowego. Wstêp oraz suplement V spe³niaj¹ rolê swoistego s³ownika encyklopedycznego niezbêd-nych pojêæ z zakresu mineralogii, petrografii i górnictwa, które mog¹ nie byæ znane tym czytelnikom, którzy s¹ absolwentami innych kierunków studiów b¹dŸ szkó³ œrednich i nie zetknêli siê w czasie nauki ze stosowanymi w ksi¹¿ce terminami. Pozwala to czytelnikowi konsekwentnie œledziæ dalsze wywody autorów ju¿ przy u¿yciu zdefiniowanych i jasnych pojêæ. Jako suplementy do³¹czone s¹ tak¿e tablice zawieraj¹ce podstawowe dane o cechach optycznych minera³ów i faz syntetycznych obecnych w surowcach chemicznych (suplement I), klucze do oznaczania minera³ów metod¹ rentgenograficzn¹ (II), termogramy wybra-nych minera³ów obecwybra-nych w omawiawybra-nych ska³ach (III) oraz wybrane uk³ady fazowe (IV).
W dziale I autorzy dokonali przegl¹du i opisu najwa¿niej-szych metod badawczych minera³ów i ska³ wraz z okreœleniem ich przydatnoœci i zakresu wykorzystania. W dziale II zaprezento-wali podstawowe grupy surowców, opis ich sk³adu chemicznego i mineralnego, miejsc wystêpowania i rejonów wydobycia, norm
technicznych do okreœlonych gatunków surowca oraz zbilanso-wanie rynku dostawami surowców z zagranicy. Informacje te przekazane s¹ czytelnikowi w przystêpny i przejrzysty sposób.
Mocn¹ stron¹ omawianej monografii jest jej oprawa graficz-na. Wœród zamieszczonych ilustracji znajduj¹ siê zarówno gra-ficznie opracowane wyniki badañ i oznaczania sk³adników ska³y, jak i zdjêcia wyrobisk górniczych (zarówno odkrywek, jak i zak³adów podziemnych) czy linii przeróbczych oraz technolo-gicznych. Wykorzystane w ksi¹¿ce zdjêcia potwierdzaj¹ (znane specjalistom z tego zakresu) fakty, ¿e wbrew obiegowej opinii górnictwo surowców przemys³u ceramicznego w Polsce w du¿ym zakresie wykorzystuje równie¿ metody wydobycia podziemnego (a nie tylko wydobycie odkrywkowe).
W czêœci I obszernie i w sposób zrozumia³y przedstawiono podstawowe metody badañ surowców mineralnych i chemicz-nych, zwi¹zane z analiz¹ mikroskopow¹ w œwietle prze-chodz¹cym, analiz¹ rentgenograficzn¹, termiczn¹ i granulome-tryczn¹. Z doœwiadczeñ autora recenzji wynika, ¿e dobrze jest tak¿e wykorzystaæ technikê preparatów nasypowych (proszko-wych) do œwiat³a przechodz¹cego w badaniach obecnoœci i rodza-ju zw³aszcza minera³ów akcesorycznych (czêsto przes¹dzaj¹cych o mo¿liwoœciach zastosowania surowca ilastego w produkcji), wystêpuj¹cych w ska³ach ilastych. Do przygotowania preparatów proszkowych wykorzystuje siê frakcje ziarnowe otrzymane z analizy granulometrycznej (g³ównie sitowej). Zatem w kolejnym wydaniu ksi¹¿ki powinno siê tej technice badawczej poœwiêciæ nieco miejsca.
W czêœci II szczegó³owo scharakteryzowano surowce ilaste i chemiczne pod wzglêdem chemicznym, mineralnym i technolo-gicznym. Autorzy zamieœcili tak¿e informacje o rynku poszcze-gólnych surowców, to jest miejsc ich wydobycia i produkcji w Polsce, jak i rodzaju i kierunku importu surowców nie wystê-puj¹cych w Polsce lub obecnych w zbyt ma³ych iloœciach b¹dŸ niewystarczaj¹cych parametrach jakoœciowych.
Mocn¹ stron¹ publikacji jest obszernie cytowana literatura, której wykaz umieszczono na koñcu ka¿dego rozdzia³u.
Ksi¹¿ka P. Wyszomirskiego i K. Galosa Surowce mineral-ne i chemiczmineral-ne przemys³u ceramiczmineral-nego jest cenn¹ pozycj¹ wydawnicz¹ upowszechniaj¹c¹ wiedzê o surowcach ilastych i chemicznych, wykorzystywanych w przemyœle ceramicznym. Bêdzie bez w¹tpienia ksi¹¿k¹ poszukiwan¹ i wykorzystywan¹ w codziennej praktyce. Monografia Wyszomirskiego i Galosa po raz kolejny dowodzi du¿ej aktywnoœci naukowej i wydaw-niczej œrodowiska Akademii Górniczo-Hutwydaw-niczej w Krakowie i jego znacz¹cego potencja³u i roli w polskich naukach geolo-gicznych.
Krzysztof Szama³ek
30
Przegl¹d Geologiczny, vol. 57, nr 1, 2009
