Perspektywy poszukiwawcze złóż rud cyny na tle metalogenezy Sudetów

K wry, 'NlK KaK HJ13bl BepxHetf nepMH Ha 3TOM Y'{aCTKe 3aneraiOT nonoro.

3. CeBepHas rpa~a MopeKaro 6accetfHa H 3oaa np!16peJKHOH <f>lłl.{HH aepxHetf nepMH M!OrYT npoc'l'H-paTbCH B lllJ1POTHOM aanpaBneHHH OT ceBepaotf ąacTH o-Ba Plorea, Ha wre BanTHtiCKoro Mops no oKpecT-HOCTW ,lJ;apnOBO.

4. B BepxHetf nepMH oKpecTHOCTetf Kono6JKera Ha-6nw~aiOTCH 30Hbl BbiKJIHHHBalUIH, B KOTOpbiX YMeHb-lllaeTCH MOI.I..IHOCTb OT~eJibHbiX qHKJIOTeM TIOCJie~OBa­ TeJibHO Ie lOra Ha CeBep: Z3 H Z4, 3aTeM Z2 :H, HaKOHeQ, CHOBa Z3. CocTaB 1IJIHTąaTOI'O M OCHOBHOI'O ~OJIOMHTa Ha HeKOTOpbiX Y'{aCTKax CBH~eTeJibCTBYeT O nepcneK-THBHOCTH llOHCKOB 6HTYMOB ('NlKaH 30Ha npOCTHpaeTC.R,

BeposTHO, Ha 10r o-Ba PwreH H K nonoce 'Y3HaM

-fpHMMeH). B qHKJIOTeMe Z 2 BCTpeąaiOTCH KaJIHeBbie COJIH. BOJiblllYIO MOI.I..IHOCTb ·HMeeT ~JIOTeMa Z1 C 00-JIHMH, KOTOpbie He BCTpeąaiO'I'CH B Bocroqaotf MeKneM-6ylprHM.

5. KOHCTaTHpoBaHO OOJiee .rJiyQHHHOe OCHOBaHHe ~Byx "H3BeCTHbiX c6pocoB B KaMeHb~KOtf aHTHKJIH-HanH. BepxHss nepMb 3aneraeT OTHOCHTeJibHO Herny-60Ko (mposns He rny6JKe 2400 M.).

6. BbiHBneHbi B patfoae ~eqHHa KnacC"HąeCIG1e cpopMbl OOJIHHbiX nO~YllleK, CJI01KeHHbiX, rJiaBHbiM o6pa30M, COJIHMH qHKJIOTeMbi Z2, B OCHOBłlOM B BepX-HeM Meny. IInoi.I..Ia~b pacnpocrpaHelUIH 3THX <t>opM npocTHpae'OCR .c wro-3ana~a MeKneM6yprH"H H oxBa-TbmaeT ~eqHHCKylO MYJib~ H nepH<f>ePJ1ąecKHe Y'{aCT-KH IloMopCKOro napaHTHKJIHHOpHH.

HANNA CHILIŃSKA

Instytut Geologiczny

PERSPEKTYWY POSZUKIWAWCZE ZŁOZ RUD CYNY NA TLE METALOGEN,EZY SUDETOW

Specyficzna sylbuacja .gospoda.rcm lcra:ju w pierw-szych lataich powojennyoh, lron:ieczmość TillOżLi.wie szyb-kiego ustalenia zasobów ,miJneraJmych i ograniczone możliwości prowadzeoda ·badań podstawowycll spowo-dowały, że geologiczne pmce pa;.7JlllkiiWa!WCZe na tere-nie Sudetów koncentrowały się pi'7Jede wszyst!kim w rejonde starych :dóż i byty nastawione na odbudoiWę stacyoh obiektów gÓI'IIlkZycll Pl'ZY jed!l1oczesnym wy-jaśniendu ewentual!llych liliOwych zasobów

w

k!h bez-pośrednim sąsiedz.twie.

W p~h tych qpieraaw się IJ'lJa sbacych Jl191teria-Łach a.rchiwalny~h d pOsZJU'k.iwano głównie przedłużeń

2l!'lru1Yoh już stref rud!ll~c:h. W praktyce dka:zalo się jednak, że istniejące z.l<Yba, pooiaidające nielkdedy

lkil-kuset·letnią historię eksploaltacji, są już !l1demal C'al-·Jrowicie wyczerpane, w ·~ !iclh sąsded'Zltwie .nowych zasobów nie stwierdzono d kopaLniotwa dolno-śląskie z takim trudem odlbudowywaine stqpniawo upadło.

Jest rzeczą mamiemtą, że wszystkie Z!l1allle złoża (a zaJtern i 'Wi.ększaść prac poszukiwawczych) lroincen-trowa<ly się !l1la terenach odkryt~h, wy;stępowały płyt­ lko i .ich 11'"00pazmiaJlie oraz eksploatacja nie nastręczaly więlks:zych ltlrudru:Jśoi. W chwdłi obecnej sza;nse odkry-cia pooclobrey'ch złóż z:małały do mi'lli.mum ł po{jaJWiła się llron:ieczność X'adyka:Lnej zmiamy .za!I'ÓIW'IlO

lk:ierun-ków, jak i metod~ki poszukiwań. JaJko pel'IS'J)elktywlicz-ne milleży obecnie uważać !tereny slabo porma!lle, cał­ kowicie lub pnawie calokowicie przykryte utwarami

trzeciorzędu i czwartorzędu. Złóż rud c:z;y wystąpień rud.n~

w

gm.nicach takdch obsmrów dotychczas nie stwierd7nno, gdyż nie posiadają one wychodnd na powierzchnię i ich IPQSXUikiwa!lllie oraz ~e wymaga ·kompleksowej prospe!kcji geofizycznej j

geo-chemliczmej prowadzonej na podsbaw.ie !badań struk-turalnych, teldxmicznyoh i .stra.'tygra.ficz:nych. Prace te

postępują lbalrdzo pow<Jilii d lpo2la 'l'llieliC2Jilymi cen:eynń poz,ycjami: J. Oberca, <R. KlrajewSkliego, K.

Smuliillrow-skiego, H. Teisseyra, J. JerzrnańSkiego li M. Pacala bralk jest większych opracowań, k.tóre mogłyby dać ogólny pogląd na metaLotgenezę Sudetów i WY'2Jl1aczyć tym samym nowe .kierunlk.i [pOS7Jllkiwawcze.

Pierwszą pr:&ą syntezy metalogenicznej, opartą na oalokszrtakie dotychczasowych prac mrowno o charaik-terze podstawowym, jak i prac ~zukiwaJWczych jest wylroinana IP!"Ziez J. Fed:aka :i M. I.ńJnd.ner Mapa

meta.-logendCZiila Sudetów. ,

Opierając się częściowo IM sugestiach zawartydh

w

,cym opraoowall'lliu, jak TÓ'Winież na olbserwacjalC'h właSillych !i: danych z literatury, aJUI:.oo:1ka p!I"Z€dsta'Wia niekitóre poglądy na perspektywy i lltierul!liki pos.7.Jl~Ql:i­ wań rud cyny i metali •pa,Tagenetycz:rlle z nią związa­ nych

w

Sudetach.

UKD 553.45:552.3:551.240:551.735(438.25:234.57) GEOCHEMIA CYNY

Cyna jest typowym metalem o podwójnym charak-terze geochemiC2Jilym. Miejsce, jadcle zaljmuje w okre-sowym układ2ie pierwliastików sugeruje chalkofilny

jej dharakter, ale w Skorupie ziemSikiej główinym mi-nerałem, !który ~ą llroncentruje i z którego jest :prak-tyczmd.e otrzymywa111a jest nie si.uczek, a 1llenek cy!lly

- 'kasytery;t. W tej włiaśnie ~cyna~ się

w

typowo U·tofilnych paJraJgenezach resztikowych magm

graniltowyloh.

W llcrzemianaoh ~órlcz:yoh występuje w iłoś­ oiach dOOć maczmych, wyratnie zależn~h od

C'hemiz-mu i pochodzenia skaiy. W skalach ma.gmowych, z:a-sadorwyoh ~ g/.t; w ~tach 80 g/t, w osarlach

piasZJCzySto-i:lastycih 40 g/.t. Dla oalości U1.osfecy moż­ na przyjąć przeciętną 0,004% {wg BogOO!Ilowicza), eo stawia ją w oczęd:zlie typowych pierwias1Jków :nadwyż­ kowych (1).

PoniewaiŻ cy.na !l1dJe wy;ka:ruje wyrnźnych tendencji

do k011l0e11!1n"owarua się w głównych ~h slkalo-twórczych, przechodzi :zatem dn faz resztlkowych, amj-dałej posu1111iętych w PYferencjacji magm .kwaśnyclh,

a więc do granitów ultraJk'Waśnlych, najczęściej późno lub ,postorogend.czln~h.

PoWSitanie

ilroncenltracJa

z.ł<YŻ.Owych zaileży .równdeż od ciś.nieni.a d prę2mośc:i emanacji lotnych

,

w

i!llJtrruz:ji grandtowej. Brzy su:zel!llym zamkll'llięclu ogniska. mag-mowego i !lliemożności wydosbalnia się Sklad!l1iików ga..

zowych, cyna ulega rorz:proozeniu

w

oalym masywie i 111ie :twlo!rzy ik.'onoEmtr.aldli rz.łożowych, IPQj:aJWialiąc się

w

formie tkasyterytu jed;ynle

w

pegmalty'bach.

W fPl"'ZY[Jialdku mOOliwości Oiddzrelertia się, faza pneu-matoldtyCZI!la unosi caly zapas CY!IlY i oddestylawujące się ameumatolity IQ51ar<Wadą 'kasyttezyt w epi!kaJlnych częściadh d!lltruzji lub w jej oołonie. Wytrącanie się kasy:t;er)"tu jest możliwe JedY!Ilie w środoWiskach IWY-bi.tiiiiie omwaśnych, a w.ięc sprzyjają temu skały · kl"ze-nli1Cll1.owe, przy czym odbywa się 0!110

w

szerokim

m-tei'IWail.e waru:nków tempera!turowych od temperatur ~matytowych do hyd.rotermalnych .nislcicll. Zja.Wii&ko

to jest gwaJl'all1Cją powsta.W'aln.ia szeregu siJIIIIi.e ZII"óżni­ COIWanych :paii"ageeleZ IITlineralnych, ~ 'WYWQłuje • ko-11ii.ec:zmość wydziehm:ia w iklasyfiikiacji licznydh typów

i podtypów genetycznych. W lbafb. I pi"Żeclstawiono różne ildasyfikacje genetycmych typów :dóż cy~ny

oraz cha.ralktery~e dla nkh prurag.enez;y

mi!lleral-llle (12). l

METALOGENICZNE EPOKI I PROWINCJE

Obecny stopień pozmania problemów złożowych pazwala 111a stwierdzenie is·tnjenia praw.idlawości w

Tabela 1 KLASYFIKACJA GENETYCZNA ZŁ02 CYNY

wg

s. s.

Smlrnowa

l

For-

l

_Typy

l

Grupy Grupy

l

macje Pegmatytowy _l

"'

os

~

~

;

-

"'

"'

(kasyteryt , albit,

mus-s kowlt, spodumen, tur-

_"

'IIII _{malin, topaz, mln e-}

..

GI

_"'

llo rały Nb l Ta) ~

.!4;>. ~;

"'a

... GI Ol N 'IIII ..

"'

0.14 ~ ,Q O o c ~ "''IIII

·=

~ _{Grejzeny cynonośne} ~~~

...

_~a

t'

"'"

"'

~=

.14 _{(kasyteryt, topaz,}

fluo-l .l4

o ryt, wolframit, bizmutyn, l

~

_{arsenopiryt, minerały Nb} o c

"

l Ta) ~

..

s

"'

~

GI N

..

lld

<

-l

Hydrotermalne, wysoko-temperaturowe Złota ~

!

związane z rlolltaml

_'

"'

'IIII

(cyna drzewna,

speku-laryt, trydlmlt)

_.&:s

"'

Skarny cynonośne, (ka- _{c .:l} ;..-syteryt, arsenopiryt, pl- ;>. os rotyn, chloryt) _";.. ~

::.3

o ~

"

"Olu os

..

"'

N

..

Wysoko l

średnlotem-ii! _{per a turowe hydro ter-} a) bezsiarczko- Gl.lol ~o

b wa z

chlory-~

gr anitoidami malne złota związane (turmalin, z tern i turma- _~= o c

...

chloryt, kasyteryt siar- linem "IIII

;>. _{b) slarczltow a}

..

..

czkl) Ol ,Q GI _-::s ~

:g-m

"'

~-lld _{Hydrotermalne złota cy-} o~

C u

nowo-polimetallczne, ka·

....

syteryt, sfaleryt, gale-

la

nit, siarczki N

Hydrotermalne śred- _lld

...

nich 1 niskich

tempera-tur :- typ cynowo-sreb-

l

ronosny

lli

Złota rozsypiskowe

metaklgen.iJczną. Istniejące p.rowmcje cy100we

charaik-teryzują się

z

zasady zło2lami zw~

z

jedną epoką met.a:logendczną i ;należą do jednego typu

geone-tyczneeo.

Ilustruje

to

tab. II i

ryc.

1 (7).

'Z 218l~ :zJeStarwienla. wynilka, drż jedyna

pro-wincja cY'Jli(liWa Europy jest prowincją waeyscyjską,

a :zatem

ta

wWn:ie epoka mebalogeni<.'21na była

w

naj-bardziej predysponowana dla ~ zl6ż cyny.

Dmękil odlnobowainej .powyżej zaoleżnoścd :na obSZI!IIl"2e

Sudetów '1llOI2moa się ~ ~

wyrnie-tiiDnetl

paw.yżJeoj prowdJnc;ji cyttXWej d rz. nią !Właśnie nad.eżałoby wiązat i.91mieJące rwystąpienia rud cyny

w Góraich Izet"S!klch.

Powyżs2Je ·konoopcje zdaje się ~ć a:nalim

metałogenezy SUdetów. Ze wszystikich zaznaeza.Jącyoh Się w rorzJWOju Sudetów epdk metalogenicznych jedynie

epoka waryscyjSka cec.łYuje się

2lrii8ICZil.YI1

prze]awami

rnagma.tyzmu k!waśnego. Grand·lnid,y SuMów

w

rzm.a-k<mWbej w.iększośd odpowdadają wiekiem orogenezie

weryscijskiej. Fakt ten należy umać za 'jedną z po'

d-sta'WOW'Ych pmesłelndt geoJ.~oh.

22

wg J. A. Radklewlcz

Formacje

l

Typy

l

Podtypy I Syngene-tyczna os _Pegmatyty sodo-~ _we, zalbltyzowa-o ne l

zgrejzenowa-...

_;>. n e

...

"'

II

Eplgene-~

tyczna _{Pegmatyty sodo-} a) Spodumenowe GI wo-Utowe zalbl- b)

Spodumeno-llo tyzowane l zgrej-

wo-lepldoli-zenowane towe

Kwarcowo-ska-lenłowy

Gr~jzeny cyno- a) grejzeny

tur-nosne malinowe

b) grejzeny to-pazowe ""'C'}grejzeny

sy-derofllltowe Kasyterytowo- d) grejzeny _kowitowe

mus-kwarcowa _{e) grejzeny}

mus- kowttowo-fluo-rytowe kwarcowo-topa-zowy a) kwarcowy kwarcowy b) kwarcowo--siarczkowy Cyna drzewna w riolitach

Skarny cyno- Magnetytowy nośne Siarczkowy a) kwarcowo-turmalinowy Turmailnowy b) slarczko-w o-turma-llnowy Kasyterytowo--krzemianowa _a) kwarcowo--chlorytowy Chloryłowy b) siarczko- wo-chlory-to wy arsenopirytowo-plrotynowy Kasyterytowo- galenlto-sfalerytowy -siarczkowe kasyterytowo-węglanowy Złota rozsypiskowe

WARYSCYJSKIE MASYWY GRANITOWE SUDETOW

W ·polsk!ie.j części Sudetów występuje khłka

masy-wów gnmi'tXliWych, któryoch wiek odpowiada orogenez.ie

wmyscyjSkliej. Są to: lrliek.tóre odmiany ganitu

ma-sywu luriydkiego, masyiW Karkonoszy, masyw

St:rze-gom-sdbótka i masyw strzeliński (11).

Najdokładniej zbadany jest obecnie masyw gran.i·

to-wy Karlkonoszy zawierający

w

swoi!Ch granicach szereg

lito~ odmi.alll SkJaJLnych, od kwaśnych

aplogra-nitów do oczysto b~ "gra,ni.tytu". Intruzja ta

p~ dsbnieją<:e już złoże naklladając na me

·lrompleks ~i hydrotermaln)'ICih, z drugiej zaś

strony doprowad7Jiła do powstaJnia masy złóż i wystą­

pień ruónyeh od peematy·towych, skamowyeh,

·lron-taktowo-metasoma.~h do hydrotermalnych

wy-sokilc:h średndch i llliskich :t:ernperabur. Masyw grani·

to-wy Kardron~Q~S:ey jest obecnie na :maJC:lJillej przestrzem

odsłonięty procesami erazji oraz denu<brej.i i jest

sto-sUI!llrowo latwio dostępny dla :badań geologic.zmyeh.

powder7JCh-EPOKI I PROWINCJE METALOGENICZNE ZŁO:t CYNY

Tabela II Epoki

l

Przewdające typy

l

Prowincje

l

Uwagi

l

Udział w

metalogeniczne zlót wydobyciu

Formac2a pegmatytów

cynono nych Nigeria Niewielkie rozmiary,

małe znaczenie prze-Prekambryjska Formacz:_ skarnów

cynono ych . Połudnlowa Rodezja

l

mysłowe, eksploatacja znikomy zlót rozsyp.

Formacja

kasyterytowo-kwarcowa Zachodnia Australia Forma;;J: pegmatytów

cynon ych Kongo, Nigeria

Kaledońska Formacja kasyterytowo- Eksploatacja złót roz- 10%

siarczkowa Transwal sypiskowych

Typ kwarcowy i typ

zenów cynonośnych grej- Połudnlowa Australla

Formacja

kasyterytowo-ZSRR, Góry

l

Eksploatacja zlót

kwarcowa Kruszcowe

Waryscyjska Typ grejzenów cynonoś- Portugalla, pierwotnych, znikomy

nych Hiszpania obecnie znaczenie

Podtyp kwarcowo-slarcz- niewielkie

kewy Kornwalla, Tasmania

Formacja kasyterytowo- Połudn. wsch. 1 półn.

l

kwarcowa wsch. Azja (Prowincja Eksploatacja złót Podtyp grejzenów Oceanu Spokojnego) rożsypiskowych Klmeryjska

Formacja kasyterytowo- Malaje, Birma, Indone- 1 pierwotnych 70%

starczkowa zja olbrzymie znaczenie

Forma;1a skarnów Połudnlowe rejony przemysłowe

cynon nych Chin

Formacja siarczkowo- Bollwla, ZSRR, Eksploatacja złót 20%

Alpejska _{kasyterytowa Argentyna, Japonia pierwotnych} Boliwia

ni lub pod :niew.ielkdm nadkładem osadów czwa~

rzędowycll,

a

większość znalll3'Ch i zalegających pokód

ndJch Złóż 1bądź odsŁania się 111a :powierzchni, bądi

wy-st~uje tna niewieHtiej glębolrośaio. .

1"'7"7'1 l

~ ~l

--.

, _ _,.s

Szkic tektoniczn11 polskiej części Sudetów (wg H. Teisseyre).

l - wychodnie granitowych .masywów waryscyjsklch, 2 -przypuszcząlny zasięg intruzji pod skałami osłony l nad-kładem, 3 - uskoki, 4 - nasunięcia, 5 - granica

obsza-rów perspektywicznych. . Tectonical sketch of the Polish part of Sudetes

(after H. Teisse11re)

l - outcrops of the Varlsclan granlte masslfs, 2 - sup-posed extent of lntruslons occurrlng under: the country rocks and under the overburden, 3 - faults, 4 -

overfo-lds, 5 - boundary of perspective areas

Z pt.Jilktu widzenia występowanda rud cyny i

pier-wiastków parager~etyanie z tnią ZW\iązanych

na

uwagę

zasłouguje bezsprzecznie obecność cyny w il<l6c:iach

śJadiO!wydl IW większo6ci Zilóż osłony oraz mineraldzacja

kasy.tery.tawo-si.at'lczkowa łupków i.zerskicb (Ziłoże .. ~­

czyn"

w

Polsce i Nove Mesto

w

~1).

Poglądy 1na geneu.ę ml.neraldzacji zło0owej Gierczyna

i Noveg10 iMESta są bardm zróżnioowane. Część

bada-czy (St. Ja&kólski, · H. Grus:zczylk i inn:i) stklontna jest

uważać, że mamy tu do 'Czy1[ldend.a.

z

~ją pjer-·

wotnie OSIIIdowych (roz;sylpislrowych) złóż cyny. Wśród

<imlycll

autmów

dominuje natomillist pogląd

o

hydro-temloadn~ pocllod7Jelliu mioera:llizacji .i genet)tmym

powią:z.ai1W j.e;j bądź

z

~tern Karkoooszy, bądź

z gnmi1lcl8nejsem :i.7Jersld.m.

Obser,w&de

autara

poc.zynione w toku

opraoowy-wania maJteriałów ii!OChemicznego 7Jdjęcia

met:allo-metcyanego

(3) i materiałów

z

wierceń

z rejonu

Gierczy1na .i Cz.e.rmawy Zdroju, a .także dane

geoilo-g61W ze :rla1.a Nove MESto pod Sanrlrom stMviają pod

wakdern zapyJtan.ia :hipotezę o pierwotnie osadowym

podbodzeniu lkJasylrerytu (5), W rejonie C2lernlawy,

tak-:-że jak i oa Zlłożu Nove Mesto nie pol7wjerdza się

związek kl!llsyteryltu ze strefami łupków z granatami.

W rejonie Czemiawy stwierd7noo i.stlndeme ~

soczewek

mwdJerających

granaty,

przy czym soc:zewk.i

te

nie dają się powiązać

w

jeden wyra7.:ey poziom

stra.~y. W złożu Nove oMesto strefy rudne

występu:ją pooadOO

z

wyraźną ~odnością kątową

w

staruniku do skał otaczających.

Jak ~ ibad!mi.a petrograficzne m8k.roskopowe

i lJl:lkros,kqpow R. Saołacińskiego (13), a także

obser-wacje ipOCZY'Ilione przez autora ip()ÓC:2IaS profilowanLa

otworow

~h .i !interpretacji analiz

ehemicz-~h pr&ek, strefy rudne rejOll'll Czem:iawy wybaAiją

~ ~ teklxmdczne i malkros~

pmedstawiają się ~alloo partie siLnie 2/gUf.rowane,

prze-llli.esmnym

z

silarczkami, wśród k.t~h dominruje

pilryt i ch~ Występujący w tyoh sbrefaCh.

kasy:t.eeyt cechuje się niewrelkimi .rozmi.alrami .zialm. d występuje w W)'l'OOnej paragenezie z piJrotynem, tworząc wzajemne przerosty. Nie potwi.erdm się przy tym paragenem. ikasytery.t - sfaleryt 2100bserwowalna. Jl1"ZeZ K. iMOCiłmack.ą 111a złożu Gierezyiil (8).

Występujący

w

strefach ll'l.l'd!nych cłrloryt nalt;żY zaliczyć do 1rurylll~, llct;ó:ry geolodzy radz.d~y uwaza-ją :za typowy minerał stref lklasytezy.towo-Sia.rezko~

(12). Dane powy7sze Skłoniły autora do PI.'ZYJęCla poglądu o hydroł.el1InaJ1nym pochodzenliJu oklruszco~­ nda. a ogólna syrtuac;ja goologiCZIIla i l.ok.allilacja ~ na skiraju salksońSkiiego rei~ C}'IIlOilOŚnego

eurqpeo-sk!iej waeyscyjskiej pl"'Wiocja cytnOWej wydaje się przema:Wilać

m

21Wliązkliem tej millleraJ:izacji

z

.gJI'mlitem K.aJrokOnos7q. Ploczor;ne oddalenie oplsywaazyoh stref rudnyclt od masywu Jta,rironoS!dego tnie wyklucza. III()ŻliiW()Śd iSbnienia taJkdego zw.iązku. Roztwory hydJrlcr

term8lLne illl()gą w sprzyjających ~Wa~rulllkach migrować na 7JllaC7llle odieglości od ogniska magmowego. Ponadto nie jest ostaJbecżnie wyjaśndone występowalilie masy'Wil ~o pod Skalami osłony. Nde wykluczone, liż mrzdąga się on daJek.o na N, m.pad~ąc przy tym

pod l!1dewil.elkirn !kątem. Podobne !pOglądy wypowiada J. Oberc (10). W tym przypadlru oclleglOOć stref 2'Jillitre-Taildzowm~,ych od gramitu mogŁa/by wy>Il()Sić zaledwie k!iillkaset metrów. Podk.reślić przy tym należy f.alkt :lstmdenia w obrębie granitagnejsu izerSkdego stref ti.Jl1Ill8llini.i d grejzenirz:acji wywdłamych zapewne cy;rik.lllltacją emmcjd IW'glębreycll 2JWiiązanych IZ obelc!rroślclią w "podłożu" oslany ~ lkwa§nej ~y.

USilalenie genezy Zllóż ~ńskich :i .ich domnie-manego 7JW1ią71ku z granitem KallikonoszY ma pierlw-'SZ01'7lędln.e maczenie praktyc.me i możliwe jt!St jedytnde

na podstawie WS'ZeOhstlronnych harlań IIJO(łstawowych. Wydaje Się celowe wyjaśndenie geoohemiC'ZJ!lego !p()-W1ią.zalll!l.a między ikaiS)"tery.tem, a l'itolog!c7Jl1ymi od-mianamd: łupków izerSk:lch, jak równ<ież ustalenie pozycji tektolll1c7lnej łua)ków w ~it..<lgnejsie i zbada-nie za~ póbnoonego ikOillltallotu ~.ann-tu

kalrko-Il()9ki!Ego z jedinos1Jkami d?JerSicimi. Wysuwame kO!l'lce<pcje odinośnde do ph1lldego rwystępowania gram'bu

ikarironos-. krlego pod skalarni O&łony wymagają sprawdzenia

wdercendami !StrUkturaiLnymi. Lok.alizalcję ~ głębdkość otworów należałaby pr.z.edysklutoWiaĆ w szerszym ł!·ro­ nde geologów [pr'aiOUjących w Olbrębie lblolru ka!l"lro-na9ko-i7Je1"Skdego.

Duże maczende mają rówtndeż baJdamia

cr;ad

che~z­

mern "11111!17;YStk:icll :zaobserwowanych odmian gNJil'lll~u 'kl3!l"lron0Sikd.ego i g,mnd:tognejsu izeTSkiego oraz usU!tlerue <przebiegu stref cheml~h i temperaMirowych rw

abrębie mtrl.rzji. • . .

Dta !PQ67JU'kitWań ~ez cY1I1JOWYch wska.znakl~ będą odnrlallly dwumil!rowe, najbairdz.iej kwaśne,

2Jlla]-dujące się 111a ostaltlndej pozycji

w

szeregu dyferen: cyjJnym magmy ~j (18), jak również obecnośc mtnernlów Nb i Ta

w

pegmaty.towych resztJkaJch pomagmowych. 2:wdązki .Nb i Ta l)bsel"W"owane były w więks7Jo§cl •badamy<ih ciel peJmnatyoowyoh występu­ jących

w

~ Kartkorroszy (4). Istniejące .przeslamlkł poszukiwawcze uzupebndane 'l"eZUltaitanni wymlenion(Yeh

prac IIJ'(lalWOlą oo wyzJiladJen:ie •lronkretmych lkd.erunków

pas7JUld.wawceych. ·

Uzyskalilie wyników negatywnyoh nńe 07Jilac7A by-rmjmnńei negacji meta.lonośnośc:i illltruiZji w ogóle

i maże ·być wska:z,ów.ką dla !POszukiwań dlnnych rud-nych surowców rnlnerallll~h.

Masyw Łubckl jest jednym z najsł;~biej poznanych masywów gran!irtowych. Jego wychoclni~ znane ~

jedynd.e

w

.pobliżu Zgorzelca Na :porrostaleJ przestrzeni

granilt ~ IZ3JkT:yty jest lbąd:ź lprzieZ rzadtowane

skały oslon;y ~leoro!C2Jllej, bądź PI"Ze'L

osady czwar:torzędu, bądź rterż przez jedne i drugie.

Ogólne dane, jakimi rw chwili obecnej dysponuj~ pozwalają st:wierdzdć, że masyw lten jest silnie zróżni­ cowany :talk poci względem wt!ekowym, jak 1

litolog'lx:z-nym. Na uwagę mslugują nieznane ~

"!'

Polsce pnie ultraltwaśnych późnowaryscyJskich

gram-tów, z lktórymi ZWlą:zallle są dwa wystąpienia kasy-terytów QPisallle przez H. Tmube (17). Istotnde ważne 'byłoby petrografic.me . i chemiame sprecyzowanie od-mian gran.itu

z

rwyodrębndenliem <typu ul1lraikJwaśnego, amalogicmego do pnd grani.towych Konigshadn i Stol-pen.

Rozprzestrzenienie g.rani.toidów pod IIl!ldkladem, jaik

również md.ążs2ość nadkładu miOże być ustalona za pomocą metod geof~. Zbadalnie ohair81kteru kontaktu ~·tów z aslooą, a ta·kże ustalenie gramie pc:JS2JCZegó1n;yoh odmialll wyimagać będzie prac

wiert-ni.czyiCh. Pmoe ·talkie przewidziane

zostay

~ Zalklad Złóż R;ud Metlali Nież~h InS'tyibutu Goologicz-nego w p1aarle perspekJtywlicm,ym na laibal 1965-1980.

Badamda podstaJwowe d posrukiwawcze rw obrębie masywu łużyckiego będą l'Illi.aly c~ter komplek-sowy. ISimdeje bowiem możlilwnść napotkalnń.a, prócz

pa!l'lagenez cynowych, Wiiększych lkonoenlliracji

siarcz-lków, których wystąpienia stwll.eo:dzano wielokrotnie z.a.róWillO w obrębie samyoh ·granitoi.dów, jak i rw skałaoh ~.

Masyw Słrzegom-Sobółka był wielokrotnie przed-miotem 1badań geologiczn.yoh, ale mi.nteresowalllda do-·~ przede WJSZystk:im samego ~tu, który diZięlki

temu

posiada dość szczególową ohamlk1:.erystytkę petro-~afi.cm.ą. mmeralog,iczną i ch.ernk:wą. W obrębie masyw.u stwi.erdzaJoo rwielokrotnd.e drobne skupd~ia siaczków 7lelarr.a1 mied7Ji. i moliJbdenu, świadczące

bez-sprzecznie o metalanośności intruzji. ~ są rów-nież .pojedyncze wystąpienia mineraiów wolfr.am.u i cylllY.

Masyw stn'2legomski za.Wiiera szereg odmian, .pośród

którylob najlepiej poznane są ze względu na swoje walory t.echllld.c:me: gNII11i.t biotytowy i !j;zw, granł:t strzegoms1k!i. Występujący w obrębie masywu g,ranit dw:urniJirowy IJlie ma z:nacz.enia .praiktyC7Jllego i rw · ll!te-r.artmze s~ jedynie baird7lO ogólinńlkowe

W7J!llian-ki d~ące tej odmial!ly. Jednakże ten właśnie typ grani.tu ~ZaSługuje .na specjaWną uwagę przy usta:laniu CYIIlOIIlOŚMŚCi ilnitrurzji. Obalraikter intruzji strzegom-s<lciej ,porz;wala przypuszczać, że llllie była ·to intruzja zamkindęta i iS'bnialy możldiW'ośoi milgracji emanacji

lotnych d cr:nztworów rudoru:JŚnych w sk.a:ły osłony . W n·iewieliklcll odslonięoiadh w rejonie Strzegomia i Imbraffiowic można zaobseriWować wytNilŹJne zmiany lrontałlctowe skał otaczający'Cb, wyrażające się w shorn-felsowallliJu ł\liPków, silizym ~u i runna[i-nizacji wskezującej na pneumatoLizę. Dok1adlne zbada-nde zjawiisk ~ch IUiliemożliWiia lbra!k więk­ szych odslonięć.

Możliwość anigracja rootworów ru<kmośnych .porz;a gral!l!ice mtrt.wjd potwierdza się obecnością molibdenitilu w z:alllbandach ~ kwarcowej wypełn:iającej S2lCZelinę

w

gaibl'7le. Zjawisko

to

zadbserwowalllO w o't'WQrZe

SOb61ka w odległości kiJkunastu metrow od termicz-nego konitaJktu ga:bra d ~ (informalcja ustna J. Fedalk.a).

Interesujące wydają się być równreż podwyżs7Joole za'Wai1'ibolśc:l jonów Zn, Pb i Cu w wodach z rejonu Pastuchowa, Imb.r.am.owic d Swidnky {6), układające

się w rwyre:bne strefy anomaJ.ne. Zró<No tych jonÓ'o/ nie jest osł:altec:m:ie wyjaśnione. B. Keriber przy:

pusZICIZa) 7.e na ~ianym iłerende .!TliOgą fWYS'tępowsc

konoontraJCje 5iarezlków zwiąmne .genetylcmie z

llllaSY-wem

@'a~Illtowym Stmegom-Sobótka.

!Powyższe dane sflaloowllą cenne :przesł.aJniki geolo-~ li rnillleralogic:me, świadczące o mentalności ilntruzjd oraz istrrleniJU potencja1nyoh wocunków dla konOEil'lltracj!i. mialer.alów .rudJny.ch rw skałach osłony.

PondeW'aZ :islm!ejące odsłoni~ są n'iewystarezające dla ~rowllldzalnda szerszych harlań ·nad zasięgiem i ohalrakterem zmian .przykontalkltowych wydaje się celqwe 2baidande stref ilrorlltalmtowych za pomocą wder-ceń lub w przypadku llliema1C7Jnej miążs?n5ci nadkladu za pomocą wyrobisk gómi.czych typu szybików i ['0-wów. Wydaje się celowe poprZedzenie tych !PMC badaniami geaflzyC7ll1y.ll'ld, !ld:órydh celem byłoby

usta-lenie rzas:l~u i glęłlokoścd •występowalllia llllaSywu ~­ nitowego !pod nadkładem.

P·rojektująe

te

badania należałoby 'llWZględnić

00-tychCZI!ISOwe lll'80e przeprowad:rnne w ltiJk:u rejonach

oraz naJWd~ do badań geoele~h

przeprowa-dzanych na zleoenie Do1oośląsk!lej Staqi Terenowej

IG.

O.crtatm

z masywów, jl8ki chcę tu ·pdk;IIótce omówić,

to

masyw Strzelill-Zulowa. Stanowi on :Lntruzję

wy-dłużaną

w

·lderunllru prawie połudnHrowym. Na

po-włer2lobn:i wyał'Aplją ~ wychodn:le

odpowia-dające 1dtaleym wypiętrzeniom granitu. W części

pómoonej, w dlro1Jicach Strzeliala !l

w

cr.ęśc:i połud­

nilolwej - olro1dce 2luloveJ - abnaźa się on na !lldeoo

wdękazych przesłll::zeni.adl. Pebrograficznie

grarut

strze-liński !llliJe

1est

do9tatecznie zbadany. Byl

on

przed-miotem ~

p.r:zewoamre

~:alko surowiec

budow,]any.

W Utera.turze po]Sk.iej d obcej spotyka się wzmiaalkd

o ~ wystąpieniach ~h 7!Wiąz!lol'lYCh

z imruzją, ale metalogeneza :tego rejemu lilie ~a

jes'llCZie S7JCZE!g~o

opmoowana

~na.ne przejawy

rud-ne mają jedynie .Ciha.rekJter mineralogi<:7llly d IIUl'leży je

trak.bować jako IWl!lka.źnikli :rne'l:alonamoścl

granitu.

Podolmie jak d w~ ~h ·przy1paldkacll

pi~ 2l!ldan.iem wydaje się być

ustale-nie 7JIISięgu

inbnrrJi

;pod llli8dkladern, a lbalkże określenie

mlątszoścd llo8dldadu i~ charaikteru •kontaktów

grarl!iru :ze akalamt a!iłony. Jednocu!śnie należa!oby

~ć •badand.a petrograficzne d geoclhemiJczne,

wy-korzystując ma.terta.l ze :wszystk.tch obecnie dostępnych

odsłonięć.

~ badatnia nie powinny ogramczat się

do wyja§ndenda perspektyw 2lłorowych dla jedoneeo

plerwJesb~ czy jednej paragenez;y. Celem icll

IPO-wdlmo być rwyjlaśDiende metaJOidnlośd 1

ion'lalsyw-nośd procesów '1'\ldrzycll związanych

z

intruzjami

granitów ł okJreśleni.e 'kierunków prac posżulldwaw­

czych.

Reasumując ~ podkreślic, że:

1. 1Jródlłem m!.neralizaJCji cynowej i innych W&Pół­

występujący'ch

z

łldą pierwdasttków 1'IlOgą być w obrębie

Sudetów łlntru7J;e kwaśne 7JWią7J8In.e z orogenezą

wa-rJ6'C'Y:18ką.

2. Istniejące ~'811'lki rnetalogenic7ll i geo.logicme

tyrpują jako naj'l:loa.rdziej ~czne masyw

gra-nitowy Kar.łrot1106ZY, masyw łużycki, strzegomski

i strzelińsld. ·

3. Wyjaśnienie metalO'IliCŚnośc:i tydt masywów, jak

r6WI1ież wył«-y~ie obecności ewentualnych stref

rud-nych, jest możliwe jedynde na 'PCJI()stawie

komplekso-wych badań geofizycznyoh; ogeocherniocmyeh i

wiertnli-czych. Odkirycie złóż występującycll pł}"tlro lub mają­

cych wyd!.odnie ·na powie'zcbni jest obecnie mało

prawdopodobne. .

4. Wyjaśnienie nliti.órych ~eń tektandem:vclt

t stnikturalnych wymagać będzie od'Wiieroen.ia kilku

wgłębrcy'clt, oporowych otworów wrertnoicz:vch.

LITERATURA

l. B o h d a 'n o w i

c

z K. - SuroM:~e mimeraolne świata.

w~ 1952,

t.

I. :

2. By

c

h o

w

e ;r N. A. - Raspriedielenije mirowych

l"EI9lii"SaW ~ sy1I1ia po epooba.m

d"\100-obrawwanija Moekwa 1963.

3. C h d l :1. ń ska H. - Zastosowanie metxxl

geoche-mic:zlnycll !l ich przydatność dla ~wań złóż

cyny w Górach IU!Il"Skioh. Prz. geol. 1963, on.r 4.

ł. Gaj d a E. - Mineraoly tył pegmatytowych z alro'lic

S2Jkłarsldej Poręby.

Kwart.

geol. 1960,

t.

4, z. 3.

11. J

a s

k ó l

s

k i St. - Rozważaa1ia .nad genezą łup­

ków c~ Gór Izerskdch {Dolny Sląsk).

Prace IG, nr 12, 1962.

8. Kerbeor B. - Wstępne wyniki prac

hydrooche-~cmych 1()1"7Jeprowad7nn(ych w ;rej.

Strz.egom-so-bóbka i

w

okolicaiCh Nowej Rudy. Ilrz. gool. 1963,

nr

4. 1

'ł. M a g ak i a •n I. G. - Rudny je miestorożd:ierljja.

1955.

8. M o c h n a c :ka K. - ~ hydrotemlalne

cyru>-nośooścd łu,plków milkowyoh ikQP. Gierczyn w świet­

le ·nowych poglądów na dhloryotyZ81Cję skal Zesz.

Nauk. AGH, Geologia, llll" 3, 1959.

9. M o u s s u R. - ~tude la recherehe de; gi&ements

d'etein. Cbrond.que des minets et de la n!Jclherdle

rni:rUere.

30e

Aliliilee -

No 314. Pa.ri:s IJ.96Z.

10.

ó b

eT c J. - lzerska seria suprakrustallla. Ilrz.

geol. 1958, nr 8/9. ·

11. O berc J. - Podzialł geologilczny Sudetów. Prace

IG,

t.

30. "40 lat IG." cz. II. 1960. .

12. Radkiewicz E. N.- K 'WQPl"OSU o kłlasyfikacji

oławlarud.n.ycll mi.e.9borożdiendó. Izw. AN SSSR, sier.

gieoł.

lir

6, 1956.

13. S

a

l

a

ci ń ski R. - Bl.łdowa geologiczna pasma

łupków i2lenilk.icll w rej. C2lerniawy Zdroju ze

~ólnym uwzględnieniem stref tkir:t.tsm:mośnych

i dch perspekywi<:7lllośc:i złożowej. Pmca

dyplomo-wa, wykonana w Kat. GeolQ&ii i Ekonomiki Złóż

przy

uw.

1964.

14. S·mulfJkowstk.i K. - Lupki mi·kowe i

grani-tognejsy

na

pólnocnych zbocZliiiCh

Pasma

Kamie-'Jl~ieaki~Ego

w

Sudetach Zachodnich. Biul. IG. '1lll." 127,

1958. ;

15. S

oz a

t

s

ki N. S. - ZakonomiemiOSti rozmieszczeni ja

.polemych i.sikopajemyeh. AN SSSR. Mo9kJwa 1962.

16. T e i s s e y re H. - Geologia regiona!Jina. Polskd,

t.

III, Sudety, 1957.

17. Trau~be H. - Die Milnerale SchlEsiens. Bresla:u

Max. MUller 1888.

18. T urn

e a u r e

S. - Metalioeen.etlc provdlnces aru:l

epoohs. Econ. Geol. FUblellh Atmiversaey, Vol. 1955.

SUMMABY

On aiCIOOllnt o.f othe exislbia:lg dilrlect dama OOObOOI"nil!lg

perspeet!VES in SEl!lll'Ch f<r 1lLn

ore

deposits, the

erea

of Sudetes m:ay be thoogbt to belong to the most

promis'iJng ones witbial the state boundardes o.f Poland.

Chemlcal chm-acłer of tdn, and iots g€11'letdca!l rel'Sition

wWh othe acld .rnagmallli.sm ~et the OCC'U1Tence of

this

elemem,

iJn the perspedtive

area,

only lfx> the

acid iln'trus'lons 8llld .theiJr OOIWlt.ry rodks. An aona:lysls

of 1lhe meta!lJogeny of Sudetes aJlows bo .

statoe 1'ha.t

Will:biln 1Jhiis metaLI.ogenic provllllce orlly Varisoioa:n epoch

\WIS dbaonroterd7ed by an ooid ma.gma.tlsm phenomena.

It should also be sf1ressed here that the tion deposiits

found in SUdet:Es .may lbe orefel'lred tQ. the European

tin provimce of Variscian age. •

IDilredt 811ld indLrect pJ:"051l)eC'tdng dalta permLt aiso

ro

lliOOePf; the fo1lowd111g massifs of Sl.ldete6

as

per-spec'tdve region.s: Lużyoe, KJ!ll11kooosze. Strzeogom aml

Strzelno, 1lhe cotmtry I."'OC'ks ;llndusive. Geol~oc811 ~

shou.ld lbe condUIOI:ed to deU!trmine the ometaol eonten.ts

ion these liJn.truslons, as well as the oomplex of elemen.ts

genelfuaily oan.neoted with the acid ma.gmatlsm. The

fiłltfl: sbage of otlhese works should determime ~he SPScial

extent o.f the ~rute massiifs of indivtidua:l vaor.ietdEs,

restdng under the Ter:tiaory .aJild Quatern8Jl"Y overburden

a.nd deiline tlhe oharooter o.f. neaor-<:ontact cham,ges.

Moceover, it should e:x;plam traces of pneumaroJ.ytic

a.nd ohydrot1hennaol.

processes, as wen.

In 'llhis

stage

of works geophysioaJ, geoohemical and petlrogrąphi.cal

rnethods are ·tlhe main ways to be used dlmi.ng

in-vestiogetiiOOliS.

PE310ME

TeppwropHn CyAer RBJIJieTCJI eAHHCTBeHHbiM pa~o­

HOM B fiOJibWe nepcneKTHBHblM B OTHOWeHHM DOMCKOB

MecTOPOJKAeHJdł OJIOBa, B CBJI3M C HenocpeACTBeHHbiMH

DOMCKIOBblM'H npeADOCbiJIKBMM.

reoxm4M'łecKM~ · xapaKTep 3roro 3JieMeHTa M ero

reHE!TM'łecltaJI npHypo'łeHHOCTb K npoRBJieHHJIM

Mar-MaTM3MB KMCJIOro COCTBBa OrpaHH'łMBBIOT

nepcnepTHB-łfYIO llJro~BAb K yąacTKaM pacnpocTpaHeHMJI

rpaHH-TOHAHbiX MHTPY3HBOB H BMe~aiO~HX HX nOpoA. KaK