Znaczenie ochrony środowiska naturalnego w polityce spójności Unii Europejskiej (na przykładzie energii odnawialnej)

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 863. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2011. Danuta Golik Katedra Polityki Ekonomicznej i Programowania Rozwoju. Znaczenie ochrony środowiska naturalnego w polityce spójności Unii Europejskiej (na przykładzie energii odnawialnej) 1. Wprowadzenie Ochrona środowiska naturalnego staje się obecnie w UE najważniejszą dziedziną polityki spójności i realizowanej strategii lizbońskiej. W warunkach globalnego ocieplenia klimatu, będącego wynikiem nadmiernej emisji do atmosfery gazów cieplarnianych, szczególnego znaczenia nabiera kwestia działań w ramach pakietu klimatyczno-energetycznego, jaki państwa Unii zobowiązały się realizować w celu ograniczania zagrożeń na drodze do zrównoważonego rozwoju. W artykule przyjęto za cel przedstawienie analizy priorytetów zawartych w pakiecie klimatyczno-energetycznym UE, ze szczególnym uwzględnieniem roli energii odnawialnej w polityce energetycznej UE i wynikających z tego konsekwencji dla polskiej energetyki. 2. Polityka energetyczna w kontekście dokumentów unijnych Włączenie kwestii ochrony środowiska naturalnego do wspólnotowej polityki energetycznej znajduje wyraz w wielu dokumentach UE opracowanych z troską o zrównoważony rozwój. Podstawą utworzenia globalnego mechanizmu rynkowego ograniczania zanieczyszczenia atmosfery gazami cieplarnianymi jest protokół z Kioto z 1997 r., nakładający na każde państwo, które go ratyfikuje,.

(2) Danuta Golik. 6. limit ich emisji. W wyniku protokołu wspólnie wdrożono zobowiązania ograniczania emisji, wprowadzono plan czystego rozwoju, uregulowano kwestie dotyczące międzynarodowego handlu prawami do emisji1. W traktacie amsterdamskim z 1997 r., wprowadzającym wymóg realizacji idei zrównoważonego rozwoju, wskazano konieczność uwzględnienia w polityce energetycznej UE trzech podstawowych celów: – bezpieczeństwa zasilania, czyli minimalizacji ryzyka wystąpienia przerw w dostawach energii elektrycznej, – wprowadzania konkurencji na rynku energii, czyli zapewnienia możliwości zakupu energii na wolnym rynku, co powinno prowadzić do obniżenia jej cen, – ograniczania niekorzystnego wpływu produkcji energii na środowisko naturalne. W Zielonej Księdze z listopada 2000 r. odnotowano z kolei, że odnawialne źródła energii pełnią istotną funkcję w ograniczaniu zależności UE od dostaw energii z innych państw. Ponadto zaznaczono, że rozwój ekologicznie czystych źródeł wytwarzania energii przyczynia się do ograniczania globalnego ocieplenia2. W strategii lizbońskiej z 2000 r. jednym z celów tworzenia konkurencyjnej gospodarki unijnej jest zrównoważony rozwój i ochrona środowiska naturalnego, m.in. przez redukcję do 2010 r. emisji gazów cieplarnianych o 8% poziomu z 1990 r., zgodnie z protokołem z Kioto, oraz intensywniejsze wykorzystanie energii odnawialnej i zwiększenie jej udziału do 22% do 2010 r. W strategii zrównoważonego rozwoju UE, przyjętej przez Radę Europy w Göteborgu w 2001 r., i odnowionej w czerwcu 2006 r. strategii rozwoju zrównoważonego UE przyjęto, że: – polityka energetyczna powinna być spójna z celami bezpieczeństwa dostaw, konkurencyjności i równowagi w środowisku naturalnym, – przystosowanie do zmian klimatu i ich zmniejszenie powinny być włączone do wszystkich istotnych dziedzin polityki europejskiej, – do 2010 r. średnio 12% zużywanej energii oraz 21% zużywanej elektryczności powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych, – do 2010 r. 5,75% paliwa wykorzystywanego w transporcie powinno się składać z biopaliw, z ewentualnym zwiększeniem ich udziału do 8% w 2015 r.3 1 Większość handlu prawami do emisji gazów dotyczy dwutlenku węgla, który jest odpowiedzialny obecnie za 87% globalnego ocieplenia i stanowi jednocześnie 95% emitowanych gazów cieplarnianych.. 2 D. Michalski, Mechanizmy wsparcia energetyki odnawialnej w Unii, „Wspólnoty Europejskie” 2006, nr 2.. S. Kozłowski, Nowa strategia rozwoju zrównoważonego Unii Europejskiej (2006), „Problemy Ekologii” 2007, nr 1. 3.

(3) Znaczenie ochrony środowiska…. 7. W traktacie lizbońskim, podpisanym 13 grudnia 2007 r., znajduje się odrębny rozdział poświęcony kwestii energii, w którym sformułowano cele polityki UE w dziedzinie energetyki, m.in.: – zapewnienie funkcjonowania rynku energii, – zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii, – wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii, jak również rozwoju nowych i odnawialnych form energii, – wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energii4. 3. Pakiet klimatyczno-energetyczny W styczniu 2007 r. Komisja Europejska przedstawiła strategię polityki energetycznej w tzw. pakiecie energetyczno-klimatycznym, składającym się z kilku dokumentów dotyczących sektora energii, w tym również odnawialnych źródeł energii. W pakiecie, który przyjął nazwę „3 razy 20”, znajdują się następujące cele strategiczne: – zmniejszenie do 2020 r. emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r., – zmniejszenie zużycia energii o 20% do 2020 r., – uzyskanie do 2020 r. 20-procentowego udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie zużycia energii UE5. Oczekiwania UE dotyczące redukcji emisji gazów cieplarnianych w nowych państwach członkowskich są znacznie większe niż w państwach UE-15. Prawie wszystkie nowe kraje członkowskie UE (w tym również Polska) obniżyły poziom emisji gazów cieplarnianych znacznie bardziej, niż wymagały tego ustalenia protokołu z Kioto (tabela 1). W niektórych państwach UE-10 o wysokim udziale paliw stałych w sektorze produkcji energii elektrycznej, np. w Polsce, Czechach, Estonii (tabela 2), dalsze obniżenie emisji dwutlenku węgla przy utrzymaniu obecnego poziomu bezpieczeństwa energetycznego będzie bardzo trudne. Sytuację komplikuje zawarta w pakiecie klimatyczno-energetycznym propozycja, w której przewidziano, że już od 2013 r. elektrownie będą musiały kupować 100% pozwoleń na emisję dwutlenku węgla. W Polsce, gdzie ponad 90% energii elektrycznej pozyskuje się z węgla, oznacza to znaczny wzrost cen energii. Obecnie limity pozwoleń, które Komisja Europejska przyznaje każdemu krajowi członkowskiemu, są bezpłatne, a rządy państw dzielą je między konkretne branże i firmy. Te ostatnie, jeśli przyznane limity okażą się niewystarczające, muszą 4. Dz.Urz. UE, C 306 z 17.12.2007.. Ł. Jaworski, Strategiczne kierunki polityki energetycznej nowych państw UE, „Wspólnoty Europejskie” 2008, nr 1. 5.

(4) Danuta Golik. 8. kupić zezwolenia od firm, które nie wykorzystały całego przyznanego im limitu na emisję dwutlenku węgla6. W nowej dyrektywie unijnej, obowiązującej po 2013 r., limity krajowe zostaną zastąpione jednym limitem dla całej UE. I to nie rządy państw, lecz Komisja Europejska będzie każdemu przedsiębiorstwu przyznawać limity emisji dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych. Ponadto zezwolenia na dodatkową emisję gazów mają być sprzedawane na aukcjach. Szacuje się, że za zezwolenie na emisję dodatkowej tony dwutlenku węgla trzeba będzie zapłacić od 30 do 39 euro. Tabela 1. Emisja dwutlenku węgla i limity emisji w wybranych państwach członkowskich UE (w mln ton) Państwo członkowskie Austria. Limit na lata 2005–2007 (pierwszy okres) 33. Rzeczywista emisja w 2005 r. 33,4. Propozycja Przyznany limit państwa na lata 2008–2012 członkowskiego (drugi okres) na lata 2008–2012 32,8. 62,1. 55,58. Estonia. 19. 12,62. 24,38. 12,72. Francja. 156,5. 131,3. 132,8. 132,8. Hiszpania. 174,4. 182,9. 152,7. 152,3. Irlandia. 22,3. 22,4. 22,6. 22,3. Łotwa. 4,6. 7,7. 3,43. Czechy. Finlandia. Grecja. Holandia Litwa. Niemcy Polska. Słowacja. Słowenia. 97,6. 45,5 74,4. 95,3. 12,3 499. 239,1 30,5 8,8. 82,5 33,1. 71,3. 80,35 6,6. 2,9. 474. 203,1 25,2 8,7. 63,8. 30,7. Belgia. 101,9 39,6. 75,5. 90,4 16,6 482. 284,6 41,3 8,3. 58,5. 86,8 37,6. 69,1. 85,8 8,8. 453,1. 208,5 30,9 8,3. Szwecja. 22,9. 19,3. 25,2. 22,8. Wielka Brytania. 245,3. 242,4. 246,2. 246,2. Węgry. Włochy. 31,3. 223,1. 26. 225,5. 30,7 209. 26,9. 195,8. Źródło: Dane Komisji Europejskiej, http: //europa.eu, dostęp: 12.12.2008.. A. Słojewska, Elektrownie zapłacą za emisję dwutlenku węgla, „Rzeczpospolita”, 8.10.2008.. 6.

(5) Znaczenie ochrony środowiska…. 9. Tabela 2. Udział energii pozyskiwanej z węgla i energii nuklearnej w produkcji energii elektrycznej w wybranych państwach UE (w %) Udział energii nuklearnej w produkcji energii elektrycznej. Udział węgla w produkcji energii elektrycznej. Litwa. 69. 0. Belgia. 54. Kraj Francja. Słowacja. Szwecja. Bułgaria. 78. 4,8. 57. 17,5. 48. ·. 0,4. 44. 40,6. 38. 19,6. Słowenia. 40. Niemcy. 32. 34,6. 28. ·. Węgry. Czechy. Finlandia. Hiszpania. Wielka Brytania Rumunia Holandia. Polska. Estonia. 31. 34,9. 59,2. 20. 26,9. 9. 36,9. 18. 3,5 – ·. 33,8 ·. 91,4. 91,2. Źródło: A. Gawlikowska-Fyk, Bezpieczeństwo energetyczne UE, „Wspólnoty Europejskie” 2008, nr 1, Ł. Jaworski, op. cit.. Pakiet klimatyczny to nie tylko limity i handel licencjami, lecz także przymus inwestowania w odnawialne źródła energii i biopaliwa. Energia odnawialna stanowi obecnie około 8,5% całkowitej energii zużywanej w UE. Przepisy zawarte w pakiecie zobowiązują do ponad dwukrotnego zwiększenia udziału tej energii w ogólnym zużyciu, tak aby w 2020 r. pokrywała ona piątą część zapotrzebowania UE, dlatego Komisja Europejska zmusza elektrownie do inwestowania w pozyskiwanie energii z zasobów naturalnych, takich jak: słońce, wiatr, biomasa, energia geotermalna itp. Obecnie procent wykorzystania odnawialnych źródeł energii w krajach członkowskich UE wynosi od zera (na Malcie) do 39 (w Szwecji). Polska jest państwem, które w skali UE ma jeden z najniższych udziałów energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii, w związku z tym dla naszego kraju poziom został ustalony na 15% w stosunku do 2020 r.7 Udział energii odnawialnej w 2010 r. w Polsce ma wynieść 7,5%. W 2007 r. wyniósł ponad 3%.. 7.

(6) Danuta Golik. 10. 4. Możliwości pozyskiwania energii z alternatywnych źródeł w Polsce w świetle unijnego pakietu klimatyczno-energetycznego Istniejąca od lat struktura wytwarzania energii elektrycznej w Polsce, oparta na posiadanych zasobach węgla, nie umożliwia stworzenia w krótkim czasie warunków do wykorzystania innych form energii. Z badań ankietowych przeprowadzonych w firmach energetycznych przez Urząd Regulacji Energetyki wynika jednak, że krajowe przedsiębiorstwa chciałyby do 2030 r. wybudować nowe farmy wiatrowe o mocy bliskiej połowie mocy wytwórczych w Polsce. W 2007 r. udział energetyki wiatrowej w Polsce w całkowitym zużyciu energii elektrycznej wynosił 0,2%. Energetyka wiatrowa staje się w UE coraz bardziej popularną formą pozyskiwania energii z alternatywnych źródeł, np. w Danii pokrywa ona 20% zapotrzebowania na energię elektryczną, w Hiszpanii 9%, a w Niemczech 7%. Średnio w UE-25 wskaźnik udziału energii wiatrowej w całkowitym zużyciu energii elektrycznej wyniósł w 2007 r. 3,3%8. Zgodnie z planami rządowymi do 2020 r. moc polskich elektrowni wiatrowych może osiągnąć 10–13 tys. MW (w 2007 r. wskaźnik wynosił 280 MW). Wymagać to będzie jednak znacznych nakładów finansowych, szacowanych wstępnie na 10 mld euro. Inwestować w Polsce w ten rodzaj energii zamierzają m.in. koncerny niemieckie i hiszpańskie. Należy jednak zaznaczyć, że w sektorze energetyki wiatrowej w Polsce istnieją również liczne bariery, które mogą opóźniać jego rozwój, np. deficyt miejsc, w których można postawić elektrownię wiatrową. Przeszkodą jest również niemożność włączenia farmy do sieci elektroenergetycznej – ponieważ nie we wszystkich miejscach podłączenie jest możliwe, zdarza się, że inwestorzy sami budują linie. Problemem są również kolejki u dostawców urządzeń do budowy elektrowni wiatrowych, co przy dużym zainteresowaniu tą formą energetyki powoduje, że na same turbiny trzeba czekać ponad dwa lata. Trzeba także brać pod uwagę to, że turbiny wiatrowe nie zawsze są stabilnymi źródłami zasilania, np. w warunkach silnego wiatru (przeciążenia sieci)9. Z uwagi na słabe wykorzystanie w Polsce (z powodu warunków geograficznych, ukształtowania terenu i klimatu) innych form energii, takich jak energetyka słoneczna, wodna czy geotermalna, szczególnego znaczenia nabiera wykorzystanie biomasy i biogazu. Z analiz przeprowadzonych przez Instytut Energetyki Odnawialnej i Instytut na rzecz Ekorozwoju wynika, że w 2006 r. możliwości te były wykorzystane w 18%. Szacuje się, że w Polsce udział instalacji, w których wykorzystuje się samą biomasę w produkcji prądu, kształtuje się na poziomie J. Piszczatowska, Ekologiczna energia – gdzie szukać potencjału, „Parkiet”, 9.10.2008.. 8. M. Gawrychowski, 10 mld euro na wiatraki, „Gazeta Prawna”, nr 123, 25.06.2008.. 9.

(7) Znaczenie ochrony środowiska…. 11. 0,5%. Do 2015 r. instalacje wykorzystujące biomasę i węgiel będą zapewniały trochę ponad 4% energii w kraju10. Polska, obok Francji, ma największe szanse na rozwój produkcji energii z biogazu. Produkcja biogazu w UE wyniosła w 2007 r. 5,9 mln ton, a według przewidywań ekspertów unijnych będzie rosła w najbliższych latach w tempie 10% rocznie. Połowa biogazu w Unii powstaje na składowiskach odpadów, ale 36% jest już wytwarzane z biomasy – głównie kukurydzy. W 2010 r. na rynku unijnym będzie wykorzystywanych 7,8 mln ton biogazu, a według wcześniejszych założeń Komisji Europejskiej w 2010 r. z biomasy mogłoby pochodzić nawet 15 mln ton biogazu. Najwięcej biogazu produkuje się w Niemczech, w 2007 r. było to prawie 2,4 mln ton. W kraju tym działa 3750 rolniczych biogazowni. Dla porównania w Polsce wyprodukowano w 2007 r. tylko 62 tys. ton biogazu. Barierą rozwoju produkcji biogazu w UE są w dalszym ciągu ceny biomasy i dostęp do niej. Jak jednak wspomniano, Polska ze względu na duży udział rolnictwa w gospodarce ma duże możliwości w tym zakresie, które będą się starały wykorzystać firmy zagraniczne, głównie niemieckie. Specjaliści oceniają, że w Polsce mogłoby powstać nawet około 2 tys. biogazowni, a działa zaledwie kilka11. Źródła energii odnawialnej mogą zostać w Polsce uzupełnione o niskoemisyjne technologie węglowe. Pomimo negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne węgiel będzie zyskiwał na znaczeniu w bilansie energetycznym UE, jeśli powszechne staną się czyste technologie węglowe, umożliwiające wychwytywanie i magazynowanie dwutlenku węgla. Przewiduje się, że dopiero w ciągu najbliższych 10 lat technologie te staną się powszechnie dostępne, a koszty związane z ich stosowaniem nie będą zbyt wysokie. 5. Źródła finansowania inwestycji w zakresie energii odnawialnej w Polsce ze środków unijnych W perspektywie finansowej na lata 2007–2013 część środków z regionalnych programów operacyjnych, programu operacyjnego „Infrastruktura i środowisko” oraz programu rozwoju obszarów wiejskich będzie przeznaczona na projekty, które poprawią stan środowiska naturalnego, w tym projekty dotyczące produkcji i wykorzystania źródeł energii odnawialnej. Głównym źródłem uzyskiwania pomocy finansowej na realizację przedsięwzięć w sektorze energetyki będzie program operacyjny „Infrastruktura i środowisko”, w ramach którego w priorytecie „Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku” przewidziano nowe, nieuwzględnione w poprzedniej perspektywie J. Piszczatowska, op. cit.. 10 11. Więcej energii z rolniczych biogazowni, „Rzeczpospolita”, 8–9.11.2008..

(8) Danuta Golik. 12. budżetowej (2004–2006) możliwości wsparcia projektów mających na celu poprawę efektywności wytwarzania i dystrybucji energii, jak również zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym z biopaliw. Przedsiębiorstwa prywatne oraz jednostki samorządu terytorialnego i podmioty świadczące usługi publiczne na podstawie zawartych z nimi umów mogą uzyskiwać dofinansowanie na duże inwestycje, o wartości co najmniej 20 mln zł. Mogą to być inwestycje na budowę i zwiększenie mocy jednostek wykorzystujących energię wiatru, wody, w małych elektrowniach wodnych: do 10 MW, biogazu i biomasy, ciepła z energii geotermalnej lub słonecznej. Dofinansowanie będzie również przeznaczone na przyłącza do najbliższej istniejącej sieci. Możliwe też będzie budowanie zakładów produkujących urządzenia do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Minimalna wartość projektu inwestycji związanej z wytwarzaniem energii elektrycznej z biomasy lub biogazu oraz budowy lub rozbudowy małych elektrowni wodnych wynosi 10 mln zł. Samorządy chcące realizować projekty o mniejszej wartości, a więc poniżej 20 mln zł oraz 10 mln zł, będą mogły starać się o dofinansowanie z regionalnych programów operacyjnych. Inwestycje związane z produkcją biopaliw niebędących produktami rolnymi oraz budową i modernizacją sieci elektroenergetycznych umożliwiających przyłączenie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych będą mogły uzyskać dofinansowanie z regionalnych programów operacyjnych, jeśli nie przekroczą wartości 20 mln zł. Samorządy mogą także dostać wsparcie na inwestycje w nowoczesne technologie lub know-how w dziedzinie odnawialnych źródeł energii. Projekty w zakresie energii odnawialnej mogą być też finansowane z programu rozwoju obszarów wiejskich. Dofinansowane mogą zostać tylko te projekty, które są realizowane na terenie miejscowości należących do gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich, oprócz miast liczących powyżej 5 tys. mieszkańców i miejscowości w gminach miejskich o liczbie mieszkańców mniejszej niż 5 tys. Korzystać z programu rozwoju obszarów wiejskich mogą jedynie gminy lub jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego. Wartość projektu wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych może wynosić maksymalnie 3 mln zł. Gdy gmina nie może dostać dotacji z programu rozwoju obszarów wiejskich (np. gdy otrzymała wsparcie wynoszące 2,5 mln zł, a koszty kolejnego projektu przekraczają kwotę pozostałą do wykorzystania), może ubiegać się o dofinansowanie z regionalnych programów operacyjnych, nawet jeśli koszty realizacji projektu są niższe niż 3 mln zł12.. J. Mikuła, Energia odnawialna – unijne wsparcie, „Rzeczpospolita”, 23.01.2008.. 12.

(9) Znaczenie ochrony środowiska…. 13. 6. Wnioski Realizacja postanowień zawartych w pakiecie klimatyczno-energetycznym UE będzie szczególnie niekorzystna dla gospodarek nowych krajów członkowskich, w tym Polski. Ograniczenie limitów uprawnień do emisji dwutlenku węgla spowoduje w Polsce zahamowanie dynamiki produkcji, wzrost kosztów działalności przedsiębiorstw, a także zmniejszenie konkurencyjności przemysłu hutniczego, cementowego, chemicznego, szklarskiego itp. Zwiększenie w krótkim czasie udziału energii odnawialnej w energii ogółem jest dla Polski wyjątkowo trudnym zadaniem, ponieważ krajowa gospodarka jest oparta na zasobach węgla. W odróżnieniu od innych krajów członkowskich, posiadających zróżnicowane źródła energii, wzrost udziału energii z takich źródeł jak wiatr, słońce i geotermia będzie mieć marginalne znaczenie w bilansie energetycznym Polski. Istotne będą, niewykorzystywane dotąd na szeroką skalę, biomasa i biogaz. Mimo planowanych w Polsce działań związanych z budową elektrowni atomowych należy mieć na uwadze czas potrzebny do ich zbudowania (15–20 lat), a także opory społeczeństwa. Stopień samowystarczalności energetycznej nowych krajów członkowskich, w tym również Polski, jeśli chodzi o ropę naftową i gaz ziemny, jest bardzo niski, co w sytuacji uzależnienia od dostaw z Rosji zmniejsza poziom bezpieczeństwa energetycznego Polski. Rozwój energetyki odnawialnej w Polsce powinien być stymulowany ulgami podatkowymi związanymi z inwestycjami na rzecz alternatywnych źródeł energii. W warunkach światowego kryzysu finansowego i recesji gospodarczej inwestycje w odnawialne źródła energii mogą stać się bodźcem wzrostu gospodarczego, zwłaszcza jeśli będą dofinansowywane ze środków unijnych. Wprowadzenie w przyszłości nowych, ekologicznych technologii węglowych będzie dużą szansą dla Polski. Literatura Dane Komisji Europejskiej, http://europa.eu, dostęp: 12.12.2008. Gawlikowska-Fyk A., Bezpieczeństwo energetyczne UE, „Wspólnoty Europejskie” 2008, nr 1. Gawrychowski M., 10 mld euro na wiatraki, „Gazeta Prawna”, nr 123, 25.06.2008. Jaworski Ł., Strategiczne kierunki polityki energetycznej nowych państw UE, „Wspólnoty Europejskie” 2008, nr 1. Kozłowski S., Nowa strategia rozwoju zrównoważonego Unii Europejskiej (2006), „Problemy Ekologii” 2007, nr 1. Michalski D., Mechanizmy wsparcia energetyki odnawialnej w Unii, „Wspólnoty Europejskie” 2006, nr 2. Mikuła J., Energia odnawialna – unijne wsparcie, „Rzeczpospolita”, 23.01.2008..

(10) 14. Danuta Golik. Piszczatowska J., Ekologiczna energia – gdzie szukać potencjału, „Parkiet”, 9.10.2008. Słojewska A., Elektrownie zapłacą za emisję dwutlenku węgla, „Rzeczpospolita”, 8.10.2008. Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o UE i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, podpisany w Lizbonie 13.12.2007 r., Tytuł XX Energetyka, Artykuł 176a, Dz.Urz. UE, C 306, 17.12.2007. Więcej energii z rolniczych biogazowni, „Rzeczpospolita”, 8–9.11.2008. The Importance of Environmental Protection in European Union Cohesion Policy (the Example of Renewable Energy) The article takes up the issue of environmental protection in the European Union, with a focus on the climate-energy package. Particular attention is given to renewable energy, one of the issues in the package. The consequences that implementing the climate-energy package will have are shown, as are the possible ways Poland can obtain energy from renewable sources..

(11)