Ogrodziński, Władysław
Tablica pamiątkowa na grobie
Wojciecha Kętrzyńskiego we Lwowie
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 670-672
W Ł A D Y S Ł A W O G R O D Z I Ń S K I
TA B LIC A PA M IĄ TK O W A
NA GRO BIE W O JC IEC H A K ĘT R ZY Ń SK IE G O W E LW OW IE
D zięki pom ocy i po p arciu m in. Ja n u sz a W ieczorka, przew odniczącego Rady O chrony P om ników W alk i M ęczeństw a oraz O gólnopolskiego K o m itetu F ro n tu Jedności N arodu w dniach 16—20 w rześn ia 1969 r. doszedł do sk u tk u w y jazd z O l sz ty n a delegacji W ojew ódzkiego K o m itetu F ro n tu Jedności N arodu w celu położenia tab licy p a m ią tk o w e j n a odnalezionym w 1968 r. grobie W ojciecha K ętrzyńskiego. G rób odnalazł na C m en tarzu Łyczakow skim (pole 53, grób 70) w sp ó łp racu jąc y z O środkiem B adań N aukow ych im. W. K ętrzy ń sk ieg o w O lsztynie, lite ra t i d zien n ik arz, L eo n ard T u rkow ski *, p rzy pom ocy k ilk u p rzed staw ic ie li Polonii lw ow skiej. N a odnalezionym grobie s ta ra n ie m L. T urkow skiego i w spom nianych p rz e d staw icieli Polonii usypano m ogiłę ziem ną, k tó rą z in ic ja ty w y m in. J. W ieczorka zaopiekow ał się K onsulat G en eraln y PR L w K ijow ie. W iosną 1969 w ładze lw ow skie u fundow ały W. K ętrzy ń sk iem u grobow iec ze sztucznego k am ien ia, k ła d ą c n a
płycie grobow ej ta b lic ę z n ap isem w języ k u u k raiń sk im . Do tego g robu z a p ro je k tow ano w O lsztynie e lem en t d o sta w n y w postaci p o stu m en tu ze sztucznego k a m ien ia oraz czarnej tab licy g ran ito w ej, gładko szlifow anej, na k tó re j umieszczono napis: „W ojciech K ętrzy ń sk i 1838— 1918, w ielk i sy n n aro d u polskiego, p ra c ą całego życia p rzy b liżał zespolenie M azur i W arm ii z M acierzą. Społeczeństw o w o je w ództw a olsztyńskiego”. Całość w y k o n ał inż. Z ygfryd S ow iński z O lsztyna.
D elegacja w y je c h a ła w składzie: M ichał A tłas — se k re ta rz KW P Z P R i za stęp ca przew odniczącego P rezydium WK F JN w O lsztynie ja k o przew odniczący delegacji; J a n B a tu ro — se k re ta rz W K F JN w O lsztynie; W ład y sław O grodziński — d y re k to r O środka B adań N aukow ych im. W. K ętrzy ń sk ieg o i członek P re zy d iu m WK F JN w O lsztynie; A lek san d er O niszczuk — przew odniczący P re zy d iu m P o w ia tow ej R ady N arodow ej w G iżycku; L eo n ard T u rkow ski — d y re k to r W ojew ódzkiej B iblioteki P edagogicznej w O lsztynie; W ojciech K ętrzy ń sk i (w nuk) — praco w n ik M in isterstw a S p ra w Z agranicznych o raz D a n u ta K ę trz y ń sk a — d zien n ik arz P o l skiego R a d ia w W arszaw ie.
Sam ochodu (m ikrobusu) m a rk i „N ysa” dostarczyło P rezydium W ojew ódzkiej Rady N arodow ej w O lsztynie: w óz p ro w ad ził k iero w ca H en ry k Sw ierżew ski. W y jazd n a stą p ił n a koszt U rzędu R ady M inistrów oraz OK F JN , koszty sporządzenia tab licy poniósł W ydział K u ltu ry P rezydium W RN w Olsztynie.
D elegacja przek ro czy ła g ran icę w M ościskach w dniu 17 w rześnia br. o godz. 9.30 i p rz y ję ta została przez w icek o n su la gen eraln eg o P R L w K ijow ie, J a n a K
ocie-1 L. T u r k o w s k i , R elacja z podróży do L w o w a szla k ie m W ojciecha K ę tr z y ń skiego, O środek B adań N aukow ych im. W. K ętrzy ń sk ieg o w ro k u 1968. S p ra w o zd a nie z działalności i posiedzeń. In fo rm a to r OBN... n r 9, ss. 48—51.
K R O N I K A N A U K O W A 6 7 1
lińskiego oraz p rzed staw ic ie la obw odow ego zarząd u k u ltu ry we Lw ow ie. W ice- k onsul J. K ocieliński zaopiekow ał się niezw ykle tro sk liw ie d eleg atam i i jego pomoc p rzyczyniła się w y d a tn ie do ułożenia w ja k n ajlep szy sposób stosunków z w ład zam i lw ow skim i.
U roczystość położenia tab licy odbyła się 18 w rześn ia 1969 r. o godz. 16.30. W ziął w niej udział w icekonsul g en eraln y PR L w K ijow ie, J. K ocieliński, n aczeln ik obw odow ego zarząd u k u ltu ry w e L w ow ie, J. W itoszyński, d eleg acja B iblioteki A k ad em ii N auk U k raiń sk iej SR R oraz k ilk a osób spośród m iejscow ej Polonii. Złożono liczne w iązan k i k w iató w oraz zapalono znicze nagrobne.
D elegacja odbyła k ilk a sp o tk a ń z p rz e d sta w ic ie la m i obw odow ych w ład z p a r ty jn y c h i ad m in istracy jn y ch , a 19 w rześn ia uczestniczyła w sp o tk a n iu w Bibliotece AN U SRR (daw ny gm ach O ssolineum ), gdzie p rzy jm o w ał ją dyr. E ugeniusz Iw a n - ciw w raz z k iero w n ictw em B iblioteki. W pokoju, gdzie zw ykł był p raco w ać W. K ętrzy ń sk i, zauw ażono zaw ieszoną na jed n y m z reg ałó w fo to g rafię W. K ę trz y ń skiego w fo rm acie g abinetow ym z a d n o tacją syna, prof. S ta n isła w a K ętrzy ń sk ieg o (zapew ne z 1928 roku) W tra k c ie rozm ów uzgodniono sposób zam ów ienia m ik ro film ów czasopism m azu rsk ich i w arm iń sk ich przech o w y w an y ch w B ibliotece dla O środka B ad ań N aukow ych im. W. K ętrzyńskiego w O lsztynie o raz m ożliw ości w y m ian y w y d aw n ictw m iędzy B iblioteką a O środkiem .
20 w rześn ia część d eleg acji p rz y ję ta została przez d ziek an a W ydziału H isto rycznego U n iw ersy tetu im. I. F ra n k i w e Lw ow ie, doc. P io tra C zełaka o raz k ie ro w n ik ó w k a te d r w spom nianego W ydziału. Z dorobkiem w o jew ó d ztw a olsztyńskiego zapoznał gospodarzy se k re ta rz M. A tłas, p ro b le m a ty k ę n au k o w ą W arm ii i M azur oraz o rg an izację n a u k społecznych w w ojew ództw ie sc h a ra k te ry z o w a ł W. O gro- dziński. W yw iązała się ożyw iona w y m ia n a in fo rm acji i poglądów , w tra k c ie k tó re j dziek an P. C zełak zapow iedział zorganizow anie przez W ydział H istoryczny U n i w e rsy te tu sesji n au k o w ej pośw ięconej W ojciechow i K ętrzy ń sk iem u , a n astęp n ie oprow adził członków d elegacji po U n iw ersy tec ie , odbyw ających się w n im w y s ta w ach, m uzeum u n iw ersy teck im oraz g a b in e ta c h archeologicznym i n u m izm aty cz nym . N a pożegnanie w ręczył gościom odznaki w ydane z okazji 300-lecia u n iw e r sy te tu lw ow skiego.
W o sta tn im dniu pobytu delegacji n acze ln ik obw odow ego zarząd u k u ltu ry , J. W itoszyński, p rzek azał do zbiorów O środka B ad ań N aukow ych im. W. K ę trz y ń skiego w O lsztynie jak o d a r w ład z lw ow skich fo to g rafię W. K ętrzy ń sk ieg o ze zbio ró w B iblioteki AN USRR, znaną do tej po ry ty lk o z rep ro d u k c ji. Za d a r podzię kow ał W. O grodziński, stw ie rd zając , że chodzi o rzad k i p rz e k a z podobizny W. K ętrzyńskiego.
D elegacja sp o tk a ła się ró w n ież z P o lak am i, k tó rzy przyczynili się do o d n a lezienia, zabezpieczenia i odnow ienia m ogiły K ętrzyńskiego, nie szczędząc zabiegów i n a k ład ó w n a te n cel. W ręczono im p am iątk o w e upom inki. Część d eleg acji odw ie d ziła o sta tn ie m ieszk an ie W. K ętrzy ń sk ieg o w e Lw ow ie, zn a jd u ją c e się p rzy ul. W ereszczagina 17 na pierw szym p iętrze; u lica ta nosiła d aw n iej im ię J. Lelew ela.
P odczas pobytu w e L w ow ie p rzeg ląd n ięto księgi c m e n ta rn e n a Ł yczakow ie w poszu k iw an iu grobów rodziny W. K ętrzyńskiego. S tw ierdzono, że 7 g ru d n ia 1964 r. p rzek o p an y został grób 201 n a polu 36 m ieszczący sz czątk i: M ichaliny K ętrzy ń sk iej zm arłej 10 m a rc a 1922 r. w w ieku la t 34, Józefy K ę trzy ń sk iej zm arłej 1 listo p ad a 1932 r. w w iek u la t 57 oraz Zofii K ę trz y ń sk ie j zm arłej 10 lip ca 1942 r. w w iek u la t 81. N a m iejscu tym spoczyw a zm arły nazw iskiem K użm in. N ie dały
6 7 2 K R O N I K A N A U K O W A
re z u lta tu p o szukiw ania g robu syna W ojciecha, W ładysław a K ętrzyńskiego, zm arłego 11 m a rc a 1893 r. w w ieku la t 8, pogrzebanego n a polu 4. Z ksiąg nie w y n ik a, by grób został przekopany. K sięga pola 53 zaw iera w odpow iedniej ru b ry c e oznacze n ie w sk azu jące, że n a grobie W ojciecha i W incentyny K ę trzy ń sk ich istn ia ł od 1928 r. nagrobek. N ie zdołano ustalić, w ja k ic h okolicznościach i w ja k im czasie n ag robek te n zniknął. N a C m en tarzu Ł yczakow skim istn ie je zasada, że groby p rzek o p y w an e są po 15 la ta c h od ostatniego pochow ku. W p ra k ty c e p rzek o p u je się je po 20 latach . W każdym ra z ie należy przyjąć, że odnow ienie grobu n astąp iło w sam ą porę.
W m ieście zlokalizow ano ta k ż e daw ną ulicę W ojciecha K ętrzyńskiego, k tó ra po częściowej przebudow ie nosi obecnie im ię poety F edkow icza. Je st to przecznica B u lw a ru M ira w pobliżu kościoła św. Elżbiety.
Część delegacji odw iedziła n a C m en tarzu Ł y czakow skim groby w y bitnych osób, m .in. h istoryków : K aro la Szajnochy, O sw alda B alzera i L u d w ik a K u b ali oraz p isa re k M a rii K onopnickiej i G a b rieli Z apolskiej. O ile o sta tn ie ze w spom nianych grobów oraz grobow iec K. Szajnochy z n a jd u ją się w bardzo dobrym stan ie, o ty le grobow ce O. B alzera i L. K ubali, a ta k ż e zasłużonego działacza ru c h u oszczędnoś ciowego n a w si, dr. F. S tefczy k a pozbaw ione są całkow icie opieki ro d zin i w y m a g a ją zain tereso w an ia.
