Sprawozdanie z konferencji "Obcokrajowców uczenie Polski", Kraków 29 czerwca 1999

Alicja Skalska

Sprawozdanie z konferencji

"Obcokrajowców uczenie Polski",

Kraków 29 czerwca 1999

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 12,

119-123

K SZTA ŁC EN IE PO LO NISTYCZNE CUDZOZIEM CÓ W 12, 2002

SPRAWOZDANIA

A licja S k a lsk a

S P R A W O Z D A N IE Z K O N F E R E N C JI „ O B C O K R A J O W C Ó W U C Z E N IE P O L S K I” - K R A K Ó W , 29 C Z E R W C A 1999

W d n iu 29 czerw ca 1999 r. od b y ła się w In sty tu cie P o lo n ijn y m w K ra k o w ie k o n fe re n c ja p o św ię c o n a k o n cep cji tzw . „ stu d ió w p o ls k ic h ” w k o n te k śc ie ro z w o ju ed u k ac ji m ię d z y n aro d o w ej we w sp ó łczesn y m świecie. K o n fe re n c ja o b e jm o w a ła, j a k to m o ż n a było w y czy tać z zap o w ie d z i, d w ie sesje p le n a rn e i d w a pan ele.

P ie rw sz a sesja p le n a rn a o b e jm o w a ła z a g a d n ie n ia o g ó ln e , s k u p ia ją c e się w o k ó ł n o w e g o w y z w a n ia c z a su , tj. „ s tu d ió w p o ls k ic h ” j a k o p ro b le m u te o re ty c zn e g o i p ra k ty c z n e g o . N iezm iern ie ciek aw y b y ł d la słu ch aczy w y k ła d p ro f. M io d u n k i, S tu d ia p o lskie ja k o now a f o r m a k szta łc e n ia c u d zo zie m có w , k tó ry z a p re z e n to w a ł k o n c ep c ję ju ż w y p ra c o w a n ą i p ra k ty k o w a n ą p rz e z ja k iś czas w K ra k o w ie . P ro fe so r M io d u n k a p rz y p o m n ia ł zm ie n iając ą się s ta ty sty k ę i m o ty w a c ję z a in te re s o w a ń stu d ia m i w In sty tu c ie P o lo n ijn y m . W la ta c h o siem d ziesiąty ch p rz e w a ż a ją c ą część stan o w ili słu ch acze p rz y g o to w u ją c y się d o stu d ió w w P o lsce, w la ta c h dziew ięćd ziesiąty ch - ję z y k i k u ltu r a p o ls k a s ta n o w ią w a rto ś ć s a m o istn ą - ty lk o 2 0 % słu ch a c z y w y b ie ra się n a s tu d ia w Polsce. W la ta c h dziew ięćd ziesiąty ch p o k a ź n ą część słu ch aczy s ta n o w ią stu d en c i z a c h o d n io e u ro p e js k ic h slaw isty k , a w ięc o k o ło 5 0 % słu ch aczy to stu d en c i z a a w a n so w a n i ję z y k o w o . O b ecn ie w K ra k o w ie d o m in u ją o so b y b ard ziej z a a w a n so w a n e w iekiem i d o św iad czen iem in te le k tu a ln y m , 6 0 -7 0 % słu ch aczy s ta n o w ią a b so lw en ci stu d ió w lu b stu d e n c i p o k ilk u se m e stra c h n a u k i. W In s ty tu c ie w 1991 r. w p ro w a d z o n o ta k ie p rz e d m io ty j a k so cjo lo g ia, z a g a d n ie n ia ek o n o m iczn e, h isto ria , n a to m ia st o d r o k u 1994 system p u n k to w y i w y b ó r p rz e d m io tó w p rzez s tu d e n tó w . S tu d e n c i, b y z a k o ń c z y ć z su k cesem k u rs, m u s z ą u z y sk a ć 24 p u n k ty . O p ró c z zajęć ję z y k o w y c h (o b lig a to ry jn ie 1/3 k u rs u ), p rz e d m io te m o b o w ią z k o w y m je s t W p ro w a d ze n ie do h is to rii

120 Alicja Skalska

P o ls k i (p a n o ra m a ). S łu c h a c ze m a ją ro z m a ite m o n o g ra fic z n e p ro p o z y c je

p ro g ra m o w e , ta k ie ja k np . p ro b le m y e m ig racji, P o lsk a w dobie k o m u n izm u ,

H isto ria d o b y rozbiorów , etc. P rac o w n ic y p ro p o n u ją te ż in n e k u rs y m o n o ­

g ra fic z n e (lista je s t z m ie n n a), ta k ie j a k n p . M a tk a -P o lk a c zy bizn esw o m a n , film , te a tr (tu: n ie ty lk o w ied za o te a trz e , ale ta k ż e p rzy g o to w y w a n ie sp e k ta k li) i w ielu in n y ch .

P ro fe so r J. K o w a lik o w a w referacie S tu d ia po lskie — p ro b lem y m odelow ania

d y d a k ty k i, m ó w iła o czekającej n a s w nied alek iej przy szło ści sta n d a ry z a c ji

b a d a n ia o siąg n ięć z j. p o lsk ie g o i o p ro b le m ie w łą cz e n ia „ s tu d ió w p o ls k ic h ” w sy stem p o lsk ie g o s zk o ln ictw a w yższego, ja k o stu d ió w lic e n cja c k ic h lub p o d y p lo m o w y c h . W a ż n ą k w estią, w y m a g ając ą w p o szc z eg ó ln y ch u c ze ln ia c h rozstrzygnięć, je st zag ad n ien ie um iejscow ienia „ stu d ió w p o lsk ic h ” w s tru k tu rz e u czeln i - w ra m a c h stu d ió w m ię d z y n aro d o w y ch , e u ro p e isty k i, p o lo n is ty k i czy w w y sp e c ja liz o w a n y c h p la c ó w k a c h . K lu c z o w y m z a g a d n ie n ie m je s t w y p ra c o w a n ie k o n c ep c ji ta k ic h s tu d ió w , sta n d a rd o w e j d la p o lsk ie g o system u e d u k ac ji, lista p rz e d m io tó w o b lig a to ry jn y c h i fa k u lta ty w n y c h o ra z p ro b le m w łą cz e n ia w y k ła d ó w w ję z y k ac h o b cy ch . W id a ć, że re p re z e n ta n c i K ra k o w a b a rd z o tw ó rc z o i p e rsp ek ty w ic z n ie m y ślą o p ro b le m ie „ stu d ió w p o ls k ic h ” i s ta r a ją się k re o w a ć rzeczyw istość.

O d p o w ie d z ią n ie ja k o n a n ie k tó r e z p y ta ń p ro f . K o w a lik o w e j były u w a g i w referacie E lżb iety S ajen czu k , k tó r a , p o d łu g im przecież stażu le k to rs k im w ró ż n y c h s tro n a c h św iata , stw ierd ziła, że p la c ó w k a m i p rz y g o ­ to w a n y m i ju ż d o p ro w a d z e n ia „ stu d ió w p o lsk ic h ” są k ra jo w e p la c ó w k i n a u c z a ją c e ję z y k a i k u ltu r y po lsk iej. P o r a n n ą sesję p le n a rn ą z a m k n ę ła sw o im re fe ra te m U w agi w spraw ie p ro g ra m u stu d ió w p o lsk ic h z p e rsp e k ­

ty w y le k to ra gościnnego n a sz a k o le ż a n k a E lżb ie ta S a je n c zu k , z w ra ca ją c

u w a g ę n a to , że w p ro g ra m ie stu d ió w „ n au czy ciele P o ls k i” p o w in n i się zm ierzy ć z istn iejący m s tereo ty p em P o la k a - n eg aty w n y m lu b o b o ję tn y m . J e j p o s tu la te m je s t w ręcz w p ro w a d ze n ie zajęć n a te n te m a t. In n y p ro b le m to z a g a d n ie n ie n aszeg o k lie n ta - czło w iek a p o lsk ieg o p o c h o d ze n ia . A u to ­ r k a p rz y to c z y ła o k re ś le n ie p o lo n is ty k i (szw ed zk iej) p rz e z je j s tu d e n tó w ja k o „ s a n k tu a riu m c h o ry c h d u s z ” , p o szu k u ją c y c h le k a rstw a n a sw ój k o m ­ plek s n iższo ści zw iązan y z p o c h o d ze n ie m w p o z o rn ie o tw a rty m i to le r a n ­ cy jn y m sp o łeczeń stw ie s k an d y n a w sk im .

D o św ia d c z e n ia S zkoły L etniej K u ltu ry i J ę z y k a P o lsk ieg o w K ra k o w ie p rz e k a z a ł jej d y re k to r, d r J a ro sła w R o k ic k i. Z je g o a rty k u łe m , p o d o b n ie j a k z re fe ra te m d r W a ld e m a ra M a r ty n iu k a , m o ż e m y się z a p o z n a ć , p o n ie w aż s ą ju ż o p u b lik o w a n e w książce O sw ajanie ch rzą szcza w trzcinie. W swym a rty k u le K ogo u c zy m y , d o k ą d z m ie r za m y W . M a r ty n iu k p o k a z a ł m e to d ę o k re ś la n ia p ro filu d y d a k ty c z n e g o p o szczeg ó ln y ch c zło n k ó w g ru p y , k tó ry p o z w a la n a częścio w ą p rz y n a jm n ie j in d y w id u a liz ac ję z a d a ń w tra k c ie n a u k i g ru p y . A u to r zam ieszcza a d a p to w a n y d o p o lsk ic h w a ru n k ó w k w e stio n a riu sz

d o o k reślan ia p ro filu dyd ak ty czn eg o (stylu uczenia się) słuchaczy i p o d p o w ia d a o d p o w ie d n ie ro d z a je z ad a ń .

Z a ło ż e n ia m i sw ych przy szły ch b a d a ń n a d p ro b le m a m i k o n ta k tu k u ltu r o ­ w ego s tu d e n tó w z a g ran icz n y c h p o d zielił się so cjo lo g , p ro f . J a n u s z M u c h a z U M K w T o r u n iu .

O b ra d y p o p o łu d n io w e o d b y w a ły się w d w ó c h p a n e la c h , a n a stę p n ie w sesji p le n a rn e j. W sesji re g io n a ln e j z o sta ły z a p re z e n to w a n e s tu d ia p o lsk ie w K o re i, S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h , F r a n c ji, W ło sz e c h (L ille i N e a p o l) , B iało ru si (M iń sk ). Z o s ta ł też z a p re z e n to w a n y p ro g r a m s tu d ió w licen cjack ich z ję z y k a p o lsk ie g o ja k o o b c eg o n a u n iw ersy tecie w A rc h a n g ie lsk u . O t r a d y ­ cjach n a u c z a n ia ję z y k a p o lsk ie g o w e W ro c ła w iu m ó w iła p ro f. A n n a D ą b ­ ro w sk a , a jej k o le ż a n k i z U n iw e rsy te tu W ro c ła w sk ie g o o k u rs a c h w o k re sie p o w o je n n y m . Ł ą c z n o ść z cu d zo z ie m c am i, k tó rz y o d b ie ra li sw ą e d u k a c ję w n aszy m k ra ju p rz e d sta w iła n a sz a k o le ż a n k a M a r z e n a K u p c z y k w ra z z d r B o że n ą G o ja w ic z y ń sk ą w refe ra c ie R o la ośro d ka łączn o ści z c u d zo ziem ca m i,

a b so lw e n ta m i p o ls k ic h s z k ó l w y ż s zy c h w p r o m o c ji p o ls k ie g o s z k o ln ic tw a w yższeg o na świecie.

S esja d y d a k ty c z n o -m e to d o lo g ic z n a b y ła ro z p ię ta w o k ó ł k ilk u z ag a d n ie ń : k to je s t n a sz y m k lie n te m i j a k re a g o w a ć n a je g o p o trz e b y , n ie z a p o m in a ją c o „ u cz e n iu P o ls k i” , ja k n a u c z a ć h is to rii i k u ltu ry , ja k ie m iejsce m a tu o b c o w an ie z te k stem literack im , j a k o sw ajać z k o n ta k te m m ię d z y k u ltu ro w y m . P o d sta w o w y p ro b le m - i o ż y w io n a d y sk u sja - w ią za ły się z ty m , że o to c o ra z częściej n a sz słu ch a c z je s t czło w iek iem , k tó re g o in te re su je w y łączn ie szybki i o g ra n ic z o n y k u rs ję z y k o w y , ta k im , k tó ry n ie w ie i n ie ch ce w iedzieć nic n ie ty lk o o naszej k u ltu rz e , a le n a w e t i swojej w łasn ej. T e n m o ty w p rzew ijał się w re feracie d r. P io tra L ew iń sk ieg o i d r M a łg o r z a ty G asz y ń sk iej- M agiery, k tó r a m ó w iła o k u rsa ch d la przy b y w ający ch d o Po lsk i p ra c o w n ik ó w firm z a g ran icz n y c h (d o k tó ry c h le k to rz y m u s z ą p rz y s to so w a ć n ie ty lk o p ro g ra m k u rs u , ale ta k ż e g o d zin y czy d n i, w k tó r y c h b iz n e sm e n i m o g ą się uczyć, m o ż e to b y ć n p . sió d m a ra n o ). In n y d y sk u sy jn y p ro b le m to z a g a d ­ nienie, czy raczej e k sp o n o w a ć treści u n iw e rsaln e , n ie a k c e n tu ją c p o lsk ic h (w idać ta k ą ten d en cję w p o d rę c zn ik ac h ), u czyć ję z y k a w y rażająceg o p ro b le m y w sp ó łczesn eg o ś w ia ta „ g lo b a ln ej w io s k i” (P io tr L ew iń sk i), czy te ż k o n s e k ­ w en tn ie uczyć k u ltu ry i h is to rii w ra m a c h k u rs u ję z y k o w e g o (d r M iro s ła w Jelonkiew icz). W aż n y m p o s tu la te m , k tó ry p a d l w refe ra c ie M . Jelo n k iew ic z a, było z a g a d n ie n ie s tw o rz e n ia k u rs u m u ltim e d ia ln e g o o ra z le k sy k o n u k u ltu r y polskiej d la c u d zo z ie m c ó w w fo rm ie „ k a p s u łe k ” (p ra c e n a d n im , j a k się m o ż n a z o rie n to w a ć , d r M . Jelo n k iew ic z ju ż p ro w a d z i).

C ie k aw y m d w u g ło sem o o b c o w a n iu z te k stem lite ra c k im by ły re fe ra ty ko leżan ek z U n iw e rsy te tu Ł ó d z k ie g o : A n n y O m u leck iej ( T e k s t j a k o źró d ło

w iedzy i em ocji) o ra z d r J o la n ty T a m b o r i d r. R o m u a ld a C u d a k a z U n iw e r­

122 Alicja Skalska

O m u le c k a p o d a ła b a rd z o in te re su jąc y p rz y k ła d lekcji z w ierszem W isław y S z y m b o rsk ie j, o b u d o w a n y g łęb o k im i le k tu ra m i i w ła sn ą reflek sją. R e fe ra t a u to r ó w ze Ś lą s k a b y ł b a rd z o te o re ty c z n y , o s a d z a ł k o n t a k t z d ziełem lite ra c k im n a g ru n c ie n a jn o w o cześn iejszy ch te o rii o d b io ru d z ie ła lite ra c k ie g o i a k c e n to w a ł raczej in d y w id u a ln y k o n ta k t z dziełem n iż ro z p a try w a n ie go w k o n te k śc ie h is to ry c z n y m czy h isto ry c z n o lite ra c k im .

K o le ż a n k a z U n iw ersy tetu Ł ód zk ieg o d r G ra ż y n a Z a rz y c k a zap rezen to w ała sw ój o ry g in a ln y d o ro b e k , czyli k o m p le tn y K urs ko m u n ika c ji m ię d zy k u ltu ro w e j

ja k o elem en t „studiów p o lsk ic h " , z je d n o c ze sn y m p o stu la te m u p o w sz e c h n ien ia

teg o ro d z a ju k u rs u n a ro z m a ity c h szczeb lach k szta łc e n ia nie ty lk o w p la c ó w ­ k a c h u czą c y c h c u d zo ziem có w , ale ta k ż e w e w szelkich ty p a c h sz k ó ł d la u c z n ió w p o ls k ic h . P r z e d s ta w ił a listę te m a tó w i p r z y k ła d y w y p o w ie d z i s tu d e n tó w o ra z p o w sta ły j a k o e fe k t ty c h zajęć b iu le ty n , k t ó r y z o s ta ł w ręczo n y w szy stk im u c z e stn ik o m k u rsu .

D o k to r E lż b ie ta W ie rz b ick a z U n iw e rsy tetu W arsz a w sk ie g o p rz e d sta w ia ła w ła sn e k o n c ep c je n a u c z a n ia g ra m a ty k i i p ró b ę u p ro s z c z e n ia in fo rm a cji g ra m a ty c zn e j, p o d a w a n e j cu d zo ziem co w i.

Z a m y k a ją c a k o n fe re n c ję sesja p le n a rn a b y ła p o ś w ię c o n a w izeru n k o w i P o lsk i w o c z a c h c u d zo ziem có w . M iejsce „ stu d ió w p o ls k ic h ” w k o n cep cji e d u k a c ji m ię d z y n a ro d o w e j p rz e d sta w ił p ro f. A le x a n d e r z H u n te r C ollege z N o w eg o J o r k u , je d n o c z e śn ie w ielo letn i k o o r d y n a to r w y ja zd ó w m ło d zieży p o lo n ijn e j d o K ra k o w a z ra m ie n ia F u n d a c ji K o śc iu sz k o w sk ie j.

R e d a k to r W o jciech M in ie z z Glosu A m e r y k i z C h ic ag o d o k o n a ł p rz e g lą d u p o ja w ia ją c y c h się w m e d ia c h a m e ry k a ń sk ic h w z m ia n ek o P o lsc e (ich tim bre je s t n a o g ó ł raczej życzliw y, b y ł ta k i zw łaszcza, gd y o c e n ia n o P o lsk ę ja k o p rzy szłeg o eu ro p e jsk ieg o so ju sz n ik a U S A w N A T O ). J e d n a k ż e z b a d a ń staty sty c z n y ch sy m p atii i p o p u la rn o ś c i P o lsk i w p o ró w n a n iu z b a d a n ia m i p o lsk im i d o ty c z ąc y m i k ra jó w , k tó re P o la c y d a r z ą s y m p a tią w y n ik a , ja k stw ierd ził re d . M in iez, że p o ls k a trw a ła s y m p a tia d o A m e ry k i m a cechy „ m iło ści b ez w z aje m n o śc i” .

Sesję i jed n o cześn ie k o n feren cję zam y k ał re fe ra t a u to rk i te g o s p ra w o z d a n ia

W P olsce c zy li nigdzie? (ty tu ł z K ró la Ubu A lfr e d a J a r r y ’ego, k tó ry ta m

w łaśn ie u m ieścił sw o ją sztu k ę ), m ó w ią c y o nik łej w iedzy n ie ty le n a w et dotyczącej Polski w E u ro p ie Z ach o d n iej, ile o koncepcji E u ro p y , przew ażającej w h is to rio g ra fii z a c h o d n io e u ro p e jsk ie j, a ta k ż e w p o d rę c z n ik a c h geo g rafii czy w m e d ia ch . W tej w izji E u ro p y n ie m a n a ra z ie m ie jsc a n a E u ro p ę ś ro d k o w ą czy w sc h o d n ią z w y ją tk ie m zaw sze in te re su jąc e j R o sji (d o sło w n ie - n a m a p a c h w p o d rę c z n ik a c h geo g rafii z a w sc h o d n ią g ra n ic ą N iem iec r o z c ią g a się b ia ła p la m a ). Z m ia n y w ś w ia d o m o ś c i z a c h o d z ą n iezw y k le w o ln o - i m y j a k o „ u cz ą c y P o lsk i” p o w in n iśm y z d aw a ć so b ie z tego

sp ra w ę . R e fe ra ty z k o n fe re n c ji u zy sk ały j u ż sw ój m a te ria ln y k s z ta łt - z o sta ły w y d ru k o w a n e ja k o zeszy t 1(1995) „ P rz e g lą d u P o lo n ijn e g o ” 1.

M iły m a k c e n te m k o ń c zą c y m k o n fe re n c ję b y ł b a n k ie t z o k a z ji 3 0 -lecia S zk o ły L etn iej K u ltu ry i J ę z y k a P o lsk ie g o U J, u św ietn io n y w y stęp a m i Ł a d y C u rp ie n k o , u ta le n to w an e j i pięknej a rty s tk i z U k ra in y . U czestn icy k o n fe re n c ji o trz y m a li w p rezen cie ju b ile u szo w y to m O sw ajanie ch rzą szcza w trzcin ie2, k tó ry z a w ie ra sze ro k ie s p e k tru m in te re su ją c y c h a rty k u łó w , d o ty c z ą c y c h z a ró w n o p ra k ty k i d y d a k ty c z n e j o b c h o d zą c e j sw ój ju b ile u s z S zk o ły L e tn ie j i I n s ty tu tu P o lo n ijn e g o , j a k p o s tu la ty zw iąz a n e z p ro fe s jo n a ln y m p rz y g o to ­ w a n iem n a u cz y c ie li J P J O , a n a liz y s o c jo lo g ic z n e d o ty c z ą c e u c z e s tn ik ó w k u rs ó w d łu g o te rm in o w y c h , k tó r e w sk a z u ją n a z m ie n iając e się m o ty w a c je i te n d e n cje d o p o d e jm o w a n ia stu d ió w ję z y k o w o -k u ltu ro w y c h w P olsce, a ta k ż e eseje i w sp o m n ie n ia a b so lw e n tó w .

Jeśli w o ln o s p ra w o z d a w cy p o d zielić się n a k o ń c u w ła sn y m i o d c zu c ia m i i o c en a m i, to n ależy w y ra z ić o p in ię, iż k o n fe re n c ja ta b y ła n a p ra w d ę p o trz e b n a i c iek aw a.

1 „Przegląd Polonijny” 2000, z. 1(95), K łak ów 2000, wyd. Polska Akadem ia Nauk, K om itet Badania Polonii.

2 Oswajanie chrząszcza w trzcinie, czyli o kształceniu cudzoziemców w Instytucie Polonijnym Uniwersytetu Jagielońskiego, red. W. M iodunka, J. Rokicki, Kraków 1999.