Jolanta K ostrzew a
W YJAZDY W YCIECZKOW E M IESZKAŃCÓW ŁODZI JA K O FORM A W YPOCZYNKU POZNAW CZEGO
LES DEPARTS EN EXCURSION DES HABITANTS DE ŁÓDŻ EN TANT QUE FORME DU REPOS CONTRIBUANT À L’ACQUISITION
DES CONNAISSANCES
EXCURSIONS OF ŁÓDŻ INHA BITA NTS AS A FORM OF EXPLORATORY RECREATION
A rtyk u t je st próbą o k r e śle n ia z a się g u p r z estr z en n e g o w y ja z d ó w w y c ie c z k o w y c h ło d zia n na teren ie kraju, p rzep row ad zon ą na p o d sta w ie a n a liz y p o lis u b e z p ie c z e n io w y c h PZU. S z c z e g ó ło w o p r zed sta w io n o w nim o r g a n iza to ró w w y ja z d ó w , struk turę w y k o r z y sta n y c h śro d k ó w lo k o m o c ji oraz reg io n y p refero w a n e przez m ieszk a ń c ó w Łodzi.
1. Z A G A D N IE N IA W STĘPNE
Je d n ą z form w ypoczynku m ieszkańców dużego m iasta w pływ ającą na regenerację sił psychicznych i fizycznych są w yjazdy wycieczkowe.
Za w yjazdy wycieczkowe, na potrzeby niniejszej pracy, przyjęto wszelki zorganizow any ru ch w yjazdow y (autokar, kolej, row er itp.) oraz w ędrów ki piesze, zarów no po terenie Łodzi, jak i poza jej granicam i, których celem było przede w szystkim wzbogacenie sw ojej wiedzy, a ta k że regen eracja sił fizycznych i psychicznych, z w yłączeniem w yjazdów w celach czysto zarobkow ych (np. dojazdy do pracy). W opracow aniu uwzględniono tylko ru ch wycieczkow y krajow y, pom ijając w yjazdy za graniczne.
Celem pracy jest próba określenia zasięgu przestrzennego w ypoczyn ku poznawczego m ieszkańców Łodzi na terenie Polski.
tycząca wycieczek autokarow ych m ieszkańców 16 m iast i aglom eracji polskich, dla k tó rej źródłem inform acji były polisy ubezpieczeniowe.
W edług tego autora w 1967 r. Łódź — jako ek sporter wycieczek a u to karow ych — znalazła się na drugim m iejscu po G órnośląskim O kręgu Przem ysłow ym , przed K rakow em , W arszawą, Poznaniem itp.
B rak w litera tu rz e polskiej innych szczegółowych opracow ań d o ty czących w ypoczynku poznawczego m ieszkańców dużych m iast stał się inspiracją do b adań w ty m zakresie na terenie Łodzi.
A nalizow any w dalszej części pracy m ateriał źródłow y zebrano w dniach od 12 listopada 1988 r. do 21 m arca 1989 r. w Państw ow ym Zakładzie Ubezpieczeń w Łodzi, k tó ry jest główną in sty tu cją ubez pieczającą w yjazdy krajow e oprócz Zakładu Ubezpieczeniowego „W ES
TA ”.
Jak o źródło inform acji posłużyły polisy ubezpieczeniowe uw zględ niające:
— adres jednostki ubezpieczającej,
— czas trw an ia wycieczki (datę odjazdu i powrotu), — trasę wycieczki, m iejsce docelowe bądź region, — środek lokomocji,
— liczbę uczestników.
Z ebrane m ateriały pozwoliły określić wielkość, stru k tu rę i zasięg przestrzen n y oraz c h a ra k te r w yjazdów wycieczkow ych m ieszkańców Ł o dzi w 1988 r., ich czas trw ania, organizatorów oraz środki lokomocji w ykorzystane przy podróżow aniu.
M ateriały znajdujące się w PZU są stosunkow o łatw o dostępne, w ia rygodne i kom pletne. Zbieranie ich jest jednak bardzo pracochłonne.
N ależy w yjaśnić, iż zebrany m ateriał nie w yklucza możliwości uczest nictw a w w yżej w ym ienionych w yjazdach osób m ieszkających poza Ło dzią, a pracujących lub uczących się w tym mieście. Jed n ak wielkość tego zjaw iska nie w pływ a w sposób zasadniczy na praw idłow ość w nio skowania.
Trudnością, na jaką n apotyka badacz k o rzystający z m ateriałów w PZU , jest fakt, iż nie każda polisa ubezpieczeniowa uw zględnia w sz y stkie p u n k ty etapow e na trasie przejazdu, często ograniczając się do najw ażniejszych (docelowych) lub do podania jedynie nazw y regionu (bez w ym ienienia konk retn y ch miejscowości).
2. W IELKOŚĆ, SE Z O N O W O ŚĆ I ZASIĘG PRZESTRZENNY W Y JA Z D Ó W
W rok u 1988 ubezpieczono w PZU 168 828 uczestników w yjazdów wycieczkowych, co stanow iło 19,83% ogółu m ieszkańców Łodzi. W
cią-gu roku zaznaczają się w yraźnie dw a sezony wycieczkowe: późnowio- senny w m aju i czerw cu oraz w czesnojesienny w e w rześniu i paździer niku. Podczas tych czterech m iesięcy 1988 r. w yjechało z Łodzi łącznie 116 335 osób, co stanow iło 69% w szystkich biorących udział w w y jaz dach (odpowiednio 31% i 38%). M aksim um w liczbie 32 747 osób (19,4%) w ystąpiło w październiku. N ajm niej k orzystne dla w ycieczko w ania okazały się m iesiące zimowe: styczeń i luty, kiedy udział uczest ników osiągnął łącznie nieco ponad 2% (3512 osób). M inim um zanoto wano w styczniu — 1370 osób (0,8%).
C ztery m iesiące w roku, tzn. m aj, czerwiec, w rzesień i październik, to m iesiące najdogodniejsze do w yjazdów szkolnych. P onadto m iesiące jesienne: w rzesień i październik to sezon w yjazdów grzybow ych. W o k re sie tym dom inują w ycieczki trw ające krócej niż dwa dni (tab. I).
T a b e l a I
W ie lk o ś ć i s e z o n o w o ś ć w y ja z d ó w w y c ie c z k o w y c h m ies z k a ń c ó w Lodzi w 1988 r. La gran d eu r et le ca ra ctère sa iso n n ie r d es dép arts en ex c u rsio n
d e s h ab itan ts d e Łódź en 1988 M ie sią ce W y ja z d y O so b o n o c le g i Średnia d łu g o ść p o b y tu (w dn iach ) w liczb a ch b e z w z g lę d n y c h w % w lic z b a c h b e z w z g lę d n y c h w % S ty c z eń 1 370 0,81 2 673 0,75 1,95 Luty 2 142 1,27 4 984 1,41 2,33 M arzec 3 096 1,83 7 831 2,21 2,53 K w iecień 10811 6 40 22 509 6,36 2,08 Maj 26 269 15,56 55 677 15,72 2,12 C zerw iec 26 029 15,42 49 185 13,89 1,89 Lipiec 11 049 6,54 18 799 5,31 1,70 S ierp ień 14 465 8,57 56 891 16,06 3,93 W r ze sień 31 290 18,53 55 805 15,76 1,78 P aźd ziernik 32 747 19,40 60 431 17,06 1,85 Listopad 6 291 3,73 12012 3,39 1,91 G rudzień 3 269 1,94 7 330 2,07 2,24 R azem 168 828 100,00 354 127 100,00 2,19 Ź r ó d ł o : O p raco w an ie w łasn e.
W czasie w yjazdów wycieczkow ych łodzianie odwiedzili w szystkie w ojew ództw a na terenie Polski. Zróżnicow ane było jednak zaintereso w anie różnym i regionam i naszego k ra ju (tab. II, rys. 1).
N ajliczniej odw iedzane przez łodzian w 1988 r. było w ojewództwo warszaw skie, do którego w yjechało ponad 16 tys. osób, czyli ponad
T a b e l a II Z asiąg te ry to r ia ln y w y ja z d ó w w y c ie c z k o w y c h m ieszk a ń c ó w Łodzi w 1988 r. L 'étend ue territo ria le d es d éparts en ex cu rsio n d es h ab itan ts de Łódź en 1988
W ie lk o ś ć w y ja z d ó w
u d zia ł % m iasta w o j e
lic zb a osób liczb a o só b
w ó d zk ie g o W o je w ó d z tw o w y je ż d ż a % ogó łu w y je ż d ż a w o g ó ln ej ją c y c h w y je ż d ż a ją c y ch lic z b ie na teren ją c y ch do m iasta w o w y ja z d ó w w o je w ó d z tw a je w ó d z k ie g o do te g o w o j e w ó d ztw a 1 2 3 4 5 W a r sz a w sk ie 16 090 9,53 15 336 95,0 B ia lsk o p o d la sk ie 259 0,15 — — B ia ło s to c k ie 597 0,35 150 25,0 B ielsk ie 5 240 3,10 845 16,0 B y d g o sk ie 5 527 3,27 149 2,6 C h ełm sk ie 33 0,02 28 84,8 C ie ch a n o w s k ie 139 0,08 — — C z ę s to c h o w s k ie 7 642 4,53 7 144 92,0 E lb ląsk ie 1 631 0,97 151 9,2 G d a ń sk ie 6 673 3,95 2 289 34,3 G o rzo w sk ie 2 917 1,73 427 14,6 J e le n io g ó r sk ie 2 823 1,67 666 23,0 K a lisk ie 2 665 1,58 1 085 40,0 K a to w ick ie 2 363 1,40 321 13,0 K ie le c k ie 5 960 3,53 2 051 34,0 K o n iń sk ie 4 016 2,38 429 10,0 K o sz a liń sk ie 5 116 3,03 148 2,8 K ra k o w sk ie 3 391 2,01 2 820 83,1 K ro śn ień sk ie 1 365 0,81 105 7,6 L eg n ick ie 80 0,05 40 50,0 L e sz cz y ń sk ie 295 0,17 4 1,3 L u b elsk ie 1 844 1,09 485 26,0 Ł om żyń sk ie 28 0,02 — — Ł ódzkie 5 756 3,41 2211 38,1 N o w o s ą d e c k ie 5 420 3,21 203 3,7 O ls zty ń sk ie 1 091 0,65 336 30,0 O p o lsk ie 690 0,41 230 33,0 O str o łę ck ie 65 0,04 11 17,3 P ilsk ie 11 603 6,87 1 011 8,7 P io trk o w sk ie 14 994 8,88 1 770 11,8 P ło ck ie 4 627 2,74 1 048 22,6 P o zn a ń sk ie 6 348 3,76 3 888 61,2 P rzem y sk ie 183 0,11 88 48,0 R ad om sk ie 1 100 0,65 98 8,9
T a b e l a II (cd.) 1 2 3 4 5 R z eszo w sk ie 529 0,31 167 31,5 S ie d lec k ie 219 0,13 — — S iera d zk ie 9 988 5,92 2 071 20,7 S k ier n iew ic k ie 11 903 7,03 158 1,3 Stu p sk ie 1 725 1,02 142 8,2 S u w a lsk ie 1 166 0,69 24 2,0 S z c ze ciń s k ie 1 989 1,18 388 19,0 T a rn ob rzesk ie 494 0,29 90 18,0 T a rn o w sk ie 87 0,05 35 40,0 T o ru ń sk ie 2 861 1,69 2 554 88,9 W a łb r zy sk ie 1 343 0,80 71 5,2 W ło c ła w s k ie 2 874 1,70 742 25,8 W r o c ła w s k ie 4 187 2,48 4 042 96,0 Z am ojsk ie 297 0,18 179 60,0 Z ielo n o g ó r sk ie 595 0,35 201 33,0 Razem 168 828 100,00 42 628 25,2 Ź r ó d ł o : O p raco w an ie w łasn e.
9,5% w szystkich zarejestrow anych. Z tej ogólnej liczby aż 95% w y je chało do sam ej W arszawy.
Dużą frekw encją cieszyło się rów nież w ojew ództw o łódzkie (3,41%) oraz w ojew ództw a ościenne: piotrkow skie (8,8%), sieradzkie (5,9%), skierniew ickie (7,05%) i płockie (2,74%) sk upiające łącznie ponad jedną czw artą, bo aż 28%, uczestników ru c h u wycieczkowego.
Do m niej licznie odw iedzanych przez łodzian należą w ojew ództw a nadm orskie: szczecińskie (1,2%), koszalińskie (2,01%), słupskie (1,02%) i gdańskie (3,9%), do k tó ry ch obok w yjazdów wycieczkow ych (zwłaszcza wojew ództw o gdańskie) odbyw ają się przew ozy autokarow e wczasowi czów do nadm orskich miejscowości w ypoczynkow ych, co także zn ajd uje się w rejestrze PZU.
Ze w zględu n a atrakcyjność tu ry sty czn ą środow iska naturalnego, a także znaczne w alory antropogeniczne, dość dużą popularnością cie szyły się w ojew ództw a górskie: jeleniogórskie (1,6%), a zwłaszcza b iel skie (3,1%) i nowosądeckie (3,2%), k tóre p rzy jęły łącznie około 8% ucze stników wycieczek.
Oddzielnego potraktow ania w ym agają w ojew ództw a z ośrodkam i k u l tu religijnego: częstochowskie (Jasna G óra w Częstochowie) i konińskie (Licheń), w k tó ry ch zanotow ano 6,8% uczestników (odpowiednio 4,5% i 2,3%).
Licznie odw iedzane przez łodzian były w ojew ództw a z w ielkim i aglo m eracjam i m iejskim i zasobnym i zarazem w w alory krajoznaw cze: k r a kow skie (2%), poznańskie (3,7%), w rocław skie (2,4%).
Rys. 1. W ie lk o ś ć w y ja z d ó w w y c ie c z k o w y c h w 1988 r. oraz d łu g o ść p o b y tu D e ss in 1. La gran d eu r d es dép arts en e x cu r s io n en 1988 et la lo n g u eu r du séjo u r
Dla 11,8% wycieczkowiczów docelow ym i okazały się w ojew ództw a z dużym i kom pleksam i lasów określone jako grzybow e: głów nie d o ty czy to w ojew ództw a pilskiego (6,8%), bydgoskiego (3,2%) i gorzow skie go (1,7%).
Ś redni statystyczny czas trw an ia w ycieczki w 1988 r. w ynosił 2,19 dnia. W raz ze w zrostem odległości m iejsc odw iedzanych od Łodzi czas
ten w ydłuża się, np. w w ojew ództw ach now osądeckim i tarnow skim za notow ano w yjazdy trw ające powyżej 4 dni: w gdańskim , jeleniogórskim , rzeszowskim, bielskim , krakow skim , krośnieńskim — powyżej 3 dni; w zam ojskim powyżej 5 dni; powyżej 6 dni w częstochow skim (ze w zglę du na pieszą pielgrzym kę); powyżej 8 dni w chełm ińskim (przy bardzo m ałej frekw encji w tym województwie). N ajkrótsze okazują się być w y cieczki odw iedzające najbliższe okolice Łodzi — w yjazdy do w o je wództw: sieradzkiego, piotrkow skiego, kaliskiego, w arszaw skiego, płoc kiego i trw ają najw yżej 1—2 dni.
T ru d n iej zauważyć praw idłow ości rządzące długością trw an ia w y ja zdu w ciągu roku. N ajdłuższe w yjazdy, praw ie 4-dniowe, organizow ano w sierpniu, n ajk ró tsze w lipcu — 2-dniowe. W pozostałych m iesiącach średnia długość pobytu m ieściła się w przedziale od 2 do 3 dni.
N atężenie w yjazdów do om aw ianych regionów oraz ich czas trw ania zd eterm inow ane są ich ch arak terem , m iejscem docelowym, a także
porą roku.
R ys. 2. S e z o n o w o ś ć w y ja z d ó w w y c ie c z k o w y c h D essin 2. Le ca ra ctère sa iso n n ie r d es d ép arts en ex cu rsio n
Na podstaw ie przeprow adzonych badań dały się zauw ażyć cztery rodzaje sezonowości (rys. 2):
1) w yjazd y rozłożone w okresie całego roku (z różnym natężeniem , ale bez w yraźnych m iesięcy ekstrem alnych) — przykładem obszarów odw iedzanych przez cały rok są w ojew ództw a górskie (jeleniogórskie, bielskie, nowosądeckie) oraz w yjazdy do dużych m iast (Wrocław);
2) w yjazdy rozłożone w okresie od w iosny do jesieni z w yraźnym natężeniem w kw ietniu, m aju, czerwcu, w rześniu i październiku; są to głów nie typow e w yjazdy krajoznaw cze, w których uczestniczy duża część dzieci i młodzieży;
3) w yjazdy w sezonie w akacyjno-urlopow ym , głów nie do w oje wództw nadm orskich (szczecińskie, koszalińskie, słupskie);
4) w yjazdy ograniczone do jednego, dwóch miesięcy, któ ry ch n a tę żenie k o relu je bardzo ściśle z celem i um iejscaw ia je w czasie (woje wództwo częstochowskie — pielgrzym ki; w ojew ództw a zw iązane z w y ja zdam i na grzyby — gorzowskie, pilskie, bydgoskie).
3. O RG A N IZA TO R ZY W YCIECZEK ORAZ SPO SO BY P O D R Ó Ż O W A N IA
O rganizatoram i w yjazdów w ycieczkow ych w 1988 r. w 52% b yły za kłady pracy, w 33% szkoły, w 11% organizacje społeczne i m łodzieżo we, w 4% Kościół.
Od kw ietnia do czerwca organizatorem w yjazdów wycieczkow ych były głów nie szkoły, obsługujące około 64% w szystkich w yjazdów w tym okresie. Udział szkół był rów nież duży od w rześnia do listopada i objął około 30% w yjazdów w ty m sezonie.
N atom iast organizatorem w yjazdów w ycieczkow ych w okresie w a k a cyjny m (lipiec, sierpień) oraz we w rześniu i październiku były głównie zakłady pracy. W yjechało w ted y 73% w szystkich uczestników wycieczek zakładowych.
Znacznie m niejszy udział w organizow aniu im prez wycieczkow ych m ają organizacje społeczne i młodzieżowe, oraz Kościół. A ktyw ność o r ganizacji zaznaczała się głów nie w m aju i czerw cu oraz we w rześniu i październiku. N atom iast w yjazdy organizow ane przez Kościół niem al w całości k u m u lu ją się w sierp n iu i zw iązane są ze św iętem m ary jn y m n a Jasn ej Górze (rys. 3).
S tru k tu ra organizatorów w yjazdów wycieczkow ych jest zróżnicow ana p rzestrzen nie i zależy od celu w yjazdu. W yjazdy krajoznaw cze do w oje w ództw sąsiednich oraz odległych górskich, lecz a tra k cy jn y c h tu ry sty
-R ys. 3. Struktura u d ziału o r g a n iza to ró w w y ja z d ó w
1 — szkołai 2 — zak ład p ra c y i 3 — o rg a n iz a cje społeczne i m łodzieżow e! 4 — K ościół, D e ssin 3. La stru ctu re de la p articip ation s d e s o rg a n iza teu rs d e s départs
1 — é co le i 2 — é ta b lisse m en t! 3 — o rg a n isatio n s sociales e t de Jeunesse) 4 — é g lise
cznie, organizow ane są głów nie przez szkoły. W ycieczki grzybow e oraz przejazdy do m iejscowości nadm orskich pozostają głów nie w gestii za kładów pracy. W w ojew ództw ach, na któ ry ch tere n ie zn ajd u ją się ośrod ki k u ltu religijnego (wojew ództw o częstochow skie — Ja sn a Góra, ko nińskie — Licheń, skierniew ickie — N iepokalanów , w arszaw skie — grób ks. Jerzego Popiełuszki, opolskie — G óra św. A nny, bielskie — K alw aria Zebrzydow ska) zaznacza się udział w yjazdów organizow anych
przez Kościół (rys. 4).
W 84% zarejestrow an i uczestnicy w yjazdów korzystali z autokaru, w 16,5% z PK P. Nieznaczna część, bo tylko 3,2%, to uczestnicy pieszych w ędrów ek (rys. 5).
Od stycznia do g rudnia widoczna jest przew aga w yjazdów a u to k a ro w ych nad kolejow ym i (ponad 65%). Najczęściej z a u to k a ru jako środka lokomocji korzystali podróżujący w lipcu (97% w szystkich uczestników), n ajm n iej w sierp niu (67,7%), w k tó ry m zanotow ano najw iększy udział (29,2%) podróżujących pieszo.
Udział kolei w ciągu roku w ahał się od ponad 3% w lipcu i sierpniu do ponad 31% w kw ietn iu i listopadzie (rys. 5). Podczas w yjazdów
nie--- 5000osob
Rys. 4. Struktura u d ziału o r g a n iza to ró w w y ja z d ó w w g w o je w ó d z tw 1 — zakład pracy ; 2 — szk o ła; 3 — K ościół; 4 — o rg an izacje społeczne i m łodzieżow e D e ssin 4. La stru ctu re d e la p articip a tio n d es o rg a n isa teu rs d e s d ép arts se lo n
le s v o ïv o d ie s
1 — éta b lisse m en t; 2 — éco le; 3 — é g a lise ; 4 — o rg a n isatio n s et de Jeunesse
k tó rzy uczestnicy (3,8%) k orzystali z dwóch środków lokomocji, tzn. a u to karu i pociągu.
W w yjazdach krajoznaw czych do w ojew ództw sąsiednich (łódzkiego, skierniew ickiego, płockiego, piotrkowskiego), odległych górskich (jele niogórskiego, w ałbrzyskiego, bielskiego, nowosądeckiego, krośnieńskiego), wschodnich oraz w arszaw skiego, gdańskiego i poznańskiego zaobserw o w ano w iększy udział przejazdów koleją, niż w w yjazdach na
grzybobra-Rys. 5. Struktura u ż y ty c h śro d k ó w lo k o m o c ji 1 — a u to k a r i 2 — PK P| 3 — p ieszo
D essin 5. La stru ctu re d es m o y e n s de transp ort u tilis é s 1 — a u to c arj 2 — chem ins d* f e n 3 — ro u te à pled
nia (pilskie, bydgoskie, gorzowskie) czy przejazdach do m iejscowości nadm orskich, gdzie ponad 90% to przew ozy autokarow e (rys. 6).
N iew ątpliw ie taka s tru k tu ra środków lokom ocji w w yjazdach w y cieczkowych uw aru n kow ana jest dostępnością kom unikacyjną m iejsco wości poszczególnych w ojew ództw dla łodzian, odległością oraz zam oż nością organizatorów (np. w szkolnych w yjazdach krajoznaw czych częś ciej w ykorzystyw ana jest kolej ze w zględu na m niejsze koszty p rze jazdu).
4. A N A L IZ A SZCZEGÓŁOW A W Y JA Z D Ó W
W badanym 1988 r. m ieszkańcy Łodzi odbyli 4964 w yjazdy wyciecz kow e zarejestro w ane w PZU. Celem w ycieczek było 619 miejscowości oraz 26 regionów.
O p rzestrzennym zróżnicow aniu tego zjaw iska św iadczy liczba odw ie dzonych m iejscowości w poszczególnych w ojew ództw ach. W większości
¡\PKPi autokar W 3,8%
Autokar 84,1%
R ys. 6. Struktura u ż y ty c h śro d k ó w lo k o m o cji w g w o je w ó d z tw J — PKP,- 2 — PKP i autokar* 3 — a u to k a rj 4 — pieszo
D e ssin 6. La structure d e s m o y e n s de transp ort u tilis e s se lo n le s v o iv o d ie s 1 — chem ins de fe rj 2 — chem ins de fer et a u to c arj 3 — autocar? 4 — ro u te & pled
są to m iejscowości tu rysty czn e (krajoznaw cze, w ypoczynkow e oraz k ra- joznaw czo-wypoczynkowe) o znaczeniu m iędzynarodow ym , krajow ym bądź regionalnym , zlokalizow ane na teren ie atrak cy jn y ch , dobrze z n a nych regionów turystyczno-w ypoczynkow ych Polski bądź punktow o roz m ieszczone poza nim i (M i 1 e s k a 1963).
w trzech w ojew ództw ach: sieradzkim , piotrkow skim , now osądeckim (od powiednio 53, 50, 33 miejscowości).
W dziewięciu w ojew ództw ach zostało odwiedzonych od 20 do 30 m ie j scowości: w kieleckim 28, w bielskim i bydgoskim po 24, w katow ickim , łódzkim, pilskim po 22, w suw alskim 21, w w ałbrzyskim 20.
Miejscowości w liczbie od 10 do 20 były obiektem zainteresow ania łodzian w 17 w ojew ództw ach (od 10 w elbląskim , 11 w w arszaw skim , 13 w gdańskim , 14 w konińskim , 16 w kaliskim , 17 w gorzow skim do 19 w koszalińskim , skierniew ickim i płockim).
W 21 w ojew ództw ach odwiedzono od 2 miejscowości, np. w w oje w ództw ie chełm skim , do 9 w opolskim i radom skim .
Na 49 m iast w ojew ódzkich m ieszkańcy Łodzi odwiedzili 45. Z kom pletnym brakiem zainteresow ania spotkały się: Biała Podlaska, C iecha nów, Łom ża i Siedlce.
Udział uczestników p rzybyłych do m iast w ojew ódzkich w ogólnej liczbie przybyłych do w ojew ództw a jest bardzo zróżnicow any i w aha się od powyżej 90% w w ojew ództw ach: w rocław skim , w arszaw skim , częstochow skim do 0% w w ym ienionych wcześniej czterech m iastach.
Tak w ysoka frekw en cja w W arszaw ie uzasadniona jest w yjazdam i krajoznaw czym i „do stolicy” oraz uczestnictw em w różnych im prezach k u ltu ra ln y c h (np. w ystaw a, teatr), do W rocław ia łodzianie jeżdżą oglą dać „Panoram ę R acław icką”, n atom iast duża frekw encja w Częstocho wie spowodow ana jest udziałem łodzian w pieszej pielgrzym ce na Jasn ą Górę.
Ogółem m iasta w ojewódzkie p rzy jęły 42 628 osób, czyli ponad 25%
w szystkich zarejestrow any ch uczestników w yjazdów wycieczkow ych
(tab. II, rys. 7).
A naliza szczegółowa zebranych m ateriałów pozwoliła wskazać k o n k retn e miejscowości i regiony n ajch ętn iej odw iedzane przez łodzian. Ze w zględu na liczbę wycieczkowiczów zostały one sklasyfikow ane w 6 przedziałach. I tak: do 100 osób odwiedziło 450 m iejscowości (20 661 uczestników , co stanow iło 12,3% w szystkich w yjeżdżających). Średnio na jedną miejscowość przypada w tej grupie 45,9 osoby. M iejscowości te rozrzucone są na teren ie całego k raju , np. Rzgów, Sm ardzew (woj. łódz kie), Poddębice, Jeziorsko (woj. sieradzkie), Brzeziny, Raw a M azowie cka (woj. skierniew ickie), Radom sko (woj. piotrkow skie), P ruszków (woj. w arszaw skie), T leń (woj. bydgoskie), P u c k (woj. gdańskie), W o lin (woj. szczecińskie), itd.
W 127 m iejscow ościach przebyw ało od 100 do 500 odw iedzających. Łącznie w yjechało tam 36 902 uczestników (21,8%). Średnio w jednej m iejscowości było 290,5 osób. Podobnie jak w pierw szym przypadku, miejscowości te zn ajd u ją się na obszarze całej Polski, lecz głów nie na
R ys. 7. W y ja z d y w y c ie c z k o w e do mias* w o je w ó d z k ic h oraz p o z o sta ły c h m ie js c o w o ś c i w o je w ó d ztw a
1 — udział % m iasta w o jew ódzkiego w ogó ln ej liczbie w y jazd ó w do te g o w ojew ództw a! 2 — u d ział % p o zostałych m iejscow ości w ojew ództw a w ogólnej liczbie w yjazdów do tego w ojew ództw a Dc'ssin 7. Les d éparts en e x cu r s io n dans la ca p ita le et le s au tres v ille s de la v o îv o d ie 1 — la p a rtic ip a tio n (en %) de la c a p ita le de la v o îv o d ie au n om bre to ta l des d é p a rts fa its dans la v o lv o d ies; 2 — la p a rtic ip a tio n s des a u tre s lo c a lité s de la v o îv o d ie au nom bre to ta l des d é p a rts dans
la v o îv o d ie
terenie w ojew ództw najliczniej odwiedzanych, np. K onstantynów Ł ódz ki, Głowno, Skierniew ice, Przedbórz, K am pinos, Burzenin, Ślesin, Tum, Szklarska Poręba, Kłodzko, Istebna, Szczawnica, Nałęczów, K órnik, Ro- galin, Biskupin, Giżycko, M albork, Ja sta rn ia , Ustka, Św inoujście. Z n a cznie m niej, ponieważ tylko 29 miejscowości, odwiedziło od 500 do 1000 wycieczkowiczów z Łodzi. Było ich łącznie 19 059 (11,3%), co daje śre
dnią statystyczną na jedną miejscowość ponad sześćset pięćdziesiąt osób (657,2). Jako przykład mogą posłużyć m iasta i miejscowości: Bielsko- -Biała, Ciechocinek, Gołuchów, G rotniki, Jelen ia Góra, K azim ierz D ol ny, Łęczyca, Kołobrzeg, Oświęcim, Sielpia W ielka.
W grupie czw artej, od 1000 do 5000 odw iedzających, znalazły się 32 miejscowości, do który ch w sum ie w yjechało 62 086 osób (36,8%), a każdą z tych m iejscowości odwiedziło średnio po 1940,1 osób. W g ru pie tej znalazły się miejscowości z frekw encją przekraczającą 2000 ło dzian. Są to: G dańsk, K raków , Łowicz, Nieborów, Żelazowa Wola, Li- cheń, Poznań, Sieradz, Sulejów , W rocław, Zakopane, Bory Tucholskie. Do g ru py tej należy rów nież Łódź, k tó ra była terenem licznych w ycie czek zorganizow anych, a liczba ich uczestników przekroczyła w om a w ianym roku 2 tys. osób.
Od 5000 do 10 000 uczestników było w Częstochowie (7144 osoby) oraz w Puszczy Noteckiej, odwiedzonej przez 7640 osób zbierających ru n o leśne, co w sum ie stanow iło 8,7% uczestników ogółem.
N ajchętniej odw iedzanym przez łodzian m iastem była W arszawa. W yjechało do niej 15 336 osób (9,1%). T aka frekw encja spowodow ana jest niew ątpliw ie w aloram i tu ry sty czn y m i i k u ltu ra ln y m i, funkcją sto łeczną oraz dogodną dostępnością kom u nik acyjną tego m iasta.
Ogólnie można powiedzieć, że zasięg p rzestrzenny zarejestrow anych w yjazdów w ycieczkow ych dotyczy obszaru całej Polski.
Je d n ak po przeanalizow aniu m apy znajom ości k ra ju w śród m ie szkańców Łodzi (rys. 8) m ożna w yraźnie wskazać regiony preferow ane przez łodzian. Są to: Polska środkow a o b ejm ująca w ojew ództw a sąsie dnie, region nadm orski, region górski (Sudetów , K arpat) z przew agą obszarów karpackich, region wielkopolski o dużych obszarach leśnych.
PoEa tym znaczną frekw encją cieszą się duże m iasta Polski środko w ej i zachodniej, dysponujące in teresu jący m i w aloram i antropogeni cznymi.
Zaskakująco m ała jest frek w en cja łodzian na teren ach Polski wscho dniej oraz na obszarze w ojew ództw : leszczyńskiego, legnickiego, w ro cławskiego, opolskiego, zielonogórskiego, szczególnie w ko nfro n tacji z bogatym i zasobam i środow iskow ym i, historycznym i czy religijnym i tych obszarów.
T ereny najczęściej odw iedzane przez łodzian tw orzą na terenie P o l ski w yraźn y pas przebiegający z północy na południe, ze szczególnym rozszerzeniem na obszarach Polski środkow ej.
M ieszkańcy dużego m iasta, w tym przy p ad ku Łodzi, w zakresie usług turystyczn ych k o rzystają w znacznym stopniu z propozycji biu r tu ry stycznych oraz zakładow ych służb socjalnych.
po-Wtadysl-jwcwo D a r t ó w n k \ • ÿ t / / ’ • H i l f t / • N T o r u ń / - — r ' \ V / • - ™ S • < & î C À • \
üfJrV ;
Jv-V • " v r ? *S. • 'm ¿,-ywar5J|tfiV J ’ • . . / > y » ' - * . - U n i e j ó w ; « » : . U , . >t ; , v
U - O A | 3j W ^ j f e r >
• • • S
I
y
• i
w
*JPfW N~V^>
t ^
A
Ą
y
•3 k i j . O r /
. >
v -®-
•? . Tl*‘ r • .
. i
•
<
V $
V k
• V. . • /
; • * ! / / 100 • 100 500 • 500 10C0 O 1000 5 000 " " 5000 10000 =~ 10 OCC osóbRys. 8. M apa zn a jo m o ści kraju w śród m ieszk a ń c ó w Łodzi A — m apa o d w iedzanych m iejscow ości; B — m apa o d w iedzanych regionów
I — B eskid S ądecki; 2 — B eskid Ż y w iecki; 3 — Bieszczady} 4 — Bory Tucholskie? 5 — G orce; 6 — Góry B ystrzyckie; 7 — G óry Stołow e; 8 — G óry Ś w ięto k rzy sk ie; 9 — Jezio ro G opło; 10 — Jez io ro W ąsoszei
II — Ju ra K rak ow sko-C zęstochow ska; 12 — K arkonosze; 13 — K otlina K łodzka; 14 — la sy k ie le ck ie ;
15 — la sy w ielu ń sk ie; 16 — la sy zielo n o g ó rsk iej 17 — O raw a; 18 — P ien in y ; 19 — Puszcza K am pinow ska;
20 — Puszcza Notecka» 21 — Puszcza P iska; 22 — Puszcza R zepińska; 23 — R oztocze; 24 — T a try ;
25 — w ielk ie jezio ra m azu rsk ie; 26 — Zalew S ulejow ski
D e ssin 8. La ca rte p ré sen ta n t la c o n n a iss a n c e du p a y s par le s h ab itan ts d e Łódź A — La c arte des lo c a lité s v is ité e s ; B — La c arte des ré g io n s v is ité e s
1 — le Beskide de N ow y Sącz; 2 — le B eskide de Ż yw iec; 4 — les Bieszczades» 4 — les F o rêts de T u chola; 5 — les M o n tag n es de G orce; 6 — l e i M ontagne* de B ystrzyca; 7 — les M o n tag n es Stołow e;
m ysłowość łódzkich organizatorów tu ry sty k i jest stan d ard o w a i nie w ystarczająca by poznać najciekaw sze zakątki naszego k raju . Z drugiej strony m ożna pokusić się o stw ierdzenie, iż społeczeństwo łódzkie nie jest zbyt w ym agające w zakresie tu ry sty k i poznawczej.
Nie sposób w tym m iejscu pom inąć czynnik ekonom iczny, k tóry jest bardzo w ażny i często ograniczający w y jazdy turystyczne. Można n aw et zaryzykow ać tezę, iż zasięg i częstotliw ość w yjazdów w ycieczko
w ych świadczy o zamożności społeczeństwa.
Nie bez znaczenia pozostają rów nież: k u ltu ra w ypoczynku, chęć po znania, jak i pew ne przyzw yczajenia czy naw yki danego społeczeń stwa.
Tak opracow ane m ateriały pozwoliły określić wielkość oraz zasięg przestrzenny w yjazdów wycieczkow ych m ieszkańców Łodzi, jednego z w ielkich m iast Polski, m iasta k tó re jed nak ze w zględu na sw oją h i storię, funkcję ekonomiczną, a nade w szystko swoich m ieszkańców, nie jest typow ym p rzykładem wielkiego m iasta Polski.
5. W N IO SK I
W yjazdy wycieczkowe m ieszkańców Łodzi w ykazują i potw ierdzają zarazem cechy ch arakterystyczn e dla ru c h u wycieczkowego w ogóle.
Głów ną cechą w ycieczkow ania jest sezonowość. G łów nym i organiza toram i tych w yjazdów w Polsce są szkoły i zakłady pracy (z większym udziałem szkół w kw ietniu, m aju, czerw cu oraz w rześniu i październi ku, a zakładów pracy w okresie m iesięcy letnich — w akacje).
Najczęściej używ any do przem ieszczania się środek lokom ocji to autokar, w m niejszym stopniu kolej.
Biorąc pod uw agę cel w yjazdu, zasięg przestrzenny, długość pobytu, organizatorów oraz środek lokomocji można w yróżnić kilka m odeli w y cieczek, zaczynając od najbliższej okolicy:
1. Piesze wycieczki po Łodzi oraz w strefę podm iejską, organizow a ne głównie przez szkoły dla swoich uczniów.
2. Jedno- lub dw udniow e w yjazdy autokarow e lu b kolejow e w n a j bliższą okolicę do miejscowości atra k cy jn y c h turystycznie, organizow a ne przez szkoły (głównie) i zakłady pracy.
8 — les M o n tag n es de Św ięty K rzyż; 9 — le lac de G opło; 10 — le la c de W ąsosze; 11 — le J u ra d e C raco v ie et C zęstochow a; 12 — les M o n tag n es de K arkonosze; 13 — la V a llé e de K łodzko; 14 — les
fo rêts de K ielce; 15 — les fo rê ts de W ieluń? 16 — les fo rêts de Z ielona G ó ra; 17 — la Région
d 'O ra w a ; 18 — les M o n tag n es de P ieniny; 19 — la F o rê t de K am pinos; 20 — la F o rêt de N o teć;
21 — la F o rêt de Pisz; 22 — la F o rêt de R zepin; 23 — la R égion de R oztocze; 24 — les M o n tag n es de T atra; 25 — les g rands lacs de M azurie; 26 — la S ubm ersion aux en v iro n s de Sulejów
3. Jedno- lu b dw udniow e w yjazdy autokarow e na grzyby, organi zowane niem al w yłącznie przez zakłady pracy.
4. K ilkudniow e (3, 4, 5) krajoznaw cze w ycieczki autokarow e po d ej m ow ane w celu poznania szczególnych w alorów antropogenicznych czy przyrodniczych m iejscowości lub obszarów znacznie oddalonych od Ł o dzi (region nadm orski, obszary górskie).
5. Piesze lub autokarow e pielgrzym ki do m iejscowości zw iązanych z k u ltem religijnym .
M apa zasięgu terytorialn eg o w yjazdów w ycieczkow ych m ieszkańców Łodzi wg stre f odległościowych dowodzi, iż 51,8% ich uczestników od było w yjazdy w stre fie oddalonej do 150 km od Łodzi (przynależność w ojew ództw do danej stre fy została dokonana na podstaw ie odległości m iasta wojewódzkiego od Łodzi). P o tw ierdza to najw iększą frekw encję łodzian w w ojew ództw ach sąsiadujących z w ojew ództw em łódzkim.
W strefie od 150 do 300 km znalazło się n ajm n iej uczestników — 21,9%. J e st to tzw. stre fa w ew nętrzna, stosunkow o uboga w w alory przyrodnicze.
N atom iast w odległości 300—450 km od Łodzi (w stre fie zew nętrznej) przebyw ało aż 26,3% wycieczkowiczów. O takiej frekw encji zadecydo w ała przynależność do tej stre fy terenów szczególnie atrak cy jn y ch , po łożonych na w ybrzeżu m orskim , jak rów nież w K arp atach oraz Su de tach (tab. III, rys. 9).
T a b e l a III
Z a sięg p r zestrz en n y w y ja z d ó w w y c ie c z k o w y c h m ieszk a ń c ó w Łodzi w 1988 r. w g stref o d le g ło ś c io w y c h
L 'étend ue territo ria le d es d éparts en e x cu rs io n d e s hab itan ts d e Łódź e n 1988 se lo n le s z o n e s d 'ë lo ig n em en t S trefy o d le g ło ś c i od Łodzi w km W ie lk o ś ć w y ja z d ó w w lic zb a ch b e z w zg lę d n y ch w °/o D o 100 42 652 25,2 100— 150 45 080 26,7 150— 200 10 047 5,9 200—250 14 075 8,3 250— 300 12 202 7,2 300— 350 18 888 11,2 350— 400 14 148 8,3 400— 450 11 736 6,9 2 r <5 d ! o: O p raco w an ie w łasn e.
! P
AA - 5 1 ,8 % 1S0 C -2 1 ,9 % 300 B -2 6 ,3 % 500km
500 km
Rys. 9. S trefy in te n s y w n o ś c i w y ja z d ó w w y c ie c z k o w y c h m iesz k a ń c ó w Łodzi A — strefa środkow a — n ajin te n sy w n ie jszy c h w yjazdów w y cieczkow ych (do 150 km )i B — s tre fa ze w n ętrzn a — in ten sy w n y ch w yjazdów w ycieczkow ych (300—<50 km )i C — stre fa w ew nętrzna — słabo
in ten sy w n y ch w yjazdów w ycieczkow ych (150—300 km)
D essin 9. Les zo n es de l'in te n s ité d es départs en ex cu rsio n d e s h ab itan ts d e Łódź A — la zone c e n tra le des d é p a rts en e x cu rsio n le s plus in ten sifs (ju sq u 'a u x 150 km .)j 6 — la zone
e x té rie u re des d é p a rts en ex cu rsio n in ten sifs (de 300 à 450 k m .); C — la zone in té rie u re des d é p arts
en ex cu rsio n peu in ten sifs (de 150 À 300 km.)
PIŚM IEN N IC TW O
G a j d z i k B., 1973, W y c i e c z k i a u t o k a r o w e m i e s z k a ń c ó w w i e l k i c h m i a s t p o l s k ic h , „ B iu letyn In fo rm a cy jn y IT", z. 2.
M i l e s k a M. I., 1963, R e g i o n y t u r y s t y c z n e P o ls k i, „P race G eograficzn e" , nr 3.
Mgr Jolanta K ostrzew a W p ły n ęło :
Z akład G eografii M iast i T uryzm u 31 sty c zn ia 1991 r.
In sty tu t G eo g ra fii E k on om iczn ej i O rg a n iza cji P rzestrzen i U n iw er sy te t Łódzki al. K o ściu szk i 21 90-418 Łódź
R ÉSUM É
L'une d e s form es du r ep o s d e s h a b ita n ts de g r a n d es v ille s in flu en ça n t la r ég én éra tio n d es fo r ce s p s y c h iq u e s et p h y siq u es son t le s d ép arts en ex cu rsio n .
Parmi le s 16 v ille s et a g g lo m ér a tio n s p o lo n a is e s , Łódź s'e st tr o u v é e en d e u x iè m e lieu , d e v a n t le C entre In du striel de la H au te S ilé s ie , C ra co v ie, V a r s o v ie et P osn an ie, en tant q u ’ex p o rta teu r d es e x cu rs io n s en au tocar (G a j d z i k 1973).
Le m an q u e d es é la b o ra tio n s d é ta illé e s , con cern an t le rep o s d es h a b ita n ts de gra n d es v ille s , con trib uan t à l'a c q u isitio n d e s c o n n a iss a n c e s , a in sp iré l ’auteur d'entam er les r ech erch es dan s c e d o m a in e sur le terrain de Łódź.
Le tra v a il a pour o b je c tif la d éterm in a tio n d e l'é ten d u e s p a tia le du rep os in stru ctif d es h ab itan ts de Łódź sur le terrain de la P o lo g n e. D an s c e but, on s'e st se r v i de p o lic e s d 'a ssu ren ce d e l'E ta b lissem en t N a tio n a l d e s A ssu r a n c e s.
En 1988, on y a a ssu ré c o n tre le s a c c id e n ts 168 828 e x c u r s io n n iste s, c e qui é g a la it 19,83% du to ta l d e s h a b ita n ts d e Łódź.
Les d ép arts e n e x cu r s io n d e c e u x -c i dém on tren t et con firm en t en m êm e tem p s le s traits c a ra ctéristiq u es du m o u v e m en t d 'ex cu rsio n en g é n éra l. C 'est le ca ra ctère sa iso n n ie r qui e s t le trait p rin cip a l d e ce m o u v em en t: d e u x sa iso n s fa v o r isen t l ’o rg a n isa tio n d es e x cu r s io n s — c e lle du prin tem p s tardif (mai et juin) et c e lle du débu t d e l ’au tom n e (sep tem b re et octob re). 50% d e to u s le s e x c u r s io n n iste s so n t partis en c e tem p s-là .
C e so n t a v a n t tou t le s é c o le s (33%) et le s e n trep rises (52%) qui o rg a n isen t le s e x cu rs io n s. La p a rticip a tio n d e s é c o le s e s t p lu s gran d e p en d a n t le s d e u x sa iso n s c ité e s , c e lle d e s e n trep rises e s t p lu s g ra n d e p en d an t le s m o is d 'été (les v a c a n c e s ).
Pour s e d ép la cer, on se ser t le p lu s s o u v e n t d ’un au to ca r (84%), p lu s rarem en t on c h o isit le s ch em in s d e fer. U n e partie m inim e d e s e x c u r s io n n is te s (3,2%) parcourt le p a y s à pied.
En 1988, an d 'a n a ly se, le s h a b ita n ts de Łódź ont fait 4964 départs d ’e x cu rsio n , pour v isite r 619 v ille s e t lo c a lité s e t 26 r ég io n s (d essin 8). Ils ont parcouru to u tes le s v o ïv o d ie s de la P o lo g n e. C ep en d a n t on s'in té re ssa it d'u n e fa ço n in é g a le aux d iffé re n te s r ég io n s du p a y s.
L 'a n a ly se d é ta illé e a p erm is d'ind iq uer le s r ég io n s p r é fér ée s d e s h ab itan ts de Łódź. C e sont: la P o lo g n e c en tr a le com p ren an t le s v o ïv o d ie s a v o isin a n te s de Łódź, la r ég io n m aritim e, c e lle d e m o n ta g n e (les S u d ètes, le s K arp ates) a v e c la p rép o n d éra n ce d e s K arp ates, la r ég io n d e la G rande P o lo g n e, a u x gran d s terrain s fo restiers, le s v ille s d e la P o lo g n e ce n tra le et o u est, d isp o sa n t de v a leu rs a n th ro p o g én iq u es.
S u rp renan te e st l'o m iss io n d e s terrain s e s t d e la P o lo g n e et d e s v o ïv o d ie s de L eszno, L egn ica, W ro cła w , O p o le, Z ielo n a G óra. Pourtant le s r ég io n s c ité e s d isp o sen t d e b ea u co u p d e c u r io sité s d e m ilieu , h isto r iq u es ou r e lig ie u s e s .
Les terrain s v is ité s le p lu s so u v e n t par le s hab itan ts de Łódź co n stitu e n t u n e raie tra v ersa n t le territoire d e la P o lo g n e du N ord v e rs le Sud s'é la r g issa n t au c en tre du p ays.
Les h ab itan ts d'u ne g ra n d e v ille , et c 'e st le ca s d e Łódź, p ro fiten t dan s u n e g ra n d e m esure, s'il s'a g it de s e r v ic e s to u ristiq u es, d e p ro p o sitio n s d es a g e n c e s d e v o y a g e s et d e s e r v ic e s s o c ia u x d e s en trep rises.
Les r ec h e rc h e s fa ites n o u s au to risen t à co n sta ter q u e l'offre et l'in g é n io sité d e s o rg a n isa teu rs du tou rism e à Łódź so n t in su ffis a n te s et sa n s o r ig in a lité et n ’assu ren t
pas la p o s sib ilité d e v o ir to u s le s c o in s in té re ssa n ts d e n o tre p ays. O n est ten té, d'au tre part, de dire q u e la s o c ié té d e Łódź n 'est pas très e x ig e a n te en c e qui co n c er n e le to u rism e in stru ctif.
O n n e p eu t pas n é g lig e r le fa cteu r é co n o m iq u e qui e st très im p ortan t et qui b orn e s o u v e n t le s d éparts to u ristiq u es. On p eut a u ssi a v a n c e r u n e th è s e q u e l'éten d u e et la fréq u en ce d e s d éparts en e x c u r s io n tém o ig n en t d e l'a isa n c e de la so c ié té . La cu ltu re du rep os, le d ésir de s'instruire, cer ta in s h a b itu d es et u s a g e s do la s o c ié té ont a u ssi d e l'im portan ce.
T raduit par Lucjan K o w a lsk i
SU M M AR Y
O n e of recrea tio n form s for b ig c ity d w eller s a llo w in g to r e g e n e ra te p s y c h ic and p h y sica l stren gth are e x p lo ra to r y trips.
From am on g 1C P o lish c itie s and a g g lo m er a tio n s, Łódź — as an ex p o rter of co a ch tou rs ranked se c o n d in 1967 after th e U p per S ilie sia n In d u strial R egion o u tp a cin g C racow , W a rsa w , P ozn ań (G a j d z i k 1973).
Lack of d e ta ile d stu d ie s on ex p lo ra to r y recrea tio n am on g b ig c ity d w elle r s in th e P o lish litera tu re b ec a m e an in sp ira tio n for th e stu d ie s in th is field on th e area of Łódź.
T h e p r e se n t s tu d y is, th u s, an attem p t to a s s e s s a sp a tia l c o v e r a g e of e x p lo ra to r y trips o f Łódź r esid en ts in P olan d b a sin g on in su ra n ce p o lic ie s issu ed b y th e S ta te In su ran ce C om pany.
T he to ta l of 168,828 p articip an ts of o u t-g o in g trip s w e re in su red in that co m p a n y in 1988, w h ic h a c co u n te d for 19.83% of th e to ta l nu m ber of Łódź in h ab itan ts.
Su ch e x p lo ra to r y trip s m ade b y th e in h a b ita n ts of Łódź d isp la y and a lso confirm ch a ra cteristic fe a tu re s of th e e x c u rs io n traffic in g e n e ra l. T h e m ain fea tu re of ex p lo ra to r y trips is th eir s e a s o n a lity (tw o e x c u rsio n se a so n s: th e la te sp rin g se a so n in M a y and Jun e, and th e e a r ly autu m n se a s o n in S ep tem b er and O ctob er, during w h ich o v er 50% of all ta k in g part in th e s e trip left th e c ity of Łódź).
T he m ain org a n izers of th e trips are sc h o o ls (33% of all) and w ork e s ta b lis h m en ts (52%), w ith a b ig g e r num ber of e x c u r s io n s org a n ized b y sc h o o ls in th e a b o v e m en tio n ed tw o se a s o n s and b y w ork e sta b lish m e n ts du rin g sum m er m onth s (v a ca tio n s). T he m ost c o m m o n ly u sed m ean s of tran sp ort p r o v e d to be a c o a ch (84%) fo llo w e d b y r a ilw a y s . P articip ants of w a lk in g tou rs c o n stitu te d an in sig n ifica n t part of a ll th o s e e n g a g e d in e x cu rsio n s (3.2%).
In 1988 th e in h a b ita n ts o l Łódź m ad e 4,964 e x p lo ra to r y trip s r eg iste re d in th e S ta te In su ran ce C o m p a n y to 619 d e stin a tio n p la c e s and 26 r eg io n s (Fig. 8).
D u rin g th eir e x c u r s io n s th e y v is ite d a ll th e a d m in istra tiv e p r o v in c e s o f P olan d. H o w e v e r , th eir in terest in d ifferen t r eg io n s of th e c o u n try ten d ed to differ.
A d e ta ile d a n a ly s is a llo w e d to d eterm in e e x p lic itly th e r eg io n s preferred b y Łódź in h ab itants. T h e se are: C entral P olan d e n c o m p a ssin g n e ig h b o u r in g a d m in istra tiv e p ro v in ces; th e B altic coast! th e m ou n tain r eg io n s (the S u d etes, th e C arpathians) w ith p red o m in a n ce of C arpath ian areas; C en tra l-W estern P olan d w ith its la rg e
w o o d ed areasi to w n s of C entral and W e stern P olan d w ith th eir in te restin g a n th ro p o g e n ic a ttraction s.
T h ere w a s record ed a su rp risin g ly sm all nu m ber of e x cu rs io n s to Eastern Polan d and to the a d m in istra tiv e p r o v in c es of L eszno, L egnica, W ro cla w , O p ole, Z ielo n a G óra e s p e c ia lly sin c e th e y p o s s e s s rich natu ral, h isto rica l, or r e lig io u s attraction s.
The areas m ost fr eq u e n tly v is ite d b y Łódź in h ab itan ts form a d istin ct b elt on th e area of Polan d p a ssin g from th e north to th e so u th With its su b stan tial w id en in g in C entral P olan d.
T he in h ab itan ts of th e la rg e c ity , in this c a se of Łódź, a v a il th e m se lv e s, to a la rg e e x ten t, of s e r v ic e s offered by tra v el a g e n c ie s and s o c io -w e lfa r e d ep artm en ts of w o rk esta b lish m e n ts. T he stu d ies in q u es tio n in d ica te that th e o ffer and in g e n u ity of tou rism org a n izers in Łódź is q u ite lim ited and it d o e s not a llo w to g et acq u ain ted w ith th e m ost a ttr a c tiv e p la c es in P olan d. On the oth er hand, on e m ight v e n tu r e sa y in g that Łódź in h ab itan ts are not too d em a n d in g in th e field of e x p lo ra to r y tourism .
W e sh o u ld not om it h ere th e e co n o m ic factor, w h ich is v e r y im portant for tou rist trips o ften a c tin g as a m ajor con strain t. A th e sis m igh t be a d v a n ced that th e c o v e r a g e and freq u en cy of e x p lo ra to r y trips are a te stim o n y of th e so c ie ty 's w ea lth . E qu ally im portant are also: cu ltu re of recreation , d e sir e to e x p lo re the u n k n o w n , and so m e h ab its of a g iv e n so c ie ty .
