PAULINA GBKA
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Streszczenie
Celem artykułu jest analiza rezultatów ankiety preferencji zakupów w Interne-cie, przeprowadzonej w losowo wybranej grupie studentów wyĪszych uczelni Szcze-cina. Obejmuje ona testowanie hipotez statystycznych, interpretacjĊ współczynników korelacji, opartych na statystyce χ2 oraz tablice dwudzielcze.
Słowa kluczowe: aukcje i sklepy internetowe, analiza statystyczna 1. Wprowadzenie
Rozwój sieci Internet na wiecie spowodował istotne zmiany w wielu dziedzinach ludzkiego ycia. Pocztkowo sie słuyła jedynie do wymiany informacji, ale w kocu dostrzeono w niej szanse rozwoju przedsibiorstw, a co za tym idzie take handlu. W artykule zostanie przedstawiona analiza wybranych problemów rynku internetowego w Polsce przy pomocy ocen jako ciowych oraz badanie prawidłowo ci zachowa kupujcych na przykładzie grupy studentów szczeciskich uczelni [1].
Rys. 1. WartoĞü polskiego rynku e-commerce w 2007 roku
ródło: [5].
Badanie obejmowało budow kwestionariusza, przeprowadzenie ankiety oraz analiz staty-styczn jej wyników składajc si z opisu statystycznego badanej populacji oraz testów niezale-no ci 2 Pearsona.
Obliczenia zawarte w pracy wykonano za pomoc programu Microsoft Excel 2007 oraz pa-kietu Statistica 8.
Z badania przeprowadzonego w dniach 16-20 grudnia 2007 roku przez serwis sklepy24.pl wynika, e obecnie na polskim rynku działa blisko cztery tysice sklepów internetowych, z czego połowa prowadzi równolegle tradycyjn sprzeda [5]. Oprócz sklepów istnieje równie kilkana cie serwisów aukcyjnych, z których najwikszy – Allegro zrzesza ponad pi milionów uytkowników [4].
W roku 2007 przychody polskich sklepów wzrosły rednio o 73%, a łczne obroty platform aukcyjnych zwikszyły si o około 53% w stosunku do roku poprzedniego. Cały rynek osignł warto 8,1 mld zł. Łczne obroty liderów rynku w 2007 roku wzrosły o 92% w stosunku do roku 2006 [5]. Prognozy na najblisze lata zapowiadaj si równie bardzo optymistycznie – dwie trzecie respondentów spodziewa si w najbliszych latach dynamicznego wzrostu sprzeday, a 30% – wzrostu umiarkowanego [5].
Rys. 2. Przychody polskich sklepów internetowych (w milionach złotych)
ródło: [5].
2. Skrócony opis przeprowadzonej ankiety
Badanie zostało przeprowadzone na grupie 465 studentów szczeciskich uczelni, midzy 1 kwietnia, a 19 maja 2008r. Respondenci odpowiedzieli na 14 pyta dotyczcych zakupów w Internecie oraz podali odpowiedzi na 5 pyta identyfikujcych.
Przedstawione wyniki badania dotycz zakupów dokonanych w cigu ostatnich piciu lat. Zgromadzone dane pozwoliły na dokonanie wstpnej analizy statystycznej zakupów oraz zo-stały wykorzystane do budowy syntetycznego miernika zakupów.
Rys. 3. Studenci według uczelni, kierunków i płci
ródło: Opracowania własne.
W badaniu wziło udział 90 studentów Pomorskiej Akademii Medycznej, 288 studentów Poli-techniki Szczeciskiej oraz 87 studentów Uniwersytetu Szczeciskiego. Zgromadzono dane z 9 kierunków, w tym z Pielgniarstwa (53 ankiety) i Kierunku Lekarskiego (37) na PAM-ie, Transportu (53), Informatyki (137), Oceanotechniki (31), Ochrony rodowiska (26) oraz Zarz-dzania i Inynierii Produkcji (67) na PS, Biologii (25) oraz Prawa (36) na US.
Badanie obejmowało 253 mczyzn oraz 212 kobiet. Spo ród respondentów 233 osoby mieszkaj w domu rodzinnym, 136 na stancji, natomiast w akademiku 96 osób. Zarówno w grupie kobiet (93 osoby), jak i mczyzn (140) najwicej osób mieszka w domu rodzinnym. Na stancji zamieszkuje nieco wicej pa (73) ni panów, natomiast w akademiku nieco wicej mczyzn (50) ni kobiet (46).
Około 37% badanych studentów pracuje, natomiast 1/3 otrzymuje stypendium. Studentów, którzy jednocze nie pracuj i otrzymuj stypendium jest 11%. Prawie 41% deklaruje, e nie ma adnych własnych ródeł utrzymania.
Pielgniarstwo i Oceanotechnika to kierunki, na których wicej ni połowa studentów pracuje. Najwikszy odsetek niepracujcych studentów jest na Kierunku Lekarskim. Ponad połowa studentów Pielgniarstwa otrzymuje stypendium. Procentowo najmniej stypendystów jest na Biologii (12%).
populacji. Studentów, którzy kupuj przynajmniej raz w tygodniu jest 19, tzn. jedyne 4% wszyst-kich kupujcych. Najwiksz grup stanowi studenci kupujcy przynajmniej raz w miesicu (144 osoby) oraz raz na pół roku (143). Obie te grupy daj w sumie ponad 60% wszystkich badanych. Kupowanie rzadziej ni raz na dwa lata deklaruje 12 osób.
Rys. 4. Studenci według czĊstoĞci dokonywania zakupu
ródło: Opracowania własne.
W pytaniu dotyczcym powodów, dla których studenci wybrali zakupy w Internecie zamiast sklepów tradycyjnych, naleało poda skal wano ci kadego z wymienionych w ankiecie powodów. Rezultat uzyskany przez kadego z respondentów stanowi redni waon powodów, dla których dokonał zakupu. Kady student został przyporzdkowany do jednej z trzech grup, ze wzgldu na uzyskany wynik. Minimalna osignita warto wynosi 1,61, a maksymalna 5.
Najbardziej liczna grupa reprezentuje powody rednio wane (177 osób), dla 85 osób do za-kupów przyczyniaj si powody wane, natomiast 77 osób okre liło wymienione powody jako mało wane.
Rys. 5. Rozkład grup studentów według powodów dokonania zakupu w Internecie ródło: Opracowania własne.
Respondenci zostali zapytani o powody wyboru sklepu internetowego, w którym dokonali za-kupu. Naleało wskaza przynajmniej jedn z wymienionych odpowiedzi. W badaniach okre lono wag kadej z nich, a nastpnie dokonano wyliczenia indywidualnej dla kadego studenta warto ci, bdcej sum wag zaznaczonych odpowiedzi. Cecha najwaniejsza otrzymywała wag 4,
a najmniej istotna – wag 1. Maksymalna osignita warto wyniosła 21, minimalna za 1. W zaleno ci od uzyskanego wyniku respondenci zostali podzieleni na trzy grupy o stopniowanej skali wano ci powodów. Prawie połowa studentów (160 osób) dokonało wyboru powodów mało wanych. Ponad 1/3 została zakwalifikowana do grupy rodkowej (118), natomiast 54 osoby okre liły powody jako wane.
Rys. 6. Rozkład studentów w grupach waĪnoĞci powodów wyboru sklepu
ródło: Opracowania własne.
Najwaniejszym powodem wyboru danego sklepu dla respondentów była cena. Tani sklep okazał si powodem decydujcym dla ponad połowy kupujcych respondentów. Jako drugi decydujcy czynnik uznali oni opinie uytkowników na temat sklepu (49%). Prawie 1/3 preferuje zakupy w sprawdzonym miejscu, a 22% uwaa za istotn wygodn obsług strony internetowej sklepu. Przypadkowy wybór deklaruje 9% respondentów. Najmniej znaczcym czynnikiem jest dla studentów reklama sklepu, co zadecydowało o wyborze w przypadku 5% z nich.
Tabela 1. Rozkład powodów wyboru sklepu internetowego
Powód Liczba
osób Waga
Kupiłem w sklepie poleconym przez znajomego 60 4
Kupiłem tam, gdzie jest tanio 183 4
Kupiłem w sprawdzonym przeze mnie sklepie 107 4 Sugerowałem si opiniami uytkowników, którzy ju dokonali zakupu w
tym sklepie 167 3
Wybrałem zakupy w sklepie reklamowanym w telewizji, Internecie itp. 16 3 Kupiłem tam, gdzie jest wygodna obsługa strony internetowej sklepu 76 2
Wybrałem przypadkowo 32 1
Inne 19 1
ródło: Opracowania własne.
W grupie powodów innych studenci najcz ciej podawali jako decydujc kwesti dostpno- ci danego produktu tylko w sklepie, który wybrali (9 osób). Innymi powodami były niskie koszty
dostawy, sklep posiadajcy fizyczn lokalizacj w okolicy oraz moliwo osobistego dokonania reklamacji.
Kolejne pytanie dotyczyło powodów wyboru sprzedawcy w serwisie aukcyjnym. W przypadku tego pytania w badaniach równie okre lono subiektywn skal wano ci odpowiedzi i dokonano zsumowania wybranych przez uytkownika odpowiedzi. Podział na grupy według wano ci powodów jest analogiczny do sklepów internetowych. Powody, uznane w badaniu za wane, zostały wybrane przez 50 osób. Najliczniejsza jest grupa powodów mało wanych (161 osób), natomiast studentów w grupie rodkowej jest 116.
Rys. 7. Udział procentowy grup waĪnoĞci wyboru sprzedawcy w serwisie aukcyjnym
ródło: Opracowania własne.
Tabela 2. Rozkład powodów wyboru sprzedawcy w serwisie aukcyjnym
Powód Liczba osób Waga
Kupiłem u sprzedawcy poleconego przez znajomego 37 4 Sugerowałem si opiniami uytkowników na temat zakupów u danego sprzedawcy 203 3
Wybrałem zakupy u „Super sprzedawcy” 111 4
Kupiłem u sprawdzonego przeze mnie sprzedawcy 68 4 Kupiłem tam, gdzie były zamieszczone zdjcia sprzedawanego egzemplarza 154 3
Kupiłem tam, gdzie było najtaniej 126 3
Kupowałem tylko w opcji „licytacja” 19 2
Kupowałem tylko w opcji „kup teraz” 106 2
Kupiłem tam, gdzie była ładna szata graficzna 27 1
Wybrałem przypadkowo 16 1
Inne 8 1
ródło: Opracowania własne.
uytkowników na temat zrealizowanej transakcji. Jako drugi najbardziej istotny powód studenci uznali zamieszczenie zdj sprzedawanego egzemplarza produktu (45%). U sprzedawcy, który wystawił dany towar najtaniej kupuje 37% respondentów, 33% za preferuje zakupy u „Super sprzedawcy”. Dla 31% decydujcym czynnikiem jest moliwo zakupu w opcji „kup teraz”, licytacje preferuje jedynie 6% ankietowanych. Studenci nie wybieraj przypadkowo sprzedawcy, jedynie dla 5% nie ma znaczenia, u kogo dokona zakupu. W ród innych powodów studenci wymieniali moliwo odbioru osobistego, dobry kontakt ze sprzedawc oraz moliwo osobistej reklamacji zakupionego towaru.
Studenci zostali zapytani równie o produkty, jakie kupili za po rednictwem Internetu oraz o ich liczb. Ze wzgldu na wielo rodzajów dostpnego asortymentu, produkty zostały pogrupo-wane i umieszczone w siedmiu klasach, dobranych w badaniach.
Najbardziej popularna klasa produktów to sprzt komputerowy i elektroniczny w postaci tele-fonów komórkowych i odtwarzaczy audio (265 osób). W grupie tej najcz ciej kupowano 2-5 sztuk produktów. Drug najbardziej popularn klas s ksiki, komiksy, prasa itd. (209 osób) Podobnie jak w przypadku sprztu komputerowego, najwiksza liczba studentów kupiła jak dotd 2-5 sztuk towaru z tej grupy. Najmniejsz popularno ci ciesz si zakupy spoywcze i poczta kwiatowa, z których skorzystało jak dotd tylko 27 studentów. Wikszo z nich (18) dokonało takiego zakupu tylko jeden raz.
Preferowan form płatno ci wikszo ci respondentów jest ePrzelew (201 osób). Dla 32% najwaniejsza jest płatno przy odbiorze. Najmniejsz popularno ci ciesz si płatno ci SMS lub przez system PayPal.
Najbardziej preferowan przez studentów form dostawy zakupionych produktów jest prze-syłka kurierska (147 osób). Nieco mniej, bo 142 studentów uwaa pocztow przesyłk prioryteto-w za preferowan form transportu. Przesyłk zwykł preferuje jedynie 5% badanych, a odbiór osobisty 6%.
Dla podsumowania stosunku studentów szczeciskich uczelni do zakupów w Internecie zosta-ły sformułowane dwa mierniki syntetyczne:
• stosunek do zakupów w sklepach internetowych, • stosunek do zakupów w serwisach aukcyjnych.
Mierniki te konstruowane s jako suma punktów za odpowiedzi na wybrane pytania ankiety i pozwalaj podzieli respondentów na trzy grupy o rosncym stopniu zainteresowania zakupami.
Rys. 8. Rozkład populacji według stosunku do zakupów w sklepach internetowych (a) i serwisach aukcyjnych (b)
ródło: Opracowania własne.
Najbardziej liczn grup, je li chodzi o stosunek do zakupów w sklepach internetowych, s studenci z umiarkowanym zainteresowaniem (53%). Słabe zainteresowanie wykazuje 16% kupujcych respondentów, silnie zainteresowany jest za niemal co trzeci kupujcy respondent.
Podobnie, najbardziej liczna grupa studentów wykazuje umiarkowane zainteresowanie zaku-pami w serwisach aukcyjnych (180 osób). Słabe zainteresowanie wykazuje 74 respondentów, natomiast silnie zainteresowanych t form zakupów w Internecie jest 85 osób, co stanowi 25% kupujcych.
3. Analiza rynku aukcji i sklepów internetowych
Poniewa opis statystyczny odnosi si tylko do zbadanej grupy respondentów, w celu uogól-nienia wniosków na cał populacj studentów szczeciskich naley wykona odpowiednie testy statystyczne. Zmienne rónicujce s wyraone głównie w skali nominalnej, wic najodpowied-niejszym testem do badania wpływu rónych czynników na stosunek do e-zakupów w rodowisku akademickim Szczecina jest test niezaleno ci 2 Pearsona. Na danych wykonano test 2 najwik-szej wiarygodno ci, który sprawdza t sam hipotez co test 2 Pearsona, ale sposób jego oblicza-nia oparty jest na teorii najwikszej wiarygodno ci. Warto ci obu testów s do siebie zblione [3] W hipotezie zerowej zakładamy niezaleno badanych zmiennych, w alternatywnej – zaleno .
Do badania siły zwizku midzy cechami, z których co najmniej jedna jest wyraona w skali nominalnej (o ile zwizek ten wystpi), zostanie wykorzystany współczynnik kontyngencji C Pearsona – oblicza si na podstawie statystyki 2 lub współczynnika Yule’a. Moe by on stosowanych w tablicach wielodzielczych (minimalna liczba pól wynosi 4) i dowolnej formy. Gdy cechy s niezalene, przyjmuje on warto zero. Maksymalna jego warto zaley od liczby pól w tablicy wielodzielczej. Im jest ich wicej, tym wiksza jest warto . Warto równ jedno ci
przyjmuje on wtedy, gdy liczba kolumn i wierszy jest nieskoczona, co w praktyce nigdy nie jest spełnione [2].
W badaniach wykonano testy dla niemal wszystkich pyta ankiety oraz obu mierników synte-tycznych w zaleno ci od zmiennych rónicujcych takich jak: płe , kierunek studiów, miejsce zamieszkania, zatrudnienie i otrzymywanie stypendium. Poniewa otrzymano obszerny materiał i zbiór statystyk [1], dla przykładu zostan rozstrzygnite dwa problemy: czy stosunek do zakupów w sklepach internetowych zaley od płci oraz czy pozostawanie w stosunku pracy wpływa na stosunek do zakupów na aukcjach.
Tabela 3. WartoĞci Chi-kwadrat NW i współczynników w teĞcie płeü –miernik sklepy
ródło: Pakiet Statistica 8 i opracowanie własne.
Warto statystyki wynosi 19,572 na poziomie istotno ci p = 0,00006. Poniewa typowa war-to poziomu istotno ci α = 0,05 jest wiksza od poziomu krytycznego, mona odrzuci hipotez zerow na rzecz alternatywnej, mówicej, e stosunek do zakupów w sklepach internetowych zaley od płci studenta.
Warto ci współczynników korelacji wskazuj na zaleno o przecitnej sile (ϕ = 0,235, C = 0,229, V = 0,235).
Tabela 4. LicznoĞci, udział procentowy i licznoĞci oczekiwane dla miernika stosunku do zakupów w sklepach internetowych wg płci
Płe Słabe Umiarkowane Silne
kobiety 30 81 24 liczno ci oczekiwane 22,31 71,28 41,42 % z cało ci 8,85% 23,89% 7,08% mczy ni 26 98 80 liczno ci oczekiwane 33,7 107,72 62,58 % z cało ci 7,67% 28,91% 23,60% ródło: Opracowania własne.
Zarówno w grupie kobiet, jak i mczyzn najbardziej liczn grup stanowi osoby o umiar-kowanym zainteresowaniu zakupami w sklepach internetowych. Panie cz ciej wykazuj słabe ni silne zainteresowanie. W przypadku panów jest odwrotnie. Najmniejszy udział w badaniu ma grupa silnie zainteresowanych zakupami kobiet, a najwikszy stanowi mczy ni o umiarkowa-nym zainteresowaniu zakupami w sklepach internetowych.
Statystyka w przypadku drugiego testu przyjmuje warto 0,1454 na poziomie istotno ci p = 0,93 (por. tab. 5). Bardzo wysoki krytyczny poziom istotno ci powoduje brak moliwo ci odrzucenia hipotezy zerowej na rzecz alternatywnej. Nie ma zatem zaleno ci pomidzy stosun-kiem do zakupów w serwisach aukcyjnych, a zatrudnieniem studentów.
Tabela 5. WartoĞci Chi-kwadrat NW i współczynników w teĞcie praca – miernik aukcje
ródło: Pakiet Statistica 8 i opracowanie własne.
Wyniki wszystkich testów niezaleno ci dla obu mierników syntetycznych zestawiono w tab. 6. Tabela 6. Rezultaty testów niezaleĪnoĞci Chi-kwadrat Pearsona, T – zaleĪnoĞü wystĊpuje, N – nie
wystĊpuje.
Miernik syntetyczny Sklepy internetowe Serwisy aukcyjne
Płeü T T
Kierunek studiów T T
Miejsce zamieszkania N N
Praca N N
Stypendium N N
ródło: Opracowania własne. 4. Uwagi koĔcowe
Przeprowadzone badania wskazuj na rosnc popularno handlu internetowego w Polsce. A 73% spo ród przebadanych 465 osób deklaruje, e kupuje za po rednictwem Internetu. Spo ród wszystkich kupujcych studentów 287 osób to osoby kupujce regularnie, przynajmniej raz na pół roku lub raz w miesicu. Stanowi to 62% całej populacji oraz niemal 85% wszystkich kupujcych. Mona zatem stwierdzi , e handel internetowy w Polsce stanowi ju bardzo istotn cz ludzkiego ycia.
Dobrana próba wskazuje ponadto na przecitne powody zainteresowania handlem w Interne-cie. Ponad połowa studentów preferuje zakupy w serwisach akcyjnych, które wybiera głównie ze wzgldu na moliwo zapoznania si z rzetelnymi opiniami na temat produktów oraz zdjciami kupowanego egzemplarza. Mona zatem stwierdzi , e respondenci nie s zainteresowani kupowa-niem „kota w worku”. Serwisy aukcyjne oferuj klientom towary po niszych cenach, przy tym umoliwiajc skorzystanie z opcji „kup teraz”, która w tym przypadku jest w zasadzie odmian
sklepu internetowego.
Sklepy internetowe ciesz si mniejsz popularno ci ni serwisy aukcyjne, czego powodem moe by niepewne ródło opinii oraz postrzeganie sklepów jako droszych od serwisów aukcyj-nych. Preferowanie przez respondentów przelewów oraz przesyłek kurierskich mogłoby wskazy-wa jednak na brak przeszkód zwizanych z kosztami i obsług stron sklepów internetowych. Trudno jest zatem ustali jednoznacznie jakie s przyczyny nieco mniejszego zainteresowania t form handlu. Odpowied na to pytanie moe tkwi w doborze próby, która mimo charakteru losowego, mogła nie do koca dobrze odzwierciedli populacj studentów szczeciskich uczelni.
W badaniach skonstruowano równie mierniki stosunku do zakupów w sklepach interneto-wych i serwisach aukcyjnych. Wyniki wskazuj na bardzo niski odsetek osób, które skrajnie preferuj jedn form zakupów, a nie lubi drugiej. Osób zainteresowanych tylko jedn form zakupów jest jedynie 4%. Jednake pasjonatów kupowania obiema drogami jest 14%, w stosunku do 10% osób wykazujcych słabe zainteresowanie obiema formami zakupów. Nie mona równie zaobserwowa tendencji dotyczcych którejkolwiek z dróg kupowania w Internecie.
W analizie prawidłowo ci zachowa osób w zaleno ci od zmiennych identyfikujcych uzy-skano satysfakcjonujce rezultaty w przypadku kryterium płci i kierunku studiów. Nie wykazano adnej zaleno ci midzy odpowiedziami na pytania ankiety, a tym, czy studenci pracuj oraz otrzymuj stypendia. To, czy studenci kupuj w Internecie, zaley od ich płci, kierunku studiów oraz miejsca zamieszkania. Czsto zakupów uwarunkowana jest płci i miejscem zamieszkania w trakcie studiów. Wano powodów kupowania w Internecie oraz czsto korzystania z serwisów porównujcych ceny równie jest zalena od płci respondenta. Natomiast to, czy studenci korzystaj z porównywarek cen zaley w równym stopniu od płci i miejsca zamieszkania. To samo tyczy si powodów wyboru sklepu internetowego oraz stosunku do zakupów w serwisach aukcyj-nych. Zaleno od miejsca zamieszkania wykazuje dodatkowo stosunek do zakupów w sklepach internetowych. Wszystkie zaleno ci wykazuj przecitn moc.
Bibliografia
1. Gbka P.: Analiza statystyczna rynku aukcji i sklepów internetowych. Praca dyplomowa, Wydział Informatyki Politechniki Szczeciskiej, 2008.
2. Sobczyk M.: Statystyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2007.
3. Stanisz A.: Przystpny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przykładach z medycyny. W: Tom 1. Statystyki podstawowe, Statsoft, Kraków, 2006.
4. Serwis aukcyjny http://www.allegro.pl z dnia 11.05.2008.
STATISTICAL ANALYSIS OF INTERNET AUCTIONS AND SHOPS MARKET
Summary
The goal of this paper is to analyse the results of shopping a preferences survey which was conducted among a randomly selected group of students studying in Szczecin. It includes statistical hypothesis testing, presentation of correlation coeffi-cients, Chi-square values and crosstabulations. The paper ends with overall conclu-sions and bibliography.
Keywords: Internet auctions and shops market, statistical analysis
Joanna Bana Paulina Gbka Wydział Informatyki
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie e-mail: jbanas@wi.zut.edu.pl
