O występowaniu kości ssaków plejstoceńskich w Lędzinach na Górnym Śląsku

(1)

ANATOL ZIELIŃSKI

Instytut Geologiczny

'o

WYSTĘPOW

ANIU

KoSeI

SSAKÓW, PLEJSTOCE:RSKICH

W

LĘDZINACBNA

GOBNYM

SLĄSKU,

W,

'ŚRóD, UTWORÓW PLEJSTocElItSKICH W róż nych ' wyrobiskach ' kopalnianych. rozsianych po

całym zagłębiu górnośląskim,

a

eksploatuj:j,cych pia-ski na podsadzkę kopalnianą (mapka) spotykamy

ko-ści ssaków plejstoceński~h. Szkielet mamuta (Mam-monteus primigemus), zdobiący muzeum Instytutu'

Geologiczny w Warszawie, jest złożony właśnie

z okazów zebranych

na

Wyrobiskach piasków pod-sadzkowych na Górnym Śląsku. '

Okazy te znajdowane są w 'niższych częściach' pro-filów piasków rzęczno·lodowcowych, leżących na gli-nie morenowej. Znaleziono tu, jak podaje Z. Ry-ziewioz (2), następujące gatunki: Elephlls primigentus B l u ni e n b., RhinoceroB

CJ.ntiquitllttB ,

B l u m e n b., Equus cabaUus L., Rangif6f' tarandus L., Ovibos

pal-:amis

Ra m. S m i t h., BOB sp., Felu leo var. Bpelaea

Goldf., ,

Najwięcej okaZów spotykamy na piaskowniach: Pys-kowice, Rzeczyce, Milowice koło' Sosnowca,' Szopie-nice i Siemonia. Nie spotkano ich dotychCzas w

pia-:10

.

,15 _, 20 _, 25km

.

(2)

\

sitach

.tęz~a

i Szczakoweji

będących

peryferycznymi obszarami plasków Pustyni Błędowskiej (1).·

Ostatnio w rejonie Lędzin koło MysłowIc, na

po-łudniu od mikołowsko-murckowskiego wyniesIenia utworów karbońskich, po raz pierwszy odkryto

ata-. nowIsko . kości ssaków plejstoceńskich, a niezWykłe'·

okoliczności Ich znalezienia zasługują na bJ,iższe

omó-wienie. · .

.

koścI są dużyCh

· "';~ta:~W

.

i "należą

naJprawdopo-dobniej do· jednego gatunku zwierzęcia, Mammon-teu.s primłgenius.

Wśród nich ro:nalezlQno: . 7 fragmentów żeber,

3 fragmenty łopatek,.

7 fragmentów kości odoM:y.

l kręg, .

l - piasek,

a -

piaaek wodonośny. a - mułek. 4· -: n. 5 _ . piask.)wlec. 6 - piaskowiec

z przarostem iłu, 7 -lupek. 8 - a. węgiel. pokład wyaksploatowany; D. pokład· w odbudowIe.

Karbon w rejonie Lę!kin jest przykrYty grubym

płaszczem utworów plejstoceńskich. W wjerceniu nr l

miąższoM! tych utworów. wraz z· holocenem wynosi .

40.6

m.

Występują tu mułki ~warstwione plaska- ·

-~, niekiedy żwirowatymj. W wier.ceniu nr 2 miąż szośĆ tych' utworów jest mniejsza l wyD.O,ii 25,0. m;

przeważają iły zastoiskowe ciemnoszare, cienko uwar-stwione, nad' piaskami i mułkami. Jedna z kopalń

w Lędzinach, eksploatująca pokłady

węglakamien-. nego z grupy warstw łaziskich (Westfal C), podchodzi wyrobiskami kopalnianymi blisko powierzchni tere

-nu w okolice utworów czwartorzędowych. Podczas

zbliżania się ku powierzchni chodnikiem eksploata-cyjnym w jednym, z pokładów węg1a, w Odległości

około 1200 m ha SE od szybów głównych' kopalni, '. a około 40 m od poWierzchni terenu, nastąpił zawal .

stropu chodnika. a wśród brył ciężkiej, zbitej gliny

znalazły Illę większe I mniejsze okazy kości ssaków plejstoceflskich w ilości około 80 sztuk. .

Załączony p~'Zekrój geologiczny (rycina)

charakte-ryzuje stosunki zalegania warstw na tym odcinku oraz ilustruje 'odkryte stanowisko. Znalezio-- tu

128

15' drobniejszych odłamków bliżej nie okreł.:

lonych części szkieletu.

Początkowo przypuszczano. że natrafiono na' miej-sce, gdzie w namulisku został :ł:łotony cały szkielet·

. zwierzęcia. Da1sze poszukiwania· nie przyniosły jednak pozytywnych danych, znaleziono bowiem tylko

kil-ka drobnych fragmentów szkieletu. Kości

te

są żle

zachowane. Końce i brzegi ich są zaokrąglone i

no-szą śla(iy dłuższego transportu wodą. . Natomiast okazy z·lnnych .piaskowni są pełniejsze i mniej

uszko-dzone~ a ostre ich brzegi wskazują., że kości ~

mu-siały być przeniesione . gwaltownym prądem .wody

.. z okGllc odległych. O stanie zachowania tych kości wspominał Ryziewicz (2).

LITERATURA

1. K o; i o ł . St. - Budowa geoIogicżila Pustyni " Błędowskiej. PlO. BiuL 65. WarSzawa '1952 r. 2. R y z i e w i.c z Zb . ..:... Z badań nad dyluwIum Slą

ska. Ssaki dyluwialne w piaskowni pod Milowica-mi. . Muzeum Sląskie III/6 •. Katowice 1933 r.