Stefan Sołtyszewski
"Revue de Droit Canonique", r. 1965 i
1966
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 10/3-4, 362-370
3 6 2 K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I
[6]
S t u d i a :
M e s i n i C., Consilium di Berolamo Zanettini ((— 1493) su la precedenza tra
l ’arcidiacono ed il rettore dell ’universita di Bologna (ss. 119— 157).
W y d aw ca p rzygotow ał do d ru k u i b o g ato u d o k u m en to w ał przy p isam i tekst p ra c y iurysty bolońskiego p t. „R efleksja H ie ro n im a Z a n e ttin i (-j- 1493) n a d pre- cedencją pom iędzy arch id iak o n em a rek to rem u n iw ersy tetu w B olognii“ . P u blikow any tekst p o p rz e d z a : w p ro w ad zen ie do tekstu, biografia a u to ra , b ib lio g rafia jeg o p ra c o raz k o m en tarz do tekstu, d o k o n an a przez a u to ra — w y d aw cę. A u to r w konkluzji stw ierdza, w o p arciu o p raw o k an o n iczn e i świeckie o raz licznych pisarzy, że re k to r u n iw ersy tetu bolońskiego posiada p recedencję p rz e d a rch id iak o n em k a te d ry bolońskiej.
H e r b u t J ., De ieiunio et abstinentia in Ecclesia Byzantina (ss. 158— 200). P rzed m io tem tego stu d iu m je st post kościelny oraz w strzem ięźliw ość od po k arm ó w m ięsnych w K ościele bizantyjskim od jeg o p o czątk u aż do X I w ieku w łącznie. P racę m o żn a podzielić n a 4 części : W I-szej części A u to r tra k tu je a) o poście i w strzem ięźliw ości w Piśm ie św. i w p rak ty ce pierw otnego K ościoła ; b) o poście i w strzem ięźliw ści w K ościele bizantyjskim w ogóle. W II-g iej części je st m ow a o czasach postu i w strzem ięźliw ości. W III-c ie j części z n a jd u je się system atyczny w ykład o sposobie z a ch o w an ia postu i ab sty nencji. W reszcie w IV -te j części A u to r ze b ra ł ,,ad m o d u m conclusionis“ głów ne myśli i poszczególne w nioski, do k tó ry ch w trak cie ro zp raw y doszedł.
D a h y o t — D o l i v e t T ..L e M otu Proprio Pastorale M unus“ et les religieuses (ss. 201— 213).
W śród 40 u p ra w n ie ń „P asto rale M u n u s“ 7 odnosi się do zakonników i z a ko n n ic. W łaśnie o n ich tra k tu je niniejszy a rty k u ł w ykładając treść i ich k on sekw encje.
R e c e n s i o n e s (ss. 214— 224).
Ks. Stefan Soltyszewski
R E V U E DE D R O IT C A N O N IQ U E 15 (1965) n r 1
K w a rta ln ik p ra w n o -k an o n iczn y : Revue de droit canonique, w y d an y jest przez u n iw ersy tet w S tra sb u rg u przy pom ocy N arodow ego C e n tru m P oszukiw ań N aukow ych (C en tre N a tio n a l de la R e c h a rc h e S cientifique). C zasopism o p o siad a w zasadzie 3 działy : Etudes, chroniques, Bulletin critique. O bjętość k w a r ta ln ik a w ynosi 96 stro n (6 ark. d ru k .) in 8". R e d a k to re m i a d m in istrato rem p ism a jest ks. k an . J e a n B ern h ard , którego arty k u ły często w id n ieją n a k a rta c h „R e v u e “ . C enę rocznego a b o n a m e n tu ustalono n a 30 franków d la F ra n c ji i n a 7 dolarów — d la zagranicy,
W e b e r J ., Perspectives ouverts par la 3-e session du concile du Vatian I I (ss. 4— 16). A u to r „ex professo“ zajm u je się soborem w arty k u le podzielonym n a 5 rozdziałów : I. P oczątki so b o ru ; I I . S chem aty d y sk u to w an e; I I I . D ekret „O ekumenizmie“ i jeg o an ek sy ; IV . K o n sty tu cje „O Kościele“ ·, V . W nioski.
m P R Z E G L Ą D ' C Z A S O P I S M 3 6 3
nullité du mariage dans les droits canonique et français (ss. 17— 41). A rty k u ł jest
k o n ty n u a c ją pracy, rozpoczętej d ru k iem w p o p rzed n im n u m erze [14(1964) 325— 338]. D zieli się n a 4 ro z d z ia ły : W 1-szym rozdziale A u to r o m aw ia for m ację h istoryczną podw ójnej reguły odnośnie niew ażności m ałżeństw a z racji b łęd u co do osoby fizycznej i obojętności pom yłki co do p rzy m io tu osoby ; w 2-gim rozdziale je s t m ow a o form acji historycznej w yjątku, kiedy b łą d co do p rzy m io tu , p okryw ający się z b łęd em co do osoby, czyni m ałżeństw o n ie w ażn y m ; w 3-im rozdziale przedstaw iono „e rro r con d itio n is“ 1 w rozw oju historycznym , stw ierdzając, iż po w a h a n ia c h p raw o k an o n iczn e przyjęło niew ażność m ałżeń stw a z racji „ erro r conditionis,, ; w 4-tym rozdziale p rz e d staw iono form ację h isto ry czn ą teorii b łęd u co do p rzy m io tu postaw ionego ja k o w aru n ek , o ile odnosi się do obecnego sta n u rzeczy lu b do przeszłości. A u to r stw ierdza, iż d o k try n a k an o n icz n a odnośnie b łęd u co do osoby była dziełem p rzed e w szystkim w ielkich teologów i kanonistów epoki klasycznej, ta k ic h ja k G ra tia n , P io tr L o m b a rd , R u fin , św. T om asz z A kw inu. P rzy jęta n a jp ie rw przez p raw o d ekretałow e, a n astęp n ie przez R o tę R zym ską, teoria, o błędzie co do osoby, została u san k cjo n o w an a w końcu przez K odeks P raw a K an o n iczn eg o (kk. 1083, 1092,4°).
B a c c r a b è r e G ., Exercice du droit de visite dans les paroisses rurales du
diocese de Toulouse au lendemain du concile de Trente (ss. 42— 59). A u to r od w ielu
la t pu b lik u je w „R e v u e “ frag m en ty tej p r a c y 2. N iniejszy fra g m e n t dotyczy reo rg an izacji diecezji tuluskiej po soborze try d en ck im za rządów k a rd y n a ła de Jo y eu se, k tó ry dok o n ał odnow y m aterialn ej, liturgicznej i reform y ad m in is tracy jn ej po zniszczeniach d o k o n an y ch n a skutek reform acji, W o p a rc iu o p ro tokoły w izytacyjne w ielu p arafii, A u to r d okonuje p rzeg ląd u od budow y budynków kościelnych i cm en tarzy , w ykazuje reo rg an izację k u ltu , d o k o n an ą przez k ard . d e Jo y eu se (stosow nie so decyzji soboru trydenckiego, synodu p ro w in cjo n al nego oraz statu tó w i za rz ą d z e ń synodów d iecezjalnych), k tó ry szczególną uw ag zw rócił n a k u lt eucharystyczny, n a k u lt Św iętych i ich relikw ii oraz n a n au k ę Słow a Bożego. K a rd . Jo y eu se reform uje K u rię diecezjalną, d okonuje k an o nicznego ro zg ran iczen ia p arafii i określa w n ich jurysdykcję kościelną, n ak azu je p ro w ad zen ie ksiąg p arafialn y ch , gdzie m ają być rejestrow ane a k ty u ro d zen ia, ślubu, zgonu o raz zap isan e nazw iska b ierzm ow anych. N a koniec A u to r w spo m in a o istn ien iu i działalności w itrykusów zw anych tu „m arg u illers“ , „o u v riers“ lu b „bassiniers“ i sugeruje p rzyw rócenie i dzisiaj św ieckim funkcji w spółzarzą- d z a n ia m a jątk iem kościelnym , p odkreślając ujaw n iające się ten d en cje w tym k ieru n k u .
B e r n h a r d J ., w dalszym ciągu snuje k o m en tarz n a te m a t M o tu p ro p rio
„Pastorale M unus“, z ap o czątk o w an y w t. 14, 1964, s. 206— 216 i ty m razem
A u to r ro zw aża p ro b le m c h a ra k te ru p raw nego u p ra w n ie ń i przyw ilejów „P as to ra le M u n u s“ oraz n a tu ry jurysdykcji biskupiej w św ietle konstytucji sobo row ej „O Kościele“ (ss. 59— 72). W iększość k o m en tato ró w u trzy m u je, że u p ra w n ien ia „P asto rale M u n u s“ n a le ż ą do zakresu w ładzy zw yczajnej (Belłuco, Buijs, R o m ita , B ergh, B ride, M o rsd o rf). O p in ia ta została zakw estionow ana
3 6 4 K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I [8]
przez I. T in g P ong L e e 3, k tó ry u trzy m u je, że now e u p ra w n ie n ia biskupie są w ład zam i delegow anym i przez p raw o (potestates d eleg a tae a iu re). A u to r, przy taczając now e arg u m en ty , o p o w iad a się za tezą pierw szą ogólnie p rzyję tą , k tó rą u w aża za p ew ną, lecz ro zró żn ia w ładzę zw yczajną p erso n aln ą bisku pów rezy d en cjaln y ch od w ładzy zw yczajnej zastępczej w ikariuszów i prefektów apostolskich i w ładzę zw yczajną o p ató w i p ra ła tó w „n u lliu s“ , k tó ra je st „m niej zastęp cza“ (m oins vicarial) niż w ła d z a ty ch ostatnich. Przyw ileje zaś n a d a n e przez „P asto rale M u n u s“ n a le ż ą do rz ę d u zw ykłych przyw ilejów perso n aln y ch (Bulluco, R o m ita , T in g P ong L ee i B ride). A u to r o p o w iad a się raczej w ty m w zględzie za Buijs ’em k tó ry u trzy m u je, że przyw ileje te są przyw ilejam i w szer szym zn aczen iu i do n ich należy stosow ać n o rm y u stanow ione „ p ro legibus“ a nie „p ro privilegiis“ . A u to r rozszerza p ro b lem i dalej ro zw aża głębszą n a tu r ę jurysdykcji zw yczajnej biskupów w św ietle konstytucji dogm atycznej „D e
Ecclesia“ .
H o f f m a n n J.j Problèmes actuels concernant droit des Englises protestant
d ’Allemagne (ss. 73— 86). J e s t to dalszy ciąg p ra c y p o d ty m sam ym ty tu łe m
zam ieszczonej w p o p rzed n im tom ie [14(1964)64— 82]. A u to r n a kanw ie d w u n a stu la t „Z eitschrift fü r E vangeliches K irc h e n re c h t“ w I-szej części o m aw ia d u alisty czn ą d o k try n ę kościołów p rotestanckich, któ re w ślad za L u tre m o d rz u c a ją średniow ieczną ideę je d n e j społeczności chrześcijańskiej, rządzonej przez dw ie w ła d z e : d u ch o w n ą (sacerdotium ) i św iecką (im p eriu m ), a p rzy jm u ją dw a królestw a Boże : K ościół i państw o, z k tó ry ch każd e rząd zi się sw oim p r a w em . W Ii-e j części swej p ra c y A u to r rozw aża chrystocentryczną d o k try n ę p ra w a , d o m in u jącą w K ościołach protestanckich.
W dziele : Bulletin critique zam ieszczono recenzje p ió ra R ené M etz ’a i J . B ern h a rd ’a.
15 (1965) n r 2
B o n h o m e A ., Jurisdiction des evêques et exemption de réguliers selon le projet
de bulle de Paul I I I „Superni dispositione consilii“, (ss. 97— 138). J e s t to wyjątek,
p ra c y doktorskiej, przed staw io n y n a U niw ersytecie G regoriańskim . A u to r n a w stępie d a je p rzeg ląd historyczny stosunków pom iędzy bisk u p am i i zakon n ik am i p rzed soborem try d en ck im , p rzed staw ia rozkw it przyw ilejów zakonów zw łaszcza zakonów żebraczych (bulle Sykstusa I V : „ M a re m a g n u m “ i „ A u re a “ ) i ograniczenie ich n a soborze laterań sk im V (1515— 1516), oraz skuteczną redukcję tychże w czasie od soboru laterańskiego V do o tw arcia soboru try denckiego (1517— 1545). P o tej in tro d u k cji A u to r zajm u je się historyczną an a liz ą p ro jek tu bulli P aw ła I I I , określającego iurysdykcję biskupów i eg zem p- cję zakonników .
D e N a u r o i s L ., Structure de la fam ille dans le droit français (ss. 139— 163) A u to r w 3 ro zd ziałach p rzed staw ia m o ra ln ą stru k tu rę ro d zin y w praw ie fra n cuskim , o p a rtą n a p o szanow aniu p ra w osób w rodzinie, w spólnocie d u c h a i in gerencji p ań stw a.
sądo-[9]
P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M365
w ej : „Utrum fatalia appelationis teneant etiam defensorem vinculi“ i u z a sa d n ia tezę, iż czas oznaczony n a apelację w sp raw ach niew ażności m ałżeństw a nie do ty czy obro ń cy w ęzła m ałżeńskiego (ss. 162— 170).
J . H o f f m a n n , w dziale p o d nagłów kiem Kronika, d aje spraw ozdanie z książki E ry k a W olfa p t. Ordnung der Kirche, Lehr — und Handbuch des Kirchen
rechts a u f ökumeinicher Basis, w ydanej w e F ran k fu rcie n a d M en em w 1961 r.
K siążka ta sk ład a się z obszernej in tro d u k cji, w której A u to r o m aw ia p roblem y m etodologiczne, postaw ione przez n a u k ę „Kirchenrecht“, a n astęp n ie w 4 częś c iac h : 1) zajm u je się ideą, że w szelka refleksja n a d p raw em kościelnym presu p o -. n u je myśl o żywej i aktyw nej obecności tego K ościoła, który gro m ad zi chrześ cijan ; 2) p rzed staw ia genezę p ra w a kościelnego; 3) tra k tu je o p raw ie kościel n y m katolików (Ius E cclesiasticum C ath o lico ru m ), 4) w ostatniej części n a j b ard ziej zn am ien n ej i instruktyw nej d aje całościow y o b raz kościelnego p ra w a p ro testan tó w (Ius E cclesiasticorum P ro testan tiu m ) ss. 171— 178).
D ział I l- g i w y p ełn iają recenzje.
15 (1965) n r 3
V e t u l a n i A ., Au seuil du millième anniversaire de l ’Eglise polonaise (ss. 193— 213). W arty k u le m ilenijnym A u to r p rzed staw ia szereg faktów historycznych, k tó re p o p rzed ziły chrzest Polski, tow arzyszyły m u i były jeg o następstw em .
D e В o n h o m e A ., Jurisdiction des evêques et exemption des réguliers selon
le projet de bulle de Paul I I I „Superni dispositione consilii“ (ss. 214— 239). K o n ty n u
ując p ra c ę p o d ty m sam ym nagłów kiem A u to r relacjo n u je dyspozycje p ro jek tu bulli : o a n u lo w an iu egzem pcji poszczególnych osób i p o d trz y m a n iu egzem pcji zbiorow ej ; o p raw ie ordynariuszów , ja k o delegatów Stolicy A postolskiej do w izytacji klasztorów żeńskich n a p raw ie papieskim ; o restrykcjach, dotyczących p ra w a n a d a n ia egzem pcji i o g ran iczen iu u p ra w n ie ń d a n y c h osobom lu b m iejs com , cieszącym się przyw ilejam i o ekscepjach odnośnie eg zem p cji; o w ładzy o rdynariuszów m iejsca w stosunku d o zakonników zajętych „ c u ra a n im a ru m “ . D e N a u r o i s L ., Le problème du divorce en France (ss. 240— 264). A rty k u ł niniejszy składa się ze w stępu i 2 rozdziałów o raz zakończenia. W 1-szym ro zd ziale A u to r o m aw ia skutki rozw o d u : 1 ) rozw ód a przy ro st n a tu r a ln y ; 2) rozw ód a ró w n o w ag a p sy ch iczn a; 3) rozw ód a w olny zw iązek. W 2-gim rozdz. p rzed staw ia p rzyczyny ro z w o d u : p raw n e, socjalogiczne, psychologiczne o raz refleksje m o ra ln e n a te n tem at.
B e r n h a r d J . , Excommunicatio et penitence-sacrement aux premiers siècles de
l ’Eglise (ss. 265— 281). A u to r zajm u je się p ro b lem em u k ształto w an ia insty
tu cji ekskom uniki i p o k u ty sak ram en taln ej o raz relacji pom iędzy nim i. D rogą d o tego je st a n a liz a zaw artości dyscyplinarnej tekstów N ow ego T estam en tu , k tó re d ały p odstaw ę instytucjom p o k u tn y m . P ra c a ta , w g określenia sam ego A u to ra , je st p rzy czy n k iem w tej m a te rii d o p ra w a kanonicznego (C o n trib u tio n c a n o n iq u e ).
3 6 6 K S . S T E F A N S O L T Y S Z E W S K I [10] 15 (1965) n r 4
W e b e r J ., La f i n du Concile du Vatican I I et l ’après— Concile (ss.. 289— 304).
A u to r relacjonuje p rzebieg p ra c I V - tej sesji soboru, w czasie której p rzedysku tow ano, przegłosow ano i pro m u lg o w an o pozostałe d o k u m en ty soborowe. D o kwestii poruszonych „ o b ite r“ n a soborze A u to r zalicza spraw ę celibatu, k tó ra nie b y ła d opuszczona p o d dyskusję oraz spraw ę rozw odu. A rty k u ł za m y k a się ogólnym krytycznym spojrzeniem n a całość p ra c soborow ych, zakoń- • czonych p ow ażnym d orobkiem 16 dokum entów .
B e z a c R ., Les Conferences Episcopales Nationales (ss. 303— 330) A u to r w obszernym arty k u le kreśli genezę, pojęcie, stru k tu rę i kom petencje K o n ferencji Biskupów w św ietle schem atów soborow ych : „o bisk u p ach i zarząd zie diecezji“ i zm odyfikow anego sch em atu „ o pasterskiej funkcji biskupów w K oś ciele“ , k tó ry stał się d ek retem soborow ym „C hristus D om inus“ .
J . B e r n h a r d zam ieszcza n astęp n y frag m en t swojej p ra c y „O ekskomu
nice i sakramencie pokuty w pierwszych wiekach“ (ss. 319— 330). J e s t to I l- g a część
p racy , o b ejm u jąca okres poapostolski, do połow y Ii-g o w ieku, w której A u to r p rz e p ro w ad za b a d a n ie tekstów pisarzy chrześcijańskich z tego okresu (D idachć, L ist pseudo- B arn ab y , List św. Ignacego do P o lik arp a, List św. K lem ensa do K o ry n tia n , List św. P o lik arp a do F ilipian, List św. Ignacego do S m y rn ian ), doszukuje się w n ich k ształto w an ia pojęć ekskom uniki i sa k ram en tu p okuty o raz zw iązków p om iędzy nim i.
W dalszym fragm encie swej p ra c y „O iurysdykcji biskupów i egzempcji zakon
ników wlg projektu bulli Pawia V I „Superni dispositione consilii“ , A. de B onhom e
dow odzi, że biskupi d o m ag ali się od P aw ła I I I o g ran iczen ia przyw ilejów zakonników w m a te rii słu ch an ia i głoszenia k a z a ń (ss. 331— 349). W /g p ro je k tu b ulli P aw ła I I I zakonnicy, w brew d w an y m przyw ilejom , są u p raw n ien i do sp o w iad an ia i głoszenia k a z a ń po p rezen tacji przez przełożonego biskupow i, który p rzep ro w ad zi egzam in ich zdatności. U z n a n ie przez bisk u p a zdatności zak o n n ik a do słu ch an ia spow iedzi nie p okryw a się je d n a k z iurysdykcją, której zakonnikom u d ziela papież.
D e L a n v e r s i n В., vice-oficjał z M arsylii, pisze o erekcji try b u n ałó w reg io n aln y ch d la spraw m ałżeńskich w południow ej F ran cji. W ślad za d ek re te m erygującym try b u n a ły reg io n aln e d la stu d iu m spraw m ałżeńskich w e W łoszech, K a n a d z ie i F ilip in ach , S tolica św. pow ołała, n a okres dziesięciu lat, n a p ró b ę, d w a try b u n a ły regionalne w e F ran cji. Po upływ ie w yznaczonego czasu i sp raw o zd an iu z ich działalności K o n g reg acja S ak ram en tó w w y d ała d ek ret, z d n ia 17. I I . 1965, w spólny d la dw óch prow incji A ix-M arseille. A u to r an alizu je te n d ek ret składający się ze w stępu i 5 artykułów , u w y p u k lając róż nice, któ re m o żn a znaleźć tu i tam , w zw iązku z tym , co ju ż zastało przy zn an e Ita lii, K a n a d z ie czy F ilipinom . D o tego d ek retu dołączone są no rm y , ujęte w 3 rozdziały, obejm ujące 25 artykułów . R o zd ział I-szy tra k tu je o różnych czło n k ach try b u n a łu i ich n o m in acji. R o zd ział I I w skazuje n a sposoby p rz e p ro w a d z a n ia spraw i precyzuje pew ne m odyfikacje p ra w a ogólnego. R o zd ział
[1 1 ] P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M
367
I I I - c i n o rm u je spraw y finansow ania try b u n a łu regionalnego. W d o d atk u zam ieszczono tekst w spom nianego d e k re tu oraz zarząd zen ie w ykonaw cze do tegoż (ss. 350— 364).W dziale : Chroniques R e n é M etz d aje sp raw o zd an ie z działalności In s ty tu tu b a d a ń i stu d iu m n a d średniow iecznym p raw em k an onicznym (In stitu te of R esearch a n d S tu d y in M ed iev al C an o n L aw — Y ale U niversity) (ss. 365— 373). T en że pisze nekrolog kanonisty P. D i b ’a oraz bibliografię jeg o p rac n au k o w y ch (ss. 374— 376).
16 (1966) n r 1
D e В o n h o m e A ., Jurisdicion des evêques et exemption des réguliers selon
le projet de bulle Paul I I I „Superni dispositioni cosilii“ (ss. 3— 21). J e s t to czw arta
z kolei i o sta tn ia część p ra c y w której a u to r p rzed staw ia zależność zakonników od o rdynariuszów m iejsca w zakresie w ładzy św ięceń w św ietle p ro jek tu bulli ; ostatnie jego klauzule, oraz miejsce w historii stosunków pom iędzy biskupam i i zakonnikam i.
P ra c a T r i n h D i n h T i e u p . t. Les différents cas d ’erreur sur la personne,
Cause de nullité du mariage dans les droits canoniques et français z n a jd u je swój dalszy
ciąg n a stro n icach 22— 43. A u to r w rozdz. I I rozw aża p ro b lem b łęd u co do osoby fizycznej w św ietle ak tu aln eg o p ra w a pozytyw nego, ilu stru jąc pracę p rzy k ład am i zaczerp n ięty m i z p rak ty k i sądow ej.
„Le pouvoir de l ’Eglise sur les liens du mariage“ to ty tu ł p racy R a y m o n d ’a
C h a rla n d , d o m in ik a n in a z fak u ltetu teologicznego w O tta w ie (ss. 44— 57). W zam ieszczonym odcinku p ra c y a u to r o m aw ia w ładzę K ościoła n a d w ęzłem m ałżeńskim , w ro zd ziałach : rozw iązanie m ałżeń stw a n a tu ra ln e g o przez p rzy w ilej p auliński ; rozw iązanie m ałżeństw a chrześcijańskiego niespełnionego ; rozszerzenie przyw ileju paulińskiego n a poligam istów ; rozw iązanie m a łżeń stw a rów nież spełnionego, pom iędzy nieochrzczonym i i ochrzczonym i, J e a n B e r n h a r d t H e r v é L e g ra n d d a ją arty k u ł, w spólnie o pracow any, o in strukcji „Matrimonii sacramentum“ n a te m a t m ałżeństw m ieszanych (ss. 58— 73).
A u to rzy : L. B o n u e t — M . A. T h e r m e p o w ra c a ją do spraw y erekcji reg io n aln y ch try b u n a łó w n a p o łu d n iu F ra n c ji w sw oim arty k u le : Note sur
I ’erection de tribunaux régionaux dans le midi de la France, (ss. 74— 83). T ry b u n a ły
te są pow ołane zarz ą d z e n ie m Stolicy Apostolskiej „ad experimentum“, z pow odu b ra k u o d p ow iednich pracow ników sądow ych n a terenie diecezji. N ie jest w ykluczone, że z czasem try b u n a ły reg io n aln e m o g ą objąć poszczególne kraje, stając się try b u n a ła m i p rzy N aro d o w y ch K o n feren cjach Biskupów . J ó z e f H o f f m a n p u b lik u je dalszy odcinek swej p ra c y p. t. Problèmes actuels con
cernant le droit des églises protestants d ’Allemagne (ss. 84— 91).
368
K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I[12]
16 (1966) n r 2, 3, 4,N r 2, 3, 4 stanow iący je d n ą całość dedykow any je st w y b itn em u historykow i- m ediew iście francuskiem u, profesorow i In s ty tu tu P ra w a K an o n iczn eg o U n iw er sy te tu w S trasb u rg u , G abrielow i le Bras.
M ichel B e r g m a n w arty k u le : Renouveau du droit êcclesisatique dans le
protestantisme allemand, p rzed staw ia odnow ę p ra w à kościelnego w p ro testan ty z
m ie niem ieckim po drugiej w ojnie św iatow ej (ss. 12— 40). D o tej odnow y, n a b azie ekum enicznej, p rzyczynili się p rzed e wszystkim E rik W o lf i H an s D om bois.
J e a n B e r n h a r d w dalszym ciąg u zajm u je się p ro b lem em zw iązków p om iędzy ekskom uniką a sa k ram en tem p o k u ty n a przestrzeni d w óch pierw szych w ieków K ościoła w p ra c y p. t. Excommunication et penitence-sacrament aux deux
premiers siècles de l ’Eglise, (ss. 41— 70). A u to r p rzy tacza i an alizu je odnośne
z ag ad n ien ia, teksty w y b itn y ch pisarzy chrześcijańskich tego okresu.
Comment et pourquoi le chroniqueur Otto de Freising s ’est servi de 1 ’expression
„ Gallicana Ecclesia“, to ty tu ł stu d iu m p ió ra Francois C h a t i l l o n (ss 71— 86). A u to r zastan aw ia się n a d kw estią w ja k im senie i dlaczego średniow ieczny k ro n ik arz i pisarz bp. O tto de Fresing posługuje się w yrażeniem „Kościół Gal-
likański“.
A n to in e C h a v a s s e w stu d iu m : Un curieux centon christologique du VI-e
siècle p rz e p ro w a d z a egzegezę chrystologicznej kom pilacji, dokonanej przez
anonim ow ego a u to ra w V I w ieku (ss. 87— 97). O m a w ia n y m an u sk ry p t zaw iera o d pow iednie teksty z k a z a ń św. L eo n a W ielkiego i in n y ch O jców K ościoła o raz orzeczeń synodów G órnej Ita lii z Ii-e j połow y V I-g o w ieku.
Jo s e p h D é n o y e r w arty k u lik u : Les rapports entre la morale et le droit
traktuje o związkach między moralnością a prawem (ss. 98— 104). A u to r o d rzu ca
k rań co w e stanow isko tych, k tó rzy n e g u ją wszelki zw iązek pom iędzy m oralnością i p raw em i konkluduje, że m oraln o ść m a ścisły zw iązek z p raw em , je st o n a ty m d la p ra w a , czym d usza d la ciała.
J e a n G a u d e m e t w stu d iu m : Collections canoniques et primauté pontificale d o k o n u je ch arak tery sty k i porów naw czej tekstów system atycznych zbiorów p ra w a kanonicznego z okresu 1050— 1140, dotyczących p ry m a tu papieskiego (ss. 103— 117).
Coutume, evolution, droit canon a propos de deux passages de la Didache, to ty tu ł
stu d iu m p ió ra S tanisław a G i e t (ss. 118— 132). A u to r w ykazuje, że p ierw otny tekst D id a c h e é czerpie n a tc h n ie n ie ze zw yczaju, że w z d a n ia c h in terp o lo w a n y ch d o tego sam ego tekstu z a u w aża się p ew n ą ew olucję, że to sam o m o żn a dostrzec w K odeksie P ra w a K an o n iczn eg o , k tóry K ościół w y p raco w ał p o 19 w iekach dośw iadczenia. D la w y k azan ia praw dziw ości tej tezy A u to r an alizu je teksty D id a c h é , zaw ierające instrukcje dotyczące c h rz tu i u trz y m a n ia proroków , czyli d u ch o w n y ch i zestaw ia je z odnośnym i tekstam i K odeksu p ra w a K an o n ic z nego.
J o s e p h H o f f m a n n w p ra c y p. t. Un canoniste dans la melée politique, przed·· staw ia R u d o lfa S o h m ’a ja k o kan o n istę zaangażow anego w w alce politycznej n a rzecz narodow ego socjalizm u, n a przełom ie 19 i 20 w ieku (ss. 133— 158).
[ 1 3 ] P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M 3 6 9
J e a n - P a u l L a b e l l e w p racy zaty tu ło w an ej : Les cautions équipollents
concedeés au Japon zam ieszcza i an alizu je d o k u m en ty Stolicy A postolskiej, d o
tyczące „ cautiones“ p rzy m ałżeństw ach m ieszanych w J a p o n ii (ss. 159— 206). Z doku m en tó w ty ch w ynika, że d la o trz y m a n ia dyspensy „ab mixta religione“ n ie są ta m konieczne „ cautiones formales“ lecz „cautiones aequipollentes“.
R o g er M e h l w s tu d iu m : „ L ’oecumenisme comme phenomene sociologique
tra k tu je o ekum enizm ie ja k o zjaw isku socjologicznym (ss. 207— 218).
L ’intervention du pouvoir civil dans la nomination de evêques, des vicaires apostolique et des vicaires aux armées d ’après les conventions signées au cours des années 1955 à 1965,
to ty tu ł p ra c y p ió ra R e n é M etz (ss. 219— 250). A u to r w ykazuje, iż n a p rze strz e n i la t 1955— 1965 Stolica A postolska z a w a rła 12 u k ład ó w (convenzio) z różnym i p ań stw am i. W śród n ic h 9 p o siad a elem enty, dotyczące n o m in acji biskupów , w ikariuszów apostolskich i biskupów polow ych. S obór w at. I I w dekrecie o pasterskiej funkcji biskupów w K ościele stanow i, że n a przyszłość n ie b ędzie u d zielan e w ład zy cyw ilnej ża d n e p raw o a n i przyw ilej w yboru, n o m in acji, p rezen ty lu b desygnaty n a stanow isko biskupa, k o n kluduje A u to r.
C harles M u n i e r w arty k u le : Quare super Domum Domini Gallus solet
stare? d a je k o m en tarz do średniow iecznego w iersza, k tó ry je st odpow iedzią
n a p y ta n ie postaw ione w ty tu le (ss. 251— 257).
Louis N a u r o i s p ra c ą p .t. : Reticences dans le consentement matrimonial en
droit français p ra g n ie p rzyczynić się do w y p raco w an ia praw n ej definicji m ałżeń
stw a, k tó ra b y u z u p ełn iła przem ilczen ia w zgodzie m ałżeńskiej w p raw ie fra n cuskim (ss. 258— 275).
M a u ric e N é d o n c e l l e w arty k u le M artin Madan [1726— 1790J théolo
gien de la poligamie, pisze o p arad o k saln y m teologu pro testan ck im , k tó ry w swej
książce p t. Thelypthora w ystępuje w o bronie poligam ii, (ss 276— 297)1 A d a m V e t u 1 a n i je st a u to re m a rty k u łu p .t. L ’accroissement de la biblioteque
cathédrale de Płock, w k tó ry m szkicuje p ew n e e ta p y zw iększania się ilości m a n u
sk ry p tó w p ra w n y c h w bibliotece k a te d ra ln e j w Płocku w okresie od X I I do X V w ieku (ss. 298— 318). J a k św iadczy p o d ty tu ł je st to przyczynek do historii k u ltu ry p raw n ej średniow iecznej Polski, n a d k tó rą A u to r p racu je od w ielu la t p o d w pływ em dzielą w ybitnego k anonisty G a b rie la L e Bras, k tórem u n iniejszy n u m e r pism a je st dedykow any.
Le moralisme dans le droit à l ’aube de l ’époque moderne, to ty tu ł a rty k u łu p ió ra
M ich el V i l i e y (ss. 319— 333). A u to r an alizu je tekst G rotiusa, w y b ran y z e w stępu T r a k ta tu o w ojnie i pokoju i konkluduje, że E u ro p a b u rż u a z y jn a n o w o ż y tn a n iek tó re swoje zasady p raw n o -m o raln e i swoje cechy podstaw ow e zaw d zięcza b ard ziej d a w n em u p ra w u k an o n icz n em u , n iż a u te n ty c z n e m u p ra w u rzym skiem u.
R e n é V o e l t z e l w a rty k u le : Ministères et institutions ecclesiastiques en
théologie protestante zajm u je się funkcjam i i in sty tu cjam i kościelnym i w teologii
pro testan c k iej prak ty czn ej (s.s 334— 354). A u to r pisze o funkcji p a ste rz a i in n y c h w N ow ym T estam en cie, o zn aczen iu ch ary zm ató w , o z n a m io n a c h K oś c io ła , w edług teologii protestanckiej.
L ’âge des époux chrétiens au moment de contracter mariage d ’après les inscriptions .24 — P r a w o k a n o n ic z n e
370
K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I[14]
paleochretiennes, to ty tu ł p ra c y C y r i l l e ’ a V o g e l , w której A u to r w ykazał
n a p odstaw ie napisów starochrześcijańskich iż m łodzi chrześcijanie po b ierali się przew ażnie pom iędzy 12 a 16 rokiem życia. Były to w ięc w zasadzie m a ł żeństw a dzieci (ss. 355— 366).
Ks. Stefan Sołtyszewski
N O U V ELL E R E V U E T H E O L O G IQ U E
M iesięcznik „N ouvelle rev u e th éo lo g iq u e“ w ychodzi p o d k ierunkiem p ro fesorów teologii K o leg iu m filozoficznego i teologicznego S. J . św. A lberta w L u v ain . N u m e r p o siad a w zasadzie 3 sektory, n a któ re sk ład ają się : A rtykuły teologiczne, A k ta Stolicy Apostolskiej (tekst i kom entarz) i B ibliografia (re cenzje i noty).
97 (1965) n r 1
D e j a i f v e G ., La „Magna Charta“ de Vatican I I (ss. 3— 22). A u to r n a j p ierw relacjo n u je ogólnie p rzeb ieg 3-ej sesji S o b o ru W arykańskiego I I , n a stę p nie przech o d zi do om ów ienia poszczególnych rozdziałów konstytucji soboro wej „ O K ościele“ , k tó rą słusznie n azy w a „Magna Charta“ V a tic a n u m I I .
T i h o n P., Le Congres Eucharistique de Bombay et le voyage du Pape (ss. 23— 28). W arty k u le A u to r pisze o K ongresie E uchary sty czn y m w B om naju i p o d róży P a p ie ż a P aw ła V I w ro zd ziałach : „statio orbis ; P apież m isjonarz ; p o d ziw ch rześcijan in a d la w alorów I n d ii; apel o pow szechne braterstw o. C h e n u M . — D ., Les signes des temps (ss. 29— 39). A u to r zajm u je się a n a liz ą socjologiczną i teologiczną w y rażen ia „signa tem p o ris“ , któ re zdecy d o w an ie weszło do języ k a teologii chrześcijańskiej.
N a ss. 40— 65 zam ieszczono tekst soborow ego d ek retu „O ek um enizm ie“ : n a stro n icac h parzystych tekst o ry g in aln y łaciński, a obok n a stro n a c h nie parzy sty ch tłu m aczen ie francuskie, d o k o n an e przez Sekretariat dla jedności
chrześcijan.
N a ss. 66— 79 zam ieszczono tekst soborow ego d e k re tu „O K ościołach W schod n ich K a to lick ich “ , ja k wyżej.
W dziale : Actes du Saint-Siège z n ajd u je się sp raw o zd an ie z przem ów ień i al- lokucji P aw ła V I p .t. : 1. K a n o n iz a c ja m ęczenników z U g a n d y ; 2. O ręd zie P a p ie ż a do K onferencji p anortodoksyjnej n a R o d o s; 3. K ościół b ied n y ch w św iecie b o g a ty m ; 4. C zy „m iłość“ opuściła te n św iat? 5. A pologia h ie ra rc h ii i p ry m a tu pap iesk ieg o ; 6. Z ycie m onastyczne naszych czasów ; 7. L itu rg ia:: „n o v a e t v e te ra “ , 8. M a ry ja i k a p ła n ; 9. A rchiw a K ościoła (ss. 80— 88).
W o statn im sektorze m iesięcznika zam ieszcza się bibliografię o b ejm u jącą recenzje i n o ty dotyczące pozycji z d ziedziny teologii, historii kościelnej i in n y c h , oraz w ykaz p ra c n ad esłan y ch do R ed ak cji (ss. 89— 112).
97 (1965) n r 2
D e j a i f v e G. La troisième Conference panorthodoxe de Rhodes (ss. 113— 131). W pow yższym arty k u le przedstaw iono przebieg K onferencji p a n o rto
