Perspektywy poszukiwań złóż soli kamiennej w okolicy Tarnowa

(1)

AlAM{SAINIER G.ARILllCKI Instytut Geo!oglczny

PERSPEKTfWf

POSZUKIW~

zz.OZ

SOLI

KAMIENNEJ

W OKOUCY TARNOWA

UKD 553.831:551.782.13:549.7S:5t9.483:SSl.24(438.312 Tarn6w - okollce nB ZBch.)"313"

IntensYlWllY ro7lWQj prozemyam chemicmego w po-hldniowej' ipolsce powoduje, Ze kon.iecme jest poszu-kiwarue i dokumentowanie nowych zl6Z soli kamien-nejkt6:ryeh zasooy atanowily,by wys:tarezaj~cll 'baz,c: sur~woow~ dla lZakladaw przemyslu c'hemIcrmego Krakowa i TM·nowa. Od kilkuset lat 2:naIle i eklSiploa-towane zloia solne Wielic2Bti i Bochni, wskutek

wy-c:zerpanda si~ ich za6db6w, nie s~ w stanie zaBPOkoie naIWet Ibi-elllcych potrzeb w mkresie produkcji 801an-Iki.WlPrawdzie la,ta 1~1966 przyniosly odkTycie

i udokumentowanie nowyeh zi6Z 60li kamie.nnej w okOlicy Boclmi (zIo'Za ~owice - Siedlec i

'Mosz-czeniea - t.apczyce), jedna:kZe IzIaZa te w na'jblii.zszych lata~h wejd~ do eksploatacji, przejmuj~c w znacZIlej mierze dotyeheiaedwe funkcje produkcyjne kopaln W,ielicZlki i iBochnt

Mimo znacznaj rozbudowy pr·zemysru 101nego, do-konanej w poru:dniowe] 'PoJ.sce, po 1,9'75 r. nast~pi nie-dOO6r

w

produkeji osolanki w &tosunlku do poi;rzeb przemysm. Do roku 1975 naletly wi~c wyjaSnie motli-woocl odkrycia i udokumentowania IroWy'ch

zlaz

soli kamlemnej, !kt6rych zaso'by moglylby bye wylrorzystane wokresie perspektY'wiClZIlym lat 1975-HI90.

W ciqgu 08taltnich k~nal9tm iJ.atI;

ooSzaor

Podkar-pacla stsl -si~ d;erenem ld~y.ch prac poszukiwllWCZY'e'h

Panst'W'Dlwego PlJ:tz;e(ki~bi~a Po.s1ruk.iIwan Nafto-lWy>ch i In:SI;yIWbu Geo.logicznego. Dzi~ tyro pmcom 11; ilaWdYim Il'okiem otrzymUjemy OOd'aoz dJo!cl:adnli.ejSZY obra:z burlbwy ~znej iPodkarpacia, .powidtsza si~

takrie zn'lldou:toAc otIortoiumii~j formaeji solo.no&nBj. ma-j~j g~6wne zhaozenie dla iJ)092JUId.wafl zlOi BOli ka-miennej

na

tyro obszaa::ze. Obecny

.stan

i1'~ania torttoo:skiej furmacj.i. ea1Jon~ na Podkarpaciu

po-rz;wala :!la' ll'ozr.6Znilen-ie slloiImia ~mtytwiC'1lOO~ci obI9zaraw wy.stepowania soli kamiennBj. Z anati-zy stO'9Unkow geo'~iC'Zllych w pasie 1Wy'~wania

tor-tofwadej f:Olr1lll8oOji sOlono.m.ej ;przed ICZOlem KarjpaIt od zachod'll 'ku wschodowi wynik.a:

al

!pOmi~y 'WYSt~uja.eym na G6rnym SIa.sku znanvm zloZem soli RyibnJk - .~y - Omesze a zlo-ze.m WieldcU:a - Barycz me rna szans na znalezienie zl6Z 8011. Wyste'pu'j'a tam przewatnie osady podewapo_ ratowe formaejisolonoene:i ilub w m-niejszym etonnlu seria ewaporataw wyoksztalcona 'VI facji slarczanowe}:

b) rla dbszarze od Wieli~ki po I()kolic~ Bochni W'Yjasniono w za'saidzie jut wszyS'tkie moiLiwo§ci wy-stepowania zl6i -soli. 'Dalsze mace nozwola na uzy'!!-kanie dokladnJ.ejszego obrazu budowv ~eoIOltii!'7nej zU,z. lecz nie nafteiy 'Bi~ tarn 6po(tziewaC: wi~kszego przYt'ostu zasobaw;

c) najwieksze perSnektvwv 7Bsobowe maina ~-78e z o'6s7Rrem ~oZon:vm mi~d7,v Br7.e.<lklem .a Tar-nowem, gdzle sole ikilmienne .() duiej mi~.zs.zoAci na-potkano

w

kBku wierceniaeh;

d) oa 'W6Oh6d od Tarnowa !PO Pilzoo ! ~c~ kU-k:una otworami wiertniczymi oStwierdzooo wyst~ wanie soli kamienn.ej, Iecz sole te nIe osi~gaj~ durtych m!$Szoscl i bardzo cz~to wyst~ulj~ na gl~okoAci ponl.iej 1500 m lub nawet pornzej 2000 m;

e) mi~dzy ~~ a Przem~em clJfgnie si~ fte_ roki pas tOl'1toDskiej formacj,i solonoSneJ, w lcl6re' do-tycnczas me stwierdmno wyst~wania soli ka!m!en-nej.

Rozwaiaj~e pawy't8ze stwierdzenia najwi~Ul uwagf: naleZy zwr6ctc

na

okoliCf: Taorrwwa, gdzie jut w na)bLitszych iatach motna b~tizie uzyskae dokladny obraz ibudowy geolagicznej tortonsokiej ~acji

8010-noonej, okre8lie ~ej ro-z;przestrzenienie, millOZszoAc po-klad6w 'Soli kamiennej oraz ich wartolAc

przemyslo-w~.

Na podstawie dotychcza-sowej' 0najOm~ci materia_ lBw geolO'gicznych, dotYOZIlCych okalicy Tarnowa. na zalllezonej ma/PCe przedstawiono schematyczny obraz tortonskiej fonna'cj,i aolOOll'OAnej, zawieraj~ceJ serif: ewaporat6w. iNa IN od brzegu nasuni~cia ka1'pa~ldego ciagnie si~ kilkulrllometrowy pas osad6w tortomkich, klt6re zostlKY afaldowane pr.zed czolem utwor6w 1'1i-szowych i lT1asuni~te na osady tortonu autochtoniC'L-ne!'to przedpoila.

Seria ewaporat6w w tortonie autochtonieznym jest

wy.ksztareona w dwu Ifacjaeh. !Na 'W od Tarnawa oraz na N od Bogum;Uowic, BialdoUn i Szczepanowa wyBt~ puje pole fae'ji eiosTczanowej' serif eWaporataw, . gra-nicz~ee od S zpolem facji chlorkowej. Osady facji siaTczanowej, to rprzewainie anhydrylty' oraz ilowee anhydrYrowe 0 mi~7mlo.§ci od ldllkti do kilkuna-stu me-tr6w. W polu tacji cMO'l'kowef mi~dzy Siczepanowem a BogumirowJc.ami au'bochtoniC'Lna serfa ewaporat6w !'tktada si~ z Boli kamiennej i osad6w ilowo-anhydry-towych 0 millmooci nle IPrzek:raczajacej 100 m. Se-da ta WYoS,tepuje na 'gIQbo1roAc! liOOO--ll'300 m, co przy niewielkiej millZszo~ci pokladaw soli me wskarLUje na iej rmaczenie p~emyslowe.

Najwi~ksze znaczenie surowoowe morle przedsta_ wiae -obszaT polcmony miedzy ~egiem Karpat. a

pm-sy'czyZIl~ nasuniecla miocenu sfaldowan~ na 'miocen putochtonioc7nv. W ob9zarze tym osady !tortonu

z

ba1--~T.!ei poludnloweJ cze~i basenu sedvmentacY':\nelto, not'! woly:wern fliSZ1l na6U'W1! iac~ si~ ·ku n61nocy zo-IItalv zgPl'1"tiete i Ittromo !FPietrzone w svstem faM6w i ~1t,qek. W 'Dl'l)cesie hm seria ewaporat6w

zachoW'7-WSI}IJ sie bardziei 'OlsIltYI'7.nie od skal otacza;acych,

rh:l"~i C7.emn ,nie d.oezlfl do re' rozbicla na mn1e:fsze :tu!''". nR,tomil:l*t npstaoUo tek-toniC"'7ne w?ft>mtl!('enie t .. , serl'. ~pdv solne z P9sa 0 s7.eroko§ci do 10 km l7,Sf-ml1ja oIhecnle 'DaS n s7erokoAcf nie IOr.,elk:rac7.1l'face1 2 ~. fI iak etwierd7ono otworami wierlnlcZYmi, ich mi~zszme jest okilbiJn'otnie wi~ksza od plerwotneJ.

(2)

Q ?'>t • ra,(,

x:

;1

TARNOW

~

.

• _•

_•

X Mokrzy~a ~

SZcZtlpa,nov.:

~Itft

.,..,J~uTrr'·

1 ~

16<

I

I I ' .'

11

I

III

""T""'T- -r-r- ~

...

i-'

I \'

I

_~

111m1,]L~

~

1 ~

.)

BRZESKO

{rJ

t

~

I I

I

lel

!

ZaKrzo .

WOJNIC~

1

2 • 3

o

It

J

I ! " " ,

S88888a

_~

~

5

..,...-r 6

_1"'1

--..

,

,-,

.~J

i i i ""1'""'T'" 0 2 4 6 8 10km

•

I I I I I I I I I I

Ma.pa tortonskie; seT« ewaporat6w okolic Tarnowa.

1 - facJa chlorkowa serl1 ewaporat6w, 2 - facja siarcza-nowa BerU ewaporat6w; 3 - otwory wlertnicze stwierdza-lllce s61 kamlennll, 4 - otwory wiertnicze stwierdzaJllCe osady 1l0wo-anhydrytowe, 5 - brzeg nasuni~la karpac-klego, 8 - przyblitona granlca nasunl4lcla mlocenu na

mlocen.

Najbardziej interesajllcy z punktu widlzenia prze_ myslowego jest wycinek o'b6zaru cillgnllCY si~ na S od

Biadolin, poprzez Slerakt>wice, pt> poludnioWIl CZ4:SC

Tarnowa. MililZszo.Aci serii ewaporat6w stwierdzone otworami wiert.niezymi na tym obszarz1! wahajll si~

od 120 m do 'P<>n·ad 400 m, a jej glQbokoSe zaJ.egania od 1000 do 1600 m. Profile serB ewapora-taw na oma-·wianym ()Ioozan1! ILOstaly pomane w kilku otworach wiertrliczych P.,p. iPosrmkiwati Nalftowych, przy ezym naleZy tu zaoznaczyc, ze w wi~szoki dane te apie-rajl:l sif: na cz~owym rdzeniawani'll i wykresach pro:ftlowania goofizycznego. W zwillzku z tym nie sll mane szczeg61awe profile serli eWaipOrat6w, a je-dynie fragmenty Jej profHu pionowego.

W wi~kszoSci otwo.r6w wiertniczych ·brak ta:'lcie danych co do ulozenia

wamtw

solnych. Jedynie w profilu Sieralrow.ic. w ~j ~ przewierconei serii ewaporat6w stwierdzono upady 60--650

, a w

~ci nit.6zej - ~35°. Odcinki. rdzeniowane w tym

ptolIiiu wskazujq, w przewadze na wyst~powanie soli kamiennej szarej, ramoziarnistej, miejscami ilas-tel, w mniej'Szym. ~opnlu wyet~ujll' zu'bery, Uy solne i przew81'&twiema !ilowo-anhydrytowe (4).

DlS

uzyskaBia peJne.go obrazu serii ewaporat6w

iWyst~~eej

w

interesuj~ym rejooie, lmniecme

bf:-dzde wylronanie k~lku. otwor6w wiertniClZyoh pelno-Tdzeniowych. otwcry te powin.ny bye wkalizowane

w na~j .qkoliey: Sierakowic, w nwwiq,zaniu do

otworaw wiertnkzych wy'konanych przez P. P.

Po-szuki:waii Naftowych. Bo7,mieszczenle Itycil otworaw powinno umoZliwie udokumenrowanie fIN at. 'CI

obszaru 0 pawierzchni co najmniej 4.

km·.

o.drf:bne 1 bardzo interesujllce iZ8·gadnieme stanowi g):~koSc wy,s1;faPowalllia mioeeiiSktoh d6z SOol.!i. ka-mienneJ, majl:lcych 'bye obiektemzainteresowaii

pme-mys~awych. Do chwili obecnej' jako granicznl:l

gl.-:bo-kose dokumentowania bilansowych zl6Z soli

'kamien-nej przyjmuje si~ wutoS{: 1000 m. WszystkW obec-nie eksploatowane oraz udokumentowane mioceiiskie zlor!a soli kami~nnej spemiajq, ten warunek, gdyi

w

.wit:kszoSci ieh zasoby mieszezll s;i~ na gl~bokO'sC'l do

500 m.

. Ze wzgl~du na minimalne moiliwoSci odkry"cia

i udokumentowania nowych, plytko zalegai!lcycb zlot

7'T

I)

~

Map of Tortonian evaporate serleB of the Tarn6w vi-Cinity.

1 - chlorite facies of evaporate series, 2 - sulphate facies of evaporate series, 3 - boreholes piercing rock salt, .. _ bore holes piercing c:lay-anhydrite deposits, 6 - margin of

the carpathian overthrust, G - probable boundary of over-thrust of M.l.ocene deposits on MJ.ocene ones.

soli, w przysuoki tr~ba si~nl:le pO

zlma

wyst/Wujll-ce glt:biej i ito nawet do gl~olrosci ;1500 m. Wtpraw_ due g6rnicze udost~nienie takich zl6Z jest malo prawoopodobne, ale !przy fatwoSci dostarczenla wody tpotrzebnej do eksploa·tacjlaraz przy kr6tkim trans-porcie 'koiioowego produktu w postaei solanki, maMi-we bylolby .podj~e elmploatacji tych zl6z za pomocq, ohvor6w wi.ertniczych z pawierzchnt. Decydujllce

zna-ozenie b~zie tu miala analiza Itechniczno-ek:onolDicz_ na dokonana przez projektaIllt6w g6rniezych, ktOrzy wychodz~c naprzeciw ponukiwaniom geologicznym mogll wskazae zalkres dokumentowania;i dkreA1i~

wst~ne kryterJa bHansowo.9ci d'la rlI6z soli kamien;, nej, wystl}pujllcych na gl~oko6ci. lOO0-tl500 m.

L'ITERATURA

1. Gal' 1 d c k i A. - Anltocbtonf.oozna seria solna w

miocenie 1Podkarpacia

na

zach6d Od Wle1iczki. iKwart. geoJ. 1'964,

t.

8, nr 4.

2. G a r I i c k i A. - Autochtoniczna' seria solne w miocenie Podikarpacia mi~dzy Ska'Winl:l a Tarno-wem. Biu!. IG

nr

216 fw druku). .

3. Jaw 0 rE., S t e DJ,

u

iJ. oB k J. - Formacja solonoA..

na

w otwortze .. SZC'LeipanOw" kola Brzeska. Prz. geol. 1961,

nr

&11.

4. K r u c z e ok . J., P <> It 0

w i

c z S. - Seria soll.na

w

otworze Sterakow.ice nad Duna'j<';elIl. Geof.

i Geol. nalftowa, 1964, nr W--ll12. SUMMARY

The prospeoting works recently ca1':l'ied ouot in

the Vicinity of TII1'.n6w 8I1lowed &the present wth'Or

to

studyevapOl'ate series of Tor.tonian age. It has been ascertained that the evaporate series found to occur in the area considered i.s developed in

two

facies, i.e. sulphate and chlaride facies. The series appears in two t1!ctonicai units - in the autochthonous Torto-nian deposits and in ·the TOlltonian depoSits overthrust . in front .of the 'Carpathian flyoSoh. The highest indu-striallmpor.tance may ,be l'elatedto th1! evapo.rate se_ ries fou·nd in the overthrust Tortoniao deposits. This

(3)

series, !from '120 100 400 metres in thickness, occurs at a depth of aboUtt 1000 - 1600 metres, consisting main-ly of va!l"iousmain-ly ,grained rock .salts, grey iJl. colour. To a lesser degree are ;found als,o clay salts and clay-anhydrite intercalations.

PE310ME

B HTore nOHCKOBLIX pa60T, npOBe~eHHLIX B nOCJIe~

Hee BPeMH B pail:oHe TapsoBa, 6LIJIa H3y-<l:esa 9Ba-nOpHTOBaH cepHS'! TopTOHa. 3Ta cepHS'! CJI02KeHa

nopo-~aJofK ~yx cPan;~ - cYJILcPaTHoA H XJIopH.ltsoA. Oaa pacnpOCTPaHHeTCH B npe~eJIa.x ~BYX CTPYETYP, a HMeH-HO: B TOpTOHe aBToxTomroA '1aCTH H Ha~HBYToA

'1aCTH lIepe~ Kpaelllt:" KapnaTCKoro cPJIHwa.

HaH60JIL-IIImII JIpOMLImJIeHBl:dlII[ 3Ha'leHHeM 06JIa~aeT

9BanopH-TOBaS'! cepHS'! Ha~BHHYTOro Toprosa. 3Ta cepHH 3aJIe-rae'l' sa rJI:6HHe 1000-1600 M, ~OCTHraeT MOIqHOCTI{

120--400 M H CJI02KeHa, rJIaBHl:dlII[ 06pa3OM, cepoi!: Ka-MeHHoA COJILIO. B MeHLWeM KOJIH'leCTBe npe~C'l'aBJIe

HLl COJIHBLle. rJIHHLI H rJIHHHCTO-aSrH1a)HTOBLle npo-CJIOH.